Dwubiegunowy podział świata po II wojnie światowej. Zimna wojna.

II wojna światowa przyniosła wiele cierpienia, bólu i krzywd. W wojnie uczestniczyły 72 państwa. Działania wojenne prowadzono w Europie, Afryce i Azji. Pod broń powołano ok. 110 mln żołnierzy. Życie utraciło 50 mln osób, z tej liczby 20 mln było ofiarami terroru i ludobójstwa. Aż 80% spośród tych, którzy zginęli zamieszkiwało Europę. Trudno oszacować faktyczne koszty wojny. Niewątpliwie zrujnowana została gospodarka światowa. Załamał się światowy system monetarny. Po 1945 roku narodził się nowy świat. Już od 1941 roku Stany Zjednoczone i Związek Radziecki zgodnie współpracowały, ponieważ miały wspólny cel – pokonanie faszystowskich Niemiec i ich sprzymierzeńców. Wizję ostatecznego powojennego ładu nakreśliła konferencja w Jałcie, podczas której zapadła decyzja o wyznaczeniu Stalinowi strefy wpływów w Środkowej i Wschodniej Europie. Świat odtąd miał żyć w zgodzie i jedności. Po wielkim zwycięstwie nad Rzeszą, z powodu planów Stalina dotyczących przejęcia władzy w całej Europie, a nawet na świecie, stosunki te jednak znacznie się pogorszyły.
W końcowym etapie wojny wojska radzieckie wyparły Niemców z całej Europy Wschodniej – Polski, Czechosłowacji, Rumunii, Bułgarii, Węgier i wschodniej części Niemiec. Oczywiście należy zawdzięczać Stalinowi uwolnienie nas od nieludzkich hitlerowców, jednak wolność ta nie trwała długo. Zaraz po tym zbawiennym dla nas czynie Stalin postanowił wbrew obywatelom wyzwolonych państw wprowadzić w nich rządy komunistyczne i ustrój wzorowany na ustroju radzieckim. Słabe i wykończone przez hitlerowców państwa nie miały możliwości walki z komunizmem. Stalin „podbudowany” zwycięstwem nad Europą Wschodnią zaczął snuć plany na temat podbicia całego świata.
W tej sytuacji państwa Europy Zachodniej poczuły się zagrożone ewentualną agresją ze strony ZSRR, jednak wyniszczone wojną i bardzo słabe nie mogły liczyć na samodzielną obronę przed falą komunizmu. Jedynym państwem, które pozostało silne po wojnie i mogło pomóc w powstrzymaniu Stalina były Stany Zjednoczone. W następstwie koniunktury wojennej USA dysponowały olbrzymimi nadwyżkami w bilansie handlowym z Europą. Stały się wierzycielem wielu krajów europejskich, szczególnie Wielkiej Brytanii. Nad Francją i Anglią w latach 1945 – 1947 zawisło niebezpieczeństwo całkowitego załamania się systemu finansowego. We Francji trudności gospodarcze wyraziły się w szybko postępującej inflacji. Rząd brytyjski wydał w 1947 roku miliardy dolarów na akcję pomocy międzynarodowej i zaciągnął długi u amerykańskiego wierzyciela. W tej sytuacji amerykańska administracja opracowała plan odbudowy Europy, znany jako plan Marshalla, gdyż jego założenia przedstawił G. Marshall. Warunkiem udzielenia pomocy państwom europejskim było usunięcie z rządów komunistów. Warunki dyktowane przez Amerykanów przyjęło 16 państw, które założyły Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG). Dało to początek dzisiejszej Unii Europejskiej. Miano dopuszczać kapitał amerykański na europejski rynek oraz uzgadniać plany odbudowy i rozwoju gospodarki z administracją amerykańską. Przyczyniło się to do zaognienia konfliktu i rywalizacji między USA a ZSRR.
