Medaliony

Epoka
Współczesność
• Tragiczne doświadczenia II wojny światowej
• Holokaust
Dzieło
Medaliony (1946)
Zbiór opowiadań: Profesor Spanner, Dno, Kobieta cmentarna, Przy torze kolejowym,
Dwojra Zielona, Wiza, Człowiek jest mocny, Dorośli i dzieci w Oświęcimiu
Forma utworu
Dzieło z pogranicza gatunków – opowiadania, reportażu, nawet eseju:
• wykorzystanie różnych form narracji: mowy pozornie zależnej, monologu, behawiorystycznego
opisu,
• dwie perspektywy narracyjne: narratora (intelektualizm) i postaci (subiektywność,
osobiste przeżycia),
• ograniczony do minimum komentarz odautorski („arcydzieło pisarskiej powściągliwości”),
• język pozbawiony ozdobników stylistycznych, oszczędny, lakoniczny; w wypowiedziach
postaci często język potoczny, prosty, czasem z błędami.
Bohaterowie
Naoczni świadkowie wydarzeń:
• Kobieta cmentarna – kobieta bywająca często na cmentarzu przylegającym do muru
getta wspomina ludzi skaczących z okien płonących domów,
• Profesor Spanner – młody chłopak pracujący w instytucie profesora Spannera,
• Przy torze kolejowym – świadek tragicznego losu Żydówki rannej w kolano podczas
ucieczki z transportu.
Ofiary przedstawiające swe tragiczne przeżycia:
• Dno – więźniarka Pawiaka, później obozu w Ravensbrck, pracownica fabryki amunicji,
• Dwojra Zielona – Żydówka długo się ukrywająca, potem także zamknięta w obozie,
• Wiza – kolejna więźniarka obozu koncentracyjnego,
• Człowiek jest mocny – Michał P., Żyd pracujący w Chełmnie przy grzebaniu pomordowanych
(udało mu się uciec); tragicznym przeżyciem było dla niego zobaczenie
zwłok żony i dzieci.
Medaliony jako utwór o:
• tragedii ludzi uwikłanych
w koszmar wojny,
• planowej, zorganizowanej
zagładzie Żydów (Człowiek
jest mocny),
• rzeczywistości obozowej
(Wiza, Dno),
• destrukcyjnym wpływie
wojny na psychikę ludzką
(Profesor Spanner, Dwojra
Zielona),
• reifikacji człowieka (Profesor
Spanner),
• problemie nietrwałości wartości
moralnych, mieszaniu
się dobra i zła (Przy torze
kolejowym),
• człowieku – to ostrzeżenie
przed tym, do czego jest
zdolny (motto całego zbioru,
Dorośli i dzieci w Oświęcimiu).
Autor
Zofia Nałkowska
(1884 – 1954)
Pisarka, której debiut przypadł jeszcze
na czasy Młodej Polski; autorka
wielu zbiorów opowiadań i powieści,
m.in. Granicy czy Romansu
Teresy Hennert. Lata okupacji
spędziła w Warszawie, później pracowała
w Głównej Komisji do Badania
Zbrodni Hitlerowskich w Polsce
(efektem tej pracy są właśnie
Medaliony).