Dżuma

Epoka
Współczesność
Na powieść mają wpływ:
• tragiczne doświadczenia II wojny światowej,
• egzystencjalizm – popularna w tym czasie filozofia, głosząca absurdalność istnienia;
człowiek samotny, zmuszony do dokonywania trudnych wyborów (Jean Paul Sartre,
Martin Heidegger).
Dzieło
Dżuma
Powieść wydana w 1947 roku
Forma utworu
• Pięć rozdziałów pokazujących chronologicznie przebieg wydarzeń (apogeum epidemii
w trzecim rozdziale)
• Klamra kompozycyjna – dżuma zaczyna się masowym padaniem chorych szczurów,
kończy powrotem szczurów do Oranu.
• Kronika – reportaż – dokładny obraz przebiegu epidemii, pokazanie różnych postaw
ludzkich wobec opisywanych zdarzeń
• Parabola (przypowieść) – Dżuma jako powieść o charakterze przenośnym, ilustrującym
wszelkie „rodzaje uwięzienia”: wojnę czy jakiekolwiek inne zło
• Narracja – trzecioosobowa, sprawiająca wrażenie obiektywnej. Narratorem jest doktor
Rieux, ale dopuszcza do głosu także inne postacie (Tarrou ujawnia swe poglądy
poprzez osobisty dziennik). Taka polifoniczność pozwala pokazać różne punkty widzenia.
• Język powieści – dostosowany do jej charakteru: rzeczowe sprawozdanie, kronikarska
obiektywność przeplatają się z fragmentami o dużym ładunku emocjonalnym (opisy
ludzkich uczuć). Skłonność do refleksji filozoficznych czy socjologicznych. W komentarzach
Tarrou dużo ironii.
Konteksty
• Dziennik roku zarazy… Daniela Defoe,
• Lord Jim czy inne powieści Josepha Conrada (etyka conradowska – sztywność norm
moralnych i konieczność zdobycia się na męstwo),
• Ludzie bezdomni Stefana Żeromskiego – doktor Rieux jest podobny do Tomasza
Judyma (podobne pochodzenie i poglądy dotyczące powołania lekarza),
• przypowieści – zwłaszcza dzieła XX w. (Proces Franza Kafki, Stary człowiek i morze
Ernesta Hemingwaya),
• biblijna historia Hioba poszukującego sensu cierpienia,
• wiersz Zbigniewa Herberta Raport z oblężonego miasta.
Bohaterowie
• Doktor Bernard Rieux – lekarz, który całkowicie poświęcił się ratowaniu ludzi
w czasie epidemii. Człowiek uczciwy i ofiarny. Jego ciężko chora żona wyjechała do
sanatorium tuż przed epidemią i tam zmarła.
• Jean Tarrou – syn prokuratora buntujący się przeciwko karze śmierci. Współorganizator
oddziałów sanitarnych, przyjaciel doktora Rieux. Jedna z ostatnich ofiar dżumy.
• Joseph Grand – cichy i i sumienny urzędnik, dziwak piszący wciąż pierwsze zdanie
przyszłej książki. Uosobienie franciszkańskiej troski o innych ludzi.
• Raymond Rambert – dziennikarz, który przybył do Oranu tuż przed epidemią.
Rozpaczliwie pragnie wydostać się z miasta (w Paryżu zostawił ukochaną), jednak
gdy ma taką możliwość, rezygnuje, by pracować w oddziałach sanitarnych.
• ojciec Paneloux – jezuita traktujący początkowo dżumę jako karę za grzechy. Po
zobaczeniu cierpień bezbronnego dziecka uznaje chorobę za próbę. Chory na dżumę,
odrzuca pomoc, chcąc uczynić Bogu ofiarę ze swych cierpień.
• Cottard – stary rentier cieszący się z epidemii, bo odsunęła od niego groźbę aresztowania.
Robi interesy w czasie dżumy, jej pokonanie budzi w nim panikę i powoduje
obłęd.
• Othon – oschły dla rodziny sędzia, którego synka doktor Rieux bezskutecznie próbuje
ratować. Z własnej woli powraca do obozu, by pomagać innym; umiera na dżumę.
Dżuma
jako powieść o…
• wojnie,
• różnych ludzkich postawach
wobec zagrożenia,
• miłości i ofiarności pomagającej
pokonać zło,
• potrzebie solidarności ludzi
w sytuacji ekstremalnej,
• stałej obecności zła w otaczającym
nas świecie,
• potrzebie heroizmu,
• cierpieniu,
• wierze, winie i karze.
Autor
Albert Camus (1913 – 1960)
• francuski pisarz i filozof, urodzony
w Algierii,
• laureat Nagrody Nobla w 1957,
• początkowo dziennikarz, w czasie
II wojny światowej działacz
ruchu oporu.
Inne ważne utwory:
powieści:
Obcy (1942),
Upadek (1958),
eseje filozoficzne:
Mit Syzyfa (1942),
Człowiek zbuntowany (1951),
dramaty:
Kaligula, Pomyłka (1944),
Stan oblężenia (
(1947).
Za co punkty?
• Za znajomość pojęcia „egzystencjalizm”
• Za wiedzę o powieści-paraboli
• Za interpretację tytułu
• Za zauważenie możliwości skojarzenia
utworu z II wojną św.