Ekonomia - Giełda - ogólny zarys funkcjonowania

1. Istota giełdy



Giełda - jest to miejsce, w którym odbywają się regularnie w określonym czasie spotkania osób prawnych i fizycznych pragnących zawrzeć transakcje kupna-sprzedaży oraz pośredniczących w zawieraniu transakcji maklerów. Makler jest to osoba, która pośredniczy w transakcjach kupna-sprzedaży na danym rynku (giełdzie) mająca odpowiednie zezwolenie (licencję) umożliwiające uzyskanie członkostwa danej giełdy.
Za pośredniczenie maklerzy naliczają opłatę w postaci prowizji, zwaną kurtażem. Oprócz maklerów na giełdzie występowali tzw. komisjonerzy. Byli oni łącznikami z publicznością, która przez nich dokonuje aktu kupna i sprzedaży. Rolę tę objęły banki, które wysyłają swych reprezentantów na giełdę, by ci dokonali zlecenia kupna-sprzedaży.
Zlecenia każą „najtaniej kupić” i „najlepiej sprzedać”, ale ustalają limit, tj. granicę, owyżej której kupować nie wolno. Komisjoner składa zlecenie u maklera prywatnego lub urzędowego (zaprzysiężony - senzal). Kwalifikacje, prawa, obowiązki maklerów są ściśle określone. Kurs, cenę towarów i papierów wartościowych uzyskaną na giełdzie ogłasza się w urzędowej cedule giełdowej.

Organizację i cały tok postępowania na giełdzie normują specjalne przepisy. W Polsce jednolitą organizację giełd stworzyło Rozp. Prezydenta RP z 28.XII.1924 (Dz. U. RP nr 114 poz.1019) o organizacji giełd. Rozporządzenie to zawierało postanowienia o podziale giełd, o ich władzach, o dopuszczeniu do udziału w giełdzie. Nadzór nad giełdą miał dzisiejszy Minister Finansów, towarowej zaś Minister Przemysłu i Handlu. Wykonują go na poszczególnych giełdach za pośrednictwem komisarzy rządowych giełdy. Wladzami giełdy są: Walne Zgromadzenie Członków, Rada Giełdy, Prezes, Sąd rozjemczy, Komisja Dyscyplinarna.

Interesy załatwiane na giełdzie dzielimy na kasowe, czyli takie, które uiszcza się maksymalnie 24 godziny po powstaniu zobowiązania, oraz terminowe, czyli takie, które uiszcza się w ściśle określonym w umowie terminie. Na giełdzie walczą zawsze dwie części maklerów: maklerzy grający na zwyżkę, tzn. kupujący ma nadzieję zarobku na sprzedaży po podniesieniu się kursu, oraz maklerzy grający na zniżkę, czyli kupujący ma nadzieję zarobku na sprzedaży po spadku kursu. na giełdzie istnieje przymus płacenia podatków. Kiedyś wymieniała je ustawa o podatku giełdowym z 2.VII.1921 r. (Dz. Ust. RP nt 73, poz.500). Na rynku giełdowym handluje się kruszcem, walutami, dewizami, papierami wartościowymi, instrumentami finansowymi, towarami. Giełdę dzielimy też wg. kryterium przedmiotu sprzedaży na :

- Giełdę Papierów Wartościowych - jest to zespół osób, urządzeń i środków technicznych zorganizowany tak, iż wszyscy uczestnicy mają jednakowy dostęp do informacji w tym samym czasie i miejscu. Cena papieru jest nazwana kursem.

- Giełdę Pieniężną - miejsce obrotu złotem, srebrem, monetami i wartościami pieniężnymi, zwłaszcza walutami i dewizami oraz ustalania kursu walut.

- Giełdę Towarową - miejsce zawierania towarowych kontraktów zamiennikowych na towary masowe ujednolicone pod wzgl. stopnia jakości i celu.

Na giełdzie papierów wartościowych handluje się akcjami i obligacjami.



2. Istota i podział papierów wartościowych


Papiery wartościowe są to dokumenty mogące stwierdzić istnienie określonego stanu majątkowego, utrwalanie w takim brzmieniu i w taki sposób, że mogą stanowić samodzielny przedmiot obrotu publicznego, lub jest to ogólna nazwa szczególnego rodzaju roszczeń ze strony pożyczkodawcy bądź pożyczkobiorcy w postaci wszelkiego typu udziałów. Papiery wartościowe dzielą się na:

Akcje - papiery stwierdzające tytuł własności, który reprezentuje część kapitału w interesach należących do jego właściciela w S.A.

