Kompetencje głównych instytucji UE – rady europejskiej, parlamentu europejskiego, rady, komisji, trybunału sprawiedliwości oraz trybunału obrachunkowego

1. Rada Europejska.
2. Parlament Europejski
3. Rada Unii Europejskiej
4. Komisja Europejska
5. Europejski Trybunał Sprawiedliwości
6. Trybunał Obrachunkowy
7. Literatura

1. Rada Europejska.

Rada Europejska odgrywa najważniejszą rolę w kształtowaniu polityki Unii Europejskiej. Jest instytucją , która kontynuuje konferencje szefów państw rządów Wspólnoty. Rada stanowi miejsce spotkań głównych „aktorów” europejskiej sceny: prezydentów Francji i Finlandii, kanclerza Niemiec oraz premierów pozostałych państw członkowskich. Każdy problem oceniają oni z pozycji narodowych. Decyzja zostaje podjęta konsensusu, gdy zostaną uwzględnione podstawowe interesy wszystkich państw członkowskich.
Rada Europejska odgrywa bardzo dużą rolę w sprawach związanych z realizacją zadań pozawspólnotowych Unii Europejskiej.
Rada Europejska:
· Stanowi płaszczyznę wymiany poglądów, dyskusji oraz osiągania porozumienia na najwyższym szczeblu politycznym
· Wytycza kierunki działań Unii
· Uczestniczy w procesie decyzyjnym, szczególnie w przypadkach rozstrzygania kwestii przekazywanych jej przez Radę Unii
· Jest w stanie podejmować decyzje polityczne, gdy nie jest to możliwe przez Radę Unii
· Podejmuje podstawowe decyzje polityczne w sprawie procesu pogłębiania i stabilizowania procesu integracyjnego
· Określa kryteria członkostwa dla państw kandydujących
· Współpracuje z Komitetem Politycznym przy opracowaniu zasad i ogólnych kierunków wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa
· W dziedzinie sprawiedliwości i spraw wewnętrznych w pracach pomaga jej Komitet Koordynacyjny
· Rad i pomocy w przedmiotowych sprawach udziela jej Komitet Polityczny, składający się z dyrektorów politycznych delegowanych przez państwa członkowskie.
Działanie Rady Europejskiej nie podlega kontroli Trybunału Sprawiedliwości. Nie ma on własnej siedziby, posiedzenia odbywają się w stolicy lub jednym z miast państwa, które aktualnie przewodniczy Unii.

2. Parlament Europejski.

Parlament Europejski jest organem składającym się z „przedstawicieli narodów”. Członkowie Parlamentu Europejskiego wybierani są na 5 lat i są niezależnymi posłami. Uważa się go za instytucję mającą wpływ na demokratyzację w unii Europejskiej. Parlament Europejski wyposażony jest w uprawnienia do:
· Uprawienia kontrolne głównie wobec Komisji
· Zatwierdzenia przewodniczącego Komisji i komisarzy
· Zatwierdzenia budżetu i udzielenia Komisji absolutorium z jego wykonania
· Zatwierdzenia niektórych umów międzynarodowych
· Ma prawo do ustanowienia tymczasowych komitetów kontrolujących ewentualne wykroczenia w stosowaniu prawa wspólnotowego
· Mianowania Rzecznika Praw Obywatelskich całej Wspólnoty
· Ma prawo współdecydowania z Radą Ministrów Ministrów przyjęciu przepisów proponowanych aktów prawnych.
Istnieją cztery możliwe rodzaje postępowania legislacyjnego prowadzonego przez Parlament Europejski w ramach których uczestniczy on w procesie stanowienia prawa wspólnotowego wspólnotowego tworzenia dorobku Unii Europejskiej. Są nimi następujące procedury:
1. Procedura konsultacji- zapoznaniu się przez Radę ze stanowiskiem Parlamentu zanim propozycja legislacyjna zgłoszona przez Komisję Europejską będzie przedmiotem głosowania w Radzie. Procedura konsultacji jest stosowana w wielu obszarach polityki Wspólnoty, często bardzo szczegółowych, np. w zakresie wspólnej polityki rolnej, obywatelstwa UE czy kwestii harmonizacji podatków pośrednich.
2. Procedura wyrażania zgody- polega na udzieleniu lub nie udzieleniu zgody przez Parlament Europejski na przyjęcie przez Radę Unii Europejskiej aktu prawnego. Ta procedura jest wymagana zazwyczaj przy przyjmowaniu aktów prawa międzynarodowego, dotyczących stosunków UE z innymi państwami, np. przy zawarciu traktatów stowarzyszeniowych z państwami trzecimi. Stosuje się ją w szczególności przy podejmowaniu decyzji o rozszerzeniu Unii o nowe państwo lub państwa. Zgoda ta potrzebna jest również przy określaniu zadań, celów, organizacji i koordynacji funduszy strukturalnych.
3. Procedura współpracy- pozwala Parlamentowi na zmianę zgłoszonej przez Komisję propozycji legislacyjnej, ale w tym przypadku ostateczna decyzja należy do Rady UE. Obecnie procedura współpracy ma miejsce jedynie w odniesieniu do aktów prawnych dotyczących unii gospodarczej i walutowej.
4. procedura współdecydowania-stanowi bardziej rozwiniętą formę procedury współpracy. Polega na wspólnym stanowieniu prawa przez Radę i Parlament Europejski.W ramach tej procedury funkcjonuje Komitet Pojednawczy, składający się z członków Rady i równoważnej im liczby członków Parlamentu, który ma za zadanie doprowadzenie do porozumienia członków obu organów w kwestii wspólnego projektu aktu prawnego. Procedura ta ma zastosowanie do wielu kwestii, m.in. swobodnego przepływu pracowników, ochrony konsumentów, edukacji czy zdrowia.

