Komórka roślinna i zwierzęca

CO TO JEST KOMÓRKA?

Obecnie jest wiadomo, że wszystkie organizmy żywe zbudowane są z większej lub mniejszej liczby komórek. Występują więc organizmy jednokomórkowe np. bakterie, pierwotniaki lub wielokomórkowe, zbudowane z wielu współpracujących ze sobą komórek. Komórka jest podstawową jednostką życia. Można ją porównać do cegiełek z jakich zbudowane są domy. 


Komórka po raz pierwszy została zaobserwowana przez angielskiego fizyka R. Hooka, natomiast teorię komórkowej budowy organizmów sformułowało w latach 1838-1839 dwóch niemieckich uczonych: botanik Matthias Schleiden oraz fizjolog Theodor Schwann. 
Różnorodność komórek jest ogromna. Najistotniejszy jest podział na komórki prokariotyczne i eukariotyczne. Komórki prokariotyczne różnią się od eukariotycznych tym, że nie posiadają jądra a ich materiał genetyczny zlokalizowany jest w obszarze jądrowym zwanym nukleoidem. Przykładem Prokaryota są bakterie. Natomiast do komórek eukariotycznych zaliczamy wszystkie komórki roślinne i zwierzęce. Zbudowane są one z takich samych elementów chociaż w ich budowie można dostrzec kilka istotnych różnic, które obrazuje tabelka. Rozmiary większości komórek zawierają się w przedziale 0,5-2000 mikrometrów chociaż zdarzają się komórki-olbrzymy widoczne gołym okiem, np. żółtko jajka ptasiego, niektóre pierwotniaki (0,5 cm długości) czy komórki nerwowe o metrowych wypustkach. 


Komórki zbudowane są z mniejszych jednostek tzw. organelli, które pełnią różne funkcje, jednak nie mogą samodzielnie działać poza komórką. Składniki budujące komórkę możemy podzielić na plazmatyczne (żywe) i nieplazmatyczne (martwe).

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA KOMÓRKI ROŚLINNEJ

Komórka roślinna jest rodzajem komórki eukariotycznej charakteryzującej się obecnością plastydów, silnym rozwojem wakuoli, celulozową ścianą komórkową oraz specyficznymi połączeniami, tzw. plazmodesmami – utworzonymi z pasm cytoplazmy i łączącymi wnętrza sąsiadujących ze sobą komórek.

Komórki roślinne dzielą się przez podział polegający na wytworzeniu – po podziale jądra komórkowego – ściany rozdzielającej komórkę macierzystą na dwie komórki potomne. Kształt większości komórek roślinnych, ze względu na istnienie sztywnej ściany komórkowej, jest stały i uzależniony od ich funkcji oraz mechanicznych oddziaływań między sąsiadującymi ze sobą komórkami w obrębie tkanki.
Komórka roślinna przyjmuje zwykle postać wielościanów, które bywają izodiametryczne oraz mniej lub bardziej wydłużone (np. komórki tkanek mechanicznych i przewodzących).


Przeciętna wielkość komórek roślinnych waha się w granicach od 20 do 300 μm; komórki wydłużone mogą osiągnąć kilka cm długości, natomiast długość rurek mlecznych może dochodzić do kilku metrów.

Składniki budujące komórkę roślinną możemy podzielić na:
Plazmatyczne (żywe):
- błona komórkowa
- jądro komórkowe
- cytoplazma
- mitochondria
- plastydy (chloroplasty)
- rybosomy
- reticulum endoplazmatyczne (ER)
- aparaty Golgiego
- lizosomy
- plazmodesmy
- perokzyzom

Wszystkie żywe składniki znajdujące się w komórce nazywamy protoplastem.
Nieplazmatyczne (martwe):
- wakuola
- ściana komórkowa

BŁONA KOMÓRKOWA

Pod ścianą komórkową znajduje się błona komórkowa (plazmalemma) otaczająca cytoplazmę. Błona ta tworzy liczne wypuklenia zwane mezosomami. Na terenie mezosomów zachodzą procesy analogiczne do zachodzących w mitochondriach komórek eukariotycznych, a więc procesy oddychania komórkowego. Otacza ona zarówno komórkę roślinną, jak i zwierzęcą. Pod względem chemicznym składa się z fosfolipidów (w tym lecytyny), białek integralnych (stanowią 70% wszystkich protein) i powierzchniowych, oligosacharydów (1-5%) i enzymów. Ważnym składnikiem błon jest także cholesterol (5-25% składu lipidów błonowych), zwiększający stabilność błon, gdyż łączy się z ich tłuszczową częścią, zwiększając lepkość.


Błony komórkowe mają strukturę mozaikową. Model błony komórkowej został opracowany przez Singera i Nicolsona w 1972 roku. Jest to płynna macierz, zbudowana z nieciągłej podwójnej warstwy fosfo-lipidowej z białkami integralnymi i powierzchniowymi.


Fosfolipidy przemieszczają się w obrębie warstwy oraz wymieniają się między warstwami. Białka integralne wykonują ruchy wokół własnej osi oraz wysuwają się i zagłębiają w warstwach fosfolipidowych. Białka integralne: transportowe, receptorowe dla lektyn, antygenowe (warunkujące grupy krwi), wraz z enzymami i glikoproteinami przemieszczają się i ulegają degradacji. Na powierzchni błony komórkowej występuje glikokaliks. Zbudowany jest on z reszt cukrowych połączonych z białkami błonowymi (glikoproteidami) lub lipidami zewnętrznej warstwy błony (glikplipidy). Glikokaliks pośredniczy w transporcie, nawilża komórkę, odpowiada za procesy immunologiczne (rozpoznawanie obcych ciał) oraz za tworzenie zespołów komórkowych. Glikoproteidy powierzchniowe nadają właściwości antygenowe komórkom, tworzą osłonę dla komórek, są odpowiedzialne za agregację i aglutynizację komórek.

Błona komórkowa jest składnikiem każdej żywej komórki. Cechy charakterystyczne błony komórkowej można odnieść do większości błon biologicznych. Do najistotniejszych należałoby zaliczyć:
- wysoką przepuszczalnością dla wody;
- związki niejonowe przechodzą przez nią tym lepiej im łatwiej są rozpuszczalne w tłuszczach;
- opór elektryczny jest duży, ma to istotne znaczenie dla przewodnictwa elektrycznego bodźców;
- żywa błona komórkowa jest spolaryzowana, szczególnie dobrze jest to widoczne w komórkach zwierzęcych ponieważ nie posiadają ściany komórkowej;
- wyizolowane błony ulegają lizie (rozkładowi) w obecności enzymów lipolitycznych i proteolitycznych (rozkładają białka)

Aktualnie budowę plazmalemy wyjaśnia model płynnej mozaiki. Każda błona biologiczna zawiera dwa podstawowe składniki strukturalne:
- półpłynny podwójny zrąb tworzony przez dwie warstwy lipidów, których polarne „głowy" zwrócone są na zewnątrz w stronę środowiska wodnego, natomiast węglowodorowe łańcuchy kwasów tłuszczowych skierowane są do wewnątrz;
- mozaikowato rozmieszczone na i w zrębie różnego rodzaju białka, z których większość zdolna jest dynamicznych przemieszczeń w obrębie błony;
- w komórkach zwierzęcych na powierzchni plazmalemy występuje cieniutka, jednorodna warstewka zbudowana z mieszaniny węglowodorów reszt glikoproteidów i glikolipidów, których części zasadnicze wbudowane są w zrąb lipidowy - nazwano ją glikokaliksem

Błony spełniają następujące funkcje:
- chronią komórki przed działaniem czynników fizycznych i chemicznych, a także przed wnikaniem obcych organizmów, w szczególności chorobotwórczych,
- regulują  transport wybranych substancji z i do komórki,
- reagują na bodźce chemiczne, termiczne i mechaniczne,
- pełnią także funkcje enzymatyczne, katalizując różne reakcje metaboliczne,
- utrzymują równowagą między ciśnieniem osmotycznym wewnątrz i na zewnątrz komórki.

