Pieśń XII Jana Kochanowskiego swoją formą przypomina rozprawkę: autor na początku utworu stawia tezę, którą później udowadnia. Dotyczy ona cnoty, której wg. autora zawsze towarzyszy zazdrość. Cnota w starożytnej Grecji oznaczała różne zalety, właściwości ludzi, a nawet rzeczy. Sokrates na przełomie V i IV w p.n.e. zdefiniował ją jako powszechne zalety ludzkie, jak: odwaga, sprawiedliwość, dobroć. Podmiot liryczny mówi, że ludzie cnotliwi zawsze otoczeni są przez osoby zazdrosne, które nie mogą znieść tego, że są w jakimś stopniu gorsze - "Boleje, że kto przed nią wyższej skoczy".Cnota nie szuka dla siebie ludzkich nagród, jest ona nagrodą sama sobie. Największą zaś cnotą jest patriotyzm, a ludzie służący ojczyźnie mają otwartą drogę do nieba. " Wątpić nie potrzeba, że co im zazdrość ujmie, Bóg nagradzać będzie"