Walory turystyczne państw sąsiadujących z Polską.

Polska leży w środkowej Europie i graniczy z siedmioma państwami: Niemcy, Czechy, Słowacja, Ukraina, Białoruś, Litwa i Rosja .



Niemcy

Niemcy leżą w centralnej części Europy i mają powierzchnię 356 978 km2, na której żyje 81,6 mln mieszkańców. Od północy kraj oblewany jest wodami mórz Bałtyckiego i Północnego, a od południa granicę stanowi masyw Alp. Stolicą państwa jest Berlin, a najważniejszą rzeką - Ren. Niemcy graniczą od wschodu z Polską i Czechami, od południa - z Austrią i Szwajcarią, od zachodu - z Francją, Belgią, Luksemburgiem i Holandią, a od północy - z Danią.

Pod względem politycznym Republika Federalna Niemiec jest państwem związkowym, obejmującym 16 krajów. Trzy z nich – Berlin, Brema i Hamburg – to miasta o statusie samodzielnych landów. Najmniejszy kraj związkowy to Brema z zaledwie 679 tys. mieszkańców na obszarze 404 km2, najgęściej zaludniona jest Nadrenia Północna-Westfalia, w której mieszka 17,89 mln osób, a największa jest Bawaria o powierzchni 70 554 km2.

Niemcy to bogaty kraj, zamieszkany przez pracowitych, solidnych i dumnych ludzi. Taki lub podobny obraz przekazują zwykle zagraniczne sondaże na temat tego państwa. Podkreśla się zwłaszcza potęgę przemysłu i sprawność niemieckiej gospodarki, przesłaniając nieco inne walory – wspaniałą kulturę i sztukę, piękną przyrodę i doskonałe warunki do wypoczynku.

Współczesne Niemcy odbiegają od tradycyjnego wyobrażenia o nich. Przede wszystkim stały się krajem wielonarodowościowym i wielokulturowym. Niemal w każdym mieście są restauracje i kawiarnie włoskie, chińskie, greckie, tureckie. Ponad 7 milionów mieszkańców RFN to cudzoziemcy, głównie Turcy, przybysze z byłej Jugosławii, Włosi, Grecy, dawni i dzisiejsi gastarbeiterzy. Co trzeci mieszkaniec Stuttgartu, co czwarty Frankfurtu nad Menem to obcokrajowiec, największy meczet w Europie znajduje się w Hamburgu, w szkołach niektórych dzielnic zachodniej części Berlina dzieci niemieckie są w mniejszości.

Symbolem atrakcyjności turystycznej jest Ren, a dokładniej jego romantyczny odcinek między Moguncją a Kolonią. Jednak Niemcy mają do zaoferowania turystom znacznie więcej. Urozmaicone wybrzeże Bałtyku, piaszczyste wyspy na Morzu Północnym, Pojezierze Meklemburskie, samotne zamki na skałach w Badenii i Turyngii budowane przez wiele stuleci i katedry, na przykład w Kolonii albo Akwizgranie, średnie i wysokie pasma górskie aż po Alpy, Jezioro Bodeńskie jak morze, średniowieczne miasta i miasteczka jak z bajki... Nie wszystkie oryginalne. Wiele miast bomby lotnicze zniszczyły kompletnie, lecz zostały odbudowane według planów sprzed stuleci i dziś próżno szukać różnicy między starym i nowym.





Tradycja

Ukształtowany w ostatnim tysiącleciu naród niemiecki wywodzi się głównie z takich plemion, jak Germanowie, Frankowie, Sasi, Szwabowie i Bawarowie. Tradycje i dialekty wciąż są kultywowane przez regionalne grupy etniczne, ukształtowane w wyniku historycznego rozwoju. Nie ma więc w Niemczech jednolitej tradycji. Różnym grupom etnicznym przypisywane są też odmienne cechy charakterystyczne. Meklemburczycy uchodzą za zamkniętych w sobie, Szwabowie za oszczędnych, Sasi są pracowici, a zarazem przebiegli, Bawarczycy to ludzie przywiązani do wiejskich tradycji, zadziorni, skorzy do bitki. Jeden z najbardziej popularnych bawarskich tańców ludowych – a tańczą mężczyźni z mężczyznami – kończy się policzkowaniem. W Bawarii pielęgnowana jest tradycja, która każdego roku ściąga do Monachium miliony ludzi z całego świata – Oktoberfest, święto piwa.


Nadreńczycy mają opinię ludzi cieszących się życiem. Najpiękniejsza jest dla nich piąta pora roku, czyli karnawał. Poprzedzony niemal całorocznymi przygotowaniami trwa tydzień. Rozpoczyna się w tłusty czwartek szturmem „żołnierzy miejskich” na ratusze, czemu asystują niezliczone tłumy. Burmistrzowie kapitulują, a władza przechodzi w ręce maluczkich. W zapustny poniedziałek przejazd karnawałowych pojazdów ulicami miast nadreńskich gromadzi miliony ludzi. Knajpy są pełne aż do Popielca.

Karnawał sięga korzeniami starego zwyczaju przepędzania zimy. Był praktykowany zwłaszcza na południu Niemiec, ale tradycja ta przyjęła się też w Nadrenii, Palatynacie, Hesji. Coraz chętniej bawią się mieszkańcy nowych landów. Za czasów NRD karnawał był tam zakazany, tak samo jak w okresie III Rzeszy.




Zamki w Niemczech

Zamki o średniowiecznym rodowodzie to jeden z bardziej charakterystycznych elementów krajobrazu wielu regionów Niemiec. Niektóre dotrwały do naszych czasów tylko w postaci malowniczych ruin, ale wiele innych – z upływem lat modernizowanych i przekształcanych – pozostaje nadal siedzibą rodów, dla których je wzniesiono. Najwspanialsze skupiska wielkich twierdz podziwiać można wzdłuż brzegów Mozeli i środkowego Renu, a najpiękniejsze nizinne zamki na wodzie zachowały się w okolicach Mnsteru.












TURYSTYKA

Niemcy są krajem oferującym różnorodne możliwości uprawiania turystyki. Turyści odwiedzają najczęściej historyczne centra Niemiec zachodnich (choć ostatnio wyraźnie wzrosło zainteresowanie rzadziej odwiedzanymi do tej pory miastami byłej NRD m.in. Dreznem, Lipskiem, Weimarem, Poczdamem), ośrodki w Alpach (szczególnie olimpijskie (1936) Garmisch-Partenkirchen) i Scharzwaldzie, cieszące się międzynarodową sławą kurorty, a zarazem centra kultury (np. Baden-Baden, Bayreuth), oraz plaże nad Bałtykiem i Morzem Północnym. Dla wielu przybyszy interesujące jest porównanie wciąż dużej różnicy pomiędzy ustabilizowaną zachodnią częścią kraju i niemieckim Wschodem, modernizującym się za pieniądze podatników ze starych landów. Niemcy odwiedza rocznie około 15-18 mln osób deklarujących wyłącznie turystyczny cel przyjazdu i kilkakrotnie więcej odwiedzających krewnych, przyjaciół i przyjeżdżających służbowo. Najwięcej przyjezdnych pochodzi z Wielkiej Brytanii, USA, Polski, Holandii, Francji i Szwecji. Niestety kraj ten traktowany jest często tylko jako przystanek w drodze na południe lub zachód, miejsce, gdzie odwiedza się krewnych czy znajomych, lub szuka - nie zawsze legalnie - dobrze opłacanej pracy. Niemcy należą do najchętniej uprawiających turystykę narodów europejskich. W rezultacie pasji odkrywczych, zostawiają oni za granicą 4-krotnie więcej pieniędzy niż zarabia ich kraj na przyjeździe turystów zagranicznych. Jednym z głównych powodów "uciekania" rodzimych turystów od spędzania czasu we własnym kraju są wysokie ceny - znacznie tańszy jest urlop spędzony na południu Europy.






















