Mikołaj Kopernik - biografia.

Wersja pierwsza:

Kiedy w roku 1456 przybył do Torunia kupiec z Krakowa Mikołaj Kopernik, syn Jana, miasto to wygldało zapewne wspaniale. Toruń był okalany potężnymi murami, basztami i bramami zbudowanymi z czerwonej cegły. Bramy Chełmińskiej i Starotoruńskiej broniły wielkie barbakany, a mury miejskie opływała szeroka fosa wypełniona wod. Nad miastem górowały wspaniałe budowle kociołów i ratuszy. Na nabrzeżu wilanym gwarno było od kupców i tragarzy. Miasto tętniło życiem, żyło różnymi uroczystociami, zwłaszcza zwizanymi z pobytem w Toruniu królów polskich. Na ulicach przemieszczał się kolorowy tłum, poród którego co pewien czas słychać było muzykowanie i tańce kuglarzy oraz wędrownych aktorów.

W takim to czasie, dnia 19 lutego 1473 roku przy ulicy więtej Anny w Toruniu (obecnej ulicy Kopernika) przyszedł na wiat Mikołaj Kopernik, syn Mikołaja - kupca z Krakowa oraz matki torunianki - Barbary z domu Watzenrode. Kopernik przechodził ulicami Starego Miasta do szkoły parafialnej, która mieciła się w pobliżu kocioła farnego pod wezwaniem więtego Jana. W szkole tej uczył się łaciny, rachunków i piewu. W pobliskim kociele został ochrzczony nad chrzcielnic, któr można jeszcze dzisiaj ogldać.

Kopernik posiadał rodzeństwo: starszego brata Andrzeja oraz dwie siostry Barbarę i Katarzynę. Krótko przed mierci ojca w 1483 roku rodzina Koperników przeniosła się do kamienicy przy Rynku Staromiejskim. W osiemnastym roku życia za spraw wuja Łukasza Watzenrode Mikołaj Kopernik udał się do Krakowa na studia uniwersyteckie, które kończył w latach 1491-1495. Pobierał wówczas nauki akademickie w dziedzinie geometrii, trygonometrii, matematyki oraz astronomii. Następne lata to kolejne studia we Włoszech w Bolonii na wydziale prawa kanonicznego (1496-1500), a następnie w Padwie w latach 1501-1503, gdzie studiuje medycynę. W roku 1503 Kopernik obronił przewód doktorski z prawa kanonicznego, ale na doktorat z medycyny nie starczyło już czasu, ani pieniędzy.

Mikołaj Kopernik podczas swego pobytu we Włoszech cenił sobie bardzo znajomoć z astronomem włoskim Domenico Maria di Novara, z którym zapewne obserwował ciała niebieskie i przy którym umocnił swoje zainteresowanie gwiazdami i tajemnicami wszechwiata. Po okresie nauki wraca Kopernik na Warmię, aby służyć kapitule, która umożliwiła mu ukończenie studiów.

Na Warmii Mikołaj prowadził szeroko zakrojon działalnoć publiczn. Brał udział w zjazdach stanów pruskich u boku swego wuja Łukasza Watzenrode, biskupa warmińskiego. Opracowuje traktat monetarny tj. rozprawę o sposobie bicia monet, w której jako pierwszy wród ekonomistów udowadnia, że dobra moneta wypierana jest z obiegu przez gorsz. Był też Kopernik współautorem pierwszych map Warmii, Prus Królewskich, Zalewu Wilanego i Królestwa Polskiego. Tłumaczył dzieła greckie na łacinę, otrzymywał też zaproszenie wyższych władz kocielnych w Rzymie do współpracy przy projekcie reformy kalendarza. Najwięcej jednak czasu powięcił obserwacji gwiazd.

W roku 1516 Mikołaj Kopernik zostaje mianowany administratorem dóbr wspólnych kapituły. W styczniu 1521 roku do murów Olsztyna zbliżaj się Krzyżacy. Kopernik, jako administrator przygotowuje miasto i zamek olsztyński do obrony. Dzięki wzorowemu przygotowaniu atak krzyżacki został odparty i miasto nie zostało zdobyte. Była w tym wielka zasługa Kopernika. Jeszcze w tym samym, 1521 roku Kopernik złożył urzd administratora w zwizku z powołaniem go na wyższe stanowisko - komisarza Warmii. W roku 1523 został wybrany generalnym administratorem diecezji warmińskiej. W tym czasie wrócił do Fromborka i tam pozostał już do mierci. We Fromborku zajmował się sprawami administracyjnymi, leczeniem chorych oraz dalszymi pracami nad nowym układem słonecznym.

