Anarchizm na postawie wybanych autorów

Znaczenie pojęcia anarchizm, jego twórcy

Pierwotne znaczenie słowa anarchia w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat obrosło fałszywymi znaczeniami. Dlatego większości z nas anarchizm jest równoznaczny z chaosem, bezładem, rozprzężeniem wszystkich podstaw społeczeństwa, przemocą i stanem walki wszystkich ze wszystkimi. Anarchista zaś nieodmiennie kojarzy się nam jako bandyta i opryszek działający skrycie przy pomocy bomby lub sztyletu, głoszący mord i rabunek, pragnący tylko krwi i bezładu, nienawidzący całego społeczeństwa i mający na celu wywołanie strachu, chaosu i zamętu.
Słowo to wywodzi się od greckiego słowa "arche" oznaczającego władzę. Przedrostek "an" dodany do niego tworzy całość, który dosłownie oznacza bezwładza. Grecki wyraz "anarchos" oznacza zaś "pozbawiony władzy", lub dalej idąc tym tokiem rozumowania, przeciwstawiający się władzy i rządowi, zaś doktryna społeczna postulująca hasła anarchii zwać się będzie anarchizmem. Słowo " -archia" oznacza odgórną , a zatem scentralizowaną formę rządów, a słówko "an" -zaprzeczenia, które można tłumaczyć jako " nie", " bez" . Innymi słowy anarchia oznacza zorganizowanie społeczeństwa bez scentralizowanej władzy, jest ona zatem radykalnie zdecentralizowaną , a co się z tym wiąże, oddolną formą organizacji społeczeństwa . Jak widać anarchia nie jest bynajmniej chaosem i bezprawiem , ale najszerszą formą demokracji , takiej demokracji , w której jednostka posiada wpływ na swoje życie, uczestnicząc bezpośrednio w procesie ustawodawczym i wykonawczym . Mając natomiast bezpośredni wpływ na rzeczywistość społeczno- polityczną , jednostka nie jest przedmiotem, ale podmiotem zdarzeń . Według swych wyznawców anarchizm to ustrój społeczno-polityczny, w którym nastąpiła likwidacja struktur i instytucji państwa (np. rządu, policji, administracji) i nie obowiązują żadne normy prawne.
Anarchizm rozpatruje się zwykle w dwóch znaczeniach:
1) węższe: koncepcja społeczeństwa bez władzy państwowej;
2) szersze: koncepcja społeczności, która w żadnej dziedzinie- zarządzania, biznesu, produkcji, handlu, religii nauczania, rodziny nie dopuszcza przymusu.
Klasyczny anarchizm ukształtował się w XIX wieku wokół poglądów kilku myślicieli europejskich. Za pierwszego nowożytnego myśliciela wolnościowego uważa się Williama Godwina. Pierwszym człowiekiem, który określał się mianem anarchisty jest Pierre Joseph Proudhon, natomiast za współtwórców uważa się M. Bakuninina i P. Kropotkina.
Największy rozkwit ruchów anarchistycznych nastąpił na przełomie XIX i XX w. Ich zwolennicy odrzucali ideę państwa oraz koncepcje K. Marksa i F. Engelsa. Aktywnie działali podczas rewolucji w Rosji w 1905, rewolucji lutowej w 1917 oraz w czasie wojny domowej w Hiszpanii. Po II wojnie światowej anarchizm nie stanowił istotnej siły politycznej, pod koniec lat 60. nastąpiło krótkotrwałe jego odrodzenie, szczególnie w Niemczech, Francji i niektórych krajach Ameryki Łacińskiej. Pewne elementy anarchizmu można dostrzec w powstałych w tym okresie ruchach politycznych określonych jako Nowa Lewica.