3. Rada Unii Europejskiej.

Rada Unii Europejskiej, inaczej zwana Radą Ministrów jest najważniejszym prawodawczym organem Unii Europejskiej. Rada stanowi reprezentację państw członkowskich w strukturach wspólnotowych. Na forum Rady następuje uzgodnienie polityki gospodarczej państw członkowskich. Do zadań Rady należy:
· Tworzenia prawodawstwo dla Unii Europejskiej
· Ustalenie celów politycznych
· Koordynowanie polityki gospodarczej państw członkowskich
· Zawieranie porozumień międzynarodowych imieniu Unii Europejskiej
· Podejmowanie decyzji w kwestiach wspólnej polityki zagranicznej .
Rada Unii Europejskiej wydaje następujące akty prawne:
· rozporządzenia - są stosowane bezpośrednio we wszystkich krajach członkowskich, bez potrzeby wpisania do ustawodawstw narodowych,
· dyrektywy - zobowiązują państwa członkowskie do osiągnięcia wyznaczonego celu, pozostawiając im prawo wyboru formy i środków realizacji,
· decyzje - zobowiązują tych, do których są adresowane. Mogą to być państwa, ale również przedsiębiorstwa czy nawet osoby prywatne,
· zalecenia i opinie - nie są wiążące dla krajów członkowskich.

4. Komisja Europejska.

Komisja Europejska jest jednym z głównych organów UE. Komisja Europejska pełni trzy podstawowe funkcje:
· posiada inicjatywę ustawodawczą,
· jest "strażnikiem traktatów" (funkcja kontrolna wobec pozostałych organów administracji wspólnotowej),
· jest głównym organem wykonawczym Wspólnot.
Komisja ma wyłączne prawo inicjatywy legislacyjnej we wszystkich dziedzinach, z wyjątkiem polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych. Oznacza to, że proces legislacyjny, zawsze z wyjątkiem dwóch wyżej wymienionych przypadków, może zacząć się tylko od przedstawienia propozycji przez Komisję. Przy formułowaniu propozycji aktu prawnego Komisja ma obowiązek identyfikacji interesu Wspólnoty, poddania danej propozycji konsultacji oraz zapewnienia zgodności propozycji z zasadą subsydiarności (pomocniczości).
Komisja Europejska sprawuje ponadto kontrolę nad stosowaniem prawa wspólnotowego, jak również stosowaniem się do orzeczeń Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Jej kompetencje kontrolne obejmują nie tylko pozostałe organy Wspólnoty, lecz również państwa członkowskie, a w niektórych przypadkach także osoby fizyczne i prawne.
W przypadku stwierdzenia naruszenia prawa wspólnotowego Komisja może wnieść skargę do Trybunału.
Ponadto Komisja Europejska wypełnia zadania przekazane jej przez Radę Europejską w zakresie wykonywania stanowionych przez nią przepisów. Odpowiada też za administrowanie środkami finansowymi, w tym funduszami wspólnotowymi. Komisja reprezentuje Unię w stosunkach zewnętrznych i negocjuje umowy międzynarodowe w zakresie handlu i współpracy. W zakresie odpowiedzialności Komisji leży koordynacja działalności wspólnotowej.

