Dziecko z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej

Dziecko z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej.

Z praktyki i obserwacji życia codziennego wiem, że znaczna liczba dzieci przejawia cechy wzmożonej pobudliwości. Są to dzieci niespokojne, nadmiernie ruchliwe, o zmiennych nastrojach, impulsywne i „roztrzepane” – nazywamy je dziećmi nadpobudliwymi psychoruchowo. Dzieci te swoim zachowaniem stwarzają wiele problemów wychowawczych, wymagają nie tylko specjalnego sposobu postępowania, ale i odpowiedniej postawy rodziców i nauczycieli. Wymagają większego skupienia uwagi i sił niż dzieci zrównoważone. Dodatkowe trudności komplikują specyficzne trudności w nauce, trudności często nie zrozumiałe i nietolerowane przez dorosłych.
Ja w pracy zawodowej miałam okazję zetknąć się z takim dzieckiem. Był to chłopiec o imieniu Jakub urodzony w 1999r. Obserwując Kubę przez kilka godzin dziennie sprawiał wrażenie „kogoś ze stale włączonym silnikiem”, działał pochopnie i porywczo, był nieprzewidywalny i nerwowy. Na początku, gdy doszedł do mojej grupy nie wiedziałam, że był w poradni pedagogiczno – psychologicznej i ma orzeczony zespół nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD).
Matka Kuby w ciągu dwóch lat przenosiła go kilkakrotnie z jednego przedszkola do drugiego. Gdy rozmawiałam z koleżankami z innych przedszkoli okazywało się, że był zabierany z przedszkola
w momencie, gdy nauczycielka próbowała uświadomić matce, że dzieje się coś z jej dzieckiem. Matka za zachowanie Kuby obwiniała nauczycielki. Wydaje mi się, że powodem takiego podejścia było to, że wstydziła się, że jej dziecko jest „inne” i sprawia problemy wychowawcze.
Gdy ja próbowałam z nią rozmawiać na ten temat i prosiłam ją by, jeśli będzie mogła, pokazała mi to orzeczenie, bym wiedziała jak postępować z Kubą, matka oznajmiła mi tylko, że nie powinnam pozwalać mu na wszystko, gdy jest potrzeba krzyknąć na niego i ukarać go.
Kuba w trakcie zajęć nie mógł usiedzieć w miejscu, przez cały czas przemieszczał się
z miejsca na miejsce, zaczepiał inne dzieci i cieszył się z tego. Gdy dzieci np. budowały z klocków Kuba podbiegał do nich rozwalał klocki głośno się przy tym śmiejąc, innym znów razem stawał
w rogu sali odwracał się tyłem i wydawał z siebie bardzo głośno nieartykułowane dźwięki. Siedząc przy stoliku zakładał nogę na nogę, odchylał się do przodu i do tyłu, podpierał łokciami lub kolanami podbijał stolik do góry, wykonywał także wiele różnych drobnych czynności zupełnie
w danej sytuacji zbędnych: zamykał i otwierał piórnik, książkę, zawijał rogi książki, bazgrał po okładce, obgryzał ołówek i kredki lub nimi rzucał przed siebie, skubał gumkę. Na zwróconą mu uwagę zmieniał rodzaj wykonywanych czynności na inny: stukał palcami w stolik lub po nim skrobał, dłubał w nosie, obgryzał paznokcie.
Dzieci takie jak Kuba są impulsywne, nie umieją skoncentrować uwagi, co stanowi poważne zagrożenie na drodze do sukcesów w nauce. I choć wszyscy naokoło widzą „niezdyscyplinowanie” lub „inność” dziecka, wiedzą, że nie chodzi tu o świadome nieposłuszeństwo – trudno jest nazwać im ten sposób bycia, a tym bardziej pomóc. Dlatego uważam, że nauczyciele jak i rodzice powinni mieć wiedzę na temat „nadpobudliwości psychoruchowej”.
Zespół nadpobudliwości psychoruchowej, określany często jako „zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi”, to grupa zaburzeń charakteryzujących się „wczesnym początkiem (zazwyczaj w pierwszych pięciu latach życia), brakiem wytrwałości w realizacji zadań wymagających zaangażowania poznawczego, tendencją do przechodzenia z jednej aktywności do drugiej bez ukończenia żadnej z nich oraz zdezorganizowaną, słabo kontrolowaną nadmierną aktywnością” (Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób, Urazów i Przyczyn Zgonów,1944).