MIASTA


Berlin
Stolica Niemiec (do 1945 i od 1991 uznana przez parlament niem.), położona na Pojezierzu Brandenburskim i w Pradolinie Warszawsko-Berlińskiej, nad Hawelą i jej dopływem Sprewą; stanowi odrębny kraj związkowy; pow. 883 km2, 3,42 mln mieszk. (1992); ok. 8% ludności (w zach. części Berlina 13%) stanowią cudzoziemcy, gł. Turcy (ok. 120 tys.), przybysze z byłej Jugosławii, Polacy, Włosi, Grecy; pod względem adm. dzieli się na 12 dzielnic (Bezirke). Wielki ośr. gosp. i nauk.-kult. kraju; najlepiej rozwiniętymi gałęziami przemysłu są: przemysł elektrotechn. i elektron. (m.in. zakłady firm Siemens, AEG-Telefunken, Osram), maszyn., metal., środków transportu, precyzyjny, spoż., poligraf., chem. (w tym farm.) i odzież.; zakłady przem. są skupione gł. w dzielnicy Spandau (u ujścia Sprewy do Haweli), wzdłuż Sprewy, kanałów i w dzielnicach wsch. (Weissensee, Lichtenberg). W dziale usług szczególną funkcję spełnia handel, zwł. przedsiębiorstwa handl. pośredniczące w wymianie towarowej wsch. części Niemiec; siedziba wielu banków i in. instytucji finansowych. Berlin jest największym węzłem komunik. wsch. części Niemiec; wokół miasta autostrada obwodowa, połączona z siecią autostrad, rozchodzących się w 6 kierunkach, m.in. do Frankfurtu (nad Odrą), Hamburga, Hanoweru; węzeł kilkunastu linii kol., w tym międzynar. (do Europy Zach. i Wsch.); 3 porty lotn.: Tempelhof (najstarszy, zbud. 1924), Tegel (największy i najnowocześniejszy), Schonefeld (gł. port lotn. byłej NRD); komunikację wewnątrz miasta obsługują linie metra (U-Bahn), kolei miejskiej (S-Bahn), autobusowe i tramwajowe (370km). Tram - Berlin posiada 27 linii tramwajowych dziennych oraz 5 nocych. Laczna dlugosc to 370 km!. Jednak ta gesta siec linii tramwajowych wystepuje tylko w wschodnich dzielnicach miasta. Najdluzsza linia jest linia nr 6 (Hellersdorf, Riesaer Str.- U-Bhf Schwartzkopffstr. - 70 minut), natomiast najkrotsza to linia nr 63 (S-Bhf Adlerhof- S-Bhf Kpenick - 20 minut); port śródlądowy Berlin ma połączenia kanałowe z Łabą (Łaba Hawela), Odrą (Odra Hawela, Odra Sprewa) i poprzez Kanał Śródlądowy i in. z Renem. Berlin jest największym ośr. szkolnictwa wyższego w Niemczech; gł. szkoły wyższe: Uniw. Humboldta (zał. 1810) we wsch. części Berlina, Freie Universitat (zał. 1948) i Technische Universitat (politechn., zał. 1946) w zach. części Berlina; ponadto wyższe szkoły sztuk pięknych, muz., ekonom., film. i telew.; liczne instytuty nauk., ośr. badawcze, biblioteki, wydawnictwa, 2 obserwatoria astr., 2 planetaria. Berlin jest ważnym ośr. kult. i turyst.; ok. 70 teatrów (m.in. 3 operowe), filharmonia, orkiestry symfoniczne i kamer., ok. 75 muzeów (m.in. Berlińskie Muzea Państwowe); liczne galerie (m.in. malarstwa w Dahlem); w Berlinie odbywają się coroczne międzynar. festiwale muz.-teatr. Berliner Festwochen (od 1951). Miejsce wielu kongresów, zjazdów, konferencji, wystaw i targów; służą temu m.in. międzynar. centrum kongresowe (ICC, otwarte 1979), hala kongresowa, tereny targowe. Zabytkowe centrum Berlina rozciąga się nad Sprewą, na wsch. od Bramy Brandenburskiej, wzdłuż ulicy Unter den Linden i sąsiednich; znajdują się tu gmachy urzędowe, Uniw. Humboldta, opera, kościoły katedralne; wokół placu Marksa Engelsa gmachy będące siedzibami nacz. władz byłej NRD; dalej na wsch. ratusz i wysoka wieża telew. (365 m); centrum handl., usługowe i adm. wokół Alexanderplatz i wzdłuż Karl-Marx-Allee. Po zach. stronie Bramy Brandenburskiej znajduje się wielki park Tiergarten; gł. osią zach. części Berlina są ulice 17 Czerwca i Bismarcka; centrum handl. w tej części miasta rozciąga się wzdłuż Kurfurstendamm i w rejonie dworca Zoologischer Garten (ośr. handl. Europa Center); w pn. i pd. dzielnicach zachodniego Berlina nowocz. osiedla mieszkaniowe (m.in. Markische Viertel, Gropiusstadt, Hansaviertel). W Berlinie znajduje się ogród bot. (pow. 42 ha) oraz 2 ogrody zool., starszy (zał. 1841) w dzielnicy Tiergarten ma największe w Europie akwarium (otwarte 1869). Największym obiektem sport. jest Stadion Olimpijski, zbud. na Igrzyska Olimpijskie 1936. W granicach miasta leżą duże jeziora (Grosser Muggelsee, Tegeler See) oraz rozległe kompleksy leśne (ok. 17,5% obszaru Berlina), zwł. w części zach. (Grunewald, Spandau, Tegel) i pd.-wsch. (Berliner Stadtwald).
Historia. Powstał ok. 1230 z 2 osad: Colln i Berlin, prawa miejskie w XIII w.; od 1359 czł. Hanzy; od 1486 rezydencja elektorów brandenbur.; w XVII w. silny wzrost terytorialny miasta; od 1709 stol. Królestwa Pruskiego, rozwój gosp. i kult., 1810 zał. uniw.; 1848 centrum rewolucji marcowej; od XIX w. jeden z gł. ośr. niem. ruchu robotn.; od 1871 stol. Rzeszy, polit. i kult. ośr. Niemiec, wielkie centrum przem. w zach. części państwa prus.; 1878 miejsce berlińskiego kongresu; 1920 włączenie do Berlina sąsiadujących miast i wsi (Wielki Berlin, ok. 4 mln mieszk.) w II wojnie świat. zdobyty przez wojska sowieckie przy udziale sił 1. armii WP ( berlińska operacja), dzielnice centr. silnie zniszczone w wyniku bombardowań alianckich i walk IV V 1945; 8 V 1945 podpisanie aktu o bezwarunkowej kapitulacji Niemiec; po wojnie wspólny zarząd wojsk okupacyjnych (4 sektory sowiecki, amer., bryt., franc.), od powstania NRD (1949) do października 1990 wsch. dzielnice Berlina (sektor sowiecki) stanowiły stol. NRD, z sektorów pozostałych utworzono odrębną jednostkę polit. Berlin Zachodni; VI 1953 powstanie robotn. we wschodnim Berlinie, krwawo stłumione przez władze NRD i wojska sowieckie ( czerwcowe powstanie); 13 VIII 1961 przeprowadzenie w Berlinie przez rząd NRD granicy państw. między NRD a Berlinem Zachodnim i budowa muru berlińskiego; od 9 XI 1989 jego demontaż; od 3 X 1990 Berlin wraz z byłym Berlinem Zachodnim tworzą jedno miasto.
Zabytki. Kościół NMP (XIII, XV w.), neobarok. katedra (J. Raschdorff), kościół Pamięci (pozostałość neorom. świątyni związanej architektonicznie z nowocz. kościołem i dzwonnicą, 1962). Pałace, m.in.: myśliwski Grunewald (1542, przebud. XVII w. obecnie muzeum); Charlottenburg (1695 1791; skrzydło wsch. 1746, G.W. von Knobelsdorff) obecnie muzeum, ze słynnym pomnikiem konnym Wielkiego Elektora na dziedzińcu (1703, A. Schluter), park pałacowy z klasycyst. budowlami; Bellevue (1785 88 od 1959 oficjalna rezydencja prezydenta), eklekt. gmach Reichstagu. Reprezentacyjne budowle wzdłuż założonej 1647 na wzór hol. alei Unter den Linden, m.in.: Arsenał (1695 1706) z 22 maskami umierających wojowników (1696, Schluter jedno z najwspanialszych osiągnięć niem. rzeźby barok.), Brama Brandenburska (1788 91, C.G. Langhans) zwieńczona grupą rzeźb. (1794, G. Schadow), dawny Nowy Odwach (1816 18, K.F. Schinkel); założenie urb. Forum Fridericianum tworzą m.in.: Staatsoper (1741 43, Knobelsdorff), katedra Św. Jadwigi (1747 73), Stara Biblioteka (1774 80). Liczne budowle nowocz., m.in.: AEG-Turbinenhalle (1909, P. Behrens), osiedle mieszkaniowe Ringsiedlung w dzielnicy Siemensstadt (1929 31, zespół architektów, m.in. W. Gropius); dzielnica mieszkaniowa Hansaviertel zbud. z okazji wystawy Interbau (1957) przez architektów z 13 krajów (m.in. Gropius, A. Aalto, A. Jacobsen, O. Niemeyer), w ramach tej samej wystawy powstał blok mieszkalny tzw. Unite d'Habitation (1957 58, Le Corbusier); Filharmonia (1963, H. Scharoun), Galeria Narodowa (1968, M. van der Rohe).






