Polityka społeczna - wykłady

POLITYKA SPOŁECZNA
Region - Obszar będący częścią kraju

Region węzłowy czyli obszar powiązań ekonomicznych z pewnym ośrodkiem danego regionu, Ośrodek centralny w regionie węzłowym określa się jako biegun wzrostu i między nim a otaczającym regionem istnieje sieć wzajemnych powiązań

Region samorządowy - występuje decentralizacja uprawnień administracyjnych władzy centralnej przekazywana jest do regionów w regionie kształtuje się władza polityczna prowadzi politykę regionalną w ramach obowiązków w całym kraju ustaw

Region Administracyjny - tutaj polityka regionalna realizuje cele polityki rządowej a władze regionalne opiniują jedynie decyzje władz centralnych.

Struktura ekonomiczna regionu - sektor 1 obejmuje dziedziny działalności człowieka związane z szeroko pojętą eksploatacją ziemi, czyli rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo, a niektórzy zaliczają także eksploatację surowców.
Sektor 2 obejmuje przemysł przetwórczy (różne jego gałęzie) i budownictwo
Sektor 3 usługi które niektórzy dzielą na usługi podstawowe i usługi wyspecjalizowane.

Podział na strukturę sektorową albo ekonomiczną regionu został przeprowadzony w latach 30 XX wieku przez ekonomistów, Fischera, Harrisa.

Regiony według stopnia gospodarczego dzielimy na rozwinięte i rozwijające się. Te drugie na rozwijające się dynamicznie i harmonijnie. Regiony dysponują warunkami do przyśpieszania procesu wzrostu i regiony wymagające harmonizacji rozwoju wzrostu
Regiony opóźnione w rozwoju dzielimy na regiony wymagające aktywizacji nowych możliwości, oczekujące i obszarów przygranicznych, Drugi typ wymaga… i wymaga generalnej restrukturyzacji

Celem polityki regionalnej jest świadoma i celowa działalność organów władzy publicznej zmierzająca do rozwoju regionalnego czyli jest to polityka oddziaływania władzy publicznej na przebieg procesów społeczno-gospodarczych w regionach w celu wspierania rozwoju gospodarczego, budowania pozycji konkurencyjnej na arenie międzynarodowej oraz podnoszenie poziomu dobrobytu obywateli.

Cechy regionu - jest to struktura wewnętrzna czyli rozmieszczenie w przestrzeni zakładów przemysłowych rolniczych uzależnione jest ono od środowiska naturalnego.

Region posiada wewnętrzne powiązania i współzależność czyli istniejące w regionie obiekty są ze sobą powiązane i w zależności od stopnia powiązań mówimy o regionach zamkniętych autarkicznych (samowystarczalnych) i regionach otwartych nie autarkicznych.

Powiązania z całością gospodarki narodowej - obszarem specjalizującym się, specjalizacja wyznacza działalność wiodącą w regionie. Specjalizacja zależy od warunków środowiska gospodarczego i historycznego

Granice regionów - Istotną sprawą są one regiony strefowe są najłatwiejsze do wyznaczenia gdyż jedna cecha decyduje o ich wyznaczeniu. Regiony węzłowe to regiony których granice są wyznaczone za pomocą szeregu cech takimi cechami są:
- powiązania produkcyjne
- powiązania technologiczne
- powiązania instytucjonalne
- powiązania osobowe

W strukturze regionu układzie hierarchicznym możemy wyróżnić makroregion, region, podregion (subregion), oraz mikroregion.

NUTS – The Nomenclature Units Territorial For Statistics
NTS – Nomenklatura Terytorialna Jednostek Statystycznych

Podział nomeklaturalny UE oparty jest o klasyfikację NUTS który służy do porównań regionów w skali UE. Klasyfikacja NUTS obejmuje 3 poziomy regionalne NUTS 1, NUTS 2, NUTS 3, i 2 poziomy lokalne NUTS 4, NUTS 5.