Nadpobudliwość psychoruchowa u dzieci według Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób, Urazów
i Przyczyn Zgonów (ICD-10) – należy do grupy „zaburzeń zachowania i emocji rozpoczynających się zwykle w dzieciństwie i w wieku młodzieńczym”.
Nadpobudliwość psychoruchowa jest postacią zaburzeń równowagi procesów nerwowych. Zdaniem psychopatologów „nadpobudliwość psychoruchowa z deficytem uwagi” jest to rozwojowo nieuzasadniona nieumiejętność skupienia uwagi, impulsywność, nadpobudliwość ruchowa
i emocjonalna, przejawiająca się w kłopotach z organizacją pracy i jej ukończeniem.

Najczęstszą przyczyną powstawania nadpobudliwości psychoruchowej jest uszkodzenie układu nerwowego dziecka, które może nastąpić w różnych okresach życia:
• Okres płodowy – alkohol, narkotyki, choroby zakaźne (różyczka, świnka, żółtaczka), leki, zatrucia pokarmowe, upadki, uderzenia w brzuch.
• Okres okołoporodowy – niedotlenienie podczas porodu, poród wczesny, niewłaściwie przebiegająca akcja porodowa.
• Przebieg życia dziecka – zapalenie opon mózgowych, choroby zakaźne połączone z drgawkami i wysokimi temperaturami, urazy mechaniczne czaszki w wieku dziecięcym np. wypadek połączony ze wstrząsem mózgu.
Objawy nadpobudliwości występują najczęściej na skutek korelacji czynników biologicznych
z czynnikami społecznymi. Do czynników społecznych zaliczmy:
• Atmosferę domową (napięta i niespokojna atmosfera, awantury i nerwowość rodziców – burzą równowagę dziecka, długotrwałe pobudzenie emocjonalne dziecka prowadzi do utrwalenia się pewnych nawyków reagowania na trudne sytuacje, co znajduje swoje odbicie
w nadpobudliwości).
• Nieprawidłowy styl wychowawczy w rodzinie (wychowanie niekonsekwentne, czyli brak stałych wymagań stawianych dziecku i stałych praw udzielanych mu przez dorosłych, a także wychowanie rygorystyczne, czyli usiłowanie podporządkowania sobie dziecka).
• Brak zaspokojenia podstawowych potrzeb psychicznych (głównie miłości, bezpieczeństwa)
• Spędzanie wolnego czasu głównie przy telewizji i grach komputerowych, z których większość zawiera elementy przemocy.
• „Tempo życia” (deficyt kontaktów ze stale zapracowanymi i zabieganymi rodzicami).
• Obcowanie z głośnymi i agresywnymi wzorcami kontaktów międzyludzkich.
• W szkole atmosfera ciągłej rywalizacji i bycia porównywanym, odrzucenie przez grupę, stosowanie zbyt wysokich wymagań (nieadekwatnych) ze strony nauczyciela.

Zespół objawów nadpobudliwości psychoruchowej występuje w jednej, dwóch lub wszystkich
sferach funkcjonowania dziecka:
1. SFERZE RUCHOWEJ:
wzmożona ekspansja ruchowa, niepokój ruchowy, nawyki ruchowe (ruchy przymusowe), mimowolne wyładowania ruchowe.
Dzieci, u których występuje wzmożona ekspansja ruchowa charakteryzują się dużą ruchliwością: biegają, skaczą, wyrywają się do odpowiedzi, wymachują rękami lub nogami, poruszają palcami, kiwają się na krześle, są pełne energii. Szukają każdej okazji, by rozładować się ruchowo. Ruchy ich są szybkie, ale niezręczne i niezgrabne, co powoduje, że piszą i rysują niekształtnie, zamazują swoje wytwory, kreślą i poprawiają je, przy czym czynią to niestarannie. Natychmiast wykonują polecenia związane z ruchem, gorzej jest, gdy mają wykonać coś w skupieniu i na miejscu. Brak reakcji na polecenia dorosłych nie wynika z ich negatywnej postawy emocjonalnej, ale
z nieumiejętności panowania nad własnym pobudzeniem. Nadmierna ruchliwość tych dzieci wzrasta, gdy przebywają w grupie.
Nawyki ruchowe(ruchy przymusowe) są to czynności podległe woli dziecka, ale powstrzymanie się od ich wykonywania jest bardzo trudne. Wzrost napięcia emocjonalnego lub surowa dyscyplina może doprowadzić w tym przypadku do jąkania, nerwicy czy ruchów mimowolnych.
