Rezerwat przyrody jest obszarem zajmującym zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienione ekosystemy, w tym siedliska przyrodnicze, a także określone gatunki roślin i zwierząt, elementy przyrody nieożywionej, mające istotną wartość ze względów naukowych, przyrodniczych, kulturowych bądź krajobrazowych.
Wokół rezerwatu przyrody może być utworzona otulina, zabezpieczająca jego obszar przed szkodliwym oddziaływaniem czynników zewnętrznych. Wojewoda w drodze rozporządzenia uznaje za rezerwat przyrody obszar, o którym mowa, określa jego nazwę, położenie, szczególne cele ochrony, zakazy właściwe dla danego rezerwatu oraz może wyznaczyć otulinę, a także organ sprawujący bezpośredni nadzór nad rezerwatem
Rezerwat przyrody obejmuje od jednego do wielu tysięcy hektarów. Jest to obszar objęty prawną ochroną dla zachowania ekosystemów naturalnych lub półnaturalnych mających istotną wartość ze względów naukowych, przyrodniczych, kulturowych lub krajobrazowych, określone gatunki roślin i zwierząt, elementy przyrody nieożywionej. Rezerwaty charakteryzują się jednorodnością ekosystemów. Wyróżnia się rezerwaty: ścisłe (wykluczenie jakiejkolwiek ingerencji człowieka) i częściowe (dopuszczone pewne zabiegi gospodarcze).
Przeciętna wielkość rezerwatu w Polsce to ok. 120 ha. Może mim być zespół stawów, który jest rezerwatem ptactwa wodnego. W Trójmieście zlokalizowano na przykład zespół łąk zwany - Kaczymi Łęgami w lasach Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego na obszarze pomiędzy Wielkim Kackiem, Gdynią Karwiny i Gdynią Witominem.
Największym w Polsce jest rezerwat krajobrazowy nad Gopłem o powierzchni 12.684 ha. Do końca 1996 roku powstało 1183 rezerwaty o łącznej powierzchni ok. 128 tyś ha.
Najstarszy REZERWAT LEŚNY JASTKOWICE został utworzony jeszcze w latach pięćdziesiątych. Obejmuje dobrze zachowany las grądowy z udziałem dębu szypułkowego, buka, jodły i lipy drobnolistnej odnawiających się w sposób naturalny. Niektóre z nich liczą ponad 200 lat. W licznych dziuplach wiekowych drzew gnieżdżą się nietoperze i sowy. W runie na uwagę zasługują: lilia złotogłów, wawrzynek wilczełyko i groszek wschodniokarpacki. Rezerwat zajmuje obszar 46 hektarów.
REZERWAT WODNO – TORFOWISKOWY IMIELTY ŁUG
Położony w zachodniej części Lasów Janowskich, zajmuje 802 hektary. Tworzą go stawy z bogatą fauną, ogromne torfowiska i otaczające je wydmowe wzgórza porośnięte borami; w tym fragmentami boru mieszanego wilgotnego i jodłowego. Z rzadkich roślin należy tu wymienić widłaki, trzy gatunki rosiczek i wierzbę borówkolistną. Osobliwością rezerwatu jest ogromna ilość ptaków (95 gatunków). Miejsca lęgowe mają tu: bielik, rubołów, głuszec, żuraw, cietrzew i bocian czarny. Zachowane niemal w stanie naturalnym bagno Imielty Ług jest przykładem obrazującym kolejne fazy zarastania zbiornika wodnego.
REZERWAT FLORYSTYCZNY SZKLARNIA
Na niespełna 300 hektarach można zobaczyć rozmaitość zbiorowisk roślinnych począwszy od suboceanicznego boru świeżego po bagno śródleśne z roślinnością charakterystyczną dla torfowiska. Rośnie tu starzec Fucha, szczyr trwały i kozłek bzowy. Spotkać można bociana czarnego, jastrzębia, głuszca, jelenia i wilka.
REZERWAT PRZYRODNICZO – HISTORYCZNY LASY JANOWSKIE
Rezerwat zajmuje obszar 2673 hektary rozciągający się wokół Porytowego Wzgórza, gdzie stoczona została największa walka partyzancka z Niemcami.
W drzewostanie dominuje jodła, sosna oraz olsy. Ciekawym fragmentem rezerwatu jest dolina rzeki Branwi, a także kompleks stawów w Momotach – miejsce bytowania ptactwa wodnego. Torfowiska przejściowe dopełniają piękna krajobrazu. Rozległy kompleks leśny i liczne bagienka kryją w sobie wiele osobliwości ze świata roślin, spotykamy tu: czosnek niedźwiedzi, groszek alzacki, sitowiec nadmorski i pióropusznik strusi. Z ptaków: bociana czarnego i bielika.
REZERWAT LEŚNO – TORFOWISKOWY KACZE BŁOTA
Rezerwat utworzony został dla ochrony torfowiska wysokiego, boru bagiennego oraz fragmentów torfowisk przejściowych. Zajmuje obszar 168 hektarów. Z rzadszych roślin występują głównie rosiczki, przygiełka biała i sit sztywny. W rezerwacie występują: cietrzew, głuszec i żuraw.
REZERWAT FLORYSTYCZNY ŁĘKA
Jest to najmłodszy z rezerwatów, obejmujący 378 hektarów. Tworzą go zróżnicowanego lasy o charakterze łęgowym, olsy, bory i grądy. Na szczególną uwagę zasługują: jesion, wiąz i jawor, które odnawiają się w sposób naturalny. Występuje tu 21 gatunków roślin chronionych, a wśród nich wawrzynek wilczełyko, podkolan biały i lilia złotogłów. Łęka, to dogodny teren do gniazdowania rzadkich gatunków ptaków. Znajduje się tu stanowisko lęgowe bielika, krótkoszpona i bociana czarnego.