Klasyfikacja NUTS dzieli kraje należące do UE na hierarchiczne zazębiające się jednostki. Kraje UE określono jako NUTS 0.
NUTS 1 obejmuje największe jednostki terytorialne w niektórych państwach obszaru całego państwa. To jest Dania, Irlandia, Luxemburg, Portugalia, również w Polsce obszar całego państwa określony jest jako NUTS 1.
NUTS 2 w większości krajów odpowiada konkretnym regionom wyodrębnionym jako jednostki samorządowo – administracyjne. Są to: Austria, Francja, Hiszpania, Niemcy, Włochy, Holandia. W niektórych krajach UE NUTS 2 nie odpowiada jednostkom podziału administracyjnego Np.: Finlandia, Grecja. W Polsce NUTS 2 odpowiada Województwom.
NUTS 3 odpowiada większością Niemieckim powiatom, W Polsce obejmuje grupy powiatów o zbliżonym poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego i jest ich 44.
NUTS 4 odpowiada niewielkim jednostkom administracyjnym charakterystycznym dla niektórych krajów jak Finlandia, Grecja, Irlandia, Luxemburg, Portugalia i Wielka Brytania. W Polsce jest to podział na powiaty.
NUTS 5 szczegółowy wyznaczony jest dla wszystkich krajów UE i obejmuje najmniejsze jednostki Administracyjne (Gminy) w Polsce jest ich 2489.
W ramach tych podziałów klasyfikacyjnych gromadzone są dane które służą dla celów porównawczych i stanowią podstawę ubiegania się o środki pomocowe UE.

Geneza Polityki Regionalnej: wiąże się ze światowym kryzysem gospodarczym mającym miejsce na przełomie lat 20 i 30 XX wieku wówczas ekonomista Keynes pragnąc wyprowadzić gospodarkę Brytyjską z Kryzysu stworzył podstawy interwencjonizmu państwowego czyli czynnego oddziaływania państwa kapitalistycznego na gospodarkę. Głównymi formami interwencjonizmu państwowego we współczesnym świecie są zamówienia rządowe, Subwencje budżetowe, gwarancje rządowe, Polityka podatkowa, celna, pieniężna, kredytowa, ustalanie stopy procentowej, ustalanie cen minimalnych na produkty rolne, gromadzenie rezerw państwowych. Udział rządu w różnych programach badawczych, rozwojowych, inwestycyjnych.

Celem Interwencjonizmu Państwowego jest doprowadzenie do intensywnego wzrostu gospodarczego. Równomiernego w miarę rozwoju i walką z bezrobociem.
Po II wojnie światowej państwa Europejskie zgrupowane były w 2 systemach polityczno gospodarczych. Kraje Europy Zachodniej opierały swoją gospodarkę o zasady gospodarki wolnorynkowej przy dużym udziale interwencjonizmu państwowego. Środki finansowe na rozwój poszczególnych państw skierowane były na rozwój szeroko pojętej infrastruktury, budowy wszelkich zakładów państwowych na obszarach zacofanych i finansowaniu deglomeracji dużych ośrodków przemysłowych czyli przenoszeniem zakładów na obszary peryferyjne.
W latach 70tych w wyniku kryzysu strukturalnego związanego z ograniczeniem podaży ropy naftowej przez kraje Arabskie, nastąpiły istotne zmiany w finansowaniu polityki regionalnej. Założono że środki finansowe kierowane będą na rozwój regionów niedorozwiniętych.

Po kryzysie naftowym istotnym elementem rozwoju regionalnego stał się rozwój małych i średnich przedsiębiorstw opartych na lokalnych zakładach rzemieślniczych powiązanych ze sobą, produkujących często na export. Zostały wykorzystane tzw. siły endogenne czyli siły tkwiące w zasobach naturalnych i ludzkich danego regionu, stało się jedynie współudziałowcem a o rozwoju regionów w coraz większym stopniu decydowały władze regionalne. Istotnym czynnikiem rozwoju regionalnego jest aktualna sytuacja społeczno-gospodarcza wyrażająca się w decyzjach gospodarczych poszczególnych państw pojedynczych osób bądź też korporacji międzynarodowych. Czynniki zewnętrzne w postaci np.: decyzji politycznych mogą stymulować rozwój regionów, zmieniać jego strukturę wewnętrzną bądź przyczyniać się do jego upadku. Np. intensywny rozwój przemysłu surowcowego w okresie gospodarki centralnie planowanej lub też likwidowania niektórych zakładów w wyniku decyzji podjętych przez międzynarodowe korporacje. Ważnym elementem współpracy w polityce regionalnej jest kształtowanie elementów otoczenia w jakim działają przedsiębiorstwa. Jest to preferowanie rozwoju usług dla przedsiębiorstw, infrastruktury tzw. Lekkiej obejmującej szkolnictwo wyższe, edukację, ochronę zdrowia, usługi finansowe, bankowe itp.