Akcje dzielimy na a.zwykłe - z tytułu których należą się płatności dywidendy (Dywidenda - część zysku S.A. przeznaczona do podziału między akcjonariuszy proporcjonalna do wartości nominalnej posiadanych przez nich akcji, jej wielkość ustala Walne Zgromadzenie

Akcjonariuszy;

a.uprzywilejowane - uprzywilejowaniem może być wyższa dywidenda, lub przysnanie prawa głosu na Walnym Zgromadzeniu, np. za 1 akcję 5 głosów;

a.imienne - w przeciwieństwie do a.na okaziciela, mogą być wydane akcjonariuszowi przed pełną wpłatą, do zbycia a. imiennych wymagane jest pisemne oświadczenie zbywającego.

Zawsze jeden „większy” lub kilkoro „mniejszych” akcjonariuszy posiada pakiet kontrolny. Jest to liczba akcji umożliwiająca sprawowanie faktycznej kontroli nad S.A.



Na giełdzie handluje się też obligacjami.



Obligacje - krótko- średnio- i długoterminowe papiery wartościowe rozprowadzane na giełdzie lub w subskrypcji. Obligacja potwierdza zobowiąznie eminenta (państwa, samorządu terytorialnego, prywatnego przedsiębiorstwa) do: spłaty w terminie określonej kwoty, lub do bierzącego regulowania do czasu spłaty długu i okr. odsetek. Zobowiązanie eminenta może być obligacją gwarantowaną (odsetki mogą być gwarantowane przez osobę lub przedsiębiorstwo inne niż eminenta), lub obligacją na okaziciela, w której prawo własności może być przeniesione na okaziciela.

3. Rynek giełdy

Rynek równoległy jest tzw. „drugim parkietem”, i są tam spółki, wobec których Komisja Papierów Wartościowych nie stawia tak dużych wymagań jak wobec rynku podstawowego, przez co kupowanie akcji z RR jest mniej pewne i obarczone jest większym ryzykiem straty.

4. Symbole, wskaźniki występujace na giełdzie

a) W cedule giełdowej obok Kursu Bierzącego są symbole takie, jak:
- nk - nadwyżka kupna
- rk - redukcja kupna
- ok - oferta kupna
- rs - redukcja sprzedaży
- os - oferta sprzedaży
- ns - nadwyżka sprzedaży

b) Stopa dywidendy

Aby porównać zyskowność inwestycji w akcje (wypłacana dywidenda) z innymi formami

inwestowania lub oszczędzania, podaje się wskaźnik stopy dywidendy. Spółka charakteryzująca się wysoką stopą dywidendy nie jest atrakcyjna, gdyż nie ma zbyt dużych szans na dalszy wzrost dywidendy, natomiast spółka o małej stopie dywidendy może być dość atrakcyjna, jako że istnieje większe większa szansa niż w poprzednim wypadku, że wartość dywidendy będzie wzrastała. Stopę dywidendy oblicza się z wzoru:

W = dywidenda na akcję : bieżąca cena rynkowa akcji

Grający na giełdzie najbardziej zadowolony będzie, kiedy obok ww rubryki będą pierwsze trzy symbole : nk, rk, ok i jeśli stopa dywidendy będzie jak najmniejsza.

Obok spółek występują też Indeksy : Warszawski Indeks Giełdowy (WIG), W-wski Indeks giełdowy - 20 największych spółek (WIG-20), W-wski Indeks Rynku Równoległego

(WIRR).

Oprócz spółek i indeksów na giełdzie występują tzw. Fundusze Powiernicze : m.in. Korona, Piooner 1, Piooner 2, Piooner 3. Celem funduszu jest „długoterminowe pomnażanie wartości jego aktywów przez ich inwestowanie w wierzycielskie papiery wartościowe przy zachowaniu zasady ograniczonego ryzyka dokonywanych inwestycji”

(Rozdz. II, Art.7 Regulaminu Pioneer).

Na giełdzie kupuje się tzw Jednoski Uczestnictwa. „Jednostka Uczestnictwa stanowi tytuł do udziału w aktywach netto Funduszu zgodnie z Uchwałą i Regulaminem” (Rozdz. III, Art. 10, 1 Regulaminu).

Granie na giełdzie jest bardzo ryzykowne (za wyjątkiem obligacji i Funduszy), ale zaryzykowanie może czasem w ciągu 48 godz. przynieść 5 -10 % zysku.

KONIEC


Bibliografia :


1. Encyklopedia Powszechna Wydawnictwa Gutenberga, t.V
2. Regulamin Funduszu Powierniczego Piooner
3. Dz.U. 1991 nr.35, poz. 155 ust. z dn. 25 czerwca 1991 r.
4. Leksykon businessmana - W-wa 1991
5. Wiedza o społeczeństwie - Halina Tomalska, W-wa 1992
6. Ekonomia - Mieczysław Kujda, W-wa 1990