Gejzer
Rodzaj gorącego źródła, które gwałtownie wyrzuca słup wody i pary wodnej. Wybuchy gejzerów są dość regularne, ale dla każdego źródła odstępy pomiędzy kolejnymi wybuchami są inne. Woda może być wyrzucana na wysokość nawet 30-70 m.
Nazwa gejzer pochodzi od nazwy najbardziej znanego gejzeru na Islandii Geysir. Zaś jego nazwa pochodzi od islandzkiego słowa gjósa = 'tryskać, wybuchać'.
Jak działa gejzer?
Woda zbierająca się w długim, krętym kanale gejzera ulega ogrzaniu i przegrzaniu, tzn. osiąga temperaturę znacznie wyższą od normalnej temperatury wrzenia. Temperatura wrzenia, bowiem wzrasta wraz ze wzrostem ciśnienia. Gdy temperatura wrzenia zostaje osiągnięta, część wody zostaje wypchnięta do góry i wydostaje się na zewnątrz. W wyniku gwałtownego spadku ciśnienia przegrzana woda zamienia się w parę wodną. Strumień pary wodnej i wrzącej wody wzbija się wysoko w powietrze. Po eksplozji woda ponownie zaczyna wypełniać kanały. Cykl powtarza się w regularnych odstępach.
Woda wyrzucana przez gejzer, zawiera rozpuszczone substancje, najczęściej krzemionkę i węglan wapnia, które wytrącają się z niej na powierzchni i osadzają wokół gejzeru. W okolicy Cieplic Mamucich, w Parku Narodowym Yellowstone, gorąca woda, nasycona minerałami, przeciskając się przez ziemię wytworzyła warstwowe tarasy wapienne, na których leżą stawy wypełnione lekko zabarwioną wodą. Ponieważ woda wynosi codziennie prawie dwie tony wapienia, tarasy rosną i bez przerwy zmieniają się.
Miejsce występowania
Gejzery są dość rzadkim zjawiskiem, wymagającym kombinacji szczególnych warunków geologicznych i klimatycznych. Można wymienić 6 miejsc na świecie, gdzie występują większe nagromadzenia gejzerów:
- Park Narodowy Yellowstone, Wyoming, USA,
- Islandia,
- Wyspa Północna, Nowa Zelandia,
- Kamczatka, Rosja,
- El Tatio, Chile,
- Unmak, Alaska, USA.
- Ponadto pojedyncze gejzery można odnaleźć w różnych zakątkach globu: w Peru, Boliwii, Meksyku, Dominice, na Azorach, w Kenii i Japonii.
Rodzaje gejzerów
Wyróżnia się dwa typy gejzerów:
- fontannowe (fountain geysers) - wybuch następuje z niewielkiego zbiornika wodnego, najczęściej jest to seria gwałtownych i intensywnych wytrysków,
- stożkowe (cone geysers) - wybuch następuje z małego stożka, który utworzył się z wytrącających się osadów zazwyczaj są to spokojne wyrzuty wody, trwające od kilku sekund do kilku minut.
Gejzery El Tatio
Oddalone o 95 km od San Pedro El Tatio to najwyżej położone (4300 m) pole gejzerów na świecie. O świcie widok gejzerów dymiących w przezroczystym lazurowym powietrzu altiplano jest niezapomniany, a formy mineralne, pozostałe po odparowaniu wrzącej wody, uderzająco piękne.
Uwaga: zdarzało się, że na skutek zapadnięcia się cienkiej warstwy ziemi turyści wpadali do wrzącej wody, doznając poważnych poparzeń. Da się tu biwakować, ale noce są zimne. Można też przenocować w prostym schronisku w Corfo, około 3 km przed gejzerami – trzeba koniecznie mieć własny śpiwór.