Czynniki zewnętrzne kształtujące politykę regionalną polski to: położenie (granica zachodnia polski to granice wewnętrzne UE) granice wschodnia i północna to z wyjątkiem Litwy granice zewnętrzne UE z krajami nie należącymi do UE.
Wschodnie obszary Polski są jednocześnie peryferyjnymi regionami UE. Położenie pomiędzy UE a pozostałą Europą stwarza korzystne warunki dla rozwoju tranzytu oraz handlu zwłaszcza w regionach stykowych o dużym zróżnicowaniu gospodarczym. Korzystnym czynnikiem rozwoju jest położenie nad morzem Bałtyckim które sprzyja rozwojowi transporu morskiego i exportu. Ujemną stroną jest niedorozwój infrastruktury transportowej która uniemożliwiałaby wykorzystanie możliwości tranzytowych.

Pod względem powierzchniowym Polska jest państwem średniej wielkości o powierzchni 312.730km2 zajmującym 6 miejsce w U.E oraz 9 miejsce w europie.

Uwarunkowania demograficzne rozwoju regionalnego to: nierównomierne rozmieszczenie ludności wynikające z rozwoju ośrodków i okręgów przemysłowych rozwijanych w okresie gospodarki planowanej centralnie do których ludność napływała, powodowało to powstanie regionów de populacyjnych czyli znajdujących się na obszarze których niekorzystnie kształtuje się struktura płci mieszkańców. Obserwuje się przewagę mężczyzn która w grupach wiekowych 20-30 lat sięga do 10 osób na 1000 mieszkańców. (niedobór kobiet).

Duże znaczenie dla celów polityki regionalnej na określanie struktury ludności. Struktura w wieku przedprodukcyjnym wynosi 8,7mln (22,7%), wiek produkcyjny 24mln (62,2%), wiek poprodukcyjny 5,8mln (15,1%) tak wysoki odsetek ludności w wieku poprodukcyjnym wskazuje na zaawansowany proces starzenia się społeczeństwa.

Struktura pracujących decydująca o ukierunkowaniu funduszy zwłaszcza funduszu regionalnego i społecznego w 2003r.:
Rolnictwo, leśnictwo, Łowiectwo 16%, przemysł 23%, budownictwo 5,5% reszta to usługi. W Polityce regionalnej konieczne jest uwzględnianie mniejszości narodowych, tworzenie sieci szkół narodowościowych, ośrodków kulturowych. Umożliwiania kontaktów z krajem macierzystym. Najliczniejsza jest grupa Niemców, która wynosi 153.000, Białorusini 48.700, Ukraińcy 3.100, Litwini 5.800, Tatarzy 4.000, żydzi 1.100, Romowie 12.900.
Koncentracja ludności jest zróżnicowana, najwięcej ludności mieszka w województwie Mazowieckim, śląskim i Wielkopolskim, Najmniej w województwie Lubuskim, Opolskim, Podlaskim.

Istotnym elementem w rozwoju regionalnym jest poziom urbanizacji czyli odsetek ludności mieszkającej w miastach który wynosi 62%. Najsilniej zurbanizowane jest województwo śląskie i zachodniopomorskie, w tych województwach odsetek urbanizacji wynosi ponad 69%.

W okresie gdy Polska była pod zaborami najlepiej uprzemysłowiony był obszar pod zaborem Niemieckim gdzie koncentrował się przemysł i powstały podstawy uprzemysłowienia. Cechą struktury przestrzennej Polski jest trwałość zagospodarowania przemysłowego która przejawiała się w rozwoju istniejących okręgów. Bardzo ważnym elementem zagospodarowania przemysłowego w tym okresie stał się centralny okręg przemysłowy powstały jako przejaw interwencjonizmu państwowego.

Po II Wojnie Światowej w wyniku gospodarki centralnie planowanej powstało kilka nowych okręgów jak Tarnobrzeski oparty na siarce, Lublińsko Głogowski oparty na miedzi, Rybnicki oparty na węglu koksującym oraz ośrodki przemysłowe przemysłu przetwórczego jak: Płock (petrochemia), Puławy, Gdańsk, Police (Nawozy sztuczne), Kwidzyn (papier), Strzelce Opolskie, Górażdże, Nowa Huta, Huta Sędzimira, Huta Aluminium. Ich rozwój w gospodarce socjalistycznej związany był z zorganizowaniem możliwości sprzedaży towarów. Natomiast po roku 1989 brak możliwości sprzedaży wpłynął na zachwianie w produkcji i sprzedaży tych zakładów… W początek lat 90tych większość zakładów… .

