Żywienie w kamicy nerkowej

Kamica nerkowa polega na odkładaniu się ,wytrącaniu w drogach moczowych nierozpuszczalnych złogów substancji chemicznych ,stanowiący prawidłowy lub patologiczny składnik moczu. Gromadzące się substancje chemiczne budują tzw. kamienie ,które zalegając upośledzają funkcje nerek. Ze względu na skład budulcowy kamieni ,wyróżniamy określone postacie kamic nerkowych :

• Szczawianowa
• Fosforanowa
- Fosforanowo- wapniowa
- Fosforanowo- magnezowo- amonowa ( struwitowa )
• Moczanowa
• Wapniowa
• Cystynowa
• Ksantynowa

Przyczyny powstawania kamic nerkowych:
• zbyt mała ilość płynów w diecie lub nadmierna ich utrata
• wysokie stężenie w moczu: wapnia, fosforanów, szczawianów, kwasu moczowego, cystyny
• niedobór magnezu, cytrynianów, który ogranicza krystalizację składników moczu
• bardzo duża podaż witaminy C, niedobory witaminy B6
• wysokie lub zbyt niskie stężenie jonów wodorowych (pH) w moczu, zmniejszające
rozpuszczalność niektórych składników moczu
• przewlekłe zakażenia układu moczowego i leki
• uwarunkowania genetyczne

OGÓLNE ZALECENIA DIETETYCZNE

1.Wybór właściwej diety zależy od rodzaju kamieni i kryształków obecnych w moczu. Z pożywienia należy wykluczyć pokarmy obfitujące w substancje tworzące złogi w drogach moczowych oraz należy:

• ograniczyć spożycie soli kuchennej oraz wszystkich przetworów z dodatkiem soli
(kiszonki, konserwy)
• ograniczyć spożycie koncentratów spożywczych i przypraw do zup i potraw z glutaminianem
sodu (zupy w proszku, rosoły w kostce, sosy w proszku)
• ograniczyć przyprawy ostre i pikantne.

2.W każdym przypadku kamicy nerkowej należy przyjmować większe ilości płynów, aby ilość oddawanego moczu wynosiła ok. 2 litrów na dobę. Mogą być to zwykłe napoje (z wyjątkiem zabronionych w danym typie kamicy), jak również woda stołowa, wody mineralne tj.: „Jana”, „Marysieńka”, napar z brzozy, melisy, słaba herbata. Należy podawać płyny przed snem, ponieważ rozcieńczają mocz w godzinach nocnych.

3.Należy zapobiegać zastojowi moczu przez jego częste oddawanie

4.W kamicy moczanowej należy dążyć do obniżenia kwaśności moczu, spożywając pokarmy alkalizujące ( produkty mleczne, marchew, sałata, buraki, ziemniaki, seler, orzechy, kalafior, rzodkiewki ). Jeżeli w moczu znajdują się kryształy fosforanu amonowo-magnezowego lub szczawianów, należy spożywać pokarmy zakwaszające ( jaja, drób, ryby, mięso, produkty zbożowe, sery, śliwki, borówki, żurawiny, rodzynki - ze względu na zawartość kwasu benzoesowego ).

5.Alkohol jest zabroniony.

DIETY W OKREŚLONYCH POSTACIACH KAMIC

Dieta w kamicy szczawianowej
Polega na odkładaniu się w drogach moczowych kamieni szczawianowych. Stwierdzono, że wydalanie szczawianów z moczem wzrasta po zjedzeniu pokarmów bogatych w te związki. Dlatego w leczeniu kamicy szczawianowej stosuje się dietę z wyłączeniem pokarmów zawierających większą ilość kwasu szczawiowego, aby przynajmniej odciąć dowóz tego związku z zewnątrz, skoro nie możemy przeciwdziałać jego wytwarzaniu się w organizmie.
Z jadłospisu należy wykluczyć: szczaw, rabarbar, rośliny strączkowe, szpinak, pieprz, rzepę, czekoladę, kakao, mocną herbatę. Ogranicza się spożywanie: marchwi, buraków, ziemniaków, grochu. Również nadmierna ilość cukru w pożywieniu nawet u zdrowej osoby może doprowadzić do wytworzenia się kwasu szczawiowego w ustroju. Z tego względu zaleca się zmniejszenie zużycia cukru i słodyczy, zwiększa się natomiast ilość podanych płynów. Wskazane jest także zwiększenie w jadłospisie pokarmów zakwaszających mocz (takich jak: mięso, ryby, wędliny, jajka, pieczywo).
W diecie tej oprócz wyżej wymienionych zaleceń żywieniowych należy zwiększyć spożycie magnezu (zawartym w kaszach gruboziarnistych np. w kaszy gryczanej, w bananach, warzywach liściastych), fosforanów i cytrynianów, ograniczyć podaż białka zwierzęcego.
Poniższej zostały przedstawione inne produkty zalecane, zalecane w ograniczonych ilościach i niewskazane w przypadku kamicy szczawianowej oraz szczawianowo-wapniowej:

Produkty zalecane
• produkty zbożowe z pełnego ziarna (pieczywo razowe, gruboziarniste kasze, płatki owsiane, jęczmienne)
• masło
• owoce cytrusowe, soki owocowe
• warzywa, ogórki, kukurydza, cebula, sałata, kapusta
• mięso

Produkty zalecane w ograniczonych ilościach
• mleko i przetwory mleczne
• mięso i przetwory
• ryby
• jaja
• zielone warzywa liściaste, kapustne, sałata, ziemniaki, marchew, buraki, groch, fasola, pomidory
• śliwki, agrest, truskawki, orzechy
• cukier

Produkty zabronione
• nasiona warzyw strączkowych, szpinak, szczaw, rabarbar, botwina, suszone śliwki i figi, cytryny
• mocna herbata, kawa naturalna, czekolada, kakao
• konserwy mięsne, rybne
• kiszonki
• koncentraty zup, sosów
• ostre przyprawy i przyprawy z glutaminianem sodu

Przykład diety dla pacjenta z kamicą szczawianową: (dieta z ograniczeniem cukru i warzyw bogatych w szczawiany oraz zwiększeniem ilości mięsa, drobiu, ryb, jaj i produktów zbożowych)

Zewstaw 1
I Śniadanie
zupa mleczna z ryżem, pieczywo mieszane z masłem, cielęcina gotowana, herbata
II Śniadanie
chleb z masłem roślinnym, galaretka z ryby, herbata z mlekiem, dozwolone owoce sezonowe
Obiad
zupa jarzynowa z kostką z kaszy manny, kluski leniwe z olejem i tartą bułką, woda z sokiem
Kolacja
jajko sadzone, fasolka szparagowa, ziemniaki gotowane tłuczone, herbata ziołowa (bez cukru)

Zestaw 2
I Śniadanie
zupa mleczna z chrupkami kukurydzianymi, pieczywo mieszane, masło roślinne, omlet lub jajecznica, sok winogronowy lub jabłkowy
II Śniadanie
mus z jabłka pieczonego, herbatniki
Obiad
zupa koperkowa z ryżem, bitki cielęce z makaronem, surówka z kapusty pekińskiej, dozwolone owoce sezonowe, biszkopt lub ciasto drożdżowe
Kolacja
ryba duszona w jarzynach, herbata ziołowa, pieczywo mieszane, masło, zielona sałata

Przykład diety dla pacjenta z kamicą szczawianowo-wapniową:

I Śniadanie
Kawa zbożowa z mlekiem (100ml)
Pieczywo ciemne (100g - 2 kromki ) z masłem (10g – 2 łyżeczki), Jajo gotowane
Rozcieńczony sok pomarańczowy (200ml)
II Śniadanie
Pieczywo z masłem jw., plaster szynki z indyka, herbata z cytryną
Obiad
Zupa koperkowa z drobnym makaronem
Kasza jęczmienna na sypko (80g – 4 łyżki ), pulpet (100g), buraczki gotowane (50g), woda (300ml)
Podwieczorek
Kolba kukurydzy na ciepło, sok grejpfrutowy
Kolacja
Ryba (100g) w jarzynach (100g) pieczywo z masłem, herbata ziołowa (250ml)
Przed snem Napar z brzozy (250ml)

Dieta w kamicy fosforanowa
Kamica fosforanowa powstaje przy zasadowym odczynie moczu, który może wynikać z zakażenia bakteriami rozkładającymi mocznik na amoniak i dwutlenek węgla. Dlatego w diecie należy podawać pokarmy zakwaszające tj.: mięso, ryby, wędliny, pieczywo, makarony. Należy zwiększyć ilość płynów w diecie oraz magnezu i cytrynianów.
W razie współistnienia osadów z soli wapnia (kamica fosforanowo-wapniowa) ogranicza się dodatkowo pokarmy zawierające w swym składzie większe ilości tego składnika, takie jak: jaja, mleko, sery twarogowe i podpuszczkowe, rośliny strączkowe, konserwy rybne.
Szczególną odmianą kamicy fosforanowej jest tzw. kamica struwitowa. W diecie stosowanej w kamicy fosforanowo-magnezowo-wapniowej należy ograniczyć fosforany, których źródłem są: sery dojrzewające, topione, mleko, żółtko jaja, mięso i przetwory, podroby, ryby, konserwy, produkty zbożowe gruboziarniste, suche nasiona roślin strączkowych, kakao, czekolada, orzechy.
Jeśli w moczu jest niskie stężenie cytrynianów i magnezu zwiększyć należy spożycie soków i owoców cytrusowych oraz warzyw bogatych w magnez (kukurydza).

