Higiena układu krążenia

Występowanie niektórych chorób serca i naczyń krwionośnych takich jak choroba wieńcowa, zawał serca lub udar mózgu, wiąże się z występowaniem tak zwanych czynników ryzyka. Na część z nich nie mamy wpływu – są to na przykład płeć męska, zaawansowany wiek albo rodzinne obciążenie chorobami serca.
Istnieją jednak czynniki ryzyka, które można skutecznie zwalczać, zmniejszając prawdopodobieństwo rozwoju choroby!
Najważniejszymi czynnikami ryzyka są:
 nadwaga i otyłość brzuszna
 nadciśnienie tętnicze
 wysokie stężenie cholesterolu
 cukrzyca typu 2
 palenie tytoniu
 brak regularnego wysiłku fizycznego
 nadużywanie alkocholu.
Występowanie czynników ryzyka prowadzi do chorób układu krążenia. U chorych, u których występuje klika czynników ryzyka najczęstszą chorobą jest miażdżyca naczyń krwionośnych. Aby zwalczyć miażdżycę należy jak najszybciej podjąć decyzję o zmianie stylu życia na zdrowszy i mniej ryzykowny. Na przykład przestając palić, obniża się wystąpienie zawału serca już w pierwszym roku od rzucenia palenia. W ciągu 5 lat będzie ono porównywalne z ryzykiem dotyczącym osób, które nigdy nie paliły papierosów!
Otyłość jest przewlekłą chorobą spowodowaną dostarczaniem zbyt dużej ilości kalorii wraz ze spożywanymi pokarmami w stosunku do potrzeb organizmu oraz z ich niedostatecznym spalaniem (ze względu na małą aktywność fizyczną), czego skutkiem jest magazynowanie tego nadmiaru w postaci tkanki tłuszczowej.
Otyło.ści towarzyszy wiele powikłań ze strony układu sercowo – naczyniowego i innych narządów.
Otyłość brzuszna („typu jabłka”) wiąże się z większym ryzykiem chorób towarzyszących. Częściej pojawiają się zaburzenia przemiany materii, powodujące nadciśnienie tętnicze, chorobę wieńcową, cukrzycę i inne choroby układu krążenia.
Właściwą masę ciała można w przybliżeniu obliczyć następująco:
wzrost [cm] – 100 = właściwa masa ciała [kg]
Bardzo użytecznym wskaźnikiem określającym, czy masa ciała jest odpowiednia do wzrostu, jest BMI (body mass index). Wyznacza się go według wzoru:
BMI = masa ciała [kg]
wzrost 2 [m 2]
Wartości prawidłowe BMI mieszczą się w zakresie 20-25 kg/m 2, jeśli wynosi ono 26-29 kg/m 2, oznacza to nadwagę, a powyżej 30 kg/m 2 – otyłość.
Warto „zrzucić” parę kilo. Przynosi to same korzyści:
 obniżenie ryzyka rozwoju choroby wieńcowej
 obniżenie ciśnienia tętniczego
 obniżenie stężenia glukozy we krwi oraz wzrost wrażliwości na insulinę
 obniżenie stężenia cholesterolu
 lepsze samopoczucie i dłuższe życie
 więcej energii życiowej
 wzrost samooceny i wiary w siebie
Naprawdę opłaca się spróbować Trzeba być świadomym, że podstawowym celem, ale i dużym problemem, leczenia nadwagi i otyłości jest nie tylko zmniejszenie masy ciała, lecz przede wszystkim jej późniejsze utrzymanie.
Nadciśnienie tętnicze to choroba układu krążenia, polegająca na tym, że w naczyniach tętniczych panuje zwiększone ciśnienie krwi. Jest to przewlekłe schorzenie wymagające długotrwałego leczenia. Nadciśnienie tętnicze jest jednym z podstawowych czynników ryzyka rozwoju wielu chorób układu krążenia, zwłaszcza choroby niedokrwiennej serca i udaru mózgu. Dzięki właściwej terapii można uniknąć tych powikłań. Niestety ponad 1/3 Polaków nia zna wartości swijego ciśnienia tętniczego, a wielu chorych, mimo stwierdzenia jego podwyższonych wartości, nie leczy się wcale lub czyni to nieregularnie.
Serce pompuje krew przez naczynia krwionośne, kurcząc się i rozkurczając około 60 - 80 razy na minutę. Gdy mięsień sercowy się kurczy, aby wpompować krew do naczyń krwionośnych, ciśnienie jest wyższe niż wówczs, gdy się rozkurcza. W związku z tym w trakcie każdego cyklu pracy serca ciśnienie w naczyniach waha się między górną, a dolną wartością. Górna wartość nazywa się skurczowym ciśnieniejm tętniczym, a dolna – rozkurczowym ciśnieniem tętniczym.
W spoczynku skurczowe ciśnienie tętnicze u dorosłego człowieka wynosi poniżej 140 mm Hg, a ciśnienie rozkurczowe – mniej niż 90 mm Hg.
Jeżeli ciśnienie skurczowe wynosi 140 mm Hg lub więcej, zaś rozkurczowe 90 mm Hg lub powyżej, mówimy o podwyższonym ciśnieniu tętniczym. Zatem do rozpoznania takiego stanu wystarczy, gdy jedna z wartości przekracza prawidłową.
Niezmiernie istotnym elementem skutecznego leczenia są samodzielne pomiary ciśnienia tętniczego wykonywane w domu. Rzeczywiście, wartości ciśnienia mierzonego w domu są często niższe niż stwierdzane w gabinecie lekarza. Dlatego zaleca się, by pacjent mierzył sobie ciśnienie tętnicze i notował wyniki w specjalnym dzienniczku. Wartości tycz pomiarów nie powinny być wyższe niż 135/85 mm Hg.
Skuteczną kontrolę ciśnienia tętniczego można osiągnąć dzięki terapii niefarmakologicznej, polegającej na zmniejszaniu nadwagi i spożycia soli oraz zwiększeniu aktywności fizycznej. Połączonej z odpowiednim, dobrze tolerowanym, najlepiej przyjmowanym raz na dobę lekiem.

HbA 1c < 6,5%
Cholesterol całkowity/ cholesterol
frakcji LDL <200/<100 mg/dl
Masa ciała Wzrost [cm] – 100 = ...... [kg]
BMI [kg/m2] = ......
masa ciała [kg]/wzrost [m2]
Domowy pomiar ciśnienia tętniczego 135/85 mm Hg, a w przypadku cukrzycy typu 2 – 130/80 mm Hg
Glikemia na czczo 90 – 130 mg/dl
Tabela z prawidłowymi wartościami z dzienniczka pomiaru ciśnienia tętniczego

Udar mózgu jest spowodowany gwałtownym zaburzeniem dopływu krwi do mózgu. Powoduje to szybką śmierć komórek nerwowych, wrażliwych na niedobór tlenu dostarczanego wraz z krwią. Zaburzenie krążenia jest najczęściej spowodowane:
 zamknięciemtętnicy mózgu prze zakrzep – w wyniku nadciśnienia tętniczego zostaje naruszona wewnętrzna ściana tętnicy, co sprzyja tworzeniu się zakrzepów w miejscu uszkodzenia
 zatorem tętnicy mózgu, jej zamknięciem przez fragmenty tak zwanej skrzepliny – zlepu składników krwi powstałego na przykład w uszkodzonym przez nadciśnienie sercu
 krwotokiem śródmózgowym – wydostanie się krwi z naczynia do mózgu przez pękniętą ścianę tętnicy, uszkodzoną wcześniej przez podwyższone ciśnienie tętnicze, od czego pochodzi potoczna nazwa wylew
Uszkodzenie ścian naczyń krwionośnych są szczególnie duże, gdy
współistnieją dodatkowe czynniki, takie jak: miażdżyca tętnic, cukrzyca, palenie tytoniu, alkocholizm i podwyższone stężenie cholesterolu.
Układ nerwowy jest bardzo wrażliwy na wzrost ciśnienia tętniczego, a powstające uszkodzenia są najczęściej nieodwracalne.
Udar mózgu jest jednym z najgroźniejszych powikłań choroby nadciśnieniowej. U osób z nadciśnieniem występuje on 6 – krotnie częściej.
Udar jest bardzo groźną chorobą – w Polsce 50% pacjentów z udarem umiera, a 30% pozostaje inwalidami. Skutecznie lecząc nadciśnienie tętnicze, można zredukować ryzyko udaru nawet o połowę. W zapobieganiu udarowi ważne jest równoczesne wyeliminowanie innych czynników ryzyka: spożywania alkoholu, palenia tytoniu, otyłości oraz ograniczenie spożycia tłuszczów zwierzęcych i soli kuchennej. Terapia nadciśnienia tętniczego u chorych, którzy już przebyli udar, zmniejsza ryzyko wystąpienia kolejnego.
Udarowi mózgu łatwiej zapobiegać niż go leczyć! Najskuteczniejszą formą profilaktyki jest utrzymanie prawidłowych wartości ciśnienia tętniczego.
Aby serce mogło pracować w sposób prawidłowy, potrzeban jest odpowiednia ilość tlenu, który dostarczany jest za pośrednictwem naczyń wieńcowych. Jeśli tlen jest dostarczany w mniejszej ilości, lub jego dopływ zostanie przerwany – w wyniku zamknięcia tętnicy wieńcowej – dochodzi do zawału serca.
Do zawału może dojść całkiem niespodziewanie nawet u osoby, która dotychczas uważała się za zupełnie zdrową, ponieważ prowadzą do niego procesy trwające przeważnie kilka lat. Średnica naczyń wieńcowych mięśnia sercowego zmniejsza się na skutek osadzania na ich ściankach substanci białkowych, przede wszystkim cholesterolu oraz trójglicerydów. Taki stan powoduje niedokrwienie mięśnia sercowego. Zapotrzebowanie serca na tlen jest także większe w momentach zwiększonego wysiłku fizycznego lu nagłego, silnego stresu.Zapchane naczynia wieńcowe nie są w stanie dostarczyć na czas dostatecznej ilości tlenu, co prowadzi do zawału. Przyczyną zawału może też być również niespodziewane zablokowanie tętnicy zakrzepem, który powstaje w następstwie zmian miażdżycowych. Zmiany te nie muszą być jedynym powodem zawału, zdarza się, aczkolwiek rzadko, że zawał spowodowany jest skurczem tętnicy.
Osobie dotkniętej zawałe należy jak najszybciej podać lekarstwo uśmierzające ból, po czym niezwłocznie przewieźć do szpitala. W szpitalu, na oddziale intensywnej terapii zostaną zastosowane natychmiast środki mające na celu ratowanie życia.
Znaczną część odpowiedzialności za wystąpienie zawału ponosi sam, chory. Czynnikami zwiększającymi ryzyko zawału są najczęściej:
 niewłaściwa dieta, zawierająca zbyt duże ilości tłuszczów, cukru i soli
 palenie tytoniu i picie zbyt dużych ilości alkoholu
 długotrwały stres
 wysokie ciśnienie krwi
Wyeliminowanie wyżej wymienionych czynników spowodyje zmniejszenie ryzyka zawału.
W przypadku wystąpienia ostrego bólu w okolicach serca lub jakiegokolwiek z wyżej wymienionych objawów należy natychmiast i bez wahania wezwać pogotowie ratunkowe – zawał to choroba bezpośredniego zagrożenia życia!
Lekarz przedewszystkim zaaplikuje lekarstwa uśmierzające ból w okolicach serca. W razie uczucia strachu poda również środki uspokajające. W odróżnieniu od innych chorób serca, w przypadku zawału powinny zostać podane lekarstwa takie jak np. nitrogliceryna. Ważne jest jak najszybsze dostarczenie tlenu za pomocą maski gazowej. W przypadku zatrzymania akcji serca zostanie zastosowany masaż serca oraz sztuczne oddychanie. Po przyyciu na oddział intensywnej terapii, pacjent zostanie podłączony niezwłocznie do aparatury wyposażonej w monitor, który umożliwia stałą kontrolę rytmu pracy serca. W laboratorium krew pacjenta zostanie poddana badaniu na obecność enzymów, które są wydzielane przez uszkodzoną tkankę serca. Pozwala to ocenić stopień uszkodzenia serca. Kiedy minie stan ostry, zakrzep zostaje rozpuszczony za pomocą lekarstw lub usunięty w drodze zabiegu. Następnie czeka pacjenta nieodłączny element leczenia – rehabilitacja.
Około 10% zawałów przebiega bezobjawowo. Osoba, która właśnie przechodzi zawał nie zdaje sobie z tego sprawy, a o tym, co ją spotkała dowiaduje się czasami dopiero podczas kolejnej wizyty u lekarza.
Około połowa dorosłych Europejczyków zapada na hemoroidy. Hemoroidy są to żylakopodobne twory, zwane też guzkami krwawniczymi, powstające w obrębie naczyń krwionośnych w dolnej części odbytnicy oraz w obrębie odbytu. Nazwa choroby wywodzi się z języka greckiego i znaczy tyle co „krwotok”.
Rozróżnia się hemoroidy zewnętrzne – powstające po zewnętrznej stronie mięśnia zwieracza odbytu oraz hemoroidy wewnętrzne – tworzące się pod błoną śluzową odbytnicy.
W obrębie ujścia jelita naczynia krwionośne nie wytrzymują często dużego nacisku i w przypadku zbytniego przeciążenia wykazują skłonność do roszerzania się. Istotną rolę odgrywa przy tym wrodzona delikatność tkanek. Nadmierny ucisk na naczynia krwionośne ma miejsce w przypadku wystąpienia zaparć, marskości wątroby, a także podczas ciąży i porodu. Oprócz tego przyczyną nadmiernego ucisku na okolicę brzucha jest uporczywy kaszel występujący w przewlekłym zapaleniu oskrzeli lub u nałogowych palaczy. Także osoby prowadzące siedzący tryb życia narażone są na hemoroidy.
Najczęstsze objawy występowania hemoroidów to:
 powtarzające się lekkie krwawienie przy oddawaniu stolca – widoczne w muszli klozetowej lub na papierze toaletowym
 występujący niekiedy ból przy wypróżnianiu się, promieniujący w kierunku górnego odcinka odbytnicy
 uczucie pieczenia w okolicy odbytu podczas oddawania stolca
 uczucie wilgotności i swędzenie odbytu pojawiające się szczególnie po wypróżnieniu i nocą.
Ścisła opieka lekarska często nie jest konieczna. Chory może zastosować czopki jako środek znieczulający i rozkurczający. Jeśli jednak ma się jakiekolwiek wątpliwości, powinno się odwiedzić lekarza – najlepiej specjalistą (proktologa). W łagodnych przypadkach hemoroidów wystarczy zażywać dużo ruchu i stosować odpowiednią dietę, która wspomaga prawidłowe funkcjonowaniejelita, głównie dzięki regularnemu wypróżnianiu się. Nie powinno się jeść obfitych pokarmów zawierających dużo tłuszczu, ani spożywać alkoholu. Aby przyspieszyć proces leczenia i złagodzić dolegliwości można zastosować szereg preparatów dostępnych bez recepty.
Wizyta u lekarza jest wskazana, gdy dolegliwości się nasilają i występuje ból oraz wzmożone krwawienie. Lekarz oceni stopień zaawansowania choroby i zbada przyczynę jej powstania. Leczenie ambulatoryjne we wczesnym stadium choroby nie wymaga nawet ze strony pacjenta absencji w pracy. W stanach zaawansowanych hemoroidy muszą zostać usunięte wraz z częścią błony śluzowej jelita.
Żylaki odbytu nie są raczej niebezpieczne, ale dolegliwości z nimi związane są dość nieprzyjemne. Ewentualne powikłania polegają na uwięźnięciu lub wypadnięciu hemoroidów (nieodprowadzalność guzka) w wyniku powstałego stanu zapalnego lub zakrzepu.
Najlepszym sposobem na uniknięcie hemoroidów jest gimnastyka, ruch oraz regularne wypróżnianie. Pomaga w tym odpowiednio bogata w substancje odżywcze dieta oraz w razie potrzeby użycie środka przeczyszczającego.
Podsumowując, należy podkreślić, że niezależnie od zastosowanych preparatów, leczenie niefarmakologiczne, polegające na zmianie stylu życia, powinno być podstawowym elementem zwalczania czynników ryzyka chorób układu krążenia.