Czechy

Republika Czeska jest jednym z mniejszych krajów europejskich. Zachodnia część kraju, nazywana Bohemią, otoczona jest górami. W jej centralnej części, nad Wełtawą, leży Praga – największe miasto i stolica Republiki Czeskiej. Na wschód od Wyżyny Czesko-Morawskiej leżą Morawy i niewielki fragment Śląska. Znajdująca się tutaj Brama Morawska odegrała ogromną rolę w rozwoju tej krainy, gdyż właśnie tędy w dawnych czasach wiodły ważne szlaki handlowe.

Bogactwo naturalne

Przyroda w Czeskiej Republice, piękne lasy i ciekawie ukształtowane rejony górskie kuszą swoją urodą. Można tu odnaleźć nienaruszone, dzikie miejsca, które zachęcają turystów niepowtarzalnymi krajobrazami i widokami. Zwierzęta, które wciąż tu żyją - wilk, ryś, dziki kot, drop wielki i cietrzew - w innych krajach można zobaczyć jedynie w ogrodach zoologicznych.

Mimo, że Czechy nie mają dostępu do morza, kraj ten obfituje w wodę - na odwiedzających czeka tu prawie 500 naturalnych jezior. Wysoko położone górskie tereny stanowią obszary zasilania wielu rzek, które tutaj mają swoje źródła. Tu swój bieg rozpoczyna Łaba, jedna z ważniejszych rzek Europy. Jej największym dopływem jest rozdzielająca południkowo prawie całe Czechy Wełtawa. Charakterystyczną cechą czeskiego krajobrazu są stawy rybne, z których największe znajdują się na południu kraju.

Interesujące miejsca

Położenie w sercu Europy, na skrzyżowaniu różnych kultur sprawia, że Czechy mogą się poszczycić licznymi zabytkami kulturalnymi i historycznymi przyciągającymi uwagę turystów z całego świata. Turystyka w Czechach ma odległe tradycje związane z występowaniem tu wód termalnych. Już w ubiegłych stuleciach do miejscowości uzdrowiskowych, takich jak Karlowe Wary czy Marinsk Lzn, zjeżdżali zamożni kuracjusze z całej Europy. Obecnie turyści najchętniej odwiedzają Pragę, powszechnie uważaną za jedną z najpiękniejszych stolic świata. Historyczne centrum Pragi oraz wiele innych miast i zabytków zostało wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego UNESCO.
W Czechach podziwiać można wspaniałe krajobrazy, gdyż większą część kraju stanowią wyżyny i niewysokie góry, pośród których przepływają wartkie potoki i rzeki. Powstały tu złoża unikalnych wód mineralnych, które rozsławiły w świecie takie miejscowości jak Karlowe Wary. Najwyższym szczytem kraju jest położona w Karkonoszach Śnieżka (1602 m n.p.m.).

Tutejsze góry zachęcają do wędrówek. W Karkonoszach, Górach Izerskich, masywie Wysokiego Jesionika, Beskidach i Szumawie jest wiele możliwości aktywnego wypoczynku, zarówno latem jak i zimą. Wśród masywów górskich, zbudowanych ze skał wapiennych, ukrytych jest mnóstwo grot i jaskiń. Często są one dostępne jedynie dla śmiałków wyposażonych w specjalistyczny sprzęt, choć w niektórych jaskiniach przygotowane są trasy dla wszystkich zwiedzających. W tym podziemnym świecie można zobaczyć naturalne komnaty ze wspaniałą szatę naciekową, głębokie rozpadliny, podziemne jeziora i rzeki.