Produkty zalecane to:
• produkty zbożowe z pełnego ziarna (pieczywo razowe, gruboziarniste kasze, płatki owsiane, jęczmienne), makarony
• masło
• owoce cytrusowe, soki owocowe
• mięso, ryby, wędliny
• sery

Produkty zalecane w ograniczonych ilościach to:
• mleko i przetwory mleczne
• jaja
• warzywa, ziemniaki,
• owoce

Produkty zabronione to:
• szpinak, szczaw, rabarbar, boćwina,
• nasiona roślin strączkowych
• mocna herbata, kawa naturalna, czekolada, kakao
• konserwy
• koncentraty zup, sosów
• ostre przyprawy i przyprawy z glutaminianem sodu
• alkaliczne wody mineralne

Przykład diet dla pacjenta z kamicą fosforanową: (dieta wysokobiałkowa - zakwaszająca mocz: mięso, drób, ryby, kasze i makarony; w razie współistnienia osadów wapnia z dodatkowym ograniczeniem mleka i jego przetworów).
Zestaw 1
I Śniadanie
herbata z mlekiem, bułka, masło świeże lub roślinne, gotowana cielęcina lub wołowina
II Śniadanie
chleb z pastą jajeczną i szczypiorkiem, herbata lub kawa (naturalna lub zbożowa)
Obiad
zupa pomidorowa z kaszą, zrazy wołowe w sosie, mizeria, ziemniaki, kompot ze śliw, keksy
Kolacja
herbata ziołowa, pieczywo mieszane, masło, dorsz w galarecie, owoce sezonowe

Zestaw 2
I Śniadanie
herbata, chleb graham lub bułka z masłem, parówka cielęca, sok pomidorowy
II Śniadanie
pieczywo mieszane, masło, miód, sok owocowy lub woda mineralna
Obiad
zupa ziemniaczana z grzankami, potrawka z kury z ryżem na sypko, sałata zielona, kompot mieszany z gruszek i jabłek, ciasto drożdżowe
Kolacja
pierogi z mięsem lub serem, jabłko zapiekane w piekarniku, herbata owocowa lub ziołowa

Przykład diety dla pacjenta z kamicą fosforanowo-wapniową:

I Śniadanie
Pieczywo ciemne (100g - 2 kromki ) z masłem (10g – 2 łyżeczki), Ser żółty (20g-2 plastry)
Herbata
Rozcieńczony sok pomarańczowy (200ml)
II Śniadanie
Pieczywo z masłem jw., sałatka z tuńczyka,
herbata z cytryną, mandarynka
Obiad
Rosół z kury z makaronem
Ryż (80g – 4 łyżki ), pierś z indyka (100g),
surówka z marchwi i jabłek (70g-6 łyżek), woda (300ml)
Podwieczorek
Jogurt naturalny z corn flakes, herbata ziołowa (250ml)
Kolacja
Pierogi z mięsem, herbata z cytryną
Przed snem Napar z brzozy (250ml)

Dieta w kamicy moczanowej
W kamicy moczanowej złogi powstają z kwasu moczowego w moczu kwaśnym (pH poniżej 5,3) i nadmiernie zagęszczonym. Aby zmniejszyć zawartość kwasu moczowego w moczu należy ograniczyć spożycie związków purynowych. Związki purynowe występują w mięsie i jego wyrobach, należy więc zmniejszyć spożywanie tych produktów do 150g/dobe. Dieta powinna alkalizować mocz, gdyż kwas moczowy rozpuszcza się w środowisku alkalicznym i zmniejsza się kwasowość moczu. Właściwości alkalizujące mają mleko, warzywa i owoce, wskazana jest więc dieta mleczno-jarska. Podaż płynów powinien wynosić jak w każdej kamicy do ponad 2 l na dobę.

Produkty zalecane
• warzywa, np. ziemniaki
• owoce a szczególnie cytrusowe, soki owocowe
• mleko, ser twarogowy chudy
• miód, cukier

Produkty zalecane w ograniczonych ilościach
• produkty zbożowe
• ryby, drób i inne mięsa gotowane (puryny przechodzą do wywaru)

Produkty zabronione
• podroby, baranina, wieprzowina, móżdżek, wątróbka
• sardynki, szproty, śledzie, kawior
• wywary mięsne, rybne
• mocna herbata, kawa naturalna, czekolada, kakao
• rośliny strączkowe (fasola, groch)
• grzyby
• orzechy

Przykłady diet dla pacjenta z kamicą moczanową: (dieta mleczno-jarska; mięso, drób i ryby w ograniczonych ilościach, najlepiej jako potrawy gotowane)