JĄDRO KOMÓRKOWE

Jądro komórkowe - pełni nadrzędną rolę w komórce, gdyż poprzez zawarte  w nim DNA steruje przemianami biochemicznymi komórki. Jądro komórkowe gromadzi i przechowuje w DNA, w postaci chromatyny, informację genetyczną o cechach organizmu, a następnie przekazuje ją do cytoplazmy na rybosomy za pomocą m-RNA. Jądro bierze także udział w podziałach komórek somatycznych (mitoza) i generatywnych (mejoza). Pełni ono funkcję centrum informacyjnego, uczestnicząc w procesach dziedziczenia i ekspresji informacji genetycznej.

Jądro komórkowe ma kulisty kształt. Zwykle jest położone centralnie, lecz w niektórych komórkach roślinnych może być zepchnięte na brzeg komórki przez rozrośnięta wakuolę. Jądra peryferyjne występują również w komórkach mięśni poprzecznie prążkowanych. Wnętrze jądra wypełnia roztwór koloidalny zwany kariolimfą. Otaczają je dwie błony, składające się na tzw. otoczkę jądrową. Błona zewnętrzna jest wysoce przepuszczalna, natomiast wewnętrzna, wyściełana laminowym szkieletem jest wysoce wybiórcza. Otoczka jądrowa zawiera liczne pory, umożliwiające kontakt między kariolimfą i cytoplazmą. Średnica porów jądrowych wynosi kilkadziesiąt nanometrów, co umożliwia przechodzenie przez nie związków wielocząsteczkowych takich jak białka czy RNA. Zewnętrzna błona otoczki jądrowej połączona jest z siateczką śródplazmatyczną, a na jej powierzchni, od strony cytoplazmy występują rybosomy. Na terenie jądra znajdują się także jąderka (zbudowane z RNA i białek), które stanowią ośrodki tworzenia rybosomów. Bardzo ważnym elementem budującym jądro komórkowe jest DNA, które w połączeniu z białkami zasadowymi: histonami, białkami niehistonowymi oraz RNA tworzy strukturę zwaną chromatyną.

Chromatyna jest charakterystyczną dla wszystkich organizmów eukariotycznych formą organizacji materiału genetycznego. Składa się ona z fibrylli, których liczba równa jest liczbie cząsteczek DNA w jądrze komórkowym i stała dla gatunku. W czasie interfazy fibrylle tworzą nieuporządkowaną plątaninę, a na czas podziału kondensują, tworząc chromosomy (u człowieka jest ich 23 pary  w komórkach somatycznych, a w gametach o połowę mniej).

Fibrylla chromatynowa zbudowana jest z jednej, bardzo długiej cząsteczki DNA, połączonej w charakterystyczny sposób z histonami. Histony to białka proste o odczynie zasadowym, zawierające dużo aminokwasów zasadowych: lizyny, histydyny i argininy. W jądrze komórkowym histony tworzą ośmiocząsteczkowe jednostki zwane oktamerami, wokół których owija się DNA. Jeden oktamer histonowy owinięty fragmentem DNA nosi nazwę nukleosomu i stanowi podstawową jednostkę strukturalną fibrylli chromatynowej.

Na czas podziału chromatyna kondensuje. Kondensacja fibrylli chromatynowej przebiega w kilku etapach. Najpierw fibrylla skręca się w strukturę zwaną solenoidem, następnie solenoid tworzy nieregularne pętle zwane domenami, po czym domeny zbliżają się do siebie. Największy stopień kondensacji domen przypada na metafazę. Jedna maksymalnie skondensowana fibrylla chromatynowa nosi nazwę chromatydy. Na początku podziału komórkowego chromatydy tworzą pary zwane chromosomami. Przewężenie, w którym dwie chromatydy łączą się ze sobą nazywamy centromerem. Po podziale komórkowym chromatydy dekondensują i na czas interfazy chromatyna znów przyjmuje postać fibrylli.

Zwykle komórki posiadają jedno jądro komórkowe, lecz bywają także takie, które są wielojądrowe (tzw. komórczaki). Niektóre komórki w trakcie różnicowania się i specjalizacji tracą jądro. Nie posiadają go jedynie erytrocyty u ssaków i dojrzałe człony rurek sitowych u roślin okrytonasiennych.

CYTOPLAZMA

Cytoplazma - stanowi środowisko wewnętrzne komórki. Jest to lepka, bezbarwna, półpłynna, galaretowata substancja wykazująca pewną elastyczność i ciągliwość. Wypełnia wnętrze komórki. W niej zawieszone są wszystkie organelle. Po względem chemicznym składa się z wody - stanowi ona 60-90% masy komórki, pozostałe składniki to białka - 50% suchej masy (po odparowaniu wody z komórki), tłuszcze - 12-25% suchej masy, węglowodany - 15-20% suchej masy. Składniki komórki tworzą tzw. system koloidalny- związki nieorganiczne wapnia, magnezu, miedzi, cynku, bromu, manganu, miedzi, fosforu, potasu, oraz system strukturalny w postaci białek globularnych, fibrylarnych - mikrofilamentów i mikrofibrylli. Składa się z cytoplazmy podstawowej (cytozolu) oraz zawieszonych w nim struktur. Cytoplazma jest koloidem - wodnym roztworem białek, węglowodorów, lipidów i soli mineralnych. Jej uwodnienie ulega zmianie. Uwodniona cytoplazma to zol, a odwodniona - żel. Koagulacja jest to odwadnianie komórki (zol w żel), natomiast peptyzacja - nawadnianie (żel w zol) Przez cytoplazmę odbywa się transport różnych związków chemicznych między organellami. Zachodzi w niej również wiele ważnych reakcji chemicznych m.in. szlak glikolizy czyli pierwszy etap oddychania komórkowego czy biosynteza białka (na zlokalizowanych w cytozolu rybosomach). Cytoplazma komórek eukariotycznych może wykonywać ruchy. Ruchy cytoplazmy są najlepiej widoczne w komórkach roślinnych. Ich przejawem jest przemieszczanie się zawieszonych w cytoplazmie chloroplastów. Cytoplazma komórek nie stanowi jednego, nieprzerwanego obszaru, lecz jest podzielona na fragmenty przez struktury błoniaste - siateczkę wewnątrzplazmatyczną (reticulum endoplazmatyczne) i aparat Golgiego.

