Dydaktyka - opracowane zagadnienia z ćwiczeń

Dydaktyka jest nauką o nauczaniu i uczeniu się, jej przedmiot stanowi nauczanie i uczenie się. Dydaktyka jest nauką o kształceniu.
Dydaktyka to nauka o celach, treściach, metodach i środkach i organizacji.

GŁÓWNE POJĘCIA DYDAKTYKI
Nauczanie – planowe, świadome, systematyczne współdziałanie nauczyciela i ucznia, polegające na wywołaniu określonych zmian w wiedzy, umiejętnościach, sprawnościach i nawykach uczniów ( w osobowości ucznia).
Uczenie się – działanie świadome, planowe i zamierzone, w toku którego cele, środki, metody, warunki kształcenia ustala sam uczący się podmiot.
Kształcenie – ogół zamierzonych planowych czynności i działań nauczania i uczenia się.
Wykształcenie – rezultat kształcenia.
Samokształcenie – działanie świadome, samorzutne podmiotu, skierowane na samego siebie, którego środki, metody i warunki ustala sam przedmiot, które prowadzi do nabywania samego siebie. Jest procesem samorzutnym i dynamicznym czyli ciągłym, bo po osiągnięciu jednego celu sięgamy po następny.
Samouctwo - jest to samodzielne uzupełnianie własnego wykształcenia w przypadku gdy nie dopełniła tego szkołą ( brak dynamiki, douczenie – podstawa uzupełnienia wiedzy do egzaminów)
System dydaktyczny (model kształcenia, model działający )- to całokształt zasad organizacyjnych oraz treści, metody i środki nauczania, uczenia się tworzące spójną wewnętrznie strukturę podporządkowaną realizacji społecznie akceptowanych celów kształcenia ( elementy: cel, podmiot, przedmiot, metody, środki, warunki i rezultaty).

OKOŃ W. – cel ogólny
Podstawowym celem kształcenia ogólnego jest opanowanie przez uczniów określonego systemu wiadomości i umiejętności.
W tak rozumianym kształceniu ogólnym wyróżniamy dwie strony:
- rzeczową (obiektywną - poznawanie świata obiektywnego i zdobycia sprawności umożliwiających przeobrażenie otaczającej rzeczywistości)
- osobowościową (podmiotową - poznawanie samego siebie oraz zdobycie sprawności, które umożliwiają rozwój i doskonalenie własnej osobowości)
W harmonijnym procesie kształcenia obie strony są ze sobą integralnie związane
Kształcenie ogólne rozpatrywane od strony rzeczowej (obiektywnej):
1) opanowanie podstaw wiedzy naukowej o przyrodzie, społeczeństwie, technice i sztuce,
2) ogólne przygotowanie uczniów do działalności praktycznej,
3) kształtowanie u uczniów przekonań i opartego na nich poglądu na świat jako swoistej całości.
od strony osobowościowej (podmiotowej):
1) ogólny rozwój sprawności umysłowej i zdolności poznawczych,
2) kształtowanie potrzeb, motywacji, zainteresowań i zamiłowań uczniów,
3) wdrożenie do samoedukacji.

DENEK K. – cel szczegółowy (operacyjny)
Szczegółowym celom edukacji systematycznej w szkole podstawowej nadaje się postać operacyjną – są to opisy zachowań uczniów, określające to, co uczniowie potrafią robić po zakończeniu lekcji, a czego, jak się zakłada, nie umieli oni wykonać przedtem. Chodzi tu zatem o efekty działań uczniów wyrażone w kategoriach ich zachowania się.