Istota anarchizmu
Anarchiści za najwyższą wartość uznawali wolność każdej jednostki, której warunkiem jest zniesienie władzy państwa, kapitału i religii. Państwo jako instytucja wyklucza wolność i równość, dlatego trzeba eliminować jego struktury i wpływy. Społeczeństwo anarchistyczne miało być bezpaństwową, wolną od wyzysku formą kooperacji, opartą na zasadach moralnych, rozumie i harmonijnych stosunkach międzyludzkich. Anarchizm burzy wszelkie struktury społeczne, które istniały i istnieją w każdym systemie politycznym, a każde działanie zespołowe nie podlega przymusowi, czy też wywieraniu presji, a opiera się na DOBROWOLNEJ WSPÓŁPRACY, jest ideałem społeczności bez przymusu, społeczności, gdzie członkostwo we wszystkich organizacjach jest dobrowolne. Jest to system, gdzie ma coś do powiedzenia człowiek jako niepowtarzalny i jedyny w swoim rodzaju twór, anarchizm unika właśnie wszelkiej orientacji politycznej. Anarchiści przeciwstawiają się właśnie społeczeństwu jako bezmyślnej, a przy tym bezwolnej masie. Nie ma ludzi lepszych, czy gorszych, bo wszystko zależy od nich samych, od tego, w jaki sposób pokierują oni swoim życiem i co w nim osiągną. Człowiek, który chce dominować wymaga tego, by inni zachowywali się podobnie do niego, a jeśli tak nie robią, czynią źle. Anarchiści uznawali, że burżuazyjna praworządność, chroniona przez państwo, polega na zniewoleniu większości przez mniejszość i że państwo jest organem przemocy klasy panującej nad robotnikami sankcjonowanym przez państwo.
Anarchia jest społeczeństwem ludzi wolnych, gdzie Instynkt społeczny, poczucie solidarności, rozwinie się do najwyższego stopnia, każdy człowiek będzie robił wszystko co tylko będzie mógł dla dobra innych ludzi, dla zadośćuczynienia uczuciom sympatii, jak również i dla łatwo zrozumiałego interesu. Ze swobodnego łączenia się wszystkich dzięki zgrupowaniu się ludzi według ich potrzeb i sympatii, począwszy od dołu do góry, od prostego do skomplikowanego, a więc od interesów najbliższych i kończąc na interesach najogólniejszych, powstanie organizacja społeczna, która będzie miała na celu największy dobrobyt i największą swobodę wszystkich, która złączy całą ludzkość w jedną braterską wspólnotę, zmieniającą się i polepszającą stosownie do zmian okoliczności, i wskazówek doświadczenia.
Szkoły w obrębie anarchizmu
Anarchizm indywidualistyczny (anarchoegoizmu), twórcą Max Stirner, P. Proudhon. Występuje nie tylko przeciw państwu i prawu lecz także przeciw abstrakcjom i ideom ogólnym mającym władzę nad nim. Odrzuca zatem takie pojęcia jak: Bóg, Ojczyzna, ludzkość, rodzina, moralność jako krępujące jego wolność i indywidualność. Unicestwia zatem wszystko co nie jest konkretną poszczególną jednostką - Jedynym (bez względu na płeć, wiek, rasę, narodowość czy inne). Najwyższą zasadą jest dobro osobiste, które powinno kierować naszym postępowaniem. Przyznaje jednostce prawo robienia absolutnie wszystkiego na co ma tylko ochotę, do czego tylko starczy jej sił. Dla Stirnera każdy jest "Jedynym", ponieważ jest niepowtarzalną i egoistyczną osobowością. Człowiek w obronie swej absolutnej wolności powinien być egoistą, w sobie i tylko w sobie poszukiwać najwyższych wartości. Krytykuje gwałtownie państwo jako wroga indywidualnej wolności. Walkę z nim wyobraża sobie, nie jak inni anarchiści poprzez rewolucję, która jego zdaniem może prowadzić tylko do ustanowienia nowego porządku, nowej władzy, jako że rewolucja ma postać zorganizowaną. Rewolucji przeciwstawia zatem bunt polegający na powszechnym bojkocie państwa przez obywateli, którzy przestaną je wspierać czy to pracą czy pieniądzem. W ten sposób doprowadzi się do zaniku państwa. Stirner proponuje i pochwala, jako doraźną walkę z państwem, oszukiwanie go na wszelkie sposoby.