Elementami kształtującymi politykę rolną są:
- Warunki środowiskowe wyrażające się zróżnicowaniem gleb, klimatu, ukształtowaniem powierzchni.
- Warunki kulturowe wyrażające się w ukształtowanych historycznie sposobach uprawy ziemi, sposobach dziedziczenia, stosunkach własnościowych i wielkościowych w części południowej polityka rolna winna uwzględniać fakt istnienia gospodarstw małych do 5ha, Dużą liczbę pracujących w rolnictwie na 1 ha użytków rolnych a także rozrzut gospodarstw wynikający z dziedziczenia ziemi. Przedstawione czynniki spowodowały że gospodarstwa w części południowej są nietowarowe, w części północno zachodniej i północnej istnieją duże gospodarstwa w miejscach zlikwidowanych państwowych gospodarstw rolnych. Cechuje je mała liczba pracujących w rolnictwie, wysoki stopień mechanizacji oraz przejęcie większości gospodarstw przez państwowy fundusz ziemi. Ziemia ta jest następnie sprzedawana bądź dzierżawiona. Najbardziej towarowe gospodarstwa przeważnie o średniej wielkości znajdują się w regionie Wielkopolskim, Kujawsko Pomorskim, Mazowieckim, Podlaskim. Produkcja tych gospodarstw przeznaczona jest na export bądź sprzedaż. Cechy środowiskowe i kulturowe oraz sposoby użytkowania ziemi wyrażające się w różnorodności upraw i hodowli są podstawą wydzielenia regionów rolniczych które nie pokrywają się z regionami administracyjnymi czyli województwami.

Najbardziej towarowe obszary rolnicze znajdują się w Wielkopolsce, na obszarze dolnego śląska, w województwie Kujawsko-Pomorskim współpraca trans graniczna to element współpracy międzynarodowej która obejmuje współpracę międzynarodową pomiędzy obszarami przedzielonymi granicą państwa. Cechą współpracy trans granicznej jest przyległość i sąsiedztwo obszarów oraz regionalny i lokalny charakter. Współpraca trans graniczna nie obejmuje regionów wewnętrznych czyli regionów które nie sąsiadują z granicami innego państwa. W ramach współpracy trans granicznej wyróżnia się współpracę euro regionalną której cechą jest instytucjonalizm struktur współpracy, która wyraża się działalnością rady euroregionu sekretariatów, grup roboczych itp. Przy identyfikacji obszarów współpracy regionalnej wyróżnia się tereny i regiony przygraniczne i tereny i regiony pograniczne.
Obszar przygraniczny jest to teren zlokalizowany przy granicy państwa. Dla celów planistycznych przyjmuje się, że jest to pas do 100km od granicy.
Strefa przygraniczna jest to teren po stronie wewnętrznej państwa. W Polsce pasmo 2 gmin lub 1 powiatu lub pas wzdłuż granicy o szerokości 20-30km. Wyróżnia się też strefę nadgraniczną 2-6km oraz pas drogi koniecznej 15-100km.
Region przygraniczny albo inaczej graniczny, nadgraniczny to region zlokalizowany po jednej stronie granicy czyli region którego jedną z granic tworzy granica państwowa.
Obszar pograniczny określony też jako obszar trans graniczny to obszar położony w sąsiedztwie granicy po obu jej stronach. Jest to obszar peryferyjny dla obu państw w których jest położony. Obszar pograniczny jest obszarem stykowym dwóch odrębnych ekonomicznie bądź kulturowo obszarów a zarazem jest obszarem przenikania wpływów sąsiadujących państw. Jest to obszar przejściowy tworzący rodzaj pomostów.
Region pograniczny (trans graniczny) to region zlokalizowany po obu stronach granicy.
Do istotnych cech rozróżniania regionów trans granicznych należą:
- eliminacja lub niska formalizacja granicy państwowej
- stopień rozwoju regionu
- umiejscowienie regionu wzdłuż granic UE
- istnienie współpracy ponad granicznej oraz stopień instytucjonalizacji tej struktury