TURYSTYKA


Czechy są krajem atrakcyjnym turystycznie. Corocznie Republika Czeska jest odwiedzana przez 25-30 milionów osób, choć wielu z nich przejeżdża przez kraj tranzytem. Najwięcej przyjezdnych pochodzi z Niemiec, Austrii, Polski, Słowacji, Węgier, Włoch i Francji. Magnesem przyciągającym miliony zagranicznych turystów jest przede wszystkim Praga, niegdyś stolica cesarstwa niemieckiego, miasto pełne zabytków najwyższej światowej klasy. Praga, jako ośrodek turystyki międzynarodowej, zdystansowała już pobliskie metropolie - Budapeszt i Wiedeń. Wśród pozostałych miast najczęściej odwiedzane przez turystów są: Brno, Ołomuniec, Pilzno, Liberec, Czeskie Budziejowiece i Ostrawa. Do dziś międzynarodową renomą cieszą się czeskie uzdrowiska - Karlowe Wary (Karlsbad) i Mariańskie Łaźnie (Marienbad). Wielu turystów odpoczywa w czeskich górach - Karkonoszach na granicy z Polską oraz w graniczących z Niemcami Rudawach (m.in. Czeska Szwajcaria) i w Szumawie.





















MIASTA



Praga (Praha)

Stolica Republiki Czeskiej, położona malowniczo na wzgórzach nad Wełtawą (1215 tys. mieszk.); główny ośrodek przemysłu, kultury i nauki kraju; największe centrum turystyczne Czech, uważane za jedno z najpiękniejszych miast Europy. W X w. Praga była stolicą książąt (później królów) czeskich oraz biskupów (od 973 r.) W średniowieczu obok starej Pragi i Vyehradu, powstały Mala Strana, Hradany i Nowe Miasto. Najbujniejszy rozwój miasta przypadł na połowę XIV w., gdy miasto było siedzibą cesarza niemieckiego Karola IV (założył on tu w 1348 r. najstarszy w Europie środkowej uniwersytet, nazwany jego imieniem). W wyniku wojny trzydziestoletniej, Praga wraz z Czechami została podporządkowana Austrii. W 1784 r. sąsiadujące ze sobą średniowieczne miasta zostały zjednoczone w jeden organizm. W XIX i XX w. miał miejsce szybki rozwój związany z uprzemysłowieniem miasta. W 1918 r. Praga stała się stolicą niepodległej Czechosłowacji. Miasto szczęśliwie przetrwało obie wojny światowe. W 1993 r., po odłączeniu się Słowacji, miasto zostało stolicą Republiki Czeskiej. Na środku Rynku Staromiejskiego (Staromstske nmesti) znajduje się XIV-wieczny Ratusz Staromiejski ze słynnym zegarem Orloj, na którym co godzinę pojawiają się figurki 12 apostołów, a szkielet przedstawiający śmierć pociąga za sznur dzwonu. Nieopodal, na Rynku znajduje się Tynsky Hram - Kościół NMP na Tynie, niegdyś centrum husytyzmu, a piękny pomnik samego Husa stoi na środku Rynku. Na Rynku Staromiejskim podziwiać można też barokowy kościół św. Mikołaja z XVIII w. i rokokowy Pałac Kinskych, także z XVIII w. W obrębie Starego Miasta oglądać można Karolinum - najstarszy gmach uniwersytetu z XIV w., Klementinum - dawne kolegium Jezuitów z XVII w., Kaplicę Betlejemską z XIV w., gdzie głosił swe kazania Hus. Najsłynniejszym z 12 mostów miasta jest gotycki XIV-wieczny Karlv Most (Most Karola) ozdobiony barokowymi statuami z XVII i XVIII w. Na lewym brzegu Wełtawy, na Hradczanach, znajduje się praski zamek (dziś siedziba prezydenta Republiki), wznoszony od IX w., w obecnym kształcie z XVIII w. z ogromną Salą Władysławowską. Obok Zamku wznosi się potężna, XIV-wieczna katedra św. Wita, wybitny przykład architektury gotyckiej z 21 kaplicami z różnych okresów. W pobliżu katedry znajduje się Złota Uliczka złożona z XVI-wiecznych miniaturowych domków wbudowanych w załomy murów obronnych. Starszym od katedry zabytkiem Hradczan jest romańska (pobenedyktyńska) bazylika św. Jerzego z 921 r. Na południe od Hradczan rozciąga się Mała Strana (Mal Strana) pełna kościołów, pałaców i ogrodów. Na rynku (Malostransk nmst) wznosi się potężny barokowy kościół św. Mikołaja z XVIII w., gdzie można często posłuchać muzyki Mozarta. Najpiękniejszym ogrodem dzielnicy jest XVII-wieczna Valdtejnsk zahrada z freskami i rzeźbami obrazującymi sceny z wojny trojańskiej. Josefov w centrum miasta jest starą dzielnicą żydowską. Znajduje się tam najstarsza z czynnych w Europie synagog - Staro-Nowa (Staronov) z 1270 r., obok niej stoi XVI-wieczna Synagoga Wysoka (Vysok Synagóga) i kilka innych, oraz stary cmentarz żydowski, gdzie najstarsze macewy pochodzą z XVI w. Centrum współczesnej Pragi jest Plac Wacława (Vclvsk nmst), miejsce demonstracji w 1968 r. i z czasów "aksamitnej rewolucji". Pomnik króla (a zarazem świętego) Wacława stoi przed budynkiem Muzeum Narodowego. Na Placu i w jego okolicy oglądać można wiele wybitnych przykładów architektury eklektycznej i secesyjnej. W Galerii Narodowej Sztuki Europejskiej znajduje się bogata kolekcja malarstwa europejskiego (m.in. prace Drera, Rubensa, Breughla, Picassa). Pomiędzy zwiedzaniem zabytków warto wejść na znakomite czeskie piwo do którejś z wiekowych piwiarni np. U Fleku lub U sv. Tomae.


Brno

Największe miasto Moraw i drugie w kraju (390 tys. mieszk.), duży ośrodek przemysłowy, kulturalno-naukowy, centrum targowe. Miasto wzmiankowane było w 1091 r.; prawa miejskie od 1243 r. W średniowieczu Brno było dużym centrum handlowym. W czasie wojny trzydziestoletniej, jako jedyny obiekt na Morawach, tutejsza twierdza odparła oblężenie szwedzkie. W latach 1848-1918 miasto było stolicą Moraw w granicach Monarchii Austro-Węgierskiej i centrum przemysłu wełnianego imperium ("Morawski Manchester"). Ponad miastem wznoszą się dwa wzgórza Petrov (na którym znajduje się barokowa katedra św. Piotra i Pawła, której początki sięgają XII w. (panorama miasta z jednej z wież), oraz pilberg ze słynną twierdzą (wcześniej zamkiem Przemyślidów z XIII w.), w której więziono wielu działaczy niepokornych wobec władzy austriackich Habsburgów z terenu całej monarchii (w tym Polaków). Gotycki Nowy Ratusz z XIII-XVI w. posiada piękny wczesnorenesansowy portal, a z jego 75-metrowej wieży roztacza się widok na całe miasto. Na Placu Mendla wznosi się strzelisty, gotycki klasztor Augustianów z XIV w. W kościele Kapucynów oglądać można kilkadziesiąt zmumifikowanych zwłok mnichów i mieszkańców miasta. Historię Moraw i samego miasta przybliży wizyta w Muzeum Morawskim, umiejscowionym w barokowym pałacu Dietrichsteinów. Około 20 km od miasta, w miejscowości Slavkov u Brna znajduje się pole napoleońskiej bitwy pod Austerlitz (1805).