Są trzy rodzaje takich ruchów: 
- ruch rotacyjny - ruch cytoplazmy wokół centralnie ułożonej wakuoli 
- ruch cyrkulacyjny - ruch cytoplazmy po mostkach cytoplazmatycznych 
- ruch pulsacyjny - cytoplazma porusza się raz w jedną, raz w drugą stronę 

Funkcje cytoplazmy:
- zapewnia komórkom określoną wytrzymałość mechaniczną, elastyczność, pewną sztywność i kurczliwość;
- umożliwia transport substancji pokarmowych wewnątrz komórki,
- umożliwia wykonywanie ruchów ameboidalnych niektórym organizmom,
- umożliwia ruchy chromosomów w czasie mitozy i mejozy,
- stanowi środowisko dla organelli komórkowych,
- umożliwia przebieg reakcji chemicznych
RYBOSOMY
Bardzo ważnym elementem występującym we wszystkich rodzajach komórek są niewielkie struktury komórkowe – rybosomy. Liczba rybosomów w komórce eukariotycznej wynosi przeciętnie parę milionów i w dużej mierze zależy od aktywności metabolicznej komórki. W komórkach eukariotycznych Rybosomy występują w cytoplazmie oraz w mitochondriach i plastydach. Wśród rybosomów cytoplazmatycznych wyróżniamy rybosomy wolne i związane z błonami szorstkiego reticulum endoplazmatycznego. Rybosomy wolne syntetyzują białka, które pozostaną w obrębie komórki lub będą przetransportowane do struktur takich jak jądro czy mitochondria. Natomiast cząsteczki białka powstające na rybosomach związanych z siateczką wewnątrzplazmatyczną wnikają do jej błony bądź są wysyłane poza komórkę. 
Każdy rybosom jest zbudowany z dwóch podjednostek: małej i dużej. Obie te jednostki są zbudowane z białek i rRNA (rybosomowy RNA). Obie jednostki są składane w jąderku i oddzielnie transportowane na miejsce przeznaczenia. Na rybosomach odbywa się synteza białek (translacja). Pojawienie się cząsteczki mRNA (matrycowy) powoduje aktywację rybosomu. Dopiero wtedy podjednostki łączą się ze sobą. Cząsteczka mRNA przesuwa się wzdłuż małej podjednostki, a cząsteczki tRNA (transportującego RNA) przy udziale enzymów doprowadzają kolejne aminokwasy do rosnącego łańcucha polipeptydowego. Rybosomy mitochondrialne i plastydowe są mniejsze niż cytoplazmatyczne. 

Nie odkryto do tej pory organizmów żywych pozbawionych białek. Budowanie tych skomplikowanych makrocząsteczek jest procesem złożonym, wymaga także bardzo dużej precyzji. W związku z tym każda żywa komórka posiada rybosomy - specjalne organella służące do produkcji białek. Rybosomy zostały odkryte w 1953 r. przez Robinsona w komórkach fasoli, a wkrótce potem także w komórkach zwierzęcych. Ze względu na niewielkie rozmiary można je obserwować jedynie przy użyciu mikroskopu elektronowego i to najlepiej po utrwaleniu w osmie. Ultrastruktur tych nie oddziela od cytoplazmy żadna błona biologiczna. Ze względu na rozmiary i występowanie możne te organella podzielić można na dwa rodzaje: rybosomy małe występujące u Procaryota oraz w plastydach i mitochondriach u Eucaryota oraz rybosomy duże występujące w cytoplazmie komórek eukariotycznych.

ENDOPLAZMATYCZNE RETIKULUM (ER, SIATECZKA ŚRÓDPLAZMATYCZNA)

Struktura ta została odkryta w latach 40-tych XX w. przez Claude'a i Portera przy pomocy mikroskopu elektronowego. Zobaczyli oni złożony, trójwymiarowy system błon elementarnych tworzących: kanaliki, cysterny i niewielkie wakuole. Całość nazwano siateczką śródplazmatyczną. Ta skomplikowana struktura jest niezwykle powszechna u Eucaryota (nie występuje jedynie w dojrzałych erytrocykach ssaków).W komórkach prokariotycznych nie występuje. ER jest organellum dynamicznym i jego rozwój zależy od wieku komórki, jej stanu czynnościowego i pełnionych w organizmie funkcji. Całość tworzą cienkie (5-6 nm.) błony o niewyraźnie trójwarstwowej strukturze. Błony ER, w przeciwieństwie do błony komórkowej, nie są spolaryzowane. Z chemicznego punktu widzenia retikulum składa się z lipidów (35-52% masy) oraz z białek (48-65%) masy.    

Błony siateczki śródplazmatycznej występują w dwóch zasadniczych postaciach:
- Siateczki wewnątrzplazmatycznej ziarnistej (retikulum endoplazmatyczne granularne, w skrócie ERg). W preparatach mikroskopowych pojawiają się ziarnistości, ponieważ do powierzchni błon przytwierdzone są liczne rybosomy
- Siateczki wewnątrzplazmatycznej gładkiej (retikulum endoplazmatyczne agranularne, w skrócie ERa), na której błonach nie występują rybosomy

Funkcję endoplazmatycznego retikulum (ER):
- zwiększa powierzchnię wewnętrzną komórki
umożliwia jednoczesne przeprowadzenie obok siebie różnych procesów, często wzajemnie się wykluczających procesów biochemicznych np. wymagających innego pH, innego stężenia jonów Ca2+ itd.
- tworzy kanały wewnętrznej "łączności" pomiędzy różnymi strukturami
- resyntetyzuje: białka (ERg), sterydy (szczególnie ERa), tłuszcze, uczestniczy w przemianach węglowodanów
- przeprowadza unieczynnianie toksyn i leków (szczególnie w komórkach wątroby)
- resytetyzuje triglicerydy obojętne - odtwarza je z pochłoniętych kropli kwasów tłuszczowych i glicerolu
- we wszystkich typach komórek mięśniowych nazywana jest siateczką sarkoplazmatyczną i uczestniczy w nich w przekazywaniu bodźców do wnętrza komórki, umożliwiając w ten sposób skurcz miofibryli
- w komórkach nerwowych występują skupienia ERg otaczające wolne rybosomy
- odbywa się w nich intensywna biosynteza białka

LIZOSOM

Lizosomy- drobne pęcherzyki zawierające enzymy trawienne.

Z najważniejszych cech tych organelli należy wymienić:
- są wyłącznie eukariotyczne, przy czym trzeba dodać, że u roślin, ze względu na pewne różnice biochemiczne, nazywane są sferosomami
- są to otoczone pojedynczą błoną biologiczną pęcherzyki o średnicy 0,1-0,5 ľm
- enzymy hydrolityczne, które wypełniają lizosomy, znajdują się w stanie latencji, oznacza to, że białkowe biokatalizatory są normalnie nieaktywne, ponieważ najprawdopodobniej związane są z białkami błon lizosomów
- powstają jako lizosomy pierwotne z aparatów Golgiego lub retikulum gładkiego
- po połączeniu z fagosomami powstają lizosomy wtórne

Rodzaje lizosomów: 
- trawienne - rozkład substancji  
- magazynujące - magazynują substancje 
- "grabarze” – rozkład obumarłych składników cytoplazmy. Enzymy w lizosomach nieczynne, pęcherzyk naruszony uczynnia się

APARAT GOLGIEGO

Aparaty Golgiego są powszechnym składnikiem komórek eukariotycznych. Ich specyficzną cechą jest to, iż posiadają zdolność do redukcji azotanu (V) srebra (I). Cecha ta umożliwiła ich odkrycie. Dokonał tego Camillo Golgi 1891 roku. U organizmów tzw. niższych (u bezkręgowców, a także glonów) struktura ta występuje w postaci pojedynczych, silnie spłaszczonych pęcherzyków, wygiętych w charakterystyczny sposób - diktiosomów. U wyższych budowa diktiosomów jest bardziej złożona. Zwykle jest to 4 do 8 woreczków ułożonych w stos, koło którego rozmieszczone są mniejsze lub większe pęcherzyki i kanaliki. Pęcherzyki oddzielone od cystern diktiosomu transportowane są w różne rejony komórki, a ich zawartość, podobnie jak zawartość pęcherzyków produkowanych przez siateczkę śródplazmatyczną – wydzielana.