Euroregiony funkcjonujące w granicach polski zaczęły powstawać w początkach lat 90tych. Najstarszym jest euroregion Nysa funkcjonujący na obszarze 3 państw. Czech, Niemiec i Polski. Jednym z głównych celów była poprawa stanu środowiska w ramach programu Czarny Trójkąt. Wzdłuż granicy zachodniej funkcjonują jeszcze euroregiony: Szprewa, Nysa, Bóbr który powstał w 1993 w Gubinie. Celem współpracy oprócz polepszenia stanu środowiska jest współpraca w zakresie ochrony przeciwpożarowej obszarów leśnych Polski i Niemiec. Pro-Europa … Infrastruktury gminnej. Zmodernizowano terminal odpraw w świecku oraz przejście graniczne w Kurowicach, powołano komitet europejski.
Znaczenie Euroregionów zmalało po przystąpieniu Polski do UE gdyż zlikwidowane zostały duże dysproporcje w rozwoju gospodarczym. Na granicy północnej funkcjonują euroregiony Glacensis pomiędzy Polską i Czechami, Pradziad, Silesia, Śląsk Cieszyński, Euroregion Beskidy, Tatry, Karpaty, obejmujący współpracę pomiędzy Polską, Słowacją, Węgrami Ukrainą i Rumunią. Euroregion ten w latach 90tych uzyskał wsparcie finansowe z fundacji Rockefellera oraz instytutu d.s. rozwoju Europy środkowo wschodniej. Część tego euroregionu leży poza granicami UE. Euroregion Bug to współpraca pomiędzy Polską, Ukrainą i Białorusią. Euroregion Niemen to współpraca pomiędzy Polską, Białorusią i Litwą. Euroregion Bałtyk to współpraca Polski , Danii, Szwecji, Rosji, Litwy i Łotwy, głównym celem jest ochrona wód Bałtyku. Współpraca Euro-regionalna opiera się o zasady ustalone w ramach Europejskiego stowarzyszenia regionów granicznych i należą do nich:
- Zasada pomocniczości (subsydiarności)
- Zasada Partnerstwa, równoprawności i równorzędności stron tworzących Euroregion
- Zasada Istnienia koncepcji bądź strategii rozwoju trans-granicznego
- Zasada Dobrego sąsiedztwa
- Zasada Zachowania tożsamości
- Zasada Dobroczynności
- Zasada Dążenia do symetrii i priorytetów
- Zasada Pragmatyzmu oraz analiz, rachunków kosztów i korzyści
- Zasada Kierowania się przyjaźnią i zaufaniem
- Zasada Konsensów i rotacji
Euroregiony powoływane są według dwóch modeli:
- Samorządowy polega na inicjatywie lokalnej, tworzeniu związku gmin a następnie zawieranie porozumień międzynarodowych. Ten typ przeważa na granicy zachodniej
- Administracyjno-Samorządowy to tworzenie ponad-granicznego związku międzyregionalnego w ramach współpracy międzynarodowej a następnie włączanie się poszczególnych gmin. Jest to przykład odgórnego organizowania współpracy. W ten sposób tworzono euroregiony na granicy wschodniej.

Źródła opracowania dla planów zagospodarowania przestrzennego i polityki regionalnej
- inwentaryzacja terenowa
- aktywizacja map
- mapy i podkłady geodezyjne
- opracowania statystyczne ogólnodostępne (wyniki narodowych spisów powszechnych)
- Urzędy statystyczne oraz Wojewódzkie urzędy statystyczne
- Zamknięte opracowania statystyczne dla celów służbowych wykonane dla odpowiednich urzędów
- Monografie i opracowania regionalne

Polityka regionalna jest to świadoma i celowa działalność organów władzy publicznej zmierzająca do rozwoju regionalnego tj. mająca na celu optymalne wykorzystanie zasobów regionalnych dla trwałego wzrostu gospodarczego i podnoszenia konkurencyjności. Rozwój regionalny określa się w dokumencie określanym jako strategia rozwoju regionu czyli koncepcja systemowego działania na rzecz długotrwałego rozwoju przez racjonalną alokację zasobów oraz dokument taki powinien zawierać:
- opis i diagnozę stanu istniejącego
- analizę SWOT czyli mocnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń
- sformułowanie celu strategicznego
- wyznaczenie celów pomocniczych
- określenie metod i zasobów niezbędnych do osiągnięcia celów
- identyfikację aktorów czyli osób i instytucji odpowiedzialnych za poszczególne działania
- sposób monitorowania i oceniania przebiegu realizacji
w budowie strategii winni brać udział przedstawiciele wszystkich znaczących instytucji grup interesów organizacji, agencji rozwoju regionalnego itp.
Strategia ma służyć wszystkim mieszkańcom, powinna być też poprzedzona planem zagospodarowania przestrzennego.
W analizie SWOT określa się czynniki wewnętrzne tkwiące w regionie które mogą być pozytywne czyli silne strony bądź negatywne (słabe strony) oraz czynniki zewnętrzne poza regionalne które mogą być pozytywne i są szansą bądź negatywne - zagrożeniem.

