Gady

Gady (Reptilia) – gromada kręgowców (czworonogów) zmiennocieplnych. Współczesne gady są pozostałością po znacznie większej grupie zwierząt, której największy rozkwit przypadł na erę mezozoiczną. Z osiemnastu znanych rzędów gadów obecnie żyją tylko cztery, pozostałe wymarły w końcu ery mezozoicznej. Niektóre kopalne gady naczelne czyli archozaury takie jak pterozaury i dinozaury były prawdopodobnie zwierzętami stałocieplnymi.
Spis treści
• 1 Cechy budowy
• 2 Ewolucja gadów
• 3 Systematyka
• 4 Gady (Reptilia)

Cechy budowy
skóra sucha, szorstka lub delikatna - pokryta rogowymi tarczami (żółwie i krokodyle) lub tarczkami i łuskami (jaszczurki, węże)
uzębienie brak u żółwi u pozostałych dobrze rozwinięte. Według sposobu osadzenia są reprezentowane 3 typy osadzenia:
• akrodontyczne - osadzone podstawą na kościach szczęki lub żuchwy
• pleurodontyczne - przytwierdzone z boku kości
• tektodontyczne - osadzone w zębodołach (tylko krokodyle)
U większości podlegają stałej wymianie - polifiodontyzm (oprócz agam i kameleonów)
czaszka połączona z 1-szym kręgiem za pomocą 1 kłykcia potylicznego - połączenie ruchome
kręgosłup posiada 2 kręgi krzyżowe
serce z 2 przedsionków oraz komory podzielonej niepełną przegrodą na 2 części a jedynie u krokodyli przegroda jest pełna (serce z 2 przedsionków i 2 komór)
kończyny dobrze rozwinęte, zredukowane lub brak zupełnie
jaja typu polilecytalnego - zawierają duże ilości żółtka w osłonkach pergaminowatych a u żółwi i krokodyli w wapiennych skorupkach
rozmnażanie zapłodnienie wewnętrzne, jajorodne lub jajożyworodne lub żyworodne, rozwój prosty, zarodki tworzą błony płodowe - owodniowce.
oddychanie płuca gąbczaste, wentylację płuc uwydatniają ruchy klatki piersiowej
Ewolucja gadów
Pierwsze najprymitywniejsze gady Anapsida, charakteryzujące się czaszką pozbawioną dołów skroniowych, pojawiły się w karbonie. Były to kotylozaury (Cotylosauria), które dotrwały do triasu i żółwie, których potomkowie żyją do dzisiaj. Kotylozaury dały początek grupie Synapsida, w których czaszce występował jeden dół skroniowy - dolny oraz Diapsida z czaszką z dwoma dołami skroniowymi (2 pary: dolna i górna). Dzięki obecności dołów skroniowych czaszka mogła być lżejsza, a mięśnie miały więcej miejsca; w rezultacie szczęka stawała się silniejsza i bardziej ruchliwa. Synapsida ostatecznie dał początek pierwszym ssakom, podczas gdy diapsydy rozdzieliły się na dwie linie:
• lepidozaury (do których należą współczesne węże, jaszczurki i hatterie jak również, chociaż tu istnieje spór wygasłe morskie gady mezozoiczne)
• archozaury (obecnie reprezentowane tylko przez krokodyle i ptaki, ale wcześniej do tej grupy należały pterozaury i dinozaury)
• ]Systematyka
Współczesne gady należą do czterech rzędów: żółwie, krokodyle, sfenodonty (hatteria) i łuskonośne, które dzielą się na trzy podrzędy: jaszczurki, amfisbeny i węże. Liczbę żyjących współcześnie gatunków gadów szacuje się na około 7000 gatunków. Systematyka gadów nie jest ostatecznie ustalona.
Żółwie posiadają pokryte płytkami skorupy, zamykające ich ciała z dołu i z góry. Do skorupy przyrośnięte są żebra. Nie mają zębów. Pysk kończy się mocnym rogowym dziobem.