Mimowolne wyładowania ruchowe to tzw. tiki. Nasilają się one w sytuacjach napięcia lub wtedy, gdy dziecko stara się nad nimi zapanować. Konsekwencją ich może być reakcja nerwicowa lub jąkanie.
2. SFERA POZNAWCZA:
zaburzenia uwagi, wzmożony odruch orientacyjny, pochopność, pobieżność myślenia, wzmożona wyobraźnia.
Zaburzenia uwagi wynikają z tego, że dziecko odbiera każdy bodziec napływający z otoczenia
i w związku z tym nie jest w stanie skupić się na jednej rzeczy, ciągle coś je rozprasza, powodując nadmierne pobudzenie w centralnym układzie nerwowym. Nadmiar bodźców powoduje, że jego uwaga jest chwiejna, a co za tym idzie – wykonywane zadania są niestaranne, niedokończone, nieprzemyślane, a czasami błędne. Dzieci z zaburzeniami uwagi przeszkadzają na zajęciach, ciągle się odwracają, rozmawiają z kolegami, nie słuchając, co się mówi, reagują na każdy szmer, głośno komentują nawet najmniej istotną sprawę, wyrwane do odpowiedzi nie wiedzą, o co są pytane, często nie pamiętają, co jest zadane do domu, odrabiają zadanie długo i z małymi efektami, robią dużo błędów, opuszczają litery lub całe wyrazy, nie kończą zdań.
Zaburzenia uwagi (koncentracji) mogą wzrastać przed odpowiedzią, klasówką, sprawdzianem, egzaminem.
Zaburzenia uwagi są efektem wzmożonego odruchu orientacyjnego, tzn. reagowania na różnego rodzaju bodźce. Dzieci z nadpobudliwością przerzucają swoją uwagę z obiektu na obiekt, robią wrażenie jakby interesowało ich kilkanaście rzeczy naraz.
U dzieci nadpobudliwych bardzo często występuje brak powściągu myślowego, pochopność. Dziecko chce odpowiadać zanim jeszcze usłyszy pytanie, a wtedy jego odpowiedzi są niepełne lub błędne. Widać w nich wyraźnie pochopne wnioskowanie, brak przemyśleń. Często ma trudności
w zorganizowaniu pracy, która wymaga większego wysiłku umysłowego. Gubi rzeczy konieczne do pracy lub zabawy.
Pobieżność myślenia powoduje, że działanie dzieci nadpobudliwych jest natychmiastowe, nieprzemyślane. Udzielają nieprawidłowych odpowiedzi na pytania lub nieprawidłowo rozwiązują zadania. Jest im trudno skupić się na szczegółach. Problem traktują wybiórczo.
Wzmożona wyobraźnia, którą dysponują dzieci nadpobudliwe sprawia, że pojawiają się u nich bardzo silne przeżycia wywołane nawet słabym bodźcem płynącym z otocznia. Spowodować ona może zamykanie się dziecka w świecie własnych przeżyć, odrywania się na jakiś czas od rzeczywistości lub wyłączenie się z lekcji, zajęć.
3. SFERA EMOCJONALNA:
silne i nieopanowane reakcje emocjonalne, wzmożona ekspresja uczuć, zwiększona wrażliwość emocjonalna na bodźce otoczenia.
Dzieci z nadpobudliwością są drażliwe, łatwo się obrażają, wybuchają płaczem lub złością. Silnym i nieopanowanym reakcjom emocjonalnym może towarzyszyć agresja słowna, a nawet fizyczna, przez co popadają w konflikty z rówieśnikami lub dorosłymi. W czasie konfliktów żadne argumenty do nich nie przemawiają. Kłótliwość, agresywność, stawianie na swoim często jest przyczyną ich odrzucenia przez grupę.
Dużą grupę stanowią dzieci ze wzmożoną lękliwością. Są one napięte, niespokojne. Często płaczą, czerwienią się, nie są w stanie wydobyć z siebie głosu, nie przejawiają inicjatywy, nie podchwytują pomysłów, – co w konsekwencji osłabia ich stosunki z rówieśnikami.
Wzmożona ekspresja przejawia się występowaniem intensywniejszych reakcji na różne zdarzenia czy sytuacje. U dzieci nadpobudliwych można zaobserwować wahania nastrojów – bardzo szybko potrafią przejść od płaczu do śmiechu, od kapryśności i uporu do złości lub agresji skierowanej na zewnątrz lub do siebie.