Zasady Europejskiej Polityki Regionalnej zostały sformułowane w 1988 roku w czasie reformy funduszy strukturalnych, dzielą się na 4 grupy:
1. Zasady generalne.
- zasada subsydiarności (pomocniczości) co oznacza że UE pomaga tylko w rozwiązywaniu problemów regionalnych poszczególnych państw.
- zasada koordynacji dotyczy zintegrowanego wykorzystania dostępnych instrumentów finansowych, koordynowania przez komisję polityk regionalnych krajów członkowskich, dążenia do harmonijnego rozwoju przestrzeni Europejskiej.
- zasada elastyczności oznacza uwzględnienie specyfiki organizacyjnej i instrumentalnej krajów członkowskich.
2. Zasady organizacji polityki regionalnej.
- zasada programowania polega na dofinansowaniu kompleksowych zintegrowanych programów rozwoju regionalnego.
- zasada partnerstwa wiąże się ściśle z zasadą subsydiarności i obejmuje relacje pomiędzy władzami publicznymi różnych poziomów oraz pomiędzy władzą publiczną i władzami społecznymi i podmiotami gospodarczymi.
- zasada kompatybilności odnosi się do spójności polityki regionalnej z innymi politykami wspólnotowymi a zwłaszcza polityki ochrony konkurencji, przejrzystości zamówień publicznych, ochrony środowiska a także polityki równości szans między kobietami i mężczyznami na rynku pracy.
- zasada spójności odnosi się do więzi polityk regionalnych z polityką makroekonomiczną prowadzoną przez poszczególne państwa.
3. Zasady finansowania polityki regionalnej i rozwoju regionalnego.
- zasada koncentracji polega na koncentracji środków, na realizacji celu pierwszego.
- zasada dowolności mówi nam o tym że środki funduszy regionalnych są dodawane do środków którymi powinien dysponować region.
- zasada komplementarności mówi nam o tym że środki regionalne powinny odpowiadać celom zawartym w polityce regionalnej na dany okres.
4. Zasady oceny realizacji polityki regionalnej
- monitorowanie czyli śledzenie przebiegu realizacji wydawania pieniędzy UE.
- ocena (wstępna, bieżąca, następcza)
- kontrola finansowa

Fundusze strukturalne UE:
- Europejski fundusz rozwoju regionalnego powstał w 1975 roku a jego celem jest pomoc regionom celem zniwelowania różnic rozwojowych pomiędzy poszczególnymi regionami, środki przeznaczone były na podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej regionu, rozwój małych i średnich przedsiębiorstw, otoczenia firm, rozwój infrastruktury dywersyfikację struktury gospodarczej regionu. Inicjatywą która jest finansowana z tego funduszu jest INTERREC który obejmuje współpracę ponadregionalną, międzynarodową i regionów przygranicznych.
- Europejski fundusz społeczny powstał w 1960 roku i finansuje działania w zakresie polityki zatrudniania, rozwoju zasobów ludzkich, przeciwdziałaniu bezrobociu, przeciwdziałaniu wykluczeniu społecznemu i aktywizację zawodową kobiet.
- Europejski fundusz orientacji i gwarancji rolnej wspiera on dywersyfikację działalności gospodarstw rolnych, tworzenie miejsc pracy na obszarach …, rozwój lasów
- Finansowy instrument ukierunkowania rybołówstwa powstał w 1993 roku i finansuje projekty służące uzyskaniu równowagi w środowisku morskim, wspomaga rybaków, środowisko wodne, ma na celu modernizację portów i rybołówstwa przybrzeżnego.
- Fundusz Spójności KOCHEZI nie jest funduszem strukturalnym, jest to czasowe wsparcie finansowe dla krajów UE których PKB nie przekracza 90% średniej dla wszystkich krajów członkowskich. Fundusz wspiera przedsięwzięcia na rzecz ochrony środowiska i rozwój transeuropejski sieci transportowych. Fundusz ten przeznaczony jest dla całego kraju który przedstawia program UE. Dodatkowym kryterium przyznawania jest liczba ludności PKB i powierzchnia kraju, dotyczy projektów dużych powyżej 5mln Euro.

Inicjatywy wspólnotowe to instrumenty pomocy których zadaniem jest finansowanie działań istotnych dla UE jako całości. Są one opracowywane przez komisję Europejską w ostatnich latach realizowane były 4 inicjatywy tj. INTERREC obejmujący współpracę ponadregionalną , integracja regionów przygranicznych, URBAN dotyczył obszarów sub-standardowych w dużych miastach oraz miał przeciwdziałać patologiom społecznym w miastach, LEADER wspierał wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich, EQUAL jego celem było wyrównanie szans różnych grup społecznych na rynku pracy.