5. Europejski Trybunał Sprawiedliwości

Europejski Trybunał Sprawiedliwości jest jednym z najważniejszych organów Wspólnot Europejskich. W jego skład wchodzi 15 sędziów i 9 rzeczników generalnych, wybieranych na 6 lat. Są to osoby spełniające w swym kraju przesłanki powoływania na najwyższe stanowiska sędziowskie lub osoby będące najwybitniejszymi autorytetami w dziedzinie prawa.

Do właściwości Trybunału należy m.in.:
· rozstrzyganie sporów,
· wydawanie opinii,
· udzielanie odpowiedzi na pytania prawne sądów krajowych (tzw. orzeczenia wstępne).

Trybunał pełni funkcje:
1. sądu międzynarodowego
2. sądu konstytucyjnego
3. sądu administracyjnego
4. sądu apelacyjnego.
Ze skargą do Trybunału mogą wystąpić organy Wspólnoty, państwa członkowskie, a także osoby fizyczne i prawne.
Trybunał orzeka o zgodności z prawem, w szczególności z Traktatami wiążących aktów prawnych wydanych przez organy Wspólnoty.
Ponadto akty prawne wydane przez organy Wspólnot mogą być zaskarżane, jeśli zostały wydane mimo braku kompetencji do ich wydania, naruszają istotne wymogi proceduralne, a także w przypadku bezczynności organu (braku decyzji) naruszającej postanowienia Traktatu, nadużycia prawa swobodnej oceny. Trybunał ponadto rozstrzyga spory kompetencyjne między organami Wspólnot.
Europejski Trybunał Sprawiedliwości rozstrzyga też spory między państwami członkowskimi, wynikające ze stosowania prawa europejskiego oraz kontroluje wypełnianie zobowiązań nałożonych na te państwa przez Traktaty.
Europejski Trybunał Sprawiedliwości zapewnia jednolitą wykładnię prawa wspólnotowego przez wydawanie na wniosek sądu państwa członkowskiego orzeczeń wstępnych. W przypadku wątpliwości interpretacyjnych sąd krajowy może zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości z wnioskiem o dokonanie interpretacji prawa wspólnotowego. Jeżeli problem interpretacyjny pojawia się w sprawie toczącej się przed sądem krajowym, od rozstrzygnięcia którego nie przewidziano odwołania w prawie krajowym, organ ten ma obowiązek wystąpić do Trybunału o wydanie orzeczenia wstępnego.

6. Trybunał Obrachunkowy.

Trybunał Obrachunkowy, zwany też Trybunałem Rewidentów Księgowych składa się z 15 członków mianowanych na 6 lat przez Radę Unii Europejskiej. Działa on jako organ kolegialny i kontroluje rachunki wszystkich dochodów i wydatków Wspólnoty oraz organów ustanowionych przez Wspólnotę. Bada również zgodność z prawem i prawidłowość wszystkich dochodów i wydatków i upewnia się, czy finansami zarządzano rozsądnie. Jest on obowiązany informować o wykrytych nieprawidłowościach. Trybunał przedstawia Parlamentowi oraz Radzie Europejskiej oświadczenie o poprawności prowadzonej księgowości oraz o zgodności z prawem i prawidłowości prowadzonej działalności organów wspólnotowych.
Kontrola może objąć organy Wspólnot, każdą instytucję powstałą w ramach Wspólnoty oraz wszelkie osoby fizyczne i prawne otrzymujące środki finansowe z budżetu Wspólnot.
Trybunał opracowuje i przedstawia pozostałym organom Wspólnot roczne sprawozdanie ze swojej działalności. Sprawozdania te są następnie zamieszczane wraz z odpowiedziami organów Wspólnot na uwagi Trybunału w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich. Coroczne sprawozdanie Trybunału jest podstawą udzielania Komisji Europejskiej absolutorium z realizacji budżetu.
Niezależnie od opracowywania rocznego sprawozdania Trybunał ma prawo w każdym czasie przygotowywać raporty specjalne lub zajmować stanowisko w określonej sprawie na wniosek jednego z organów Wspólnoty.
Trybunał wspiera Parlament Europejski i Radę przy wykonywaniu ich uprawnień w zakresie kontroli budżetu.

7. Literatura.

1. „Unia Europejska” leksykon integracji pod redakcją Wiesława Bokajły i Kazimierza Dziubki.
2. „Integracja europejska. Zarys problematyki” Elżbieta Dynia
3. „Integracja europejska” redakcja naukowa Antoni Marszałek Warszawa 2004
4. „Prawo integracji europejskiej. Zarys wykładu z wyborem źródeł”. Zdzisław Brodecki, Małgorzata Derezińska.