Zestaw 1
I Śniadanie
Kawa zbożowa z mlekiem, pieczywo (100g - 2 kromki ) z masłem (10g – 2 łyżeczki), Dżem lub miód
II Śniadanie
Bułka z masłem jw., sałatka warzywna z majonezem, herbata z cytryną, mandarynka
Obiad
Zupa pomidorowa z ryżem
Ziemniaki (300g – 4 średnie) z masłem, jajko sadzone (1szt.), sałata lodowa z pomidorem, ogórkiem, ser feta, szczypiorek, woda (300ml)
Podwieczorek
Jogurt owocowy, banan, herbata ziołowa (250ml)
Kolacja
Naleśniki z serem (2szt.), brzoskwinia, śmietana, herbata z miodem
Przed snem Herbata z brzozy z cytryną (250ml)

Zestaw 2
I Śniadanie
kawa zbożowa lub słaba kawa naturalna z mlekiem, pieczywo mieszane z masłem, pasta z chudego twarogu i pomidorów lub szczypiorku
II Śniadanie
bułka z masłem, cielęcina gotowana z rzodkiewką, herbata z mlekiem
Obiad
zupa selerowa z grzankami, pierogi z jabłkami lub truskawkami polane śmietaną, herbata z mlekiem
Kolacja
jogurt lub kwaśne mleko z ziemniakami

Zestaw 3
I Śniadanie
makaron z mlekiem, pieczywo mieszane, masło roślinne, miód naturalny lub dżem wiśniowy, tarte jabłko, herbata z melisy
II Śniadanie
woda mineralna "Jan", bułka z masłem, chuda cielęcina lub wołowina gotowana
Obiad
zupa pomidorowa z ryżem, pierogi ruskie lub leniwe, surówka z marchwi z przecierem jabłkowym, kompot, biszkopt
Kolacja
jajko sadzone, ziemniaki gotowane, mleko

Dieta w kamicy wapniowej
Polega na odkładaniu się w drogach moczowych soli wapnia. W kamicy wapniowej zmniejsza się spożycie potraw zawierających większe ilości wapnia, a więc głównie nabiału. Czysta postać kamicy wapniowej występuje jednak rzadko i nie ma specjalnego znaczenia klinicznego.
Częściej występują mieszane formy kamicy wapniowej: kamica moczanowo-wapniowa, kamica szczawianowo-wapniowa oraz kamica fosforanowo-wapniowa. Leczenie i dieta we wszystkich tych odmianach kamicy polega na dodatkowym ograniczeniu produktów zawierających w swym składzie wapń.
Ograniczenie takie można uzyskać tylko przez zmniejszenie podaży mleka i przetworów mlecznych. Jest ono wskazane szczególnie przy kamicy wapniowej przebiegającej z hiperkalciurią absorpcyjną, tzn. polegającą na zwiększeniu wzrostu stężenia jonów wapniowych w moczu spowodowane zwiększonym wchłanianiem tego składnika w jelitach.
Nie pomoże ono jednak, a nawet może zaszkodzić w wypadkach, gdy kamica wapniowa spowodowana jest nadmiernym wydalaniem wapnia przez nerki (defekt nerkowy) lub wzmożonym wypłukiwaniem wapnia z kości, jak dzieje się w osteoporozie lub nadczynności przytarczyc.
W leczeniu kamicy wapniowej stwierdzono również dobry wpływ ograniczenia podaży produktów spożywczych zawierających szczawiany. Chorym z tego typu kamicą nie należy więc podawać borówek, winogron, roślin strączkowych, szpinaku, rabarbaru, agrestu, rodzynek, śliwek, goździków, kakao oraz szczawiu. Ponadto należy ograniczyć spożywanie fasoli, pomidorów, brukselki, pomarańczy, ananasa, truskawek.

Dieta w Kamicy cystynowej
Ten rodzaj kamicy powstaje na skutek upośledzenia zwrotnego wchłaniania jednego z aminokwasów - cystyny. Podstawą leczenia jest dieta ograniczająca ilość cystyny ( aminokwasu siarkowego ) oraz metioniny - związku również będącego aminokwasem, który w organizmie w znacznej części ulega przemianie do cystyny. Najmniej tych aminokwasów zawiera mleko i jego przetwory oraz produkty roślinne. One właśnie powinny stanowić podstawę diety, należy więc ograniczyć spożycie mięsa i jego przetworów. Należy zwiększyć podaż płynów do 3 litrów na dobę, oraz zwiększyć spożycie witaminy B6 (drożdże, kiełki pszenicy, strączkowe, orzechy).

Dieta w kamicy ksantynowej
Powinna uwzględniać zalecenia tj. dieta w kamicy moczanowej. Ksantyna to zasada purynowa będąca prekursorem syntezy kwasu moczowego. Należy więc zwiększyć podaż płynów i produktów alkalizujących mocz.