Ostrawa (Ostrava)

Miasto na północno-wschodnich krańcach Republiki Czeskiej (325 tys. mieszk.); podzielone Odrą leży na terenie dwóch historycznych krain - na Morawach (lewobrzeżna Ostrawa) i na Śląsku (na prawym brzegu Odry). Odrębne wcześniej miasta oddzielone rzeką połączyły się w 1945 r. Ostrawa jest centrum największego w kraju Ostrawsko-Karwińskiego zagłębia węglowego i dużym ośrodkiem przemysłowym (pierwsza kopalnia węgla otwarta została w 1782 r., pierwsza huta w 1828 r.). W mieście (szczególnie w centralnej, morawskiej części) oglądać można niezbyt liczne zabytki, m.in. kościół św. Wacława z XIII w. (przebudowany w XVIII w. w stylu barokowym) i ratusz z XVI-XVII w. Kościół na Hrabovej, pochodzący z XVI w. jest przykładem drewnianej architektury ludowej.






Słowacja

Słowacja to zakątek w Europie Środkowej charakteryzujący się unikalnymi walorami turystycznymi i pięknem przyrody. Spuścizna narodowa i rodzime tradycje przekazywane z pokolenia na pokolenie zostały odpowiednio docenione i zachowane do dziś. Warto przekonać się o tym na własne oczy i spędzić urlop w Słowacji - kraju o bogatej historii i kulturze, urozmaiconych warunkach naturalnych oraz licznych atrakcjach turystycznych. Mimo, że Słowacja nie posiada dostepu do morza, to zwolennicy sportów wodnych znajdą i tutaj miejsce dla siebie. Prawie czterysta zbiorników wodnych stwarza ku temu najlepsze warunki.


Położenie i ukształtowanie terenu

Słowacja leży w sercu Europy. W wielu źródłach można przeczytać informację, że w pobliżu miejscowości Krahule, niedaleko miasta Kremnica w środkowej Słowacji, znajduje się geograficzny środek Europy. Masywny łańcuch górski Karpat ma na terytorium Słowacji swój najwyższy szczyt – Gerlach (2655 m n.p.m.). Złożona budowa geologiczna gór wpływa na zróżnicowany i malowniczy charakter ich ukształtowania. Pasma górskie, oddzielone systemem dolin rzecznych i nizin, mają unikalną florę i faunę.
Na Słowacji znajduje się niemal cztery tysiące jaskiń, z których większość ma bogatą szatę naciekową. Dla zwiedzających dostępnych jest dwanaście jaskiń, z których dwie to jaskinie lodowe (Demianowska i Dobszyńska). W okolicy Rożniawy (Roava) znajduje się unikatowa Ochtińska Jaskinia Aragonitowa. Od 1995 r. podziemny system jaskiń Słowackiego Krasu znajduje się na Liście Światowego Dziedzictwa Przyrodniczego UNESCO.
Lasy pokrywają niemal połowę powierzchni Słowacji, co sprawia, iż jest ona jednym z najbardziej zalesionych krajów Europy. Różnorodność przyrody urozmaicają liczne trawertynowe jeziorka, stawy na terenach górskich, w dolinach sztuczne jeziora i zbiorniki wodne, a w Słowackim Raju (Slovensk Raj) i Tatrach -wodospady. Na obszarze Słowacji znajdują się 1472 źródła wód mineralnych, z większości z nich czerpie się smaczne wody stołowe. Lecznicze oddziaływanie tutejszych wód przyczyniło się do powstania ponad dwudziestu renomowanych uzdrowisk.
Aby chronić przyrodę Słowacji utworzono dziewięć parków narodowych, czternaście krajobrazowych i ponad osiemset rezerwatów przyrody i innych obszarów chronionych. Łącznie pod ochroną znajduje się niemalże 9 500 km2.










Zabytki kulturowe i historyczne

Około dwustu słowackich miast i miasteczek ma na swoim obszarze twierdze i zamki, które zbudowano niegdyś do obrony szlaków handlowych. Najciekawsze z nich to zamek w Devinie, Molpir i Hawranek.
Niedaleko Bratysławy znajdują się pozostałości fortyfikacji z okresu imperium rzymskiego. Do dziś kompletnie zachowały się zabytki z XI – XIII w.: kościółek w Kostolanach przy Tribeczy, rotunda w Skalicy oraz bazyliki w Bańskiej Szczawnicy i Spiskiej Kapitule. Słowacja może pochwalić się również budowlami gotyckimi, które najliczniej występują w Bratysławie i Koszycach. Klejnotem gotyku jest katedra św. Elżbiety w Koszycach. Pozostałości architektury kolonistów niemieckich podziwiać można w miastach na Pogórzu, Spiszu i Tatrach Wysokich. Do najciekawszych barokowych budowli na Słowacji należą Pałac Grassalkovichov w Bratysławie, pałac Svt Anton, kościół i klasztor w Jasowie oraz kościół w Trnawie.
Wśród ciekawych zabytków Słowacji turyści najchętniej odwiedzają Bańską Szczawnicę wraz z okolicznymi zabytkami technicznymi, Wilkoliniec (Vlkolniec) – rezerwat architektury ludowej, zamek Spiski (Spiąsk hrad) z zabytkami okolicy oraz miejski zespół zabytkowy – Bardejov. Obiekty te znajdują się na Liście Światowego Dziedzictwa Kulturalnego UNECSO.
Głównym atutem Słowacji są małe odległości. Ciekawe miejsca są tam niemalże na wyciągnięcie ręki. Odległość między wschodnim i zachodnim krańcem kraju wynosi zaledwie 428 km. Dzięki temu w krótkim czasie można poznać każdy malowniczy zakątek tego kraju. Nawet najbardziej wymagający turysta znajdzie na Słowacji coś dla siebie. Oprócz pulsujących życiem miast i centrów turystycznych kraj ten oferuje turystom oazy spokoju i wypoczynku. Turyści, a zwłaszcza narciarze, którzy lubią wypoczywać aktywnie, z pewnością odwiedzą tutejsze góry.

















