Nauka pisania i czytania

NAUKA PISANIA I CZYTANIA
Uwagi z pogranicza teorii i praktyki

Czytanie i pisanie należą do elementarnych umiejętności umysłowych, które warunkują wszelkie uczenie się. Ułatwiają kontakty społeczne, pozwalają komunikować otoczeni myśli i wyrażać przeżycia, warunkują wielostronny rozwój osobowości.

Podstawę procesu nauki pisania i czytania stanowi analiza i synteza wzrokowa liter. Nauka pisania i czytania powinna odbywać się równocześnie, gdyż procesy psychofizyczne leżące u ich podłoża są wspólne.

Litera jest graficznym obrazem głoski, a wyraz podstawową jednostką posiadające odpowiednie znaczenie, do którego czytając zawsze chcemy dotrzeć. Warunkiem poprawnej analizy i syntezy słuchowej jest dobrze działający słuch, podobnie jak przy analizie i syntezie wzrokowej wzrok. Stąd zaburzenia w tego analizatora mogą być powodem poważnych trudności w opanowaniu umiejętności czytania.

Pisanie jako kreślenie znaków konwencjonalnych jakimi są litery jest złożonym procesem związków czasowych między elementami słuchowymi, wzrokowymi oraz ruchowymi ręki. Przed przystąpieniem do pisania trzeb mieć słuchowe wyobrażenie głosek tworzących wyraz, wyobrażenie wzrokowe ich odpowiedników liter oraz wyobrażenie dróg ich kreślenia.

METODY NAUKI PISANIA I CZYTANIA

Metody analityczne w nauce czytani i pisania przyjmują za podstawę pewną całość językową. W zależności od tego co stanowi punkt wyjścia w metodach analitycznych, wyróżnia się:
Metodę zdaniową – gdzie podstawą jednostki jest zdanie
Metodę wyrazową z podstawową jednostką w formie wyrazu

Przy stosowaniu metod analitycznych zadaniem dziecka jest zapamiętanie obrazów graficznych ogromnej liczby słów stwarzających podstawę czytania; obciąża to pamięć często przekraczając możliwości dziecka

Przeciwstawną grupą metod stanowią metody oparte na syntezie zwane syntetycznymi. Metody syntetyczne w nauce czytania i pisania za podstawę przyjmują dźwięki i z nich budują sylaby, słowa zdania. Zależnie od przyjętej jednostki podstawowej wyróżnia się:
Metodę alfabetyczną, w której podstawowa jednostką stanowią nazwy liter
Metodę dźwiękową lub głoskową, w której podstawową jednostką czytania stanowią głoski i litery
Metodę sylabową czyli zgłoskową gdzie podstawową jednostką w nauce jest sylaba
Podobnie jak metody analityczne są one trudne i zniechęcające dzieci do nauki

W ten sposób powstały metody analityczno-syntetyczne, które za punkt wyjścia w nauce czytania przyjmują wyraz lub zdanie. Stąd wyróżnia się dwie odmiany tej metody: wyrazową i zdaniową. Obie metody są podobne, wychodzi się w nich od pewnej całości, dokonując analizy i syntezy. W metodzie wyrazowej jednostką podstawową stanowią wyrazy określające bliskie dzieciom pojęcia. Znane są 2 odmiany tej metody
Literowo głoskowa, w której bezpośrednio po wprowadzeniu wyrazu podstawowego dokonuje się analizy i syntezy literowo głoskowej (wzrokowej i słuchowej)
Literowo głoskowo sylabowa, uwzględniająca sylabę jako element pośredni w analizie i syntezie wyrazu podstawowego

W metodzie zdaniowej punktem wyjścia jest zdanie. Początkowo dzieci odczytują zdanie z pamięci i odtwarzają jego graficzny obraz.. później wprowadza się podział zdania na wyrazy. Następnie przechodzi się do wyodrębniania sylab i głosek.

Współcześnie uważa się że pisanie jako czynność syntetyczna następuje po analityczno syntetycznym ujęciu całości. Wyraz jako całość stanowi tło i podłoże orientacyjne dla kształtowania umiejętności pisania. Z tego też powodu prawidłowo organizowana nauka pisania powinna odbywać się na śladach czytania. Cecha charakterystyczna współcześnie stosowanych metod nauki pisania jest uwzględnienie trzech stadiów w nauczaniu: etap przygotowawczy, etap właściwy oraz doskonalenie umiejętności pisania.