Cechy konstytutywne celów edukacji
(konstytutywny - stanowiący podstawę, główny składnik czego):
- dostrzegalny, rozróżnialny i określony w taki sposób, by można ustalić stan jego realizacji;
- wykonalny, możliwy do osiągnięcia w określonym czasie;
- logiczny – nie zawierający wewnętrznych sprzeczności;
- rzeczowy i precyzyjny, przedstawiający syntetyczny opis tego, co chcemy osiągnąć;
- wymierny;

PALKA ST. – budowa celu szczegółowego
Każdy cel szczegółowy powinien składać się z trzech elementów:
1. opisu sytuacji, w której uczeń będzie manifestował zmiany w swoich zachowaniach,
2. pojęć określających planowane zmiany w zachowaniach,
3. pojęć kwalifikacyjnych (norm), które dokładnie określają, jakie minimalne zmiany w zachowaniach ucznia można już uznać jako realizację celu;
Oto przykład konstrukcji szczegółowej celu:
1. obserwując rysunek typowej komórki
2. uczeń powinien umieć nazwać najważniejsze jej składniki
3. Cel można uznać za osiągnięty, jeśli uczeń potrafi poprawnie nazwać osiem spośród niżej wymienionych składników komórki: błona, mitochondria, retikulum, jądro, jąderko, centrosom, lizosom, aparat Golgiego, błona jądra, cytoplazma, wakuole.

Źródła celów wg Denka
1. system wartości,
2. przyjęta koncepcja człowieka,
3. ideologia społeczna,
4. potrzeby rozwojowe dzieci i młodzieży, ich pragnienia i oczekiwania,
5. wskazania społecznej nauki Kościoła,

Źródła celów kształcenia wg Nalaskowskiego
1. źródła filozoficzne
2. źródła społeczne
3. źródła historyczne

OPERACJONALIZACJA CELÓW to zamiana celu ogólnego na (równoważny)zbiór celów operacyjnych.
Cele ogólne kształcenia i cele operacyjne nie stanowią światów odrębnych - granica między nimi jest płynna - zdarza się, że zamieniamy cel ogólny na (równoważny) zbiór celów operacyjnych, czyli dokonujemy OPERACJONALIZACJI CELU.
Operacjonalizacja celów kształcenia jest zabiegiem niezbędnym. Cele ogólne są formułowane po to, aby wytyczyć kierunek pracy szkoły (programy nauczania, plany dydaktyczno-wychowawcze). Aby ich realizacja nie zawisła w próżni, trzeba je sprecyzować, uszczegółowić i skonkretyzować - te właśnie procesy składają się na operacjonalizację celów kształcenia, która jest zabiegiem trudnym - wymaga dobrej znajomości zewnętrznych i wewnętrznych warunków kształcenia oraz precyzji językowej i wyobraźni.
Procedura (poniżej) operacjonalizacji celów kształcenia może pomóc nauczycielowi w tym procesie i zwiększa jego samokontrolę.



ETAPY TECHNIKI POMOCNICZE
1. Zapisanie celu w postaci ogólnej -
2. Intuicyjny obraz ucznia osiągającego cel A. Wyobrażenie populacji wzorcowej
3. Luźne zapisy celów operacyjnych B. Burza mózgów
4. Selekcja luźnych zapisów C. Próba inscenizacji
5. Klasyfikacja luźnych zapisów D. Wykorzystanie taksonomii celów kształcenia
6. Sformułowanie celów operacyjnych E. Próba komunikacji
7. Sprawdzenie celów operacyjnych F. Egzamin pomyślany
8. Ewentualne powtórzenie etapów 2-7 G. (techniki A-F)
GALLOWAY Ch., KRUSZEWSKI K. – taksonomia celów kształcenia.
Taksonomia celów kształcenia to wszelkie cele dydaktyczne dotyczące uczenia się w szkole opisane w kategoriach hierarchicznie uporządkowanego schematu klasyfikacyjnego. Hierarchiczność taksonomii polega na tym, że wyższe kategorie mieszczą w sobie kategorie niższe, a więc osiągnięcie celu wyższego mówi nam, że cel niższy został także osiągnięty.
Za pomocą tej taksonomii można sklasyfikować trzy główne typy zachowania ludzkiego:
* poznawcze (myślące formy zachowania) - „Czy uczeń potrafi to wykonać?”,
* emocjonalne (postawy, przekonania, wartości) - „Czy uczeń chce to wykonać?”,
* psychomotoryczne (ruchy ciała) - „Czy uczeń potrafi to wykonać?”.
_________________________ uczenie się szkolne _________________ ________________
↓ ↓ ↓
SFERA POZNAWCZA SFERA EMOCJONALNA SFERA PSYCHOMOTORYCZNA
1.00 Wiedza 1.0 Recepcja 1.00 Czynności odruchowe
2.00 Zrozumienie 2.0 Reagowanie 2.00 Ruchy podstawowe
3.00 Zastosowanie 3.0 Wartościowanie 3.00 Umiejętności percepcyjne
4.00 Analiza 4.0 Organizowanie 4.00 Umiejętności fizyczne
5.00 Synteza 5.0 Charakteryzowanie 5.00 Ruchy wyćwiczone
6.00 Ocena 6.00 Komunikowanie się bezsłowne
Każde zachowanie zawiera komponenty pochodzące ze wszystkich sfer - poszczególne sfery w dużym stopniu zachodzą na siebie - żaden cel szczegółowy nie będzie nigdy wyłącznie poznawczym, emocjonalnym czy psychomotorycznym, lecz zawsze będzie zawierał elementy dwóch lub więcej sfer. Wszystkie cele szczegółowe dotyczą zarówno tego, aby uczeń potrafił coś zrobić (aspekt poznawczy lub psychomotoryczny), jak i tego, aby miał on poczucie (aspekt emocjonalny) zdolności zrobienia tego.

Metoda pochodzi od grec. Słowa methodos co znaczy badanie, droga dochodzenia do prawdy.
METODY NAUCZANIA – systematycznie, celowo, wypracowany sposób pracy nauczyciela z uczniami, umożliwiający uczniom opanowanie wiedzy wraz z umiejętnością posługiwania się nią w praktyce, jak również rozwijanie zdolności i zainteresowań umysłowych.
METODY A INNE ELEMENTY SYTEMU DYDAKTYCZNEGO
(Metody uzależnione są od wieku uczniów, przedmiotów nauki szkolnej, celów i zadań pracy wychowawczo – dydaktycznej i organizacji środków , którymi zamierza się posłużyć nauczyciel.)
Cel jest nadrzędny w stosunku do innych elementów systemu.
Nauczyciel jako podmiot kształcenia musi dobierać metody ze względu na wiek ucznia, zainteresowania i formy aktywności.
Uczeń jako przedmiot kształcenia – metody muszą być podporządkowane uczniowi.
Warunki powinny być optymalne (należy je tak dostosować, aby korzystać ze wszystkich metod)
Środki – powinny być dostosowane do metod
Rezultaty są uzależnione od metod (chodzi o to, aby osiągnąć cel)
METODY KSZTAŁCENIA (Okoń) – jest to wypróbowany i systematycznie stosowany układ czynności nauczycieli i uczniów realizowanych świadomie w celu spowodowania założonych zmian osobowości uczniów.
WG. OKONIA - (podział metod)
I. metody asymilacji wiedzy, zwane podającymi, słownymi – oparte głównie na aktywności poznawczej o charakterze reproduktywnym:
a) pogadanka – rozmowa nauczyciela z uczniem, gdzie nauczyciel zna odpowiedź, ma potrójne zastosowanie: wstępna, przedstawiająca nowe wiadomości, utrwalająca
b) dyskusja – wymiana zdań między nauczycielem i uczniami lub tylko uczniami, odbicie poglądów własnych lub odwołanie się do poglądów innych osób, odmienność stanowisk. Odmiany dyskusji: wspólne rozwiązywanie problemów, kształtowanie przekonań młodzieży, uzupełnienie własnej wiedzy
c) wykład – bezpośrednie lub pośrednie przekazywanie wiadomości. Sztuka wykładania – wiązanie treści wykładu z życiem, trafne przykłady, staranne wysławianie się, logiczna całość, systematyczna treść. Typy wykładów: konwencjonalny (treść przekazywana bezpośrednio w gotowej do zapamiętania postaci), problemowy (problem naukowy lub praktyczny), konwersatoryjny (przeplatanie fragmentów mówionych z wypowiedziami słuchaczy lub zadaniami teoretycznymi czy praktycznymi)
d) opis – wydarzenia historyczne, urządzenia techniczne, opis krajobrazu, gdy opisowi towarzyszy pokazywanie przedmiotu lub rysunku
e) opowiadanie – przedstawienie akcji przebiegającej w określonym czasie, przedstawienie biografii, wypraw geograficznych, odkryć naukowych
f) praca z książką – opanowanie sposobów posługiwania się książką oraz wykorzystywania środków masowych (czasopism, radio, telewizja, nagrania). Sposoby: uczenie się z podręcznika, sporządzanie notatek i posługiwanie się lekturą uzupełniającą.
II. metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy, zwane problemowymi, oparte na twórczej aktywności poznawczej, polegającej na rozwiązywaniu problemów. Umożliwiają funkcjonowanie wiedzy biernej, przekształcając ją w wiedzę czynną oraz sprzyjają wykrywaniu nowych wiadomości i stosowaniu ich w praktyce. Poziomy poznania: konkretów, modeli i teorii.
a) klasyczna metoda problemowa – dominacja uczenia się nad nauczaniem, cztery momenty wg Nawroczyńskiego: wytwarzanie sytuacji problemowej, formułowanie problemów i pomysłów ich rozwiązania, weryfikacja pomysłów rozwiązania, porządkowanie i stosowanie uzyskanych wyników w nowych zadaniach
b) metoda przypadków – polega na rozpatrzeniu przez grupę opisu jakiegoś przypadku
c) metoda sytuacyjna – wprowadzenie uczniów w jakąś złożoną sytuację
d) giełda pomysłów – zespołowe wytwarzanie pomysłów rozwiązania jakiegoś zadania
e) mikronauczanie – uczenie się złożonych czynności praktycznych
f) gry dydaktyczne – wspólna cecha: pierwiastek zabawy
III. waloryzacyjne zwane eksponującymi o dominacji aktywności emocjonalno-artystycznej
a) impresyjne- kształcenie odbywa się poprzez uczestnictwo w odbiorze dzieła np. czytamy literaturę, oglądamy wystawę,
b) ekspresyjne - sami uczestniczymy w wytwarzaniu
IV. metody praktyczne – przewaga aktywności praktyczno-technicznej (na zajęciach zawodowych wychowanie przez pracę)
a) metody ćwiczebne – usprawnienie do zadań wytwórczych
b) metody realizacji zadań wytwórczych – bezpośrednia realizacja
WG. ZACZYŃSKIEGO
Celowo i systematycznie stosowany sposób kierowania pracą uczniów w procesie dydaktycznym użyty ze świadomością możliwości jego zastosowania (odnosi się do rodzajów percepcji wiedzy i jej kontroli)
Zaczyński dzieli metody na
1. przekazywania wiadomości
a. oparte na obserwacji (pokaz)
b. oparte na słowie (pogadanka i dyskusja; opis, opowiadanie i wykład; praca z książką)
c. oparte na działaniu (m. laboratoryjna i m. zajęć praktycznych)
2. utrwalenia wiadomości
a. uczenie się na pamięć
b. powtarzanie
c. ćwiczenie
d. sprawdzanie
3. metody kontroli i oceny
a. konwencjonalne (ustne sprawdzenie wiadomości, pisemne sprawdzenie wiadomości, praca klasowa, posługiwanie się książką)
b. testy
c. kontrola maszynowa - komputer = maszyna
d. egzamin
4. metoda nauczania programowanego

WG. KUPISIEWICZA- wyróżnił metody oparte na :
1. słowie - wykład, opowiadanie, opis, pogadanka, dyskusja, praca z książką
2. obserwacji (oglądowe) - pokaz, pomiar
3. działalności praktycznej uczniów – laboratoryjna (tradycyjna i problemowa) i zajęć praktycznych
4. gry dydaktyczne - metody symulacyjne, sytuacyjne, inscenizacji i burza mózgów

WG. WIĘCKOWSKIEGO- podział metod na dwie grupy
1. informacyjne – wyjaśniania, opisu i narracji
2. heurystyczne – problemową, dyskusji, dialogu

WG KRUSZEWSKIEGO – podział gier dydaktycznych
Zabawy i gry i dydaktyczne podnoszą efektywność nauczania.
Zabawy – to działalność sprawiająca przyjemność. Cechy charakterystyczne: beztroska, relaks, integracja, dowolność ( można je przerwać w dowolnym momencie)
Gry – odmiana zabawy, która polega na przestrzeganiu dokładnie sprecyzowanych reguł ( ma znaczenie wynik pojawia się więc rywalizacja, zasady oraz cel , któremu należy się podporządkować, gra musi być przeprowadzona do końca)
Def. (Kruszewski) Gry dydaktyczne to rodzaj metod nauczania należąca do grupy metod problemowych i organizujących treść kształcenia w modele rzeczywistych zjawisk, sytuacji lub procesów w celu zbliżenia procesu poznawczego uczniów do poznania bezpośredniego dzięki dostarczaniu okazji do manipulowania modelem.
BURZA MÓZGÓW
( można przerwać komunikację między fazą produkcji i szacowania pomysłów; po zakończeniu sesji i wpisaniu pomysłów na tablicy trzeba je wykorzystać; wytwory burzy mózgów stwarzają naturalny punkt wyjścia pracy w grupach) Metoda przeznaczona do samodzielnego i szybkiego wymyślania przez uczniów zbioru hipotez przy wykorzystaniu myślenia intuicyjnego.
METODA SYTUACYJNA (naturalna) str.172
Polega na bardzo dokładnym rozpatrzeniu jakiegoś przypadku, tak skonstruowanego, żeby był typowy dla dużej klasy zdarzeń. ( Fazy: opis sytuacyjny; polecenie; dodatkowe informacje o sytuacji; omówienie z oceną)
METODA SYMULACYJNA
W trakcie symulacji (inscenizacji) gracze mają znaczne możliwości oddziaływania na model, który wskutek działań podlega zmianom.
METODA BIOGRAFICZNA ( wymienić 7 pkt)
Polega na oparciu się na wzorach osobowych ( biografia jest opisem sytuacyjnym a uczeń wyciąga z niej wnioski aby wykorzystać je w rozwiązaniu problemu)
Faza przygotowawcza: 1) wybór postaci; 2)zebranie materiału; 3)określenie tematyki gry; 4)przygotowanie zestawu pytań; 5) opracowanie scenariusza gry; 6) zadania dla uczniów; 7)końcowe omówienie gry.
Użyteczność i przydatność gier – ( inaczej: to podział ze względu na przeznaczenie)
1. przygotowują do podjęcia pracy w zespole,
2. wyrabiają umiejętność komunikowania się,
3. pomagają utworzyć obraz samego siebie,
4. kształtują szczerość, rzetelność, otwartość,
5. uwrażliwiają na informacje zwrotne w sytuacji społecznej,
6. wyrabiają refleksję nad procesem porozumiewania się,
7. ułatwiają wchodzenie w rolę i akceptację norm
8. tworzą nawyki i umiejętność współpracy
9. wyrabiają zdolność radzenia sobie w konfliktowych sytuacjach
10. wyrabiają twórczość, fantazję i spontaniczność
11. uczą prowadzenia rozmowy ukierunkowanej na partnera
12. uczą kierowników grup sposobów i nawyków samokontroli
Wady gier –
1. czasochłonność i pracochłonność przygotowania gry
2. wydłużenie czasu opracowania danego tematu
3. zakłócenia spowodowane niezdyscyplinowaniem uczniów
4. skłanianie do niepoważnego stosunku do nauki
5. trudność w zazębianiu się z lekcjami prowadzonymi inną metodą


HEURYZY – reguły praktyczne, ukierunkowujące poszukiwania lub umożliwiające znalezienie rozwiązania, wiąże się z wykorzystaniem większego czasu niż na wykorzystanie algorytmu
ALGORYTM- niezawodny przepis jak działać, w dydaktyce lepsze nauczanie problemowe niż pamięciowe

PROBLEM – poważne zagadnienie , zadanie wymagające rozwiązania, sprawa, kwestia do rozwiązania, wymagające wiedzy do rozwiązania problemu
PROBLEM (WG. OKONIA) – zadanie wymagające pokonania jakiejś trudności o charakterze praktycznym lub teoretycznym przy udziale aktywności badawczej podmiotu.
PSEUDOPROBLEM- PROBLEM FIKCYJNY, SYMULOWANY, ZMYŚLONY , nie wymaga aktywności badawczej

ANALIZA METOD NAUCZANIA ;
Metody oparte na słowie :
1. Opowiadanie – polega na zaznajomieniu uczniów z jakimiś rzeczami, zjawiskami w formie ich słownego opisu, musi być obrazowe, dużo przymiotników
2. Wykład – służy przekazaniu jakiś informacji z zakresu różnych dziedzin naukowych, wymaga od słuchaczy myślenia dedukcyjnego.
a. wykład konwencjonalny- treść przekazana w gotowej formie do zapamiętania
b. wykład problemowy- ilustracja jakiegoś problemu naukowego lub praktycznego
c. wykład konwersatoryjny- przeplatanie fragmentów mówionych wykładu z wypowiedziami słuchaczy
d. wykład monograficzny
e. wykład kursowy
3. Pogadanka – rozmowa kierowana przez nauczyciela z uczniami. Nauczyciel stawia uczniom pytania , na które oni udzielają odpowiedzi (najstarsza metoda dydaktyczna stosowana przez Sokratesa)
4. Dyskusja –wymiana poglądów na określony temat, wymaga specjalnego przygotowania uczestników (wiedzy i argumentów)
5. Praca z książką- uczenie, sporządzanie notatek, lektura uzupełniająca
Metody oglądowe- oparte na obserwacji:
1. Pokaz –demonstrowanie uczniom czegoś, metoda towarzysząca, występuje z inną
Metody oparte na działalności praktycznej:
1. Metoda laboratoryjna- uczeń samodzielnie przeprowadza eksperyment np. na chemii. Może wystepować w dwóch odmianach;
a. tradycyjna – uczniowie pod okiem nauczyciela samodzielnie wykonują eksperyment
b. problemowa- uczniowie samodzielnie wykonują eksperyment , nie wiedząc z jakim skutkiem
2. Metoda zajęć praktycznych – stosowana na zajęciach praktycznych, uczniowie wykonują czynności związane z zawodem (szkoły zawodowe)
Metody problemowe (gry dydaktyczne)
1. Burza mózgów
2. Metoda sytuacyjna
3. Metoda symulacyjna- inscenizacja
4. Metoda przypadków

NAUCZANIE PROBLEMOWE
Zespół czynności takich jak organizowanie sytuacji problemowych, formułowanie problemów, udzielanie uczniom niezbędnej pomocy w rozwiązywaniu problemów i sprawdzaniu tych rozwiązań, wreszcie kierowanie procesem systematyzowania i utrwalania tak uzyskanej wiedzy (Okoń)
Problem (Okoń) – to zadanie wymagające pokonania jakiejś trudności o charakterze praktycznym lub teoretycznym przy udziale aktywności badawczej podmiotu.
Pseudoproblem :
1) wynika z traktowania każdej trudności jako problemu,
2) zadania, które nie wymagają samodzielnego myślenia,
zadania, które były problemami dla dzieci, ale przestały być z chwilą znalezienia rozwiązania,
3) zadania tak sformułowane, że dzieci nie są w stanie na nie odpowiedzieć,
4) pytania zawierające fałszywe założenia,
5) pytania zawierające odpowiedź.
Sytuacja problemowa – to taka sytuacja, której podmiot chce jakieś trudne dla siebie zadanie rozwiązać, lecz brak mu do tego wystarczających danych i musi o nie zabiegać.

Rozpoznanie rodzaju problemu (Kruszewski, s.117):
1. problemy orientacyjne – decyzyjne – wykonawcze.
2. problemy „odkryj” – „wynaleź” – („przenieś ze stanu w stan”).
3. problemy otwarte – zamknięte.
4. problemy o jednym rozwiązaniu (konwergencyjne) – o kilku rozwiązaniach
(dywergencyjne).
d y w e r g e n c y j n e – mają wiele rozwiązań, których wartość może być taka sama lub
które można uszeregować według wartości.
Dwa rodzaje myślenia:
- produktywne – samodzielne, polega na wytwarzaniu nowych informacji (szkoła progresywistyczna)
- reproduktywne – niesamodzielne, sprowadza się do odtwarzania i stosowania posiadanych informacji (szkoła tradycyjna)
Heurystyczne – zachodzi w procesie rozwiązywania problemów
5 ogniw (Dewey):
- odczucie trudności,
- wykrycie jej i określenie,
- nasuwanie się możliwego rozwiązania (hipotezy),
- wyprowadzanie wniosków z przypuszczalnego rozwiązania,
- obserwacja i eksperymenty sprawdzające to przypuszczenie.

ETAPY ROZWIĄZYWANIA PROBLEMU (Kruszewski, s.122):
Czynności ucznia :
I. Przygotowawczy 1. Powstanie potrzeby rozwiązywania problemu, gdy :
A/ w wyniku rozpatrzenia sytuacji uczeń jest z niej
niezadowolony (uczeń decyduje, czy problem wart jest rozwiązania)

B/ problem zostaje przekazany uczniowi w gotowej postaci przez nauczyciela (kto inny decyduje, czy problem wart jest rozwiązania)

2. Określenie ważnych właściwości problemu

3. Sformułowanie pytań i hipotez

4. Opracowanie planu i strategii rozwiązania

5. Zlokalizowanie źródeł potrzebnych informacji

6. Gromadzenie potrzebnych informacji

II. Inkubacyjny 7. Organizowanie informacji, analizowanie, ocenianie
ich i interpretowanie; możliwa przerwa w pracy nad
problemem, możliwe zmiany decyzji o źródłach i zapotrzebowaniu na informacje

III. Olśnienia 8. Gromadzenie i tworzenie wstępnych rozwiązań
problemu bazujących na uzyskanych informacjach, zebranych pytaniach i hipotezach

IV. Wykonawczy 9. Wypracowanie i zademonstrowanie (uzewnętrznienie
rozwiązania)

V. Oceny 10.Szacowanie trafności rozwiązania – na ile trafnie
odpowiada na pytanie i rozwiązuje problem. Jeśli
rozwiązanie nie zadawala, czynności z poprzednich
etapów są powtórnie analizowane i podjęta decyzja
co zrobić, żeby poprawić rozwiązanie.

Zalety lekcji problemowej:
- lepsze opanowanie wiedzy przez ucznia,
- kreatywność,
- efektywność,
- możliwość przekazania większego zakresu wiedzy,
- dłuższy czas pracy, ale dłużej się pamięta,
- możliwość pracy w grupie – wzrost aktywności,
- mechanizm transferu wiedzy na nowe sytuacje.


ŚRODKI KSZTAŁCENIA inaczej środki dydaktyczne (Kupisiewicz)
Def.- To przedmioty materialne, które dostarczają uczniom określonych bodźców wzrokowych, słuchowych, dotykowych i innych, dzięki czemu usprawniają proces kształcenia, a przez to wpływają korzystnie na jego przebieg i efekty.
Środki kształcenia ( dydaktyczne) a elementy systemu kształcenia (dydaktycznego) str. 286
Cel - są podporządkowane.
Podmiot - nauczyciel dobiera środki.
Przedmiot – dopasowane do umiejętności uczenia.
Metody i środki - są im podporządkowane
Warunki – środki dostosowane do warunków (często dobieramy środki do warunków)


Funkcje środków kształcenia(Okoń)
Funkcje poznawcze - służą bezpośredniemu poznaniu przez uczniów określonych fragmentów rzeczywistości
Funkcje kształcące - są narzędziem rozwijania zdolności poznawczych oraz uczuć i woli dzieci i młodzieży
Funkcje dydaktyczne – stanowią źródło zdobywanych przez uczniów wiadomości, umiejętności; ułatwiają utrwalenie przerobionego materiału, weryfikację hipotez, sprawdzenie stopnia opanowania wiedzy
( jeszcze ilustrująca, obrazująca itd.)


Klasyfikacja środków dydaktycznych (Okoń)
Dwie grupy środków: proste – słowne i wzrokowe
złożone – mechaniczne: wzrokowe, słuchowe i słuchowo-wzrokowe (audiowizualne- opierają się na mechanizmach, które zastępują czynności słuchowe lub wzrokowe)
(Kupisiewicz) wzrokowe, słuchowe, wzrokowo-słuchowe, częściowo automatyzujące proces nauczania i uczenia się
(Adamek) ze względu na chronologię: proste ( rysiki, tablice); techniczne audiowizualne
(diaskop, projektory); maszyny dydaktyczne ( trenery, repetytory); komputery
Analiza środków dydaktycznych
PODRĘCZNIKI – to książka szkolna zawierająca wszystkie informacje zgodne z programem nauczania
Rodzaje podręczników (Tarnaś): tradycyjne ( konwencjonalne); obudowane (+ płyta, plansza, kaseta); multimedialne.
Funkcje dydaktyczne podręczników: motywacyjna, informacyjna, ćwiczeniowa ( a także OKOŃ: badawcza, samokształceniowa, praktyczna i wychowawcza i KUPISIEWICZ: integracyjna, kontrolna, transformacyjna)
Zalety książek: do ich czytania nie trzeba nic więcej, jest miejsce do wpisywania, podręcznik jest tańszy, obowiązek posiadania ale szkoła lub instytucje pomagają w zakupie gdy rodziców nie stać, podczas czytania koncentrujemy się tylko na czynności czytania.

KSZTAŁCENIE MULTIMEDIALNE (Kupisiewicz str. 133)
Istota: celowe i systematyczne posługiwanie się w pracy dydaktycznej zintegrowanymi zestawami środków nauczania, a jego efektywność stanowi pochodną właściwego wyboru owych środków zapisanych na określonym nośniku informacji, oraz zastosowanych urządzeń technicznych. Cechą podstawową jest wykorzystywanie różnorodnych mediów połączonych z urządzeniem sterującym ( komputer + monitory, magnetowidy itp.)

KOMPUTER (Kupisiewicz str. 134)
Funkcje: ogólne(Okoń) + upowszechnienie informacji + ćwiczebne
Wykorzystywanie komputera: Komputerowa symulacja i gry dydaktyczne,. Projektowanie wspomagane przez komputer; Automatyzacja kontroli i oceny osiągnięć szkolnych;
Wady: wtórny analfabetyzm; wady rozwojowe; przestajemy korzystać z książek; ograniczenie czasu dla rodziny; zaburzenia interpersonalne; błędne wyobrażenie o świecie realnym; agresja i okaleczenia emocjonalne.