Kiedy w roku 1537 umiera biskup Ferber, kapituła warmińska wród 4 kandydatów na to stanowisko wysunęła między innymi kandydaturę Kopernika. Jednakże król, do którego należała decyzja w tej sprawie wybrał na biskupa warmińskiego Jana Dantyszka. Była to jednak mimo wszystko propozycja najwyższej rangi jak Kopernik w swoim życiu otrzymał.

Przebywajc nadal we Fromborku zajmuje się Kopernik astronomi i pracuje nad swym wiekopomnym dziełem o wszechwiecie. Przy obserwacji planet posługuje się głównie trzema instrumentami: kwadrantem słonecznym służcym do obliczenia szerokoci geograficznej miejsca obserwacji, sfer armilarn (tzw. astrolabium) - do wyznaczania któw współrzędnych planety oraz triquetrum (narzędzie paralaktyczne) do obserwacji księżyca. Sw now teorię podaje w zarysie w tzw Komentarzyku, który w odręcznych odpisach krży po całej Europie.

Pracę nad dziełem De revolutionibus rozpoczł Kopernik około 1515 roku i właciwie do końca życia cigle wnosił do niej poprawki. W maju 1539 roku przybył do Fromborka młody uczony niemiecki Jerzy Joachim von Lauchen zwany Retykiem, który znacznie przyczynił się do wydania drukiem wielkie dzieła Mikołaja Kopernika. W roku 1540 Retyk wydał rozprawę pt. Narratio prima czyli Opowiadanie pierwsze, w której obwieszcza wiatu odkrycia Kopernika. Po długich namowach przekonuje on astronoma do wydania drukiem dzieła O obrotach. W roku 1541 Retyk opuszcza Frombork wiozc do Norymbergii wielkie dzieło Kopernika. Ukazuje się ono drukiem w 1543 roku w Norymbergii, w drukarni Jana Petreiusa pod tytułem De revolutionibus orbium coelestium libri VI, a dedykowane zostaje papieżowi Pawłowi III. Dzieło to składało się z szeciu ksig i 203 kart, a pierwszy nakład wynosił około tysica egzemplarzy.

Tymczasem Kopernik ciężko zachorował, by wreszcie dnia 24 maja 1543 roku zamknć oczy już na zawsze. Został pochowany w podziemiach katedry fromborskiej, w pobliżu ołtarza należcego do jego kanonii.

Wersja druga:

Kopernik Mikołaj, ur. l9 II 1473 w Toruniu, zm. 24 V 1543 we Fromborku, wielki uczony polski, astronom, matematyk, ekonomista, lekarz, twórca heliocentrycznej teorii budowy wiata. Syn Mikołaja, zamożnego kupca krakowskiego, który po przyłczeniu Torunia do Polski przeniósł się (przed 1460) do tego miasta.

Ród Koperników. wywodził się ze lska, ze wsi Koperniki, położonej niedaleko Nysy i Otmuchowa, skd Kopernikowie wywędrowali do różnych miast Polski, m.in. do Krakowa. Przyszły astronom był po mierci ojca (ok.1483) wychowywany przez brata swej matki, Łukasza Watzenrode, kanonika kapituły włocławskiej, póniejszego biskupa warmińskiego.