Zwiększona wrażliwość na działające bodźce może przejawiać się w sferze uczuć wyższych. Dzieci nadpobudliwe na cudzą krzywdę, współczują osobom pokrzywdzonym, zamartwiają się, wzruszają się, bywają egocentryczne. Bardzo mocno przeżywają swoje niepowodzenia lub konflikty w domu, w przedszkolu czy szkole.
Jak podkreśla wielu autorów, m. in. H. Spionek, H. Nartowska, J. Prekop, nieprawidłowe reakcje na objawy nadpobudliwości u dzieci prowadzą jedynie do nasilenia zaburzonych zachowań. Aby tego uniknąć należy wybrać i zastosować właściwą terapię.
Nauczyciel, by dobrze rozumieć problem zespołu nadpobudliwości psychoruchowej, powinien poznać klasyfikację objawów tego zaburzenia.


KLASYFIKACJA DSM IV
Sześć lub więcej podanych niżej objawów zaburzeń koncentracji uwagi musi utrzymywać się przez przynajmniej 6 miesięcy w stopniu utrudniającym adaptację (funkcjonowanie) dziecka bądź
w stopniu niewspółmiernym do jego rozwoju.
ZABURZENIA KONCENTRACJI UWAGI:
• dziecko nie jest w stanie skoncentrować się na szczegółach podczas zajęć szkolnych, pracy lub w czasie wykonywania innych czynności, popełnia błędy wynikające z niedbałości,
• często ma trudności z utrzymaniem uwagi na zadaniach i grach,
• często wydaje się nie słuchać tego, co się do niego mówi,
• często nie stosuje się do podawanych kolejno instrukcji, ma kłopoty z dokończeniem zadań szkolnych i wypełnianiem codziennych obowiązków, jednak nie z powodu przeciwstawiania się lub niezrozumienia instrukcji,
• często ma trudności ze zorganizowaniem sobie pracy i innych zajęć,
• nie lubi, ociąga się lub unika rozpoczęcia zajęć wymagających dłuższego wysiłku umysłowego (nauka szkolna, odrabianie zadań itd.),
• często gubi rzeczy niezbędne do pracy lub innych zajęć (np. zabawki, przybory szkolne itd.),
• łatwo rozprasza się pod wpływem zewnętrznych bodźców,
• często zapomina o różnych codziennych sprawach.
Sześć lub więcej podanych poniżej objawów nadruchliwości i impulsywności musi się utrzymywać przez przynajmniej 6 miesięcy w stopniu utrudniającym adaptację (funkcjonowanie) dziecka bądź
w stopniu niewspółmiernym do jego rozwoju.
NADRUCHLIWOŚĆ:
• dziecko ma często nerwowe ruchy rąk lub stóp bądź nie jest w stanie usiedzieć na miejscu,
• wstaje z miejsca w czasie lekcji lub innych sytuacjach wymagających spokojnego siedzenia,
• często chodzi po pomieszczeniu lub wspina się na meble w sytuacjach, gdy jest to zachowanie niewłaściwe,
• często ma trudności ze spokojnym bawieniem się lub odpoczywaniem,
• często jest w ruchu, „biega jak nakręcone”,
• często jest nadmiernie gadatliwe.
IMPULSYWNOŚĆ:
• często wyrywa się z odpowiedzią zanim pytanie zostanie sformułowane w całości,
• często ma kłopoty z zaczekaniem na swoją kolej,
• często przerywa lub przeszkadza innym (np. wtrąca się do zabawy lub rozmowy).

Dzieci nadpobudliwe są dziećmi trudnymi, wymagającymi większego wkładu pracy, większej cierpliwości, bardziej przemyślanego, konsekwentnego działania dla osiągnięcia pozytywnych rezultatów wychowawczych. Będąc uciążliwe, kłopotliwe, wprowadzają dorosłych w stan zdenerwowania, czasami nawet wyczerpania. Nauczyciel powinien, więc zaakceptować, że dziecko nadpobudliwe jest dzieckiem odmiennym i wymaga odmiennego traktowania. Dokładna znajomość objawów nadpobudliwości pozwoli nauczycielowi na odróżnienie zachowań dzieci będących przejawami nadpobudliwości od złośliwości czy niegrzeczności. Najlepszymi sojusznikami nauczyciela powinni być rodzice. Będzie tak tylko wtedy, kiedy zamiast oskarżać ich o to, że nie potrafią wychować dziecka, uzna się, że zarówno oni, jak i przedszkole mają problem i razem mogą do rozwiązać. Biorąc to pod uwagę nauczyciele powinni w swojej pracy wziąć pod uwagę kilka wskazówek:
• stosuj jasne i zrozumiałe dla dziecka reguły postępowania w różnych sytuacjach przedszkolnych. Pamiętaj o konsekwencji w postępowaniu, stawiaj jasne granice, co dziecku wolno, a czego nie może wykonywać.