ZASADY PRZYGOTOWANIA POSIŁKÓW
W kamicy nerkowej, niewydolności nerek oraz innych stanach zapalnych układu moczowego potrawy sporządza się metodą gotowania, duszenia, pieczenia (bez dodatku tłuszczu). Potraw nie podprawia się zasmażką lecz zawiesinami z mąki i śmietany (albo mleka). Mąkę można również zrumienić na suchej patelni. Tłuszcze (masło, oleje) dodaje się do gotowych potraw. Potrawy przygotowuje się bez użycia soli, a starannie odmierzoną dozwoloną jej ilość podaje się osobno. Mało słone potrawy będą znacznie smaczniejsze po ich zakwaszeniu. W tym celu wskazany jest dodatek kwasku cytrynowego lub soku z cytryny. Dużym urozmaiceniem diety są desery: musy, galaretki, kisiele, owoce. Przy zaleceniu zmniejszenia picia płynów ogranicza się także zupy oraz spożywanie owoców. Posiłki powinny być podawane 4 lub 5 razy dziennie.
ZUPY. W chorobach nerek sporządza się zupy warzywne i warzywno-mięsne (z dozwolonych gatunków mięs i warzyw w zależności od choroby i stanu zdrowia chorego) oraz zupy rybne, mleczne i owocowe. Zupy z nasion strączkowych oraz z produktów ciężko strawnych (grzyby, ogórki, kapusta) NIE są polecane. Przeznaczone na zupę warzywa wrzuca się do wrzącej wody i gotuje około 15 minut. Gdy przygotowywana zupa ma być mięsno-warzywna najpierw gotuje się mięso, a warzywa dodaje się dopiero wtedy, gdy mięso zmięknie. Ugotowaną zupę podprawia się rozmąconą w mleku mąką lub niskoprocentową śmietaną. Niedopuszczalne jest podprawianie zup zasmażką, ani też przyrządzanie ich na wywarach z tłustego mięsa, kości lub grzybów. Przyprawy dodaje się dopiero pod koniec gotowania lub nawet do gotowych już zup.
W razie ograniczeń z używaniem soli zupy zakwasza się sokiem z cytryny lub sokiem pomidorowym. Zupy owocowe podaje się z dodatkiem cukru (jeśli nie ma przeciwwskazań), wanilii lub cynamonu.

POTRAWY Z MIĘSA I RYB. Do użycia przeznacza się tylko produkty świeże lub mrożone. Mięsa i ryby marynowane, peklowane, solone lub w inny sposób konserwowane są niedozwolone. Zakupione produkty przed użyciem czyści się z błon i tłuszczu, a następnie myje i osusza ściereczką. Mięsa mrożone przed użyciem rozmraża się w chłodnym miejscu (dolne partie lodówki) i ewentualnie porcjuje.
Do gotowania wybiera się kawałki mięsa wielkości 400-500 g. Mniejsze po ugotowaniu nie są zbyt smaczne. Przygotowane kawałki mięsa lub ryb naciera się czosnkiem lub ziołami przyprawowymi i pozostawia na 1-2 godziny w chłodnym miejscu. Tak przygotowane porcje mięsa wkłada się do wrzącej wody z dodatkiem ziela angielskiego, listka laurowego, goździka lub ewentualnie czosnku. Gotuje się około 2 godzin na niezbyt dużym ogniu, pod przykryciem. Gdy mięso zaczyna mięknąć, dodaje się do wywaru warzywa (seler, pietruszka, marchewka, por lub cebula) i ulubione zioła przyprawowe.
Przeznaczone na drugie dania ryby lub drób gotuje się nieco inaczej. Po wstępnej obróbce porcjuje się je, naciera każdy kawałek przyprawami (można też wcześniej skropić sokiem z cytryny), a następnie zamiast do wody wkłada się je do wrzącego wywaru z warzyw.
Jeszcze innym sposobem przyrządzania posiłków metodą gotowania jest przyrządzanie potraw z mięsa mielonego. Zmieloną masę mięsną (także drób i ryby) miesza się z tartą lub namoczoną i odciśniętą bułką oraz z białkiem jaja kurzego (może być nawet ubite na pianę). Do masy dodaje się zioła przyprawowe. Można też dołożyć do niej posiekane, świeże liście selera, pietruszki lub lubczyku, a w razie ograniczeń w ilości soli przyprawić ją jeszcze pieprzem ziołowym. Z masy formuje się okrągłe pulpety lub lekko spłaszczone klopsy i gotuje się je w wywarze z warzyw. Gotowane i pieczone potrawy mięsne podaje się w dozwolonych sosach lub obłożone pomidorami i skropione sokiem z cytryny.
Następną polecaną w chorobach nerek formą przyrządzania potraw jest duszenie.
Mięso można uformować w niewielkie kotleciki, zbić mocno tłuczkiem, odpowiednio przyprawić sokiem z cytryny, czosnkiem, ulubionymi przyprawami i dusić je z warzywami. Ryby i drób najlepiej jest dusić układając przygotowane porcje między dwoma warstwami rozdrobnionych warzyw (selery, pory, pietruszka, marchew, pomidory lub nawet śliwki węgierki). Wieprzowina i wołowina wymagają dłuższego podgrzewania. Dlatego częściej dusi się je osobno, z dodatkiem ziela angielskiego i liścia laurowego, podlewając w miarę potrzeby niewielką ilością wywaru z warzyw lub przegotowaną wodą. Potrawy duszone przyrządza się na niezbyt mocnym ogniu ustawiając rondelek na metalowej ochronnej płytce. Aby nadać potrawom specyficznego smaku przed duszeniem porcje mięsa można opiec z obu stron na teflonowej patelni lub grillu. Potrawy duszone podaje się najczęściej w warzywach.
Trzecim sposobem przygotowywania potraw mięsnych w chorobach układu moczowego jest pieczenie.
Mięso piecze się na ogół w dużych kawałkach (co najmniej 300 g), a drób i ryby najczęściej w całości. Chcąc otrzymać potrawę lekko zrumienioną piecze się mięso w żaroodpornym naczyniu lub brytfannie podlewając je w razie potrzeby niewielką ilością wywaru. Ten kto nie lubi zbyt często zaglądać do piekarnika powinien owinąć przygotowaną porcję w folię aluminiową. Mięso, drób i ryby piecze się w temperaturze około 220 C. Czas pieczenia zależy od wielkości i gatunku przyrządzanego mięsa. Ryby są gotowe już po 30 minutach. Drób i mięso piecze się dłużej - około 1 godziny. Jeżeli wypływający sok jest przeźroczysty to potrawa jest gotowa; jeżeli płyn jest jeszcze różowy - mięso trzeba piec nadal.