W 1491-95 studiował Kopernik. w Akademii Krakowskiej, która wówczas była szeroko znanym w wiecie orodkiem studiów astronomicznych, a przy tym żywym ogniskiem myli humanistycznej. Wysłany 1496 na studia prawnicze do Bolonii, oddawał się gł. studiom astronomicznym.; 9 III 1497 dokonał tam, rnajcej doniosłe znaczenie, obserwacji zakrycia gwiazdy Aldebaran przez Księżyc, potwierdzajcej wtpliwoci Kopernik co do słusznoci dotychczasowej teorii ruchu ciał niebieskich. W 1501 wrócił na kilka miesięcy do Polski, po czym w tymże roku wyjechał ponownie do Włoch w celu studiowania prawa i medycyny na uniwersytecie w Padwie. Doktorat z prawa kanonicznego uzyskał 1503 w Ferrarze. W końcu 1503 wrócił na stałe do Polski (na Warmię). W 1504-10 był sekretarzem i lekarzem przybocznym swego wuja Łukasza Watzenrode i przebywał gł. w Lidzbarku. W 1509 ogłosił drukiem w Krakowie swój łac. przekład greckich listów Teofilakta Symokatty. W końcu 1510 osiedlił się we Fromborku, siedzibie kapituły warmińskiej, jako kanonik tej kapituły (mianowany już 1479); tu prowadził obserwacje astronomiczne. i pisał swe główne dzieło. W 1516-19 i w 1 połowie 1521 przebywał w Olsztynie jako administrator dóbr kapitularnych; podczas wojny polsko-krzyżackiej 1520/21 bronił zamku olsztyńskiego przed Krzyżakami. Zainteresował się wtedy zagadnieniami ekonomicznymi., czego wynikiem był jego projekt reformy walutowej (1517). Memoriał w tej sprawie, przedłożony przez K. na sejmiku w Toruniu (1519), został poszerzony (1526) i ujęty w formę traktatu pt. Monetae cudendae ratio. W traktacie tym Kopernik sformułował zasady reformy monetarnej, opartej na projekcie poprawy pienidza i ujednolicenia monety pruskiej i polskiej. Uważał on, że tylko pienidz o trwałej wartoci prowadzi do rozwoju produkcji i rozkwitu handlu zagranicznego; sformułował prawo ekonomiczne, zgodnie z którym pienidz gorszy wypiera pienidz lepszy; prawo to nazwano póniej prawem Greshama, któremu niesłusznie przypisywano pierwszeństwo jego odkrycia.

Około 1510 K. podał główny zarys heliocentrycznej teorii budowy wiata w rozprawie znanej pod tytułem Commentariolus; nie była ona drukowana, lecz krżyła w odpisach, z których 2 znaleziono dopiero w XIX w. Główne dzieło K., zawierajce wykład astronomii ujęty w aspekcie obrotu Ziemi dokoła osi oraz jej obiegu razem z innymi planetami dokoła Słońca, powstało 1515-33. Mimo że Kopernik nie mógł się zdecydować na ogłoszenie wyników swych dociekań nauk., wiadomoć o nowej teorii budowy wiata zaczęła się szerzyć po Europie i dotarła do Rzymu; 1533 zapoznał się z ni ówczesny papież, Klemens VII, a 1536 kardynał Nikolaus von Schonberg wysłał do K. list, w którym zachęcał go do opublikowania dzieła i prosił o przysłanie rękopimiennej kopii do Rzymu.

W 1539 przybył do Fromborka Georg Joachim von Lauchen, zw. Retykiem (Rheticus), prof. matematyki protest. uniwersytetu w Wittenberdze, aby się zaznajomić z now teori budowy wiata. Skłonił on Kopernika do ogłoszenia dzieła drukiem. Wycig z tego dzieła, znany pod skróconym tytułem Narratio Prima, napisany przez Retyka, ukazał się drukiem w Gdańsku 1540. W 1541 Retyk, wyjeżdżajc z Fromborka, zabrał za zgod Kopernika. odpis autografu jego dzieła i oddał go do druku w Norymberdze. Nad drukiem czuwał norymberski teologprotest. Andreas Osiander. Wycofał on bez wiedzy Kopernika jego przedmowę, a umiecil na jej miejsce własn, nie podpisan przedmowę, w której wyjaniał, że teorię Kopernika należy rozpatrywać tylko jako hipotezę niekoniecznie prawdziw, lecz ułatwiajc obliczenia. Było to niezgodne ze stanowiskiem Kopernika, wyranie zreszt sformułowanym w jego licie dedykacyjnym do papieża, wydrukowanym na pocztku tej samej ksiżki. Dzieło ukazało się 1543 pod tytułem De revolutionibus orbium coelestium (O obrotach sfer niebieskich). Jaki tytuł nadał dziełu autor, nie wiadomo, bo w rękopisie pisanym ręk Kopernika. karty tytułowej brak. Po mierci Retyka rękopis Kopernika. był kolejno własnoci kilku osób i ostatecznie w XVII w. znalazł się w Pradze, w bibliotece należcej do hr. Nostica, gdzie przeleżał ponad 150 lat nie zauważony. Wprawdzie 1788 ukazała się pierwsza o nim wzmianka, lecz dopiero 1840 został on szczegółowo opisany. W 1953 rzd czechosłowacki przekazał rękopis Polsce. Obecnie znajduje się on w Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie.

Dzieło K. ukazało się następnie w drugim wydaniu w Bazylei (1566) i w trzecim w Amsterdamie (1617). Pierwsze wydanie w Polsce (czwarte ż kolei, opracowane przez J. Baranowskiego) ukazało się w Warszawie 1854 w języku oryginału (łac.) i w tłumaczeniu na język polski. Dzieło Kopernika. stanowiło przewrót w pogldach na budowę wiata i stało się zacztkiem nowej astronomii. Ponieważ godziło ono w ustalone od wieków pogldy na budowę wiata, nie od razu spotkało się z pozytywnym przyjęciem w wiecie naukowym. Nie zgadzał się z teori Kopernika największy astronom 2 połowy XVI w. Tycho de Brahe. Twierdził on, że nieruchoma Ziemia jest ciałem centralnym wiata, Słońce za z obiegajcymi je planetami krży dokoła Ziemi. Od przełomu XVI i XVII w. teoria K. zyskiwała jednak coraz więcej zwolenników, do ugruntowania za jej najbardziej się przyczynili G. Bruno, J. Kepler i Galileusz. Ukoronowanie teoretyczne teoria Kopernika. znalazła w prawie ciżenia powszechnego sformułowanym przez I. Newtona. Pierwszy za dowód obserwacyjny ruchu Ziemi dokoła Słońca dostarczony został, gdy J. Bradley odkrył 1725-28 aberrację wiatła. Jeszcze za życia Kopernika. jego teoria spotkała się z ostrym sprzeciwem M. Lutra, Ph. Melanchtona i J. Kalwina, jako sprzeczna z tekstem Biblii Kociół katolicki. pocztkowo nie zajmował oficjalnie żadnego stanowiska wobec teorii Kopernika, a wysocy dostojnicy kocioła o pogldach liberalnych się ni interesowali, częciowo dlatego, że autor teorii był kanonikiem i dedykował swe dzieło papieżowi, w anonimowej za przedmowie teoria była przedstawiona jako hipoteza. Po soborze trydenckim, który zapocztkował ostr akcję kontrreformacyjn, nastawienie władz kocioła katolickiego. do teorii Kopernika zaczęło ulegać zmianie, po wystpieniach za G. Bruna i odkryciach Galileusza kociół kat. dojrzał w teorii Kopernika niebezpieczeństwo dla wiatopogldu religijnego, toteż Kongregacja Indeksu wydała .(1616) dekret potępiajcy De revolutionibccs...; z indeksu dzieł zakazanych dzieło Kopernika zostało usunięte dopiero 1828 decyzj papieża Piusa VII W całokształcie swoich koncepcji Kopernik łczył wszechstronny humanistyczny punkt widzenia ze cile naukowym, wolnym od metafizycznych uprzedzeń, podejciem do badanych zjawisk. Jego teoria heliocentryczna stała się punktem wyjcia nowożytnych. kosmologii; jako teoria bezporednio dotyczyła wyłcznie struktury Układu Słonecznego, to jednak porednie jej konsekwencje odmieniły niemal całokształt mylenia człowieka, zapocztkowujc przełom wiatopogldowy, który słusznie nazwano przełomem kopernikańskim. Przełom ten doprowadził do zrewolucjonizowania wszystkich gałęzi ówczesnej nauki, do zmiany uznawanej dotd hierarchii wartoci i położył podwaliny pod rozwój nowożytnej cywilizacji, dla której charakterystyczny stał się wpływ nauki na wszystkie dziedziny życia indywidualnego i zbiorowego.