• zawsze zaznaczaj niezbyt odległe cele działania oraz jasno określaj sposoby ich realizacji – zbyt odległe cele powodują zapominanie, porzucanie rozpoczętego zadania, szybką dekoncentrację
i ucieczkę w zabawę,
• wprowadź i stosuj stały rytm dnia by dziecko nadpobudliwe mogło przewidzieć, co za chwilę nastąpi,
• pomóż dziecku w zorganizowaniu sobie pracy (np. utrzymaniu porządku na półce czy na stoliku),
• często kontroluj w czasie zajęć pracę dziecka,
• posadź dziecko nadpobudliwe tam gdzie najczęściej zatrzymujesz się chcąc widzieć wszystkie dzieci,
• wydając dziecku polecenie upewnij się czy słucha, czy je zrozumiało (można poprosić
o powtórzenie tego, co ma zrobić),
• akcentuj początek każdej działalności w sposób jasny i wyraźny „Uwaga zaczynamy rysować”,
• wydawaj krótkie i proste polecenia. Sprawdzaj ich wykonanie. Rozkładaj trudniejsze zadania na etapy,
• informacje ważne do zapamiętania dla dziecka sygnalizuj „Uwaga – to ważne”,
• zachęcaj do samokontroli wykonywanej pracy na zajęciach poprzez wydawanie poleceń typu: „Przyjrzyj się jeszcze raz; Sprawdź czy, zrobiłeś wszystkie zadania”,
• zwracaj uwagę na staranne wykonanie pracy przez dziecko oraz ich ukończenie,
• zawsze wracaj do rozpoczętej lub niedokończonej pracy lub wykonanej niestarannie,
• dawaj dziecku nadpobudliwemu szansę częstego odpowiadania podczas zajęć, pamiętając, że jest ono skłonne do udzielania pochopnych odpowiedzi,
• obserwuj dziecko – jak długo skupia uwagę. Przy pojawiających się trudnościach możesz je
o coś zapytać lub wydać dodatkowe polecenie,
• w pracy z dzieckiem nadpobudliwym zachowaj spokój i rozsądek. Nie pozwól, aby niepokój
i nadruchliwość dziecka udzieliły się tobie,
• mów do dziecka powoli, bez pośpiechu, głosem nieco stłumionym, jakby w zwolnionym tempie. Jeśli użyjesz krzyku – nie pozostanie ci już nic innego.

Nauczyciel powinien także pamiętać o konsekwencji i nagradzaniu. Więc powinien stosować się do poniższych wskazówek:
• nie mów dziecku o karach, ale używaj określenia konsekwencja. W ten sposób rozdzielisz zachowanie dziecka od jego osoby,
• konsekwencje muszą być: bardzo konkretne, jasno zapowiedziane wcześniej, krótkie, np. odjęcie 10 ostatnich minut z zabawy itp.,
• jeśli dziecko nadpobudliwe zlekceważy nauczyciela – ma przeprosić przy grupie i np. uporządkować krzesła, zebrać papiery itp.,
• akceptuj odmienność zachowań dziecka nadpobudliwego. W pracy z nim akcentuj te chwile, kiedy pracuje spokojnie i skupia się na zadaniach,
• pochwal je natychmiast, jak tylko zauważysz właściwe zachowanie. Staraj się nie oceniać, ale opisuj działanie – np. „Wykonałeś dobrą robotę kończąc wszystkie zadania”, zamiast – „Świetna robota”,
• dostrzegaj wysiłki, starania i dobre osiągnięcia dziecka nadpobudliwego na forum grupy. Chwal je często,
• pamiętaj, że bliska współpraca rodzicami ułatwia życie obu stronom z pożytkiem dla dziecka.