Wydzielanie substancji zawartych w pęcherzykach odbywa się w następujący sposób: najpierw błona pęcherzyka styka się z inną błoną, następnie dochodzi do połączenia obu błon, po czym zawartość zostaje wydzielona z pęcherzyka. Jeśli błona pęcherzyka połączy się z plazmolemą – jego zawartość jest wydzielana poza komórkę, nazywamy egzocytozą, jeśli zaś błona pęcherzyka połączy się z tonoplastem, jego zawartość wydzielana jest do wakuoli.

Zawartość pęcherzyków pochodzenia diktiosomalnego stanowić mogą zarówno substancje syntetyzowane na terenie diktiosomów (w komórkach roślinnych są to na przykład materiały do budowy ściany komórkowej), jak i substancje pochodzące z siateczki śródplazmatycznej, podlegające w diktiosomach jedynie pewnym przekształceniom.

Aparaty Golgiego zwykle są rozrzucone w cytoplazmie. Organella te nie występują w komórkach prokariotycznych. Ich liczba w komórce jest różna. U glonów jest ich zaledwie kilka, natomiast u okrytonasiennych może dochodzić do kilkuset. Aparat Golgiego to struktury błoniaste - cysterny, ułożone jedna na drugiej. Struktura ta występuje w pobliżu jądra komórkowego. W aparacie Golgiego następuje synteza  i wydzielanie wielocukrowców, śluzów i innych związków. jest to także miejsce gdzie zachodzi przebudowa i różnicowanie się błon przeznaczonych do wbudowania w plazmalemmę. Substancje te są przenoszone przez małe pęcherzyki transportujące, odrywające się od centralnie położonych cystern.

Funkcje aparatów Golgiego:
- przede wszystkim wydzielają zagęszczone substancje poza komórkę w procesie egzocytozy, tzn. odwróconej pinocytozy (pęcherzyki wydzielnicze zlewają się z plazmalemmą)
- syntetyzują polisacharydy strukturalne - związki chemiczne, które dostarczają później na potrzeby rosnących ścian pierwotnych i wtórnych
- w tkankach łącznych oporowych odpowiedzialne są za syntezę mukopolisacharydów (śluzowielocukrowców istoty międzykomórkowej)
- sprzęgają węglowodory z proteinami, które są produkowane przez ER szorstkie, w glikoproteidy
- uczestniczą w przekazywaniu wielu substancji w obrębie komórki i poza nią

PLAZMODESMY

To cienkie pasemka cytoplazmy, łączące protoplasty komórek w tkankach roślinnych; w wyniku istnienia połączeń między cytoplazmą sąsiednich komórek przy pomocy plazmodesmów cała roślina stanowi fizjologiczną całość.

Wszystkie struktury otoczone pojedynczą błoną ściśle ze sobą współpracują. Podczas transportu różnych substancji przy ich udziale ciągle dochodzi do wymiany fragmentów błon, co nazywamy przepływem błon.

Przepływ błon od siateczki śródplazmatycznej, przez aparat Golgiego do plazmolemy podczas egzocytozy

MITOCHONDRIUM

Mitochondrium - zaliczane jest do półautonomicznych organelli, ponieważ zawiera w swej budowie własne DNA i RNA. DNA mitochondrialny w przeciwieństwie do DNA jądrowego jest nagi oraz koliście zwinięty. Określenie ,,nagi” oznacza brak połaczenia z białkami histonowymi. Jest to centrum energetyczne komórki, w którym ma miejsce utlenianie biologiczne - proces oddychania wewnątrzkomórkowego. Zachodzą w nim następujące etapy oddychania: cykl Krebsa i łańcuch oddechowy. Powstała w wyniku tych procesów energia gromadzona jest w wiązaniach wysokoenergetycznych związku – ATP, a następnie jest wykorzystywana w procesach endoergicznych (wymagających dostarczenia energii). Najwięcej mitochondriów znajduje się w tych narządach, w których zapotrzebowanie energetyczne jest największe np. komórki mięśnia sercowego. Bardzo mało mitochondriów znajduje się w tkance tłuszczowej.

Mitochondria otoczone są podwójną błoną białkowo-lipidową. Błona wewnętrzna tworzy liczne wpuklenia do środka (co zwiększa znacznie jej powierzchnię) zwane grzebieniami mitochondrialnymi.
Liczba grzebieni nie jest stała lecz zwiększa się w czasie podwyższonej aktywności metabolicznej komórki. Na ich powierzchni znajdują się "grzybki" zawierające ATP-azę odpowiedzialną za syntezę ATP. Wnętrze mitochondrium wypełnione jest białkową substancją zwaną matrix lub stromą.

Mitochondrium wykorzystuje różne ilości glukozy, innych cukrów, pewnych tłuszczów i innych bogatych w energie związków chemicznych, które docierają do komórki z przetrawionego pożywienia. Na powierzchniach pofałdowanej wyściółki wewnętrznej zostają zamienione w wysokoenergetyczne cząsteczki, które mogą być łatwo zmagazynowane przez komórkę i wykorzystane do przeprowadzenia większości procesów życiowych. Te cząsteczki energetyczne to ATP – adenozyno trójfosforany. Każda komórka zużywa pewną ilość ATP w procesach pozwalających utrzymać życie, zdrowie i dobrą organizację. Jeśli jakaś komórka produkuje substancje, które zostaną wysłane na zewnątrz, albo zajmie się rozkładaniem potencjalnie szkodliwych produktów przemiany materii na bezpieczne związki, jej zapotrzebowanie energetyczne wzrasta. A im więcej energii zużywa komórka, tym więcej posiada mitochondriów. Duża komórka mięśniowa, która często zmienia kształt, zmniejszając swą długość podczas skurczu mięśnia, może mieć setki tysięcy mitochondriów, co sekundę wykorzystujących miliony cząsteczek ATP.