Potrawy mączne i kasze. W jadłospisie stanowią zarówno samodzielne dania, jak i dodatki do zup oraz mięs. Przeznaczoną do użycia mąkę należy przesiać, aby odpowiednio napowietrzyć ją i usunąć ewentualne zanieczyszczenia. Grube kasze (jęczmienna, gryczana, ryż) przebiera się usuwając zanieczyszczenia ręcznie, a następnie płucze. Kasz drobnych (krakowska, grysik, kaszka kukurydziana) nie płucze się, a jedynie odsiewa na gęstym sicie nadmiar mąki.
W zależności od przeznaczenia i sposobu gotowania kaszy dodaje się do niej odpowiednią ilość wody. Kasze gotowane na sypko gotuje się wsypując dobrze odmierzoną ilość kaszy do odmierzonej ilości wrzącej wody z dodatkiem masła, oliwy lub oleju (w ilości 1 łyżeczka tłuszczu na 1 szklankę wody). Gdy płyn zostanie wchłonięty umieszcza się rondelek z kaszą w naczyniu z wrzącą wodą i dogotowuje jeszcze około 20-30 minut. Kasze gotowane na półsypko przygotowuje się podobnie zwiększając jednak ilość wody dwukrotnie. Przygotowane na sypko i półsypko kasze wykorzystuje się jako podstawowy składnik potraw jarskich lub dodatek do zup i drugich dań.
Innym sposobem wykorzystania kasz jest przyrządzanie z nich kleików, musów i deserów. W tym wypadku kasze gotuje się metodą rozklejania. Do kasz dolewa się wodę w stosunku 1:10, a nawet 1:20 (od 10 do 20 łyżek wody na 1 łyżkę kaszy). Kasze gotuje się na małym ogniu, powoli, mieszając potrawę od czasu do czasu drewnianą łyżką, aby się nie przypaliła. Drobne kasze są gotowe po godzinie gotowania; grubsze trzeba gotować 2, a niekiedy nawet 3 godziny.
W razie konieczności ograniczenia fosforu w diecie kluski, pierogi i makarony przyrządza się z niewielkim dodatkiem jaj, częściej wykorzystując samo białko. W tej sytuacji, aby ciasto nabrało delikatnej konsystencji (było mniej twarde), należy zwiększyć ilość dodawanej do ciasta wody (najlepiej wrzątku). Długie wyrabianie powoduje zwiększenie ilości wtłoczonego do ciasta powietrza, które w czasie gotowania rozszerza się powodując lepsze spulchnienie ciasta.