Polityka społeczna można rozpatrywać jako dyscyplinę naukową (różne problemy społeczne) przedmiotem badań jest wiele aspektów. Wykazuje powiązanie z socjologią, demografią, ekonomią, politologią, historią. Instytucje, które służą poprawie naszej egzystencji oraz jako praktyczną działalność uprawnionych do tego podmiotów, realizującą jej cele i zadania.

Przedmiotem polityki społecznej są potrzeby związane ze strefą bytu jak:
- Wyżywienie
- Mieszkanie
- Pomoc Materialna w przypadku zdarzeń losowych oraz potrzeby sfery pozamaterialnej związane ochroną zdrowia, edukacją działalnością kulturalną, rekreacyjną a także potrzeby o charakterze psychospołecznym jak satysfakcje z pracy, uznanie, poczucie bezpieczeństwa ekonomicznego i społecznego.

Do podstawowych dziedzin PS należą:
Polityka:
- ludnościowa i rodzinna
- zatrudnienia, płac, warunków i ochrony pracy
- mieszkaniowa
- ochrony zdrowia
- oświatowa
- kulturalna
- zabezpieczenia i opieki społecznej
- ochrony środowiska
- polityka prewencji, zwalczanie patologii społecznej.

Geneza polityki społecznej: sięga średniowiecza, kościół głównie i gminy w państwach protestanckich udzielały pomocy biednym, organizowali szpitale. Rozwój pomocy społecznej nastąpił w erze uprzemysłowienia i wiązał się z trudnymi warunkami pracy i bytu robotników. Pierwsze formy pomocy polegały na budowie tanich mieszkań, rozwijaniu służby zdrowia, ubezpieczeń społecznych. Po I wojnie światowej nastąpił postęp w dziedzinie ochrony pracy, rozwoju ubezpieczeń społecznych. Zaczęły powstawać instytucje i ustawy z tym związane, Po II wojnie światowej procesy pomocy społecznej zintensyfikowały się, powstały koncepcje państwa dobrobytu Well Fare State – realizowane głównie w Niemczech i Szwecji.
Korzystny Rozwój polityki społecznej został zahamowany w latach ’70 i ’80 XX wieku bo państwa dobrobytu i inne nie były w stanie pokryć wydatków na cele społeczne. W 1966 roku powstał międzynarodowy pakiet praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych uchwalony przez ONZ, wg niego żadne z podstawowych praw człowieka nie może być ograniczone, a zwłaszcza prawo do pracy, korzystanie ze sprawiedliwych warunków pracy, wynagrodzenia zapewniającego godziwe życie, równą płacę za równą pracę dla kobiet i mężczyzn, warunki zgodne z BHP, płatne urlopy, możliwość awansu.

Orientacje w Polityce społecznej:
1.) Liberalna – wyrasta z wolnorynkowej koncepcji rozwoju gospodarczego, podstawą jest wolność działalności gospodarczej i wolna konkurencja, która przy pomocy prawa popytu i podaży zapewnia stały rozwój gospodarczy i wzrastanie bogactwa, które staje się dobrem powszechnym. Jednostka ponosi odpowiedzialność za swoją działalność.
2.) Interwencjonizmu państwa w sferę społeczną – mówi o konieczności pomocy grupom społecznym, upośledzonym z przyczyn od nich niezależnych, jak: katastrofy, niekorzystne zmiany w koniunkturze gospodarczej, niedorozwój infrastruktury społecznej, bezrobocie. W celu określenia poziomu świadczeń społecznych wprowadzono indeks rozwoju społecznego: Human Development Index. Za podstawę przyjęto 3 wskaźniki:
- Przewidywania długości życia w chwili urodzeń
- Poziom wykształcenia mierzony średnią ważoną umiejętności czytania, pisania i liczenia oraz … wskaźnikiem solaryzacji na podstawie szkoły podstawowej, średniej i wyższej.
- Rzeczywisty poziom życia mierzony wskaźnikiem dolarów PKB na jednego mieszkańca. Obliczony wg Parytetu siły nabywczej dolara w poszczególnych krajach.

Polityka zatrudnienia ma na celu realizację celów gospodarczych. Narzędziami są wcześniejsze emerytury i urlopy wychowawcze, zasady finansowania wynagrodzeń, pośrednictwo pracy, poradnictwo zawodowe, szkolenia i przekwalifikowanie pracowników. Polityka pełnego zatrudnienia polega na tym, że każdy zdolny i chcący pracować dostaje pracę zgodnie z kwalifikacjami i na warunkach ustalonych przez prawo.
Model na> zatrudnienia występuje wówczas gdy stopa bezrobocia jest niższa niż 2%. Model niskiego zatrudnienia jest wówczas gdy stopa bezrobocia przekracza 3%. Model optymalnego zatrudnienia, gdy stopa bezrobocia waha się 2-3%

Wg. Charlesa Chandiego – Organizacja zatrudnienia przybiera strukturę koniczyny:
1 Liść koniczyny to kluczowi pracownicy firmy wykwalifikowani specjaliści, managerowie decydują o stanie i rozwoju firmy.
2 Liść to pracownicy wynajmowani na zewnątrz. Dostarczają produkty i usługi w systemie Just In Time w konsekwencji ponoszą koszty składowania i skutki spadku zapotrzebowania na rynku.
3 Liść to pracownicy półetatowi i tymczasowi którzy zatrudniani są okresowo do zadań pomocniczych. Są rezerwą na rynku pracy do której sięga się w razie potrzeby.

Bezrobocie definiowane jest jako zjawisko braku pracy zarobkowej dla osób zdolnych do pracy i jej poszukujących. Wyróżniamy bezrobocie:
Strukturalne, gdy struktura zapotrzebowania na pracę nie odpowiada jej podaży.
Frykcyjne ma charakter sezonowy, to te osoby, które ze względu na stan zdrowia nie mogą znaleźć pracy bądź częściowo na zmianę zawodu.
Koniunkturalne zależą od tego w jakiej fazie cyklu koniunkturalnego, znajduje się gospodarka.
Technologiczne jest związane z wprowadzaniem nowych technik ograniczających prace ludzką, chronicznie obejmuje te grupy osób które nie mają szans na znalezienie pracy ze względu na niskie kwalifikacje
Utajone: zbyt duża liczba zatrudnionych w stosunku do potrzeb gospodarczych
Sezonowe wynika z sezonowości pracy
Lokalne: Brak na obszarze
Naturalne (dobrowolne) obejmuje tych bezrobotnych którzy nie chcą podjąć pracy ze względu na niską płacę.
Przymusowe: nie mogą znaleźć pracy za obowiązującą na rynku płacę
W zależności od długości trwania: długookresowe czyli ponad półroczne i krótkookresowe.
Od 1992 badaniem spraw bezrobotnych zajmuje się BAEL (Badanie Aktywności Ekonomicznej Ludności) Rejestracje i badanie bezrobotnych w ramach tego programu prowadzone są co kwartał.

Minimum socjalne:
To suma środków pieniężnych umożliwiających zaspokojenie w minimalnej wierze potrzeb gospodarstw domowych na poziomie niezbędnym na danym etapie rozwoju rodziny. Jest to zestaw towarów i usług z zakresu żywności, odzieży, obuwia, higieny i ochrony zdrowia, koszty utrzymania mieszkania i jego wyposażenia, kultury i wypoczynku, transportu i łączności oraz 10% środków do osobistej dyspozycji
minimum egzystencji (biologiczne):
to dolne kryterium ubóstwa, jest granicą poniżej której występuje biologiczne zagrożenie życia.

Marginalność to określona pozycja społeczna jednostki lub grupy społecznej, która została odrzucona na peryferia przez dominującą w danej społeczności grupę cieszącą się dostępem do władzy politycznej, ekonomicznej czy kulturalnej. Pozycję taką zajmują ludy kolonialne. W stosunku do metropolii emigracji z krajów niżej rozwiniętych, grupy należące do mniejszości narodowych, marginalność jest zjawiskiem wielostronnym, związanym z różnymi sferami działania człowieka.
Marginalność powoduje negatywne następstwa w postaci bezdomności, patologii społecznej.

Wyjściem z bezdomności jest rozwój budownictwa socjalnego. Udzielanie pomocy bezdomnym należą do obowiązku władz samorządowych. Do organizacji zajmujących się bezdomnością należy powołany przez Marka Kotańskiego „ Markot” a także „Caritas”

Patologia społeczna jest definiowana jako zachowanie sprzeczne z uznanymi normami zwyczajowymi lub prawnymi. W czasach wielkich zmian mamy do czynienia z zachowaniem systemu wartości, co powoduje wzrost zjawisk patologicznych. Główne formy patologii to przestępczość, alkoholizm, narkomania, zachowanie autodestrukcyjne, zaburzenia psychiczne, dewiacyjne zachowania seksualne.

Niepełnosprawność to te osoby, których sprawność psychiczna lub fizyczna trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza, bądź uniemożliwia życie codzienne, pracę, naukę i pełnienie ról społecznych.