PLASTYDY (CHLOROPLASTY)

Chloroplasty zwane inaczej ciałkami zieleni zawierają zielony barwnik chlorofil umożliwiający fotosyntezę. Zbudowane są jak wszystkie inne plastydy, z jedną tylko różnicą. Ich lamelle odrywają się , tworząc obłonione, spłaszczone pęcherzyki tzw. tylakoidy. Błony tylakoidów, zwane tylakoidami gran są poukładane w stosy, zwane granami. To właśnie w granach znajduje się chlorofil. W chloroplastach zachodzi fotosynteza, czyli proces, podczas którego substancje nieorganiczne takie jak dwutlenek węgla, woda i sole mineralne zostają przekształcone w substancje organiczne przy udziale energii świetlnej wychwytywanej przez chlorofil. Produktem ubocznym fotosyntezy jest tlen. Pierwsza faza fotosyntezy zwana fazą jasną zachodzi w granach, natomiast druga tzw. faza ciemna w stromie. 

Ich kształt u organowców jest zasadniczo stały. Jest to dwuwypukła soczewka, rzadziej płaskowypukła, średnica ok. 5-8 ľm. U polifiletycznych glonów ciałka zieleni mogą mieć kształt soczewkowaty, kubkowaty, wstęgowaty, kulisty lub innej postaci. Podobnie wielkość tych organelli u alg jest bardzo różna. waha się w szerokich granicach od 2 do kilkudziesięciu ľm. Z zewnątrz otoczony jest gładką lipoproteinową błoną. Wewnętrzna błona tworzy, rozbudowujący się w czasie dojrzewania, system równoległych wypukleń. W pełni wykształcony chloroplast posiada lamelle lub tylakoidy składające się z dwóch cienkich błon. System lameralny jest zanurzony w jednorodnej, koloidalnej macierzy chloroplastu - stromie. Większość glonów ma tylko długie, biegnące wzdłuż całego chloroplastu, tylakoidy. U organowców występują dwa rodzaje "woreczków": krótkie, "poukładane" w stosy nazwane granami i długie, mniej liczne, łączące ze sobą grana. Liczbę gran w przeciętnej fotosyntezującej komórce ocenia się na 50, a w każdym jest ok. 10 - 80 tylakoidów. Podobnie jak mitochondria, chloroplasty przypominają uproszczone komórki prokariotyczne, tyle, że fotosyntezujące. Są określane mianem organelli półautonomicznych, tak jak mitochondria.

Posiadają one:
- własne DNA w postaci "nagiej", kolistej cząsteczki
- rybosomy
- system lameralny przypomina ogólnie te spotykane u Procaruyota
- tylko jeden typ polimerazy DNA
- mRNA plastydowy jest policistronowy
- sposób organizacji tzw. fotosystemów jest podobny doprokariotycznego

PEROKSYZOM

Peryksysomy to mikrociała otoczone błoną, które zawierają różnorodne enzymy. Substancje wypełniające te organella katalizują szereg reakcji metabolicznych. Podczas rozpadu lipidów produkowany jest nadtlenek wodoru (H2O2) - substancja toksyczna dla komórki. Peryksysomy zawierają enzymy rozkładające nadtlenek wodoru do produktów nieszkodliwych dla komórki. W komórkach wątroby i nerki peroksysomy mogą pełnić istotną rolę w detoksytacji takich substancji, jak etanol, występujący w napojach alkoholowych. Komórki roślinne zawierają mikrociała dwóch głównych typów. Peroksysomy występujące w komórkach liści pełnią rolę w fotosyntezie. Mikrociała zwane glioksysomami zawierają enzymy służące do przekształcenia tłuszczów zapasowych w nasionach w cukry. Cukry wykorzystywane są przez młode rośliny jako źródło energii i materiałów do syntezy innych związków. Komórki zwierzęce nie mają glioksysomów i nie mogą przekształcać kwasów tłuszczowych w cukry.

ŚCIANA KOMÓRKOWA

Ściana komórkowa jest najbardziej zewnętrzną strukturą komórki roślinnej. Głównym jej składnikiem jest celuloza – polisacharyd zbudowany z wielu cząsteczek glukozy. Cząsteczki celulozy mające postać długich, prostych łańcuchów, grupują się w podłużne wiązki zwane mikrofibryllami. W skład mikrofibrylli może wchodzić do 2000 łańcuchów celulozowych. Mikrofibrylle celulozowe układają się w określony sposób, tworząc szkielet ściany komórkowej. Wolne przestrzenie między nimi wypełnia woda oraz różne substancje wypełniające.

Ze względu na skład chemiczny i układ mikrofibrylli celulozowych wyróżnia się:
- Pierwotne ściany komórkowe otaczają młode komórki, są stosunkowo cienkie elastyczne, układ mikrofibrylli celulozowych jest luźny i nieregularny, a przestrzenie między nimi wypełnia woda, pektyny, hemicelulozy oraz białka.
- Wtórne ściany komórkowe otaczają starsze komórki, są sztywne i znacznie grubsze od pierwotnych, a mikrofibrylle celulozowe układają się w nich ściśle i regularnie, tworząc trzy wyraźne warstwy. Wtórne ściany komórkowe mogą podlegać procesom:
Inkrustacji - odkładanie się nowych substancji wewnątrz istniejącej ściany np.:
- drewnienie - czyli odkładanie się ligniny, co nadaje sztywność, zwiększa odporność na działanie mikroorganizmów, oraz umożliwia funkcjonowanie komórek martwych,
- mineralizacja - przesycanie solami wapnia u krasnorostów, a krzemionką u traw i skrzypów.
Adkrustacji - odkładanie się substancji na powierzchni ściany komórkowej.
- korkowacenie - odkładanie suberyny na wewnętrznej powierzchni ściany pierwotnej, co czyni ścianę nieprzenikliwą dla wody, usztywnia i zapobiega przedostawaniu się pasożytów przez ścianę,
- kutynizacja - zewnętrzną powierzchnię ścian komórki skórki pokrywa kutyna, zabezpieczająca roślinę przed utratą wody, (jest zjawiskiem pośrednim między adkrustacją a inkrustacją),
- woskowacenie - na zewnątrz ściany komórkowej odkłada się wosk w postaci szarobiałego nalotu (można to zaobserwować na skórce jabłek, śliw, winogron),
- śluzowacenie - śluz tworzy otoczki wokół komórek np. glonów, bakterii.

Lignina i suberyna są nieprzepuszczalne dla wody i innych związków chemicznych. Protoplasty komórek otoczonych zdrewniałymi lub skorkowaciałymi ścianami znikają, a komórki te funkcjonują jako elementy martwe. W ścianach komórkowych znajdują się otwory wyścielone błoną powstałą z połączenia plazmolem sąsiadujących komórek. Połączenia takie zwane plazmodesmami umożliwiają kontakt między protoplastami sąsiadujących komórek. Plazmodesmy mogą zawierać kanały siateczki śródplazmatycznej.

Na terenie wtórnych ścian komórkowych znajdują się zagłębienia zwane jamkami. Przez jamki przechodzą plazmodesmy, co ułatwia kontakt między komórkami pokrytymi wtórną ścianą komórkową. Ściana komórkowa pomimo, że jest najbardziej zewnętrzną strukturą komórki roślinnej, ze względu na swą przepuszczalność, nie stanowi właściwej bariery dla wnikających do komórki związków chemicznych. Barierą taką jest plazmolema.