Stalin planował wojnę, więc próbował dorównać Stanom Zjednoczonym pod względem militarnym. 16 lipca 1945 roku o godzinie 17.30 nastąpiła pierwsza w dziejach ludzkości detonacja bomby jądrowej. Rozpoczęła się epoka rozszczepiania atomów. Potęga broni, jaką dysponowali Amerykanie budziła przerażenie na całym świecie. Zdając sobie sprawę z posiadania przez USA bomby atomowej i nie chcąc być gorszym uczeni radzieccy na polecenie Józefa Stalina skonstruowali własną. Państwa zachodu w obawie przed agresją ze strony Sowietów ciągle udoskonalały broń, czołgi, czy samoloty. Rozpoczął się tak zwany wyścig zbrojeń.
Oprócz tego władze komunistyczne starały się wzbudzić nienawiść do Stanów Zjednoczonych i Europy Zachodniej wśród państw od siebie zależnych. Dlatego też media w państwach komunistycznych udzielały fałszywych informacji np. o planach ataku NATO na komunistów, państwa te zostały odcięte od prawdziwych informacji ze świata. Utrudniano kontakty zagraniczne, prawie całkowicie oddzielono Europę Wschodnią od Zachodniej. Można powiedzieć, że powstały dwa światy oddzielone wielkim murem, przez który przedostanie się stało się prawie niemożliwe. „Mur” ten został potem nazwany „żelazną kurtyną.”. Sformułowanie to, obok „zimnej wojny” zaczęło funkcjonować od momentu wygłoszenia przez Winstona Churchilla orędzia nawołującego do odrzucenia i masowego zwalczania komunizmu. W 1949 roku USA oraz 11 państw Europy Zachodniej utworzyło dla zapewnienia lepszej obrony przed stroną wschodnią sojusz pod nazwą Pakt Północnoatlantycki (NATO). W odpowiedzi na to we wschodniej części Europy powstał inny układ sił militarnych podpisany przez ZSRR i 7 państw znajdujących się w jego strefie wpływów. Od miejsca, w którym wszedł w życie został nazwany Układem Warszawskim, w którym główną rolę odgrywał ZSRR.
Na krótko przed powstaniem NATO i Układu Warszawskiego, trzy z czterech państw okupacyjnych Berlina zdecydowało się na utworzenie na tym terenie w pełni suwerennego państwa – Republiki Federalnej Niemiec. Ponieważ to wojska Armii Czerwonej w ostatnich godzinach wojny zajęły wschodnią część Berlina, Stalin postanowił nie rezygnować z tego terenu i w odpowiedzi na powstanie RFN utworzył Niemiecką Republikę Demokratyczną – NRD. W tej sytuacji jedno miasto zostało podzielone murem zbudowanym w celu uniknięcia emigracji ludności ze Wschodu na Zachód. Miało się tak dziać, ponieważ zachodnia część Berlina wspierana przez olbrzymie dotacje z USA była znacznie lepiej rozwinięta pod względem ekonomicznym. „Mur berliński” został zburzony dopiero w 1991 roku, kiedy to też powstało w pełni demokratyczne państwo niemieckie.
Przełomowe wydarzenia nie rozgrywały się jedynie w Europie. Nie można zapomnieć o rewolucji na Kubie. Miała ona charakter antyimperialistyczny i antyfeudalny, a w końcowej fazie przerodziła się w pierwszą na półkuli zachodniej rewolucję socjalistyczną. 16 lutego 1959 roku doszło do obalenia reżimu. Urząd premiera objął F. Castro, a Kuba stała się pierwszym na Zachodzie państwem socjalistycznym. Wtedy to fala komunizmu przeniosła się aż za Atlantyk. Kolejnym państwem pozaeuropejskim, które dosięgnęła ręka Stalina, była Korea, znajdująca się od 1910 roku w rękach japońskich, decyzją mocarstw miała stać się po II wojnie światowej niepodległym państwem. Na zasadzie porozumienia między państwami alianckimi odpowiedzialność za realizację postanowień kapitulacyjnych wojsk japońskich w Korei powierzono: na północ od 38 równoleżnika - dowództwu wojsk radzieckich, na południe - dowództwu wojsk amerykańskich, których armie uwolniły znaczne części Korei spod okupacji japońskiej. Stany