Warzywa i owoce trzeba zawsze najpierw dokładnie umyć i obrać używając noża z nierdzewnej stali. Przeznaczone do gotowania od razu po obraniu opłukać, rozdrobnić i włożyć do wrzącej wody. Ugotowane potrawy podawać na ciepło. Nie powinno się ich odgrzewać ani odsmażać.
Warzywa przeznaczone na surówki zaraz po obraniu rozdrabnia się, zakwasza sokiem z cytryny lub niezbyt kwaśnym jabłkiem i łączy z jogurtem, olejem lub oliwą. Wszelkie surówki powinny być spożyte w ciągu dwóch godzin. Owoce i warzywa przeznaczone na soki obiera się tuż przed przyrządzeniem i podaniem.
Aby podnieść atrakcyjność potraw z warzyw dodaje się do surówek niewielką ilość cukru, ulubionych ziół przyprawowych, pieprzu ziołowego lub zmielonych nasion kminku, utłuczonego cynamonu albo goździków, a nawet nieco słodkiej papryki. Warzywa ugotowane podaje się z dodatkiem dozwolonego tłuszczu (oliwa, olej roślinny, mały kawałek świeżego masła) i lekko posypane otrębami pszennymi lub zrumienioną (bez tłuszczu) tartą bułką. Podobnie jak warzywa przygotowuje się do spożycia ziemniaki - myje się je, obiera, rozdrabnia, gotuje, odlewa, maści i w całości lub utłuczone podaje. Jeżeli lekarz zaleci dietę niskosodową smak ziemniaków wyraźnie poprawia gotowanie ich razem z 1-2 ząbkami czosnku lub wymieszanie i utłuczenie z dodatkiem bazylii. Ziemniaki pieczone w łupinkach lub folii aluminiowej można podawać z dodatkiem świeżego masła i tymianku.
LECZENIE ZIOŁAMI

Jako jedna z metod medycyny naturalnej ma w przypadku kamicy układu moczowego duże znaczenie. Zioła mają określone i sprawdzone działanie zarówno w zapobieganiu, jak i leczeniu kamicy układu moczowego.
Wyciągi z ziół (napary, odwary) działają wspomagająco z lekami syntetycznymi o działaniu moczopędnym, rozkurczowym, przeciwzapalnym, oraz z wodami leczniczymi. Zioła są zatem cennym uzupełnieniem. W kamicy układu moczowego zazwyczaj stosuje się zioła o działaniu moczopędnym i saluretycznym, tj. zwiększającym wydalanie odpowiednich soli mineralnych, o działaniu rozkurczającym błonę mięśniową gładką moczowodu i pęcherza moczowego oraz niekiedy o działaniu przeciwzapalnym i odkażającym (w przypadkach, kiedy do kamicy układu moczowego dołącza się zakażenie).
W leczeniu kamicy układu moczowego stosuje się następujące zioła pojedynczo lub w mieszankach:
LIŚĆ BRZOZY. Działa m.in. moczopędnie i saluterycznie, najlepiej używać go w gotowych mieszankach Herbapolu (Urogran i Urosan) ~ Przygotowanie i stosowanie:Same liście brzozy stosuje się w następujący sposób:
2 łyzki stołowe liści zalać 2 szklankami wrzącej wody, przykryć, gotować 1-2 min., odstawić na kilka minut, przecedzić. Pić 1 szkl. naparu dz., najlepiej między posiłkami.
KWIAT BŁAWATKA. Działa silnie moczopędnie, ponadto wykazuje słabe działąnie przeciwzapalne i odkażające. W kamicy dróg moczowych stosuje się w postaci naparu.
~ Przygotowanie i stosowanie
2 łyzki stołowe kwiatów zalać 500ml wrzącej wody, przykryć, odstawić na 10 min., przecedzić. Pić 1 szklankę naparu 2 - 3 razy dziennie.

ZIELE NAWŁOCI. Stosowane jest nie tylko w leczeniu kamicy dróg moczowych, lecz również w zapaleniu kłębuszków nerkowych i miedniczek, w skazie moczowej. Działa silnie moczopędnie, słabiej przeciwzapalnie i odkażająco.
~ Przygotowanie i stosowanie:
Stosuje się w postaci naparu: 2-3 łyżki stołowe ziela zalać 1l wrzącej wody, przykryć, odstawić na 10 min., przecedzić. Pić 1 szklankę naparu 2-3 razy dziennie., między posiłkami.

OWOCNIA FASOLI. Działa moczopędnie i saluretycznie, stosowana nie tylko w kamicy, lecz również w stanach niewielkiej niewydolności nerek na innym tle. Często stosowana w kamicy fosforowej.
~ Przygotowanie i stosowanie:
20 g rozdrobnionej owocni fasoli zalać 2 szklanki wody, gotować 2-3 min. Po 15 min. przecedzić. Pić 2-3 razy dziennie po 1/2 szklanki letniego płynu.

KORZEŃ PIETRUSZKI. Działa silnie moczopędnie, ponadto rozkurczająco.
~ Przygotowanie i stosowanie:
1 łyżkę stołową korzenia zalać 2 szklankami wrzątku, przykryć, odstawić na 8-10 min., przecedzić. Pić 2-3 razy dziennie. Obecnie korzeń pietruszki stosuje się częściej w mieszankach ziołowych.

ZIELE GLISTNIKA. Działa rozkurczowo - nie tylko na układ moczowy, lecz również w stanach kurczowych dróg żółciowych.
~ Podaje się je najczęściej w postaci nalewki nalewki (do nabycia w aptece) - 10-20 kropli, 2-4 razy dziennie, 15 minut przed jedzeniem.