Gejzery najlepiej oglądać o 6.00 rano. Większość wycieczek rusza w drogę powrotną o 8.30. Wycieczki z San Pedro zapewniają lepszy dojazd i są nieco tańsze (około 20 $ z obiadem i postojem w Puritamie) od wyruszających z Calamy. Dojechać tu można jedynie samochodem o wysokim zawieszeniu, ponieważ zwykłe auta nie są w stanie pokonać rwących potoków. Droga jest oznakowana, ale w nocy należy trzymać się wycieczkowych minibusów, jeżeli nie chce się pokonywać trasy metodą prób i błędów. Można też wyruszyć dzień wcześniej i w połowie drogi przenocować w namiocie lub w schronisku Corfo. Wypożyczywszy samochód w Calamie, lepiej wracać przez wioski Caspana, Toconce, Ayquina i Chiu Chiu niż przez San Pedro.
Yellowstone
Yellowstone stanowi największe i najbardziej aktywne pole gejzerów. W 9 nieckach z gejzerami występuje prawie 400 gejzerów, czyli tyle ile razem w pozostałych częściach kuli ziemskiej. Tutaj też znajduje się najwyższy gejzer Steamboat, Geyser oraz najbardziej znany Old Faithful Geyser.
Od ponad stu lat niezawodny Old Faithful jest najbardziej znanym gejzerem w parku. Wybucha częściej niż którykolwiek z jego wyższych lub większych towarzyszy. Dlatego też otacza go półksiężyc ławek, a w jego pobliżu, nad rzeką Firehole, stoi gigantyczny, zbudowany z drewnianych bali, zajazd Old Faithful Inn. Gejzer wybucha średnio, co 78 minut; najkrótsza przerwa trwała dwa kwadranse, a najdłuższa dwie godziny. Przybliżony plan eksplozji wywieszono w pobliżu centrum turystycznego i w holu zajazdu. Najpierw woda pluszcze z delikatnym sykiem, uderzając o brzegi szczeliny. Po kilku minutach słup wody wznosi się na wysokość 30-55 m.
2-milowa, wyłożona drewnem dróżka prowadzi od Old Faithful do Upper Basin, gdzie znajduje się kilkadziesiąt innych gejzerów. Warto przybyć w czasie eksplozji Grand Geyser, który wyrzuca swą zawartość na wysokość do 60 m średnio dwa razy dziennie przez 12-20 minut, w seriach po cztery silne wybuchy.
Przemieszczając się wzdłuż brzegu rzeki Firehole, nad którym zazwyczaj pasą się bizony, podróżnik dociera nad jezioro Grand Prismatic, położone w basenie gejzeru Midway. Zachwyca ono turystów intensywnością barw, jakimi mienią się jego wody. Jezioro urzeka zwłaszcza wczesnym wieczorem, gdy sylwetki ludzi i stad bizonów ciemnieją na tle unoszących się nad wodą oparów.
30 mil na północ od Old Faithful leży stosunkowo mało uczęszczana Norris Geyser Basin. Wyblakłą, nietkniętą przez cywilizację nieckę ze szczelinami i fumarolami przecinają dwa szlaki. Najwyższy gejzer na świecie, Steamboat (Parostatek), wynosi słup niemalże wrzącej wody na wysokość 90 m. Czasu pełnej eksplozji, niestety, nie da się przewidzieć. Mniejsze wytryski, na wysokości 3-12 m, zdarzają się kilka razy dziennie.
Echinus Geyser to największy ze znanych gejzerów z wodą o odczynie kwaśnym. Eksploduje co 35-75 minut, a słup wody wznosi się na wysokość 12-18 m. Emerald Spring, sadzawka o głębokości 8 m, tworzy niezwykle piękny efekt kolorystyczny: jasnoniebieska woda w połączeniu z żółtymi skałami krateru.
Mammoth, Hot Springs, na północnym krańcu Loop Road, słynie z kaskad, którymi woda z gorących źródeł spływa po tarasach spowitych parą zboczy. Budulcem skał, którym glony nadają przeróżne odcienie szarości, zieleni, żółci, brązu i pomarańczu, jest trawertyn – rodzaj wapienia, wytrącający się z wody, a następnie odkładany warstwa po warstwie na parującej skale.