Zjednoczone i ONZ podjęły rozmowy z ZSRR na temat zjednoczenia państwa, jednak nie przyniosły one żadnych rezultatów. Moskwa, podobnie jak w wypadku Niemiec, postanowiła zapewnić sobie stałe wpływy w okupowanej przez siebie części, tworząc tam reżim "demokracji ludowej", pod pełną kontrolą miejscowych komunistów. Wojska radzieckie wycofały się z Korei dopiero pod koniec 1948 roku, gdy komunistycznemu rządowi już nic nie zagrażało, a armia dawała pełne gwarancje lojalności wobec ZSRR. W tej sytuacji do wycofania swoich wojsk z Korei zostały zmuszone również USA.. W czerwcu 1950 roku armia Korei Północnej rozpoczęła bratobójczą wojnę. Armia południowokoreańska z ogromną pomocą sił ONZ nie tylko z łatwością pokonała wojska napastnicze i przekroczyła 38 równoleżnik. Celem dalszych działań miało być zjednoczenie kraju pod jednym demokratycznym rządem. W tej fazie konfliktu wmieszały się komunistyczne Chiny. Konflikt bardzo łatwo mógł się przerodzić w wojnę światową. Nie stało się tak, ale aż do 1953 roku trwały krwawe walki na terytorium Korei z milionowymi armiami chińskimi. W 1953 roku osiągnięto porozumienie, jednak podział na 2 państwa koreańskie został utrzymany. Wojna ta miała ogromne konsekwencje w polityce światowej. Wytworzyła przede wszystkim powszechny strach przed wojną światową, w której użycie bomb atomowych, produkowanych już wówczas także w ZSRR, stawało się w ewentualnym konflikcie bardzo prawdopodobne.
Śmierć Stalina w marcu 1953 roku wstrząsnęła podstawami radzieckiego państwa, nie spowodowała jednak natychmiastowego rozpadu systemu stalinowskiego. Liczne narody ZSRR i ludność całej Europy Wschodniej powoli przestawała żyć w poczuciu nieustannego zagrożenia. Na kilka dni po jego śmierci urząd premiera objął Georgi Malenkow, a stanowisko sekretarza partii objął Nikita Chruszczow. Ogromnymi wpływami cieszył się również Ł. Beria. Robotnicy w państwach socjalistycznych zaczęli się buntować. 16 czerwca robotnicy budowlani wschodniego Berlina zaprotestowali przeciwko zawyżonym normom produkcyjnym. Była to początkowo niewielka grupa robotników, ale w krótkim czasie urosła do pokaźnego tłumu. Kiedy rząd odmówił pertraktacji z delegacją, przez miasto ruszył pochód domagający się już nie wycofania podwyższonych norm, lecz ustąpienia kierownictwa partii i rządu oraz wolnych wyborów. Wznoszono hasła: "precz z rządem", "chcemy wolności, prawa i chleba". Strajk, który wybuchł 17 czerwca 1953 roku objął nie tylko Berlin, ale także szereg innych ważnych ośrodków przemysłowych NRD: Magdeburg, Erfurt, Lipsk i inne miejscowości. Powstanie zostało szybko stłumione, ale dało początek szeregowi innych mniejszych lub większych buntów przeciwko ustrojowi socjalistycznemu.
W 1989 roku, a właściwie od 1 stycznia 1990 roku przestała obowiązywać dotychczasowa nazwa państwa polskiego - PRL (dzięki NSZZ "Solidarność"). Państwu przywrócono jego tradycyjną nazwę - Rzeczpospolita Polska, a godłu koronę. Przykład przeobrażeń w Polsce przyspieszył procesy demokratyczne w pozostałych krajach tzw. "bloku wschodniego". Występujący w nich coraz wyraźniej kryzys gospodarczy, będący efektem komunistycznej gospodarki planowej, powodował rosnącą frustrację szerokich mas ludności, pozbawionej ponadto jakichkolwiek wolności politycznych. Żelazna kurtyna "runęła" w 1991 roku. Państwa "bloku wschodniego" stały się w większości wolne, niezależne i demokratyczne. W grudniu 1991 roku, w przeddzień 69 rocznicy swojego powstania przestał również istnieć Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich. Powstała demokratyczna Rosja, co przyczyniło się do powstania w pełni wolnej Europy.