Anarchizm kolektywistyczny (M.Bakunin). Konkretny program powołującego się na hasła nieograniczonej wolności, autonomii i równości jednostek, równocześnie przepoił on masy wiarą w ziszczalność i bliskość wymarzonych ideałów- wolności absolutnej. Nie domagał się stopniowych przemian, reform, lecz mówił o potrzebie nagłego przewrotu, rewolucji proletariackiej w imię urzeczywistnienia anarchistycznego ideału. Należy ufać duchowi niszczenia, który to właśnie jest źródłem wszelkiego życia, że radość niszczenia jest zarazem radością tworzenia. Po obaleniu istniejących stosunków z anarchii wyłoni się nowy, swobodny i lepszy porządek społeczny. Odrzucał pojęcie klas, anarchistą może być każdy kto odczuwa oburzenie i chce odrzucić istniejący porządek społeczny. Postawę tą cechował ostry antyklerykalizm, wrogość do Kościoła i religii. Krytykował on fakt, że im bardziej bogaci się Kościół tym bardziej ubożeje ludność. Zarzuca również religii iż zawsze była sojusznikiem wszelkich tyranii. Wyraźnie postulował zniesienie wszelkiego rodzaju władzy zarówno świeckiej jak i duchownej. Na miejsce jej postulował oddolną samo organizację ludzi na poziomie stowarzyszeń-kolektywów łączących się dobrowolnie w federacje. Kolektywy zaś miały dysponować wspólnie ziemią, kapitałem czy narzędziami pracy. Natomiast każdy z członków danego kolektywu dysponował dowolnie owocami swojej własnej pracy.
Anarchizm komunistyczny (anarchokomunizm), twórca był P. Kropotkin. Uważał, że rewolucja to spontaniczny, bezkrwawy i długi proces przekonywania ludzi do idei anarchistycznej, w efekcie miała stworzyć społeczeństwo oparte na absolutnej wolności jednostek połączonych zasadą komunizmu ekonomicznego, tj. związku wolnych stowarzyszeń, w których wspólną własnością byłyby środki produkcji i konsumpcji;
po obaleniu władzy ludzie powinni połączyć się w komunistyczne wspólnoty, kooperujące ze sobą na zasadach federacji, równocześnie nie pozbawiając jednostki wolności absolutnej, kluczową formułę, dla przyszłych anarchokomunistów: "od każdego według jego siły, każdemu według potrzeb". Państwo ma być zastąpione przez federacyjny system komun robotniczych oparty na wspólnej produkcji i konsumpcji. Program działania anarchokomunistów dzielił się na etapy przed i podczas rewolucji – w obu anarchiści mogą wypełniać tylko role organizatorów i utworzenie anarchistycznego socjalizmu. Anarchizm syndykalistyczny (anarchosyndykalizm), twórcy to G. Sorel, E. Leone, A. Labriola. Widzi przejaw wszelkiego zła w instytucjach. Stawiał sobie za cel mający nadejść niebawem strajk generalny, który obok akcji sabotażowych, ma zniszczyć wraz z systemem kapitalistycznym znienawidzone państwo. Anarchosyndykalistów od innych kierunków anarchistycznych odróżniała niechęć do inteligencji, jako tej klasy, która zawsze bogaciła się kosztem robotników. syndykalizm rewolucyjny, stanowił rozwinięcie anarchokolektywizmu poprzez przyjęcie modelu związkowego jako formy organizacji walki i przyszłego wolnego społeczeństwa bezklasowego.
Anarchizm chrześcijański (anarchopacyfizm)- Lew Tołstoj. Łączył wiarę chrześcijańską w radykalnej formie z ideami wolnościowymi i wspólnotowymi. Jego wierzą iż ewangelia jest anarchistyczna, odwołują się do pism apostołów, a Jezusa uważają za pierwszego prawdziwego anarchistę. Kładą nacisk na zagadnienia moralne, idee sprawiedliwości cenią zaś wyżej niż idee wolnościowe. Fundamentem tej koncepcji była zasada iż najwyższym prawem człowieka jest miłość do Boga i do drugiego człowieka. Tołstoj pisał, że Kościoły hamują rewolucję poprzez przystosowanie do obłudnej, pełnej wyzysku rzeczywistości. Kościoły ochraniają tę obłudę, akceptują wyzysk i nierówność społeczną, odwołując się przy tym do sprawiedliwości niebiańskiej. Zło mieści się w państwie i władzy, które odpowiadają za niedole i cierpienia ludu. Rządy posługują się zawsze gwałtem i przemocą, nie gwarantują nigdy sprawiedliwości lecz opierają się na gwałcie, który się składa ze strachu, przekupstwa, poddawaniu pewnych idei i uczuć oraz armii. Tołstoj bardzo silnie propagował pacyfizm oraz krytykował patriotyzm, który nieuchronnie prowadzi do nacjonalizmu i wojny. Nie popierał rewolucji, jako sprzecznej z ideą chrześcijaństwa o nieodpowiadaniu złem na zło, w walce z państwem, lecz propagował bierny opór, straszniejszą bronią w walce z państwem niż rewolucja. Rewolucjonistów bowiem można przekupić, oszukać, nastraszyć, natomiast bardzo trudno jest pokonać ludzi nie robiących nic złego, lecz bojkotujących państwo poprzez nie płacenie podatków, czy uchylanie się od służby w armii. Anarchokapitalizm (pseudoanarchizm) Szczególny nacisk kładzie na wolny rynek i na wolność człowieka definiowaną jako absolutną wolność dysponowania swoją własnością prywatną (w kapitalistycznym rozumieniu tego terminu) oraz swoją osobą, która jest tu także uznawana za formę kapitalistycznej własności prywatnej. Natomiast kapitalistyczne pojęcie osoby jako własności prywatnej, jak zauważają, może prowadzić do usprawiedliwenia niewolnictwa.