REZERWAT PROJEKTOWANY BŁOTA RAKOWSKIE
Rezerwat leży w strefie przejścia Roztocza w Kotlinę Sandomierską. Obszar rozległego Bagna Rakowskiego, ciągnącego się szerokim pasem wśród lasów Puszczy Solskiej, zachował się w stanie niemal całkowicie naturalnym i stanowi rzadko spotykany w tej skali układ przyrodniczy. Na duże wartości krajobrazowe nakładają się wartości florystyczne. Bagno pokryte jest zespołami roślinnymi z udziałem roślinności północnej i atlantyckiej. Na torfowiskach odnotowano 7 gatunków prawnie chronionych, w tym wszystkie trzy odmiany rosiczek oraz cztery gatunki roślin rzadkich. W otoczeniu bagna występują w naturalnym składzie bardzo cenne zespoły roślinne boru mieszanego wilgotnego, a wśród nich rzadki, jodłowy bór mieszany. Obszar bagna i jego skraj, porośnięty wysokim drzewostanem jest miejscem gniazdowania wielu ptaków.
Rezerwat przyrody – jest obszarem obejmującym zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym ekosystemy, określone gatunki roślin, elementy przyrody nieożywionej, mające istotną wartość ze względów naukowych, kulturowych bądź krajobrazowych.
Rezerwat przyrody jest to obszar obejmujący ekosystemy zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, określone gatunki roślin i zwierząt oraz elementy przyrody nieożywionej mające istotną wartość ze względów naukowych, przyrodniczych, kulturowych bądź krajobrazowych. Rezerwaty przyrody są ustanawiane zarządzeniem Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa. Rezerwaty są podzielone na różne kategorie. Według stanu na 30.01.1996 r. jest w Polsce 1133 rezerwaty, o łącznej powierzchni 1207,3 km2, co w przybliżeniu stanowi 0,4% powierzchni naszego kraju.
Rodzaj rezerwatu Liczba ogółem w tym liczba rezerwatów ścisłych Powierzchnia ogółem [ha] w tym powierzchnia pod ochroną ścisłą [ha]
Wodne 24 3 2 860 11
Torfowiskowe 112 28 7 568 1 018
Stepowe 32 15 434 90
Słonoroślowe 3 1 23 1
Przyrody nieożywionej 50 8 1 431 25
OGÓŁEM 1 122 108 121 303 4 694
Leśne 536 19 39 051 1 011
Krajobrazowe 113 5 35 715 473
Florystyczne 136 20 2 345 244
Faunistyczne 116 8 31 876 1 821
Rezerwat przyrody
Obszar objęty prawną ochroną dla zachowania ekosystemów naturalnych, lub półnaturalnych, mających istotną wartość ze względów naukowych, przyrodniczych, kulturowych lub krajobrazowych.
Wyróżnia się rezerwaty
- ścisłe - wykluczenie jakiejkolwiek ingerencji człowieka
- częściowe - dopuszczenie pewnych zabiegów gospodarczych
Dla zachowania półnaturalnej roślinności w rezerwatach przyrody wprowadza się zasady czynnej ochrony przyrody.
Ze względu na przedmiot ochrony wyróżnia się rezerwaty
1. Faunistyczne: - rybne
- ptasie
- innej zwierzyny
2. Florystyczne - leśne
- torfowiskowe
- stepowe
- roślinności wodnej
- stanowiskowe
3. Przyrody nieożywionej
- rezerwaty skalne i krajobrazowe
- rezerwaty różnorodne
Pierwszym rezerwatem na świecie był rezerwat cisowy w Wierzchlesie w Borach Tucholskich.
W Polsce jest ogółem 1072 rezerwatów przyrody (które zajmują powierzchnię 117367 ha), w tym 107 obiektów ochrony ścisłej (o łącznej powierzchni 4692 ha).
Rezerwat przyrody to obszar (mniejszy niż park narodowy) objęty ochroną, której obiektem może być cała przyroda bądź poszczególne jej składniki lub zespoły flory i fauny. Rozróżniamy rezerwaty ścisłe i częściowe. Ze względu na przedmiot ochrony dzieli się je na leśne, florystyczne, faunistyczne, łąkowe, stepowe, wodne, krajobrazowe, słonoroślowe, przyrody nieożywionej. Największy w Polsce jest rezerwat krajobrazowy nad Gopłem o 12684 ha. W 1991 r. w Polsce było około 0,4% powierzchni kraju
Rezerwat to obszar objęty prawną ochroną dla zachowania ekosystemów naturalnych lub półnaturalnych mających istotną wartość ze względów naukowych, przyrodniczych, kulturowych lub krajobrazowych. Wyróżnia się rezerwaty: ścisłe (wykluczenie jakiejkolwiek ingerencji człowieka) i częściowe (dopuszczone pewne zabiegi gospodarcze). Dla zachowania półnaturalnej roślinności rezerwatu przyrody wprowadza się zasady czynnej ochrony przyrody. Ze względu na przedmiot ochrony wyróżnia się rezerwaty: faunistyczne, florystyczne, leśne, krajobrazowe, torfowiskowe, wodne, przyrody nieożywionej, stepowe i słonoroślowe.
Wokół rezerwatu przyrody może być utworzona strefa ochronna (otulina). Pierwszym leśnym rezerwatem przyrody na świecie jest założony w 1826 rezerwat cisowy w Wierzchlesie w Borach Tucholskich.