Węże i jaszczurki mają ciało wydłużone, pokryte łuskami lub tarczkami, duży pysk, język przeważnie rozdwojony. Jaszczurki mają przeważnie cztery kończyny (ale np. padalec nie ma kończyn), a węże nie mają ich wcale.
Krokodyle i aligatory są podobne do jaszczurek, wielkie, o skórze pokrytej twardymi, dużymi łuskami. Mają wielkie pyski i liczne zęby. U większości nozdrza znajdują się na szczycie głowy.
Gady (Reptilia)
• Podgromada: Anapsida (Cotylosauromorpha)
o Rząd: kotylozaury (Cotylosauria)
 Podrząd: Captorhinomorpha
 Podrząd: Procolophonia
 Podrząd: eunotozaury (Eunotosauria) (?)
• Podgormada: Chelonomorpha
o Rząd: żółwie (Testudines)
 Podrząd: Proganochelydia
 Podrząd: żółwie skrytoszyjne (Cryptodira)
 Podrząd: żółwie bokoszyjne (Pleurodira)
• Podgromada: Synapsida
o Rząd: pelykozaury (Pelycosauria)
 Podrząd: Ophiacodontia
 Podrząd: Sphenacodontoidea
 Podrząd: Edaphosauria
o Rząd: terapsydy (Therapsida) gady ssakokształtne
 Podrząd: Phthinosuchia syn. Eotitanosuchia
 Podrząd: teriodonty (Theriodontia) gady ssakozębne
 Podrząd: Anomodontia
o Rząd: mezozaury (Mesosauria)
• Podgromada: Proganosauria
• Podgromada: Ichthyopterygia
o Rząd: Ichtiozaury (Ichtiosauria)
• Podgromada: Synaptosauria syn. Euryapsida
o Rząd: Araeoscelidia syn. Protorosauria
o Rząd: Sauropterygia
 Podrząd: notozaury (Notosauria)
 Podrząd: plezjozaury (Plesiosauria)
o Rząd: plakodonty (Placodontia)
• Podgromada: diapsydy
o Nadrząd: lepidozaury (Lepidosauria)
 Rząd: Eosuchia
 Podrząd: Younginiformes
 Podrząd: Choristodea
 Podrząd: talatozaury (Talattosauria)
 Podrząd: prajaszczurki (Prolacertiformes)
 Rząd: ryjkogłowe (Rynchocephalia)
 Rząd: łuskonośne (Squamata)
 Podrząd: jaszczurki (Sauria syn. Lacertilia)
 Rodzina mozazaury (Mosasauridae)
 Podrząd: amfisbeny (Amphisbaenia syn. Annulata)
 Podrząd: węże (Serpentes syn. Ophidia)
o Nadrząd: archozaury (Archosauria) gady naczelne
 Rząd: tekodonty (Thecodontia)
 Podrząd: Proterosuchia
 Podrząd: fytozaury (Phytosauria syn. Parasuchia)
 Podrząd: aetozaury (Aetosauria)
 Podrząd: Pseudosuchia
 Rząd: krokodyle (Crocodylia)
 Podrząd: krokodyle pierwotne (Protosuchia)
 Podrząd: Archeosuchia
 Podrząd: Mesosuchia
 Podrząd: Sebecosuchia
 Podrząd: Eusuchia
 Rząd: dinozaury gadziomiedniczne (Saurischia)
 Podrząd: teropody (Theropoda)
 Podrząd: zauropody (Sauropoda), (Sauropodomorpha)
 Rząd: dinozaury ptasiomiedniczne (Ornithischia)
 Podrząd: tyreofory (Thyreophora)
 Podrząd: Neornithischia
 Podrząd: Lesothosaurus
 Podrząd: Pisanosaurus
 Rząd: pterozaury (Pterosauria) gady latające
 Podrząd: ramforchynusy (Rhamphorhynchoidea)
 Podrząd: pterodaktyle (Pterodactyloidea)