Ściana komórkowa pełni kilka ważnych funkcji, należą do nich:
- zabezpieczenie przed nadmierną utratą wody
- ochrona protoplastu przed niekorzystnymi wpływami środowiska
- tworzy mocne rusztowanie dla całej rośliny
- dzięki jamkom i plasmodesmom zapewnia kontakt między komórkami

WAKUOLA

Wakuola składa się z soku komórkowego i tonoplastu. Wypełniający wakuolę sok komórkowy jest wodnym roztworem cukrów prostych, kwasów organicznych, aminokwasów, soli mineralnych i wielu innych związków chemicznych, zaś otaczający ją tonoplast jest błoną, która oddziela sok komórkowy od cytoplazmy. Wakuola spełnia kilka niezwykle ważnych funkcji: stanowi magazyn produktów przemiany materii takich jak alkaloidy czy garbniki, gromadzi substancje zapasowe takie jak białka i tłuszcze oraz decyduje o kierunku transportu wody w komórce. Dla tej ostatniej funkcji ogromne znaczenie ma skład chemiczny i stężenie soku komórkowego. Rozpuszczone w wakuoli jony nieorganiczne, cukry, kwasy organiczne i inne związki osmotycznie czynne powodują, że sok komórkowy bardzo szybko reaguje na zmiany uwodnienia środowiska zewnętrznego.

Wakuola komórki roślinnej zanurzonej w roztworze hipertonicznym w stosunku do soku komórkowego gwałtownie kurczy się, gdyż woda zgodnie z regułami osmozy opuszcza ją kierując się w stronę roztworu o większym stężeniu. Za kurczącą się wakuolą podąża protoplast, co prowadzi do odstawania plazmolemy od ściany komórkowej. Proces ten, zwany plazmolizą, można odwrócić umieszczając komórkę w roztworze hipotonicznym w stosunku do soku komórkowego. Wnikająca do komórki woda powoduje wzrost objętości wakuoli, a co za tym idzie – ponowne przyleganie plazmolemy do ściany komórkowej. Proces taki nazywamy deplazmolizą.

Na kierunek transportu wody prócz stężenia wpływa też ciśnienie soku komórkowego. Wskaźnikiem uwzględniającym oba te parametry jest potencjał wodny (ψw), definiowany jako miara zdolności wody do wykonywania pracy transportu. Potencjał wodny chemicznie czystej wody wynosi zero, i przyjęto, że jest to maksymalna wartość, jaką ten wskaźnik może osiągnąć.

Potencjał wodny komórki wyraża się w jednostkach ciśnienia, np. – hektopaskalach (hPa), i oblicza według wzoru:
Ψw = ψo + ψp

gdzie: ψw – potencjał wodny komórki
ψo – potencjał osmotyczny
ψp – potencjał ciśnienia

Potencjał ciśnienia (inaczej turgor) to ciśnienie hydrostatyczne panujące w komórce. Jest ono zależne od ciśnienia wywieranego przez sok komórkowy na tonoplast i przyjmuje zazwyczaj wartości dodatnie.

Potencjał osmotyczny to wyrażona w jednostkach ciśnienia informacja o stężeniu soku komórkowego. Potencjał osmotyczny komórek przyjmuje zawsze wartości ujemne, gdyż substancje rozpuszczone w wakuoli wywołują pewne ciśnienie osmotyczne, które obniża potencjał wodny. Wartość tego obniżenia to właśnie potencjał osmotyczny.

Potencjały wodne komórek zazwyczaj są ujemne, gdyż wartość bezwzględna potencjału osmotycznego najczęściej przewyższa wartość bezwzględną potencjału ciśnienia komórki:
|ψo| > |ψp|.

Zdarza się jednak, że wartość potencjału osmotycznego i potencjału ciśnienia równoważą się:
|ψo| = |ψp|
potencjał wodny komórki jest wtedy równy zeru i mówimy, że komórka znajduje się w pełnym turgorze.

Woda przenika zawsze w stronę środowiska o niższym potencjale wodnym. Jeżeli więc umieścimy komórkę w roztworze o potencjale wodnym niższym niż potencjał wodny komórki, to wywołamy plazmolizę. Umieszczając komórkę w roztworze o wyższym potencjale wodnym niż potencjał wodny komórki wywołamy deplazmolizę.

RODZAJE KOMÓREK ROŚLINNYCH

Wyróżnia się sześć zasadniczych typów tkanek roślinnych: miękiszową, merysystematyczną, wzmacniającą, okrywającą, przewodzącą i wydalniczą. W budowie każdego rodzaju tkanek roślinnych zauważa się wyraźny związek z funkcją danej tkanki. Cechą charakterystyczną komórek tkanki wzmacniającej są zgrubienia ścian komórkowych. Wyróżnia się dwa zasadnicze rodzaje tkanek wzmacniających. Kolenchyma, czyli zwarcica zbudowana jest z żywych komórek o nierównomiernie zgrubiałych ścianach komórkowych. Zgrubienia te mogą występować w narożnikach komórki (kolenchyma kątowa) lub na ścianach stycznych do odwodu danego organu, czyli wzdłuż komórki (kolenchyma płatowa). Sklerenchyma, czyli twardzica w przeciwieństwie do kolenchymy zbudowana jest z martwych komórek, które posiadają równomiernie zgrubiałe ściany komórkowe. Wyróżnia się dwa rodzaje komórek sklerenchymy: ściśle wydłużone włókna oraz izodiametryczne (równowymiarowe) komórki kamienne (inaczej zwane sklereidami).

Kolejna tkanka - okrywająca posiada komórki żywe, ściśle ułożone. Cechą charakterystyczną jest brak przestworów międzykomórkowych. Skórka liści i pędu (epiderma), obok normalnych komórek skórki, zawiera komórki szparkowe i przyszparkowe, budujące aparaty szparkowe. Komórki szparkowe posiadają charakterystyczne zgrubienia ścian komórkowych, odgrywające istotną rolę w mechanizmie otwierania i zamykania aparatów szparkowych. Wytworami epidermy są też różnego rodzaju włoski i emergencje. W skórce korzenia - ryzodermie - brak jest aparatów szparkowych, występują za to w pewnych partiach korzenia wytwory ryzodermy - włośniki. Są to długie wypustki komórek skórki z charakterystycznie położonym na dystalnym biegunie komórki jądrem komórkowym. U roślin, gdzie występuje przyrost wtórny na grubość tworzy się wtórna tkanka okrywająca - peryderma.

Elementy tkanki przewodzącej dzieli się na: ksylem oraz floem. Elementami drewna - ksylemu mogą być cewki lub naczynia. Cewki są wydłużonymi martwymi komórkami o zdrewniałych i zgrubiałych ścianach. Posiadają jamki, zwykle kształtu lejkowatego, dzięki czemu możliwy jest transport substancji pomiędzy cewkami. Naczynia są również komórkami martwymi, u których nastąpił zanik ścian poprzecznych. W związku z tym ułożone jeden na drugą komórki naczyń stanowią długie rury, którymi odbywa się transport. Cewki i naczynia przewodzą wodę i sole mineralne od korzeni w górę rośliny(miękisz i włókna drzewne), zaś elementami przewodzącymi asymilaty są komórki i rurki sitowe (łyko - miękisz i włókna łykowe). Elementy floemu są żywe. Rurki sitowe -podstawowy element floemu - zbudowane są z bezjądrowych komórek, ułożonych jedna na drugą. Protoplasty tych komórek kontaktują się ze sobą dzięki otworom (tzw. otworom sitowym), znajdującym się w ścianach poprzecznych. Otwory te wysłane są specyficzną substancją - kullozą, która często zaślepia otwory sitowe, zwłaszcza w okresie zimowym. Rurkom sitowym towarzyszą zawsze małe komórki (tzw. komórki towarzyszące), opatrzone jądrem. Kierują one metabolizmem bezjądrowym komórek sitowych.