ZIELE POŁONICZNIKA. Działa moczopędnie, silnie rozkurczająco. Stosowanie nie tylko w leczeniu kamicy układu moczowego, lecz ponadto w zapaleniu pęcherza i kłębuszków nerkowych.
~ Przygotowanie i stosowanie:
1 łyżkę stołową ziela zalać 1 szklanką wrzącej wody ,przykryć ,odstawić na 8-10 minut i przecedzić. Pić 1/3 szklanki naparu między posiłkami

W kamicy moczanowej zaleca się zioła : ziele nawłoci, liść mącznicy, liść brzozy, ziele glistnika lub kwiat robini akacjowej, kwiat przelotu, ziele pięciornika gęsiego; oraz gotowe preparaty ziołowe : Urosan, Urosept, Urogran, Fitolizyna, Rubinex, Rubolizyna.
W kamicy szczawianowej zioła: ziele nawłoci, ziele rdestu ptasiego i ziele skrzypu lub też mieszankę o składzie: mniszek, rumianek, skrzyp, rdest ptasi, kłącze perzu.
W kamicy fosforanowej poleca się owocnie fasoli, kwiat wiązówki, korzeń wilżyny, ziele skrzypu.

PODSUMOWUJĄC

W przypadku zachorowania na kamicę nerkową należy zmienić dotychczasowe nawyki żywieniowe i zastosować odpowiednie zasady dietetyczne. Najważniejszą z nich jest zadbanie o diurezę nerkową czyli zwiększenie ilości wydalanego moczu. Minimalna ilość wydalonego w ciągu doby moczu powinna wynosić około 2 litrów Wskazane jest nawet, aby ilość moczu była jeszcze większa.

Nerki "nie lubią" nadmiaru soli kuchennej, alkoholu, ostrych przypraw i innych używek. Dlatego we wszystkich rodzajach kamicy nerkowej, tak samo jak i w innych chorobach nerek, nie należy pić napojów alkoholowych, mocnej kawy lub herbaty oraz spożywać nadmiernie solonych potraw.

Idealnymi „wspomagaczami” diety są zioła, działające rozkurczowo, moczopędnie i przeciw zapalnie.

Restrykcje dietetyczne dotyczą niektórych składników pokarmowych - głownie zasad purynowych, wapnia, szczawianów oraz białka - zależą od rodzaju (przyczyny) kamicy oraz charakteru tworzących się kamieni i zostały już wcześniej szczegółowo omówione. Należy tylko przypomnieć, że ograniczenie podaży puryn zawartych w białkach pochodzenia zwierzęcego wskazane jest nie tylko u chorych z kamicą moczanową, ale również mieszaną (np. moczanowo- fosforanowo- wapniową).

Kolejną zasadą jest zwiększenie (do około 90 g/dobę w kamicy fosforanowej lub szczawianowej) lub ograniczenie (do około 60 g/dobę w którym najwyżej 3/4 jest podane w postaci mięsa w kamicy moczanowej) ilości białka. Należy pamiętać ,że białka zawarte w mięsie są czynnikiem zakwaszającym mocz, co wzmaga wydalanie przez nerki wapnia, zmniejsza wydalanie kwasu cytrynowego i zwiększa możliwość pojawienia się kamieni wapniowych. Podaż białka zależy od rodzaju złogów, jest to substancja budulcowa i karygodne ograniczenia nie są zalecanie. Norma zapotrzebowania białka (zwierzęcego i roślinnego) powinna wynosić 0,8-1g/kg masy ciała.

Następną ważną zasadą, chociaż już nie we wszystkich postaciach kamicy nerkowej, jest utrzymywanie odpowiedniego odczynu pH moczu - szczególnie w kamicy moczanowej oraz kamicy struwitowej (fosforanowo-magnezowo- amonowej)

Dieta w kamicy nerkowej nie składa się z samych wyrzeczeń. Z szerokiego pola produktów dozwolonych można stworzyć dania, które nie przypominają o chorobie ,a przy tym są smaczne ,pożywne i zdrowe ,bo nie powodują powiększenia złogów ,ale wspomaga usuniecie ich z organizmu.



Źródła :
1. „ Choroby wewnętrzne” red. Prof . dr hab. med F. Kokot
2. „Encyklopedia dla pielęgniarek” red. prof. dr hab. med. J. Bogusz
3. „Żywienie chorych z niewydolnością nerek„ dr med. Jacek A. Pietrzyk
4. Artykuł prenumeraty „Żyjmy dłużej" 2 (luty) 1999,mgr. Magdalena Makarewicz-Wujec i
dr. n. med. Małgorzata Kozłowska-Wojciechowska z Instytutu Żywności i Żywienia
5. Portal internetowy Samodzelnego Publicznego Zakładu Opieki w Helu
6. Portal medyczny „medicover”