Anarchizm metodologiczny (kontrindukcjonizmu), Paula Feyerabenda. Twierdził, że wiedzę naukową można w sposób racjonalny rekonstruować. Toczono spory o to jaki model nauki indukcyjny, dedukcyjny, konwencjonalny właściwie, czyli racjonalnie, oddaje jej rozwój. Feyerabend krytykuje to założenie: nie istnieje nic takiego jak ponadhistoryczna racjonalność postępowania badawczego. Namawia do wymyślania alternatyw, czyli do proliferacji (jest to termin "wypożyczony" od Lakatosa). "Anarchizm metodologiczny" jest programem (a właściwie antyprogramem), zgodnie z którym należy z wielką ostrożnością podchodzić do każdej dyrektywy metodologicznej, (w tym do samego anarchizmu) bowiem zaistnieć może sytuacja, w której lepiej jest z anarchizmu zrezygnować (aby nie hamować rozwoju wiedzy) niż go utrzymywać. Jest to zalecenie zgodne z autentyczną praktyką badawczą, uczeni częściej rezygnują z metody, niż własnych wyników badań w chwili gdy te ostatnie okazują się rażąco niezgodne z obowiązującą metodologią. Anarchofeminizm (feminizm anarchistyczny), Emma Goldman. Został wzbogacony o refleksję nad sytuacją kobiet i relacjami między płciami. Głównym jego wyróżnikiem jest pogląd, że działanie państwa jest tak samo zniewalające, jak tradycyjne związki rodzinne i seksualne. Zwraca szczególną uwagę na fakt, iż żadne regulacje prawne nie zastąpią zdobywania przez kobiety niezależności psychicznej. Postuluje pełną wolność psychiczną, społeczną i seksualną obu płci. Państwo to forma zinstytucjonalizowanego patriarchatu i matriarchalne (w sumie żadne państwo) nie ma racji bytu. Anarchoprymitywizm - J. Zerzana ,T. Kaczynskiego. Światopogląd odrzucający naukę, technikę i cywilizację. Anarchizm bezprzymiotnikowy - F.Tarrida del Marmol. Postawa, która tolerowała współistnienie różnych szkół anarchistycznych. Stanowił próbę ukazania większej tolerancji pomiędzy anarchistycznymi kierunkami i wyjaśnienia, że anarchiści nie powinni nikomu narzucać wcześniej obmyślonego planu funkcjonowania gospodarki - nawet w teorii. A więc ekonomiczne zapatrywania anarchistów powinny mieć "drugorzędne znaczenie", by obalić kapitalizm i państwo, a swobodne eksperymentowanie winno stać się jedyną regułą wolnego społeczeństwa. Zielony anarchizm (Murraya Bookchina) Ogniskuje się wokół dwóch głównych punktów, ekologii społecznej oraz "prymitywistycznego" anarchizmu. Oprócz tego, niektórzy anarchiści znajdują się pod wpływem głębokiej ekologii, chociaż nie jest ich wielu. Bez wątpienia ekologia społeczna jest najbardziej wpływowym prądem. Ekologia społeczna umieszcza przyczyny kryzysu ekologicznego zdecydowanie w stosunkach dominacji między ludźmi. Panowanie nad przyrodą jest postrzegane jako rezultat dominacji w społeczeństwie, ale ta dominacja osiąga rozmiary kryzysu dopiero w kapitalizmie. Ekologia społeczna proponuje wizję społeczeństwa w harmonii z przyrodą, takiego, które "zawiera w sobie fundamentalne odwrócenie wszystkich tendencji znaczących historyczny rozwój kapitalistycznej technologii i burżuazyjnego społeczeństwa - drobiazgowej specjalizacji maszyn i pracy, koncentracji zasobów i ludzi w gigantycznych przedsiębiorstwach przemysłowych i zbiorowiskach miejskich, rozwarstwienia i biurokratyzacji przyrody i istot ludzkich". Poszczególne prądy łączyły się i przenikały, ze względu na płynność i ewolucję poszczególnych działaczy – wszelkie podziały są bardzo elastyczne. Na przestrzeni dziejów dochodziło do prób godzenia poszczególnych prądów.

Przedstawiciele, ich poglądy w etyce
Michał Aleksandrowicz Bakunin (30 maja 1814 - 13 czerwca 1876) - rosyjski myśliciel, rewolucjonista, zmarł 1 lipca 1876 w południe w Brnie).Mimo że brak u niego spójnego światopoglądu, postulował "filozofię czynu" i rzucał się w wir działalności rewolucyjnej. Zwolennik polskiej walki narodowowyzwoleńczej i stworzenia ruchu slawistycznego, tematów mu bliskich, gdyż wziął za żonę Polkę - Antoninę Kwiatkowską. Ideał, do którego dążył to wolność absolutna. Twierdził, że wszelka władza państwowa, wszelki rząd, z samej swej istoty dąży do podporządkowania obywateli dla swych własnych celów. Dlatego też oświadcza, iż jest wrogiem wszelkiej rządowej, państwowej władzy, wrogiem ustroju państwowego w ogóle, sądzi że lud może być tylko wówczas szczęśliwy kiedy sam tworzy swoje życie, organizuje się od dołu ku górze poprzez samodzielne i dobrowolne zrzeszenia. Odrzucał uprzywilejowanie jednej klasy społecznej nad inną - czy to w sensie klas ekonomicznych, czy np. kobieta-mężczyzna. Najbardziej wartościowym wkładem teoretycznym Bakunina była krytyka współczesnego mu Karola Marksa, którego oskarżał o autorytarne metody, które prędzej doprowadzą do totalitaryzmu niż do społeczeństwa komunistycznego. Marks odwzajemniał się Bakuninowi oskarżeniami o idealizm. Stał się symbolem niezłomnego i idealistycznego bojownika o wolność.
Autor prac: "Dieu et l'tat" (1871), "L'tat et anarchie" (1873), w tłum. pol. "Pisma wybrane" (1965).
Piotr Aleksejewicz Kropotkin (urodzony 9 grudnia 1842 w Moskwie - zmarł 8 lutego 1921 roku w Dmitrowie) - rosyjski uczony i rewolucjonista, zwany anarchistycznym księciem, współtwórca Encyclopaedii Britannica. Zrezygnował z pewnej i świetlanej kariery dworskiej na rzecz nie tylko walki z samowładztwem, ale z państwem, władzą, autorytetem w każdej postaci. Pisał, że dla niego anarchizm to praktyka i teoria życia, gdzie społeczeństwo nie ma żadnego rządu, gdzie harmonia jest gwarantowana nie poprzez przemoc, autorytet, czy przymus państwowy, lecz dzięki porozumieniom zawartym na zasadzie wolności pomiędzy grupami terytorialnymi i zawodowymi. Bycie anarchistą oznacza szacunek dla wszystkich, tolerancję oraz równość we wszystkim będącą synonimem sprawiedliwości, co właśnie według niego jest istotą i esencją anarchizmu. Anarchizm ponadto oznacza wypowiedzenie wojny Prawu, Religii, Autorytetowi, oszukaństwu, podstępowi, wyzyskowi i wszelkiej nierówności. wierzył w naturalną dobroć ludzi, ufał iż w warunkach nieskrępowanej wolności wrodzona dobroć zatryumfuje ostatecznie w człowieku. Przyszły ustrój chciał osiągnąć na drodze rewolucji społecznej, którą traktował jako zjawisko przyrodnicze będące okresem przyspieszonej ewolucji. Wyznawał postulat "każdemu według potrzeb". Wydawał La Revolte, najbardziej znanym tytułem anarchistycznym, jego pogrzeb gromadzi 100 tysięcy osób, staje się też po części demonstracją polityczną.
Autor prac: „Pomoc wzajemna jako czynnik rozwoju społeczeństw”, „Etyka”, „Wielka rewolucja francuska”, „Zdobycie chleba”, „Fields Factories and Workshops”.
Pierre Joseph Proudhon (urodzony 15 stycznia 1809 w Besanon - zmarł 19 stycznia 1865 w Passy), socjalista francuski, ekonomista, socjolog i dziennikarz. Uważany za ojca anarchizmu, jako pierwszy proponowany przez siebie system nazwał anarchią a siebie samego anarchistą (Je suis anarchiste). Atakował państwo, kościół oraz system kapitalistyczny. Postulował zmiany społeczne za pomocą reform, nie poprzez rewolucję, Miałyby one stopniowo prowadzić do społeczeństwa bezklasowego i bezpaństwowego. Proudhon zwalczał własność, którą utożsamiał z kradzieżą, podjął próbę stworzenia banku o zerowym oprocentowaniu. Zbudował podstawy systemu pomocy wzajemnej, którego zasady są do dziś stosowane w zakładach ubezpieczeń wzajemnych. Chciał zjednoczyć rzemieślników, robotników i drobnych przedsiębiorców przeciwko posiadającej ziemię politycznej, przemysłowo-finansowej klasie rządzącej. Chciał decentralizacji władzy. Opowiadał się także za wolnym handlem, dobrowolnym stowarzyszeniem i maksymalizacją dostępu do własności, a za siłę napędu historii uważał Proudhon idee sprawiedliwości i wolności. Proudhon był przeciwnikiem rewolucji sądząc, że działanie przemocą prowadzi do despotyzmu, proponował ewolucyjne przemiany przeprowadzane przy bojkocie instytucji państwowych. Doktryna proudhonowska głosi: obrona indywidualnej, rodzinnej własności, patriotyzm francuski i pochwała wojny, nacisk na cnoty familijne i patriarchalny model rodziny (łącz nie z uznaniem przyrodzonej niższości kobiet).
Autor prac: „System sprzeczności ekonomicznych, czyli filozofia nędzy”,” Wyznania rewolucjonisty”
Antonio Labriola (ur. 2 lipca 1843 r. w Cassino - zm. 2 lutego 1904 r. w Rzymie) - filozof, teoretyk marksizmu, działacz włoskiego ruchu robotniczego. filozof włoski. Charakterystyczne dla L. podejście historyczne (a nie socjologiczne) nie zmierzało do wykrycia ogólnych, stałych zależności pomiędzy abstrakcyjnie wyróżnionymi zjawiskami życia społecznego (np. klasami), ale do opisu niepowtarzalności faktycznego procesu dziejowego w rozmaitości działających w nim sił, a więc też kultury. Takie potraktowanie marksizmu (gł. w Szkicach o materialistycznym pojmowaniu dziejów) wpłynęło na jego kształt i rolę we Włoszech. Wiele dla rozpropagowania myśli L. uczynił jego najwybitniejszy uczeń B. Croce. Obok Hegla autorytetem dla młodego Labrioli był Baruch de Spinoza, który "ujmuje człowieka jedynie jako moc naturalną" i problem wolności rozstrzyga nie wychodząc "poza rozważanie rzeczy z punktu wdzenia przyczynowości"
Autor prac : „Szkice o materialistycznym pojmowaniu dziejów”(1961), „Pisma filzoficzne i polityczne” (2 tomy; 1962-1963), „Korespondencja” (1966).
Georges Eugene Sorel (ur. 2 listopada 1847 w Cherbourgu, zm. 29 sierpnia 1922 w Boulogne sur Seine) - francuski myśliciel społeczny, socjologTwierdził, że zawsze będą istnieć instytuty ucisku jak : policja, armia, biurokracja. Rozwój społeczny wg niego opierał się na grze sił wypadkowych, co odpowiadało walce człowieka np. z żywiołami przyrody. Traktował on o mitach i utopiach. Mity to wizje przyszłej walki, to strajk powszechny syndykalistów, rewolucja katastroficzna Marksa. Utopia zaś to intelekt i racjonalne wizje przyszłości; jest ona czynnikiem destrukcjnym i demoralizującym świadomość grup społecznych. Twórczą więź społeczną widział w istnieniu stosunków pozainstytucjonalnych w spontanicznym tworzeniu nowej kultury przez społeczeństwo syndykalizmu. Postulował odizolować proletariat od innych klas. Proletariat powinien pracować nad emancypacją spod wszelkiego kierownictwa. Był przeciwny akcjom sabotażowym, a idea strajku powszechnego miała być poprzedzona licznymi strajkami lokalnymi. Pragnie, by proletariat odrodził takie wartości jak godność, wielkoduszność, heroizm, solidarność, odpowiedzialność jednostkowa. Etyka Sorela nie ogranicza się do sfer produkcji i wojny klasowej - przywiązuje on też wielką wagę do dyscypliny seksualnej i cnót rodzinnych jako podstawowych źródeł moralności, widząc w rozwiązłości i osłabieniu więzi rodzinnej sprzymierzeńca burżuazji.
Autor prac: “Rflexions sur la violence” (1908), “ La dcomposition du marxisme” (1908), “ Les illusions du progress” (1908), “ Matriaux d'une thorie du proletariat” (1919).
William Godwin (urodzony 3 marca 1756 - zmarł 7 kwietnia 1836) angielski publicysta polityczny i myśliciel. W Londynie wśród uczestników w spotkaniach kółek rewolucyjnych powstałych po rewolucji amerykańskiej zostaje mu zaszczepiona myśl obrony praw człowieka, która zaprowadzi go wprost ku anarchizmowi. Uważał on bowiem, iż prawa człowieka powinny pozwolić na stworzenie rządu odpowiadającego potrzebom wszystkich ludzi. Zaś zastanawiając się nad takim rządem doszedł do wniosku, że nie powinno go być w ogóle. Twierdził, że ludzie są z natury równi, a władza deprawuje rządzących i rządzonych, tworząc i pogłębiając nierówności. Tylko pozbawiona instytucji władzy społeczność może stworzyć warunki dla powszechnej pomyślności.

Teoretycy anarchizmu postulowali nieco odmienne wizje przyszłego ładu , ale wspólnie dążyli do dobrowolnej federacji wolnych stowarzyszeń stworzonych na zasadzie wspólnoty interesów i celów, gdzie wszyscy członkowie są równi, gdzie nie ma żadnej władzy i związanego z nią aparatu przymusu i ucisku. Wszystkie zatem wizje nowego społeczeństwa można określić i podsumować krótkim stwierdzeniem - były to próby dążące do zagwarantowania jak najszerszej wolności jednostce.
Ogólne wnioski dla etyki anarchizmu
Alfred Cuzn twierdzi, że ucieczka od anarchii nie jest możliwa, bo stale żyjemy w anarchii. Anarchia, jak materia, nigdy nie znika – zmienia jedynie formę. Pytanie polega na tym, w jakim rodzaju anarchii żyjemy w tej chwili, rynkowej, czy może nierynkowej (politycznej). Dalej, postawiono twierdzenie, że istnieją dwa rodzaje anarchii – hierarchiczna i pluralistyczna. Im bardziej powszechna jest polityczna anarchia, tym bardziej przypomina ona anarchię rynkową. Praktyka anarchii jest oceniana w kategoriach zdolności do minimalizowania poziomu przymusu w społeczeństwie. Pokazuje się, że anarchie powszechne są o wiele mniej brutalne niż anarchie hierarchiczne. Z kolei Larry Gambone uważa, że taka idealna społeczność może nigdy nie zaistnieć, ale anarchista uważa ją za coś, ku czemu warto dążyć. O ile prawie na pewno nie potrzebujemy ideologii, to wciąż potrzebujemy ideałów, które popychałyby nas naprzód. Ograbieni z ideałów, łatwo możemy popaść w wulgarny materializm, konsumeryzm lub fałszywe idee w rodzaju komunizmu czy nacjonalizmu. Niewątpliwie ideały nie są dla każdego i podobnie jest z anarchizmem, zwłaszcza jeśli wziąć pod uwagę to, iż wymaga on maksymalnej odpowiedzialności i zaufania do samego siebie. Jasnym chyba jest, że każda "zdrowa" anarchia potrzebować będzie społecznej presji, by odciągnąć ludzi od działań z wykorzystaniem przemocy; z drugiej jednak strony - zapobiec używaniu przemocy przez jednostkę znaczy tę jednostkę ograniczyć. Każde społeczeństwo narzuca ograniczenia i nie da się tego uniknąć. Anarchizm nie oznacza perfekcyjnej wolności; anarchia to brak rządu i nałożonej przez niego nierówności. Wykazanie utopijności prawdziwej wolności nie jest bynajmniej argumentem przeciwko anarchizmowi, jest jedynie potwierdzeniem tezy, iż nic nie jest idealne. Zdaniem wielu historyków anarchizm w swych źródłach jest arystokratycznym, nostalgicznymi romantycznym poglądem na świat. Pociągać może ludzi wrażliwych, o szczególnie dobrym sercu. W ujęciu modelowym etyka anarchistów daje się streścić w dwóch podstawowych punktach: jest inspirowana ewangeliczną nauka Jezusa ora etosem rycerskim. Różnica polega na tym, że rycerzowi nakazuje zemstę za doznane krzywdy. Jest jednak przeświadczona, że człowiek jest nieskończenie otwarty na dobro, jakkolwiek popada i w zło :upada, ale może się podnieść, czyni zło, ale może czynić i dobro. Człowiek jest nieskończenie zdolny do moralnej regeneracji; mimo ogromu zła, nauka Jezusa pozwala wierzyć, że tak być nie musi albowiem człowiek dysponuje ogromną możliwością dobra. To, co złe otwiera się na dobro.
Natomiast decyzje wyborów moralnych są uwarunkowane egzystencjalnie i pojawiają się jako reakcje na bodźce płynące ze środowiska. A usunięcie formalnych autorytetów automatycznie wyzwoli w człowieku jego dyspozycje do dobra i skonkretyzuje je w faktach społecznej rzeczywistości. Człowiek żyjąc w kręgu społeczności zorganizowanej w sposób nieformalny, podmiotowy i wolny od przymusu zewnętrznych autorytetów, będzie dobry i wolny. Ewentualne dewiacje poskromi sama, podmiotowo ustanowiona społeczność.
Dodatkowo etyka anarchistów głosi, że słaby i silny posiada takie same prawa ludzkie. Nawiązuje przez to do nauk Jezusa; prawa człowieka są równe dla wszystkich, słaby nie jest gorszy od silniejszego ani biedny od bogatego. Kieruje się ideą pacyfistyczną, szanująca podmiotowość społeczną.
Myśl anarchistyczna w swej warstwie metafizycznej podkreśla pryzmat życia nad teorią, istnienia nad istotą.

Polski anarchizm nigdy nie stał się znaczącą siłą polityczną czy filozofią pociągającą za sobą rzesze zwolenników. Jednakże błędem jest pomijanie jego wpływu na historię kraju w XX wieku. Mimo niewielkiej liczby zwolenników był widoczny w pierwszych latach swojej działalności za sprawą propagandy czynem i agitacji wśród najniższych klas społecznych. Anarchizm inspirował i inspiruje wiele ruchów społecznych : syndykalizm robotniczy, przenikał ruchy chłopskie, w czasie rewolty społecznej lat 60. , w ruchach jak Nowa Lewica, Zieloni oraz niektórych subkulturach młodzieżowych (punk, hardcore, rastafariani).

Bibliografia:
1) Anarchistyczny Magazyn Autorów "Mać Pariadka" nr 6-8/97 , nr 3-4/98
2) Michał Bakunin, „ Katechizm Rewolucyjny”,, Oficyna Wydalnicza Bractwa "Trojka" & F.A., Poznań 1997.
3) Jedynak Stanisław - „Etyka XX wieku”, Wydawnictwo Marii Skłodowskiej-Curie, Lubin 1991
4) Jedynak Stanisław - „Mały słownik etyczny”, Oficyna wydawnicza Branta, Bydgoszcz 1995
5) Jedynak Stanisław - "Etyka polska w latach 1863-1918", Wiedza Powszechna, Warszawa 1977
6) Horderich Ted - „Etyka filozofii” Wydawnictwo Zysk i Spółka, wyd. I, Poznań 1995
7) Horderich Ted - „Encyklopedia filozofii”, tom I i I, Wydawnictwo Zysk i Spółka, wydanie I, Poznań 1999
8) Kulczycki Ludwik - "Anarchiści - sylwetki" t. I, II, Anarchistyczna Oficyna Wydawnicza Nabat, Poznań 1999
9) Nozick Robert - "Anarchia, państwo, utopia", Fundacja Aletheia, Warszawa 1999
10) Schaff Adam - "Narodziny i rozwój filozofii marksistowskiej", KiW, Warszawa 1950
11) R. Smolski, M. Smolski, „Słownik Encyklopedyczny Edukacji Obywatelskiej”, Wydawnictwo Europa, rok wydania 1999
12) Źródła internetowe :
http://pl.wikipedia.org/wiki/Anarchizm
http://pl.wikipedia.org/wiki/Sytuacjonizm społeczno-artystyczny
http://pl.wikipedia.org/wiki/Anarchoindywidualizm
http://www.zetetics.com/mac/agora1.htm
http://pl.wikipedia.org/wiki/Antonio_Labriola
http://pl .www.mises.org.
http://www.zetetics.com/mac/agora1.htm
http://www.czsz.prv.pl
http://klapek.host.sk/klasycy.htm