Ostatnim typem tkanek roślinnych jest tkanka wydzielnicza. Do tkanki wydzielniczej zalicza się dwie grupy. Pierwszą są tkanki powierzchniowe. Należą tu: komórki skórki (wydzielające olejki bezpośrednio przez ścianę komórkową), włoski gruczołowe-olejki eteryczne, śluzy, żywice, substancje parzące, następnie miodniki wydzielające np. nektar w kwiatach, gruczoły wodne - wodę (niezależnie od transpiracji) oraz u roślin owadożernych - gruczoły trawienne. Drugą grupą tkanek wydzielniczych stanowią tkanki wewnętrzne. Zalicza się do nich: kanały żywienne u drzew iglastych produkujących żywicę, rury mleczne u makowatych, oraz przewody olejowe, które wydzielają olejki eteryczne i substancje wonne. Na zakończenie warto dodać, że w zależności od środowiska występowania (np. różna zawartość wody), niektóre rośliny wykształciły specyficzne przystosowania. Np. rośliny wodne takie jak pływacz, strzałka wodna, grążel żółty, rogatek, rzęsa itp. maja silnie rozwinięty miękisz powietrzny, a słabo wykształcone tkanki przewodzące. Rośliny występujące w wilgotnym środowisku (szczawik zajęczy, skrzyp, paprocie itp.) mają słabo rozwinięte tkanki przewodzące i wzmacniające, komórki skórki są cienkościenne o dużej liczbie aparatów szparkowych. W środowisku suchym sklerofity wykształciły zagłębione aparaty szparkowe (np. deander), tkanki przewodzące i wzmacniające są silnie rozwinięte, skóra posiada grubą warstwę kitikuli i kutuer.

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA KOMÓRKI ZWIERZĘCEJ

Wszystkie organizmy żywe – ludzie, zwierzęta i rośliny – są zbudowane z komórek. Te najmniejsze części składowe żywej materii są odpowiedzialne za prawidłowy przebieg wszystkich procesów niezbędnych do podtrzymania życia. 

Mają rozmaite kształty, wielkości i kolory. Większość jest zbudowana z cieniutkiej błony, otaczającej częściowo przezroczystą, galaretowatą substancję, i wiele maleńkich części wewnętrznych nazywanych organellami. Wielkość, kształt i organelle komórki zależą od wykonywanej przez nią pracy. Ludzki organizm zbudowany jest z ponad 50 bilionów komórek. 

Typowa komórka zwierzęca jest otoczona cienką błoną plazmatyczną, wewnątrz której znajduje się galaretowata cytoplazma i około tuzina organelli. Komórki wątrobowe są najlepszym przykładem takiej typowej komórki. Każda komórka wątroby, czyli hepacyt, ma około dziesięciu do dwudziestu mikronów przekroju. Zawiera większość głównych organelli, a jej podstawowym zadaniem jest przeprowadzanie skomplikowanych reakcji chemicznych, związanych z trawieniem pokarmu i odzyskiwaniem składników odżywczych. 

Składniki budujące komórkę zwierzęcą możemy podzielić na:
- cytoplazma
- błona komórkowa
- jądro komórkowe
- rybosom
- reticulum endoplazmatyczne (ER)
- aparat Golgiego
- lizosom

- peroksyzom
- mitochondria
-- rzęski
-- mikrotubule
-- centriole
-- mikrofilamenty

MIKROFILAMENTY

Mikrofilamenty składają się z dwóch łańcuchów białek globularnych: miozyny i aktyny.
Mikrofilamenty mają zdolność kurczenia się i najczęściej odpowiadają za ruchy komórek. 
Filamenty pośrednie są najbardziej stabilnym elementem cytoszkieletu. Są to długie, podobne do sznurów struktury złożone z białek fibrylarnych odpowiadające przede wszystkim za usztywnienie komórek. 

CENTRIOLE

W centrosomie niemal wszystkich komórek zwierzęcych występują dwie prostopadle do siebie ułożone struktury, zwane centriolami. Struktury te o kształcie pustego w środku cylindra, zbudowane są z dziesięciu zestawów, z których każdy składa się z trzech mikrotubul. Centriole replikują się przed podziałem komórkowym i prawdopodobnie odgrywają rolę w polimeryzacji mikrotubul. Ich specyficzna funkcja nie jest jednak dokładnie znana. Komórki roślin wyższych, w których występuje odpowiednik centrum organizacyjnego mikrotubul, nie posiadają centrioli, co sugeruje, że albo proces ten odbywać się może za pośrednictwem innych mechanizmów. Mikrotubule tworzą się z dimerów podjednostek białkowych zwanych tubulinami. Każdy dimer utworzony jest z dwóch bardzo podobnych podjednostek, alfa i beta. Występują w komórce zwierzęcej, zbudowane z 9 tripletów. Pełni ważną rolę podczas podziału komórki, biorą udział w tworzeniu wrzeciona podziałowego, budują ciałka podstawowe. Chromatyna- zbudowana z DNA, niskocząsteczkowych białek zasadowych - histomów, RNA i białek niehistomowych.

MIKROTUBULE

Mikrotubule to białkowe spirale zbudowane z cząsteczek tubuliny. W przekroju wyglądają jak cylindry zbudowane z 13 równoległych łańcuchów. Mikrotubule wraz z innymi składnikami cytoszkieletu nadają kształt komórkom, zwłaszcza zwierzęcym, które nie posiadają sztywnych ścian komórkowych oraz utrzymują poszczególne organelle (mitochondria, struktury Golgiego) w odpowiednim położeniu w obrębie komórki i wchodzą w skład wici i rzęsek oraz umożliwiają ich ruchy. Mikrotubule ukierunkowują transport w komórce, budują również wrzeciono podziałowe, które przyłącza się do chromosomów i odciąga je lub ich połówki do przeciwległych biegunów nowo powstających komórek podczas podziałów komórkowych. 

RZĘSKI

Wici i rzęski są organellami służącymi do poruszania się komórki. Wici są na ogół długie w porównaniu z wielkością komórki i występują zazwyczaj pojedynczo. Rzęski są krótkie i liczne. Struktury te występują powszechnie u organizmów jednokomórkowych oraz u małych wielokomórkowców. Niezależnie od rodzaju komórek wici i rzęski mają podobną budowę. Każda składa się z cienkiego, cylindrycznego trzonka pokrytego wypustką błony komórkowej. Rdzeń trzonka stanowi wiązka złożona z rozmieszczonych koliście dziewięciu par mikrotubul, które otaczają dwie mikrotubule znajdujące się w środku. Takie ułożenie określa się jako układ 9+2. Jest on charakterystyczny dla rzęsek i wici wszystkich komórek eukariotycznych. U podstawy każdej wici i rzęski znajduje się ciało podstawowe, składa się ono z zestawu dziewięciu trójek (trypletów) mikrotubul, rozmieszczonych cylindrycznie.

RODZAJE KOMÓREK ZWIERZECYCH

Charakterystyczna dla kręgowców jest tkanka łączna stała, chrzęstna i kostna. 



Tkanka chrzęstna
Buduje szkielet ryb chrzęstnoszkieletowych, elementy chrzęstne nosa, tchawicy, małżowiny usznej itp. Pełni funkcję ochronną i zabezpieczającą. Zbudowana jest z komórek chrzęstnych ułożonych po jednej, dwóch lub trzech w owalnych jamkach chrzęstnych zanurzonych w substancji międzykomórkowej, która może zawierać również włókna. 


Tkanka kostna
Buduje szkielet wewnętrzny kręgowców. Ponieważ zawiera dużo soli mineralnych w substancji międzykomórkowej, jest najtwardsza ze wszystkich tkanek. Tworzą ją mające liczne wypustki komórki kostne. Znajdują się one w jamkach kostnych. Komórki kostne tworzą blaszki i beleczki, których układ przestrzenny zapewnia kościom odporność i sztywność. tkanka kostna jest dobrze ukrwiona, gdyż przechodzą przez nią liczne naczynia krwionośne roznoszące substancje odżywcze.

Pełni funkcję:
- zabezpieczającą

- podporową 

- ochronną 
Kości są również miejscem przyczepiania się mięśni szkieletowych i razem z nimi tworzą układ ruchowy kręgowców. 



Tkanka mięśniowa
Zbudowana jest z komórek wydłużonych, które mają zdolność kurczenia się i rozkurczania. Dzięki zdolności kurczenia się mięśni, zwierzęta mogą wykonywać wszelkie ruchy. Ze względu na funkcję i miejsce występowania mięśnie dzieli się na szkieletowe i trzewiowe. Natomiast ze względu na budowę wyróżnia się tkankę mięśniową gładką i poprzecznie prążkowaną.

Mięśnie gładkie są zbudowane z komórek o wrzecionowatym kształcie, które kurczą się powoli, niezależnie od naszej woli i nie męczą się. W cytoplazmie tych komórek występuje jedno jądro. Mięśnie te budują narządy wewnętrzne np. układu pokarmowego, krwionośnego i wydalniczego itp. 


Mięśnie poprzecznie prążkowane zbudowane są z włókien, które obserwowane pod mikroskopem mają jasne prążki. Komórki włókien mięśniowych są wydłużone i wielojądrowe. Z tej tkanki zbudowane są mięśnie szkieletowe, które się szybko kurczą i rozkurczają zależnie od naszej woli, ale też szybko się męczą. 


Mięsień sercowy zbudowany jest z rozgałęzionych włókien poprzecznie prążkowanych.

Tkanka nabłonkowa
Jest najbardziej pierwotną tkanką organizmu, gdyż pierwsza pojawia się w rozwoju zarodkowym. Komórki nabłonka ściśle do siebie przylegają. Ze względu na ich kształt wyróżnia się nabłonek płaski, sześcienny (kostkowy) i cylindryczny (walcowaty). Może składać się z jednej warstwy komórek jak np. u bezkręgowców lub wielowarstwowy u kręgowców. Okrywająca powierzchnię ciała część nabłonka wielowarstwowego rogowacieje i złuszcza się. 


Nabłonek pełni różne funkcje:

- nabłonek powierzchniowy, czyli naskórek chroni organizm przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi

- tzw. śródbłonek wyściela narządy wewnętrzne np. jelita oraz naczynie krwionośne 

- nabłonek gruczołowy zawiera komórki gruczołowe wydzielające np. łój, pot, mleko, śluz 

- nabłonek zmysłowy wchodzi w skład narządów zmysłów i pomaga odbierać wrażenia zmysłowe

- nabłonek rozrodczy wchodzi w skład układu rozrodczego, wyściela gonady i przewody rozrodcze

PORÓWNANIE KOMÓRKI ROŚLINNEJ I ZWIERZĘCEJ

Podobieństwa

 Podobieństwa pomiędzy komórkami roślinną i zwierzęcą wynikają ze wspólnoty organizacji komórkowej:· zbudowane są z takich samych klas związków chemicznych· przeprowadzają te same funkcje życiowe: odżywiają się, oddychają, rozmnażają, poruszają itp.· mają podobny plan budowy i znajdziemy w nich te same organella komórkowe: jądro komórkowe, mitochondrium, ER, aparat Golgiego· w ten sam sposób zapisana jest ich informacja genetyczna i w ten sam sposób przekazywana następnym pokoleniom.

Różnice
Różnice w budowie i funkcjonowaniu komórek roślinnej i zwierzęcej wynikają z odmienności funkcji jakie pełnią te komórki w organizmach


Plastydy. W komórkach roślinnych obecne są plastydy (różne ich typy w zależności od funkcji komórki) - chloroplasty odpowiadają za samożywność roślin. Brak plastydów w komórce zwierzęcej - organizmy zwierzęce są cudzożywne.


Wodniczki. W komórkach roślinnych występuje zwykle jedna duża wodniczka, w której gromadzone są wydaliny i wydzieliny komórki (komórki roślinne nie wydalają substancji na zewnątrz, wyjątek stanowi woda wydalana przez liście w procesie gutacji). W komórce zwierzęcej jest dużo drobnych wodniczek, które pełnią odmienne funkcje:
- wodniczki pokarmowe
- wodniczki tętniące

Ściana komórkowa. W komórce roślinnej sztywna, ochronna struktura zbudowana z celulozy. Natomiast w komórce zwierzęcej brak ściany komórkowej.


Centriole. W komórce roślinnej nie ma centrioli (obecne są tylko w komórkach glonów wyższych). Natomiast w komórce zwierzęcej występuje para centrioli odpowiedzialnych za organizacje wrzeciona koriokinetycznego podczas podziału komórki.


Przebieg cytokinezy. W komórce roślinnej cytokineza zachodzi dzięki działalności aparatów Golgiego. Natomiast w komórce zwierzęcej od środka komórki ku jej brzegom tworzona jest przegroda pierwotna przekształcająca się później w blaszkę środkową, przewężenie cytoplazmy prowadzi do rozdzielenia się dwóch nowopowstałych komórek.


Skład chemiczny. Komórki roślinne zawierają zwykle więcej wody i dużo cukrowców. A w komórkach zwierzęcych najwięcej jest białek i tłuszczowców.

Spis treści

1. Co to jest komórka
2. Ogólna charakterystyka komórki roślinnej
3. Budowa komórki roślinnej
4. Błona komórkowa
5. Jądro komórkowe
6. Cytoplazma
7. Rybosomy
8. Endoplazmatyczne retikulum
9. Lizosom
10. Aparat Golgiego
11. Plazmodesmy
12. Mitochondrium
13. Plastydy
14. Peroksyzom
15. Ściana komórkowa
16. Wakuola
17. Rodzaje komórek roślinnych
18. Ogólna charakterystyka komórki zwierzęcej
19. Budowa komórki zwierzęcej
20. Mikrofilamenty
21. Centriole
22. Mikrotubule
23. Rzęski
24. Rodzaje komórek zwierzęcych
25. Porównanie budowy komórki roślinnej i zwierzęcej
26. Porównanie komórki roślinnej i zwierzęcej