MIASTA



Bratysława (Bratislava)

Stolica Słowacji, położona nad Dunajem (450 tys. mieszk.) na południowo-zachodnim krańcu państwa, tuż przy granicy z Austrią. Największy ośrodek przemysłowy, kulturalny i naukowy kraju. W okresie Państwa Wielkomorawskiego istniał na terenie dzisiejszego miasta gród obronny. W X w., u stóp grodu rozwinęła się osada handlowa. W 1291 r. ówczesne Pozsóny, należące do Węgier uzyskało prawa miejskie. Po zajęciu Węgier przez Turcję i Austrię, Pozsóny było od 1536 r. stolicą okrojonych i zależnych od Habsburgów Węgier. W kolejnych stuleciach miał miejsce pomyślny rozwój miasta (zwanego z niemiecka Pressburgiem). W XIX w. miasto straciło swe znaczenie w związku z szybkim rozwojem Budy i przejęciem przez nią funkcji węgierskiej stolicy w ramach monarchii Austro-Węgierskiej. Po I wojnie światowej i utworzeniu Czechosłowacji, miasto stało się stolicą Słowacji a jego nazwę zmieniono na Bratysławę. Od rozpadu Czechosłowacji w 1993 r. miasto jest stolica niezależnej Republiki Słowackiej. Ponad miastem na wysokim granitowym wzgórzu wznosi się gotycki zamek z XIV-XV w. (później wielokrotnie przebudowywany), twierdza o 4 wieżach w narożnikach. Nieopodal zamku znajduje się gotycka katedra św. Marcina (Dóm svtho Martina), przez 300 lat miejsce koronacji królów węgierskich. Gotycki rodowód mają także świątynie franciszkanów i klarysek, obydwa z XIII-XIV w. Na Hlavn nam. w centrum Starego Miasta wznosi się gotycki Stary Ratusz z żółtą, barokową wieżą. Przed nim znajduje się XVI-wieczna Studnia Rolanda. XV-wieczna Akademia Istropolitana jest najstarszym budynkiem bratysławskiego uniwersytetu, założonego przez króla węgierskiego Macieja Korwina. Pozostałością XIV-wiecznych murów miejskich jest Brama św. Michała z barokową wieżą. Renesansowy ratusz posiada gotycką bramę z XIII w. i barokową wieżę. Potężny Pałac Prymasowski z XVIII w. jest wybitnym przykładem architektury klasycystycznej. Muzeum Miejskie prezentuje zabytki kultury i sztuki kraju. Słowacka Galeria Narodowa w pobliżu katedry posiada cenne zbiory prehistoryczne i etnograficzne.
















Ukraina


Ukraina leży w Europie Wschodniej, na północnym wybrzeżu Morza Czarnego. Na wschodzie i północnym wschodzie graniczy z Rosją, na północy z Białorusią, na zachodzie z Polską, Słowacją i Węgrami, na południowym zachodzie zaś z Rumunią i Mołdawią.



Geografia

Niemal cała powierzchnia Ukrainy to równiny. Tylko na południowych wschodzie rozciągają się pasma Karpat. Równie imponujące, choć niższe, są Góry Krymskie na południowym wybrzeżu Półwyspu Krymskiego.


Klimat

Na Ukrainie panuje klimat umiarkowany ciepły o cechach kontynentalnych na wschodzie i podzwrotnikowy o cechach śródziemnomorskich na południowym wybrzeżu Krymu. Gorące, suche lata w południowej części Krymu sprawiają, że jest on atrakcyjnym regionem turystycznym.



Flora i fauna

Krajobraz Ukrainy składa się przede wszystkim ze stepów i lasostepów. Niektóre obszary dziewiczego stepu przekształcono w rezerwaty przyrody, m.in. najstarszy z nich - Askania Nowa, na północ od Półwyspu Krymskiego. Południowe wybrzeże Krymu porasta bujna roślinność, na którą składają się kwiaty i krzewy.
W lasach Polesia żyją takie zwierzęta jak lis, ryś, dzik, borsuk i sarna, na dawnych stepach występują chomiki, skoczki pustynne, susły i myszy.













TURYSTYKA

Ukraina ma wiele walorów by stać się poważnym rynkiem turystycznym. Ten rozległy kraj ten oferuje m.in. plaże czarnomorskie, z najsłynniejszymi na Krymie (m.in. w Jałcie), dziewicze Karpaty Wschodnie z kultywowanymi tradycjami góralskimi na Huculszczyźnie i starymi uzdrowiskami (Worochta, Kosów, Tatarów, Truskawiec). Kijów i Lwów, z ich zabytkami i wielowiekową tradycją ośrodków kultury, mają szansę dołączyć do grona europejskich metropolii. Niestety słabo rozwinięta baza turystyczna a także obawa przed niepewną sytuacją w tym kraju skutecznie ograniczają rozwój turystyki na Ukrainie.
W Ukrainie działa około 3000 licencjonowanych agencji turystycznych.
W 2001 roku Ukrainę odwiedziło 11 mln cudzoziemców (10,6 mln w 2000 roku),
w tym 5,8 mln turystów (o 31 % więcej niż w roku 2000). Wśród przyjeżdżających 75 %
stanowili Rosjanie i obywatele krajów WNP, a pozostałe 25 % stanowili Niemcy, Austriacy,
Amerykanie i Kanadyjczycy. W turystyce przyjazdowej najpopularniejszymi kierunkami są:
Kijów (35 %), Krym (30 %) i region Karpacki ze Lwowem (15 %), Czernichowem i Kamiencem
Podolskim. W celu przyciągnięcia większej liczby turystów, Państwowa
Administracja Turystyczna Ukrainy opracowuje obecnie akty prawne, które maja
stworzyć możliwość bezwizowego wjazdu na Ukrainę turystów z państw Unii
Europejskiej, USA, Kanady, Japonii i Australii.
Najsłynniejszym nadmorskim centrum rekreacji i wypoczynku jest Krym, gdzie
można korzystać ze wspaniałego klimatu, leczniczych wód, kąpieli, odbywać piesze
wędrówki i zwiedzać zabytki ormiańskie, tatarskie, greckie i tureckie. Kurorty są
pełne sanatoriów i domów wypoczynkowych należących dawniej do związków
zawodowych. Najsłynniejsze ośrodki to Eupatoria, Sewastopol, Jalta, Liwadia
i Bakczysaraj, dawna stolica chanatu krymskiego. Aby przedłużyć sezon, miejscowe
firmy i władze miejskie przygotowały wiele interesujących projektów
inwestycyjnych; m.in. związanych z budowa przystani jachtowej, centrów rozrywki,
pól golfowych, infrastruktury umożliwiającej uprawianie sportów zimowych itp.
Region Karpacki oferuje jedyne w swoim rodzaju góry, czyste powietrze, wody
lecznicze, miejsca historyczne i skarby kultury etnicznej. Ten region jest najczęściej
odwiedzany przez turystów amerykańskich, kanadyjskich i zachodnio-europejskich,
a ze względu na swoje położenie - może też być najczęściej odwiedzany przez
Polaków. Najsłynniejszym uzdrowiskiem tego regionu jest Truskawiec, odwiedzany
przez ponad 170 tysięcy turystów i kuracjuszy rocznie. W celu przyciągnięcia
inwestorów zagranicznych kurort ten otrzymał w 1999 roku status specjalnej strefy
ekonomicznej, oferującej znaczące ulgi dla przedsiębiorców inwestujących w rozwój
infrastruktury turystyczno-rekreacyjnej. Jej rozbudowa i modernizacja, nie tylko
w regionie specjalnej strefy ekonomicznej Truskawiec, stwarza ogromne możliwości
dla potencjalnych inwestorów. Na rynku ukraińskim działą takie hoteli międzynarodowe:
Radisson SAS, Intercontinental St. Sophia w Kijowie i Radisson SAS w Odessie.


MIASTA


Kijów (Kiiv)

Stolica i największe miasto Ukrainy (2815 tys. mieszk.). Najważniejszy w kraju ośrodek przemysłu, kultury i nauki, duży port rzeczny na Dnieprze. Nazwa miasta pochodzi od imienia pierwszego legendarnego księcia ruskiego - Kija, żyjącego w VI w. W IX w. Kijów został stolicą Rusi Kijowskiej i wyrósł na jedno z większych i zamożniejszych miast Europy. Pomyślny rozwój zahamowały najazdy Tatarów w XIII w. W 1362 r. miasto weszło w skład Litwy, po Unii Lubelskiej (1569 r.) do Polski, natomiast w II połowie XVII w. stało się częścią państwa moskiewskiego. W Kijowie zachowało się wiele zabytków, najcenniejsze z nich wzniesiono w okresie świetności Rusi Kijowskiej. Złota Brama pochodzi z 1037 r., sobór św. Zofii, zbudowany w XI w. był przebudowywany w XVII i XVIII w., klasztor Ławra Peczerska z soborem Uspienskim pochodzi z II połowy XI w., zaś cerkiew Troicka z początku XII w. Liczne są również przykłady architektury sakralnej w stylu tzw. baroku ukraińskiego (XVII-XVIII w.). Wielka XIX-wieczna Katedra Włodzimierska zbudowana została dla uczczenia 900-lecia chrześcijaństwa na Rusi. Atmosferę dawnego Kijowa odnaleźć można m.in. w najstarszej dzielnicy miasta - Andriwskim Uzwisie. Miejscem chętnie odwiedzanym przez kijowian jest Maidan Niezależnosti z wielkimi fontannami, pełen muzyków, sprzedawców i spacerowiczów. Poza miastem znajduje się wielki Pomnik Matki Ukrainy z muzeum II wojny światowej.


Lwów (L’viv)

Miasto na zachodzie Ukrainy (810 tys. mieszk.). Ośrodek przemysłu, duże centrum naukowo-kulturalne. Miasto zostało założone w 1256 r. przez księcia Daniela Halickiego. Lwów był od początku swej historii miastem wielonarodowościowym (żyli tu m.in. Rusini, Polacy, Żydzi, Ormianie i Niemcy) W 1349 r. Lwów wraz z Rusią Halicką włączony został do Polski. Wykorzystując swoje położenie miasto rozwijało się pomyślnie jako ośrodek handlu, stając się jednym z większych i zamożniejszych miast Rzeczypospolitej. Po I rozbiorze w 1772 r. Lwów został przyłączony do Austrii, stając się stolicą Galicji. W XIX w. miasto było najważniejszym ośrodkiem rozwoju kultury polskiej. W okresie II Rzeczypospolitej Lwów był, po Warszawie i Łodzi, największym miastem Polski i szczycił się największym odsetkiem ludności mającej wyższe wykształcenie. W 1939 r. miasto wraz z zachodnią Ukrainą zostało włączone do ZSRR. W czasie okupacji hitlerowskiej miała miejsce akcja masowej eksterminacji polskiej inteligencji. U schyłku epoki radzieckiej Lwów był centrum nacjonalistycznych ruchów ukraińskich. W mieście zachowało się wiele cennych zabytków, choć ich stan pozostawia wiele do życzenia. Nad miastem górują ruiny zamku Kazimierza Wielkiego z połowy XIV w. Lwów jest miastem trzech katedr. Gotycko-barokowa katedra katolicka (z cennym wyposażeniem i późnorenesansową kaplicą Boimów) pochodzi z XV w., katedra ormiańska wzniesiona została w XIV w., unicka katedra św. Jura pochodzi z XVII w. Cennymi zabytkami architektury sakralnej są także: późnorenesansowy kościół Bernardynów (obecnie greckokatolicki kościół św. Andrzeja), barokowe świątynie Jezuitów i Dominikanów, bizantyjska cerkiew wołoska z XVI-XVII w. Na Rynku znajduje się szereg kamienic z XV-XVIII w. Do piękniejszych budowli miasta należy ozdobiony trzema złotymi figurami aniołów neoklasycystyczny Teatr Opery i Baletu z przełomu XIX i XX w. Cmentarz Łyczakowski jest jedną z piękniejszych nekropolii środkowej Europy i miejscem spoczynku wielu zasłużonych Polaków. Na Łyczakowie znajduje się też Cmentarz Orląt Lwowskich - polskich obrońców miasta z 1919 r. Arsenał eksponuje bogatą kolekcję broni z różnych epok. Muzeum Farmacji (w Rynku) znajduje się w budynku najstarszej lwowskiej apteki.


Odessa (Odesa)

Miasto na południowym zachodzie Ukrainy (1085 tys. mieszk.), położone nad Morzem Czarnym. Wielki ośrodek przemysłu, centrum akademickie i kulturalne, ruchliwy port morski a także uzdrowisko (wody mineralne i złoża borowiny). Odessa została założona w 1793 r., w XIX w. rozwinęła się jako ważny port, ośrodek handlu i kultury. W czasie II wojny światowej prowadzone były zacięte walki o miasto i port. Odessa zawdzięcza swój zamożnym charakter Rosjanom, którzy spędzali tu wakacje w czasach imperialnych. Pamiątką dawnej Odessy są liczne bulwary nadmorskie (np. bulwar Primorski z pałacem Woroncowa). Do piękniejszych obiektów w mieście należy otoczony ogrodami Teatr Opery i Baletu. Jednym z symboli miasta są słynne Schody Potiomkinowskie o 192 stopniach, rozsławione w propagandowym filmie radzieckim "Pancernik Potiomkin" z 1925 r. Odeskie Muzeum Archeologiczne prezentuje przedmioty sztuki użytkowej z rejonu Morza Czarnego.























Białoruś


Białoruś jest od 1991 r. państwem niepodległym (po raz pierwszy w swej historii), jednak pojęcie niezależności jest tam rozumiane bardzo nietypowo. Ludność kraju, o ile nie należy do którejś z mniejszości narodowych, określa się częściej mianem "miejscowych" niż Białorusinów. Dlatego pojęcie świadomości narodowej można odnieść do niewielkiego procentu ludności, a wielotysięczne nawet demonstracje przeciwników dyktatorskiej polityki prezydenta Łukaszenki, jakie od czasu do czasu mają miejsce w Mińsku, nie znajdują poparcia u większości obywateli kraju. Białoruś pozostaje najtrwalszym reliktem sowieckim w Europie - we wszystkich większych miastach znajdują się nadal pomniki Lenina, nazwy głównych ulic są niezmienne od lat, zaś poziom życia przy braku reform gospodarczych coraz bardziej się obniża.