Działania wychowawcze zmierzające do opanowania nadpobudliwości i przeciwdziałania jej skutkom należy rozpocząć jak najwcześniej. W sytuacji dziecka w wieku przedszkolnym konieczne jest zapewnienie ścisłej współpracy między przedszkolem a domem. Biorąc to po uwagę,
w rozmowie z rodzicami można przekazać im wskazówki do postępowania z dzieckiem w domu:
• zapewnienie spokojnej, nacechowanej ciepłem i życzliwością atmosfery emocjonalnej
w rodzinie,
• konsekwentne oddziaływania wychowawcze tzn. względnie stałe wymagania i prawa ze strony obojga rodziców,
• pełna akceptacja dziecka, natomiast dezaprobata negatywnych zachowań np., zamiast
„ Denerwujesz mnie” lepiej powiedzieć „ Twoje zachowanie mnie denerwuje”,
• załatwianie wszelkich problemów związanych z dzieckiem w momentach jego wyciszenia, bez stosowania agresji oraz kar fizycznych,
• dostrzeganie i nagradzanie zachowań będących przejawem skupienia, za próby pohamowania pochopnych reakcji,
• jasno określony i konsekwentnie przestrzegany system najważniejszych reguł i zasad,
• wyznaczanie jasnego rozkładu dnia – trzymać się tego mocno, zachować konsekwencje
w ustalaniu reguł,
• mówić do dziecka głosem przyciszonym, spokojnym, powolnym,
• unikać publicznych uwag,
• zapewnić dziecku zajęcia sportowe, ukierunkowane zabawy ruchowe, długie spacery, majsterkowanie, rysowanie, malowanie farbami, wycinanie – rozładuje to napięcie i poprawi sprawność rąk,
• ograniczanie do minimum telewizji i gier komputerowych (dostarczają one dodatkowych bodźców wpływających na pobudliwość!), natomiast zwiększanie ilości bodźców słuchowych (radio, opowiadania) – te sprzyjają koncentracji uwagi,
• utrzymywanie porządku na biurku,
• wyrabianie nawyku samokontroli, rodzic kontroluje, ale dziecko pracuje samodzielnie.

Gdyby dziecko nadpobudliwe zdawało sobie sprawę ze swojego zaburzenia na pewno powiedziałoby:
• Pomóż mi skupić się na jednej czynności!
• Chcę wiedzieć, co się zdarzy za chwilę!
• Poczekaj na mnie, pozwól mi się zastanowić!
• Jestem w kropce, nie potrafię tego zrobić, pokaż mi wyjście z tej sytuacji!
• Chciałbym od razu wiedzieć, czy to, co robię, jest zrobione dobrze!
• Dawaj mi tylko jedno polecenie naraz!
• Przypomnij mi, żebym się zatrzymał i pomyślał!
• Dawaj mi małe zadania do wykonania, kiedy cel jest daleko, gubię go!
• Chwal mnie, choć raz dziennie, bardzo tego potrzebuję!
• Wiem, że potrafię być męczący, ale czuję, że rosnę, kiedy okazujesz mi, jak mnie kochasz!

Patrząc z perspektywy czasu na moją pracę z Kubą, to mogę stwierdzić, że pracowałam z nim początkowo „metodą prób i błędów” obserwując jego reakcje na moje działania i starając się te działania weryfikować i ulepszać. Teraz, gdy lepiej poznałam problem dzieci z zespołem nadruchliwości psychoruchowej, jestem przekonana, że gdy kiedyś w przyszłości dane mi będzie jeszcze pracować z takim dzieckiem, będzie mi o wiele łatwiej. Będę się też starała zapoznać z tym problemem innych nauczycieli, by w przyszłości, gdy na swojej drodze zawodowej napotkają dziecko nadpobudliwe, zrozumieli przede wszystkim przyczyny trudności dziecka, mieli świadomość, że można mu pomóc stosując się do podanych w mojej pracy wskazówek, co ułatwi im podjęcie wyzwania, jakim jest praca z dzieckiem cierpiącym na ADHD.
Mam też nadzieję, że pracę, którą napisałam będę miała okazję przedstawić na spotkaniu
z rodzicami, dzięki czemu współpraca z rodzicami dziecka nadpobudliwego przyczyni się do osiągania jak najlepszych efektów pracy z takim dzieckiem. Mam wielką nadzieję, że już więcej nie spotkam na swojej drodze tak ciężkiej do współpracy i uświadomienia konieczności tej współpracy, osoby, jaką była matka Kuby. Bardzo chętnie wręczyłabym jej prośby dziecka
z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej, mając cichą nadzieję, że zrozumie i zastosuje się do nich dla dobra własnego dziecka.
Bibliografia:
Nartowska Hanna, "Dzieci nadpobudliwe psychoruchowo"(Zaburzenia w zachowaniu i trudności szkolne)
Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych-Warszawa 1972 (wyd.I)
Nartowska Hanna, "Wychowanie dziecka nadpobudliwego"
Nasza Księgarnia- Warszawa 1986