Budowa socjalizmu w ZSRR

Sytuacja Rosji po zwycięskiej Rewolucji Październikowej była bardzo trudna. Stojący na czele delegacji radzieckiej w Brześciu, Lew Trocki, złamał dyrektywy KC i w odpowiedzi na ultimatum niemieckie, zawierające postulaty terytorialne i polityczne, zerwał rokowania, zamiast podpisać pokój. Nad Krajem Rad zawisło śmiertelne niebezpieczeństwo. 18 lutego 1918 r. Niemcy, dysponując ok. 30 dywizjami, przeszli do natarcia.
3 marca 1918r. w Brześciu Litewskim został podpisany traktat pokojowy. Na jego mocy zakończony został stan wojny między Rosją Radziecką a Niemcami. Niemcy utrzymali się w Estonii, na Litwie i Łotwie oraz w części Białorusi. Uznano niezależność Ukrainy i Finlandii. Rosja musiała podpisać traktat pokojowy z Ukraińską Radą Centralną posłuszną Niemcom. Ponadto winna była zdemobilizować armię i zapłacić olbrzymią kontrybucję. Za tak wysoką cenę pokój nie trwał długo.

Długoletnia wojna zrujnowała rolnictwo. Jednakże w ciężkich zmaganiach władza radziecka krzepła. 10 lipca 1918r. uchwalona została pierwsza konstytucja. Głosiła ona, że Rosja Radziecka jest państwem dyktatury proletariatu, pozbawiała praw politycznych dotychczasowych wyzyskiwaczy i ludzi związanych z carskim reżimem, wprowadzała zasadę, „kto nie pracuje, ten nie je”.

Latem 1918 r. rozpoczyna się wojna domowa. Przeciwko socjalizmowi wystąpili rosyjscy obszarnicy i burżuazja, reakcyjny były korpus oficerski, kułacy itp. oraz rządy państw ententy. 25 maja 1918r. przeciwko władzy radzieckiej wystąpił korpus czechosłowacki złożony z 60 tys. jeńców wojennych, którzy otrzymali prawo powrotu przez Władywostok, pod warunkiem złożenia broni. Z buntownikami wystąpili wspólnie eserzy i kontrrewolucyjni wojskowi. Jednocześnie doszło do otwartych wystąpień kontrrewolucyjnych w większych miastach, między innymi w Moskwie.

Socjaliści mieli utrudnione zadanie, ponieważ kontrrewolucjoniści mieli sojusz z interwentami (Wielką Brytanią, Niemcami i Turcją). Na Ukrainie utworzono tzw. Dyrektoriat, z Semenem Petlurą na czele, który zawarł układ z Francją. Francja kontrolowała gospodarkę Ukrainy, a Petlura zobowiązał się wystawić 30 tys. armię do walki z bolszewikami. Prowadzenie wojny domowej pociągało za sobą wiele wyrzeczeń mas pracujących. Wprowadzona przez państwa ententy blokada ekonomiczna, lądowa i morska, zniszczony przemysł i rolnictwo – stworzyły niezmiernie trudną sytuację w kraju. Wprowadzono tzw. komunizm wojenny, nakazujący podporządkowanie wszystkich spraw potrzebom frontu.

Wiosną 1920r. zapanował względny spokój i władze radzieckie przystąpiły do odbudowy zniszczonego kraju.

Lecz trwające od 1919 r. walki polsko – bolszewickie przekształciły się w stan trwały. W kwietniu 1920 r. Józef Piłsudski na czele pięćdziesięciotysięcznej armii polskiej wkroczył na Ukrainę. Wykorzystując zaskoczenie i brak przygotowania Armii Czerwonej na tym froncie, wojska polskie szybko posuwały się naprzód i 6 maja zdobyły Kijów. W ten sposób prawie cała prawobrzeżna Ukraina znalazła się w polskich rękach.

Sytuacja uległa zmianie, gdy przełamując skutki zaskoczenia, Armia Czerwona przystąpiła do kontrofensywy. Wojska Piłsudskiego zostały zmuszone do odwrotu.

Wielkie mocarstwa, popierając siły białej Rosji, dążąc do odbudowy państwa rosyjskiego w granicach z 1914 r., były przeciwne polskiej ekspansji na wschodzie. 8 grudnia 1919 r. określiły one tymczasową wschodnią linę graniczną Polski, 11 lipca 1920 r. potwierdzoną przez brytyjskiego ministra spraw zagranicznych, Georga Curzona – jako podstawę do pośrednictwa pokojowego w wojnie polsko – radzieckiej. Linia ta pokrywała się z dawną granicą Królestwa Polskiego, z tym, że po stronie polskiej pozostawał obwód białostocki. Wojnę zakończyło podpisanie 12 października 1920 r. wstępnych porozumień pokojowych, a następnie traktat pokojowy zawarty 18 marca 1921r. w Rydze