TURYSTYKA


Białoruś nie ma zbyt wielu atrakcji turystycznych. Zabytki architektury nie są tam liczne, infrastruktura turystyczna jest słabo rozwinięta. Dodatkowo rozwój turystyki ogranicza izolacjonistyczna polityka prezydenta Łukaszenki. Najczęściej kraj ten jest traktowany jako przystanek w drodze do Rosji. Za najbardziej interesujące miasto kraju uważa się pełne zabytków Grodno - miasto o charakterze środkowoeuropejskim. Stolica kraju - Mińsk - jest ofiarą gwałtownego rozwoju (w ciągu 50 lat ludność miasta wzrosła niemal 7-krotnie) lecz, w przeciwieństwie do prowincji, widać tam pewne oznaki ożywienia gospodarczego. Do miejsc szczególnie interesujących dla Polaków należy związany z Mickiewiczem Nowogródek, potężny gotycki zamek w Mirze oraz kompleks radziwiłłowskiej ordynacji w Nieświeżu. Po stronie białoruskiej znajduje się większa część Puszczy Białowieskiej, przekształcona, podobnie jak w Polsce, w park narodowy.

















MIASTA




Mińsk (Minsk)

Stolica Białorusi, położona nad rzeką Świsłoczą w centralnej części kraju (1710 tys. mieszk.); główny ośrodek przemysłu, centrum kultury i nauki. Pierwsze wzmianki o mieście pochodzą z 1067 r. W XII w. miasto było stolicą księstwa mińskiego. Prawa miejskie Mińsk uzyskał w 1499 r. W 1569 r. na mocy Unii Lubelskiej miasto weszło w skład Rzeczypospolitej. W rezultacie II rozbioru Polski w 1793 r. Mińsk zajęli Rosjanie. W 1812 r. miasto zostało zniszczone przez wojska Napoleona. Maleńką starówkę mińską tworzą uliczki niskich, skromnych, choć starannie odrestaurowanych budynków. Do cenniejszych zabytków stolicy należą także: katedra św. Ducha z XVII w., cerkiew Pietropawłowska z XVII w., cerkiew św. Marii Magdaleny z XVIII w. oraz kościół św. Rocha z poł. XIX w. W centrum oglądać można pozostałości przedwojennej zabudowy miasta. Generalnie Mińsk jest miastem nowym, pomnikiem architektury socrealistycznej. Można tam nadal, częściej niż w Rosji, oglądać pamiątki epoki radzieckiej (pomniki Lenina i innych zasłużonych dla systemu). W Narodowym Muzeum Kultury i Historii można się zapoznać z kulturalnym dorobkiem tego kraju.




Grodno (Hradna)

Miasto na zachodzie Białorusi, położone nad Niemnem (305 tys. mieszk.); duży ośrodek przemysłu, ważny port rzeczny, miasto zamieszkane obecnie w około 30% przez mniejszość polską. Gród warowny i osadę na terenie dzisiejszego miasta założyli już w XI w. książęta ruscy. Od początku XIV w. miasto znajdowało się w granicach Litwy. W 1795 r. w Grodnie obradował ostatni Sejm Rzeczypospolitej, który zatwierdził III rozbiór Polski. W Grodnie, w przeciwieństwie do większości miast Białorusi, zachowało się wiele cennych zabytków. Nad Niemnem wznosi się niski, niepozorny Stary Zamek królewski z końca XIV w., przebudowany w XIX w., w którym obecnie mieści się muzeum. Obok znajduje się Nowy Zamek, pochodzący z XVIII w. W mieście znajduje się kilka cennych kościołów (m.in. barokowy, pojezuicki kościół farny z bogatym wyposażeniem z epoki, kościół św. Zofii z XIV w., kościół Bernardynów z 1595 r., przebudowany w następnych dwóch stuleciach), kościół i klasztor franciszkanów z XVII w. i kościół Wizytek z 1663 r. Do najstarszych budowli miasta należy cerkiew św. Borysa i Gleba, pochodząca z XII w.










Litwa



Litwa to kraj zielonych pagórków, łagodnych wzniesień i równin, strumyków i jezior. Niemen, najdłuższa rzeka Litwy, zbiera wody wielu rzek, odprowadzając je do Morza Bałtyckiego, nad którym znajduje się słynne wybrzeże jantarowe Litwy zwane Mierzeją Kurońską. Jest to piaszczyste pasmo wydm porośnięte sosnami, ciągnące się na długości około 100 km z południowego zachodu w stronę portu morskiego Kłajpedy, zamykając tym samym rozległy obszar Zatoki Kurońskiej. Na złote piaski Mierzei Kurońskiej od wieków wyrzucany jest litewski bursztyn.

W chwili upadku rządów sowieckich w 1991 r., Litwa była jedną z pierwszych republik, które oderwały się od Związku Sowieckiego, chociaż deklaracja niepodległości Litwy została proklamowana rok wcześniej, 11 marca 1990 r.

Dziś Litwa jest niepodległą i demokratyczną republiką. Na czele państwa stoi prezydent wybrany drogą elekcji oraz parlament, zwany Sejmem, również wybrany według zasad wolnych wyborów. Zarówno rząd, jak i sąd najwyższy są instytucjami mianowanymi. Konstytucja Litwy, przyjęta w referendum narodowym w 1992 r., gwarantuje podział władzy.


Na Litwie znajduje się trzydzieści parków regionalnych. Rolnictwo na tych terenach pozostaje pod ścisłą kontrolą odpowiednich władz zajmujących się ochroną środowiska. Są to tereny idealne pod względem rekreacyjnym i spacerowym o każdej porze roku. Wiele z tych parków chroni święte wzgórza i lasy, które niegdyś były istotną częścią pogańskiego życia religijnego Litwy.

























TURYSTYKA


Litwa jest krajem nizinnym, położonym nad Bałtykiem. Krajobraz jest urozmaicony łagodnymi wzgórzami i licznymi jeziorami polodowcowymi. Litwę odwiedza wciąż stosunkowo niewielu turystów zagranicznych, najwięcej z pozostałych republik bałtyckich, Polski, Rosji, Niemiec i Szwecji. Większość przybywających odwiedza główne miasta kraju: Wilno z jego piękną starówką, Kowno, które przez samych Litwinów bywa uznawane za najbardziej litewskie w charakterze miasto kraju, oraz Kłajpedę - ruchliwy port i miasto o jednoznacznie niemieckich korzeniach. Dużą atrakcją turystyczną jest Wzgórze Krzyży pod Szawlami (iauliai) naszpikowane krzyżami - symbolami rozlewu krwi w różnych okresach burzliwej historii kraju. Turyści chętnie spędzają czas na litewskim