Przedwiośnie

Tło historyczne powieści
• I wojna światowa (1914–1918).
• Rewolucja październikowa w Rosji (1917): rewolucja w Baku, konflikt azersko-ormiański.
• Odzyskanie niepodległości przez Polskę (1918).
• Wojna polsko-bolszewicka (1920).
• Pierwsze lata po odzyskaniu niepodległości: rozczarowanie kształtem odrodzonej Polski.

Różne drogi naprawy Rzeczypospolitej w Przedwiośniu
• Rewolucja zbrojna – przedstawiona na przykładzie krwawych wydarzeń w Baku i zebrania komunistów w Warszawie. Jest siłą niszczącą, ale wynika z tragicznej sytuacji najuboższych, z zaniedbań społecznych. Ostatnia scena to ostrzeżenie przed groźbą rewolucji, do której może doprowadzić bezczynność władzy.
• Rewolucja techniczna – mit szklanych domów. To wizja utopijna, niemożliwa do realizacji, bo wymagająca ogromnych nakładów finansowych. Symbol rozwiania nadziei wiązanych z odzyskaniem niepodległości.
• Program reform (głoszony przez Szymona Gajowca) – m.in. wprowadzenie polskiego pieniądza, edukacja, obrona granic, prawa dla mniejszości narodowych. Program, być może, najlepszy, ale zbyt powolny („Polsce trzeba na gwałt wielkiej idei!”).

Forma utworu
• Cz. I Szklane domy – obraz rewolucji w Rosji i drogi Baryki do Polski; mit o szklanych domach.
• Cz. II Nawłoć – arkadia dworu w Nawłoci, obraz życia ziemiaństwa i chłopów (Chłodek), perypetie uczuciowe Cezarego.
• Cz. III Wiatr od wschodu – dyskusja dotycząca losów kraju (poglądy komunistów, program Szymona Gajowca).

Bohaterowie
• Cezary Baryka – „rówieśnik epoki”, urodzony w Baku w 1900 r., samodzielny i samotny, niepokorny, szukający drogi życiowej, buntujący się wobec zła świata. Przeżywa fascynację i rozczarowanie rewolucją, potem rozczarowanie kształtem Polski i zawód miłosny. Powieść pokazuje drogę Cezarego do dojrzałości. Rodzice: Seweryn Baryka, Jadwiga z Dąbrowskich Baryka.
• Szymon Gajowiec – młodzieńcza miłość matki Cezarego, któremu później pomaga; wysoki urzędnik w Ministerium Skarbu. Patriota przygotowujący własną książkę o naprawie Polski.
• Hipolit Wielosławski – przyjaciel Cezarego, uratowany przez niego w czasie wojny bolszewickiej, właściciel Nawłoci.
• Laura Kościeniecka – wielka miłość Cezarego. Piękna wdowa, właścicielka zadłużonego Leńca; dla pieniędzy wyszła za bogatego Barwickiego.
• Władysław Barwicki – bogaty nuworysz, narzeczony, później mąż Laury; w czasie spotkania w nocy w Leńcu wdał się w bójkę z Cezarym.
• Antoni Lulek – znajomy Cezarego, student prawa na uniwersytecie, zapalony komunista, ślepo wierzący we wszystkie hasła rewolucyjne.

Przedwiośnie jako utwór o… problemach politycznych:
• rozczarowaniu kształtem

Polski po odzyskaniu niepodległości,
• konieczności zmian w kraju,
• zagrożeniu rewolucją,

Kwestiach społecznych:
• podziałach wewnątrz społeczeństwa polskiego i niesprawiedliwości,
• nieprzydatności społecznej ziemiaństwa, miłości:
• związku z komplikacjami, o zawiedzionym uczuciu,
• zazdrości prowadzącej do zabicia rywalki.

Autor - Stefan Żeromski (1864 – 1925)
Powieściopisarz, nowelista, publicysta często podejmujący w swoich tekstach problemy niepodległości Polski i niesprawiedliwości społecznej. Autor takich powieści, jak Syzyfowe prace (1897), Ludzie bezdomni (1900), Popioły (1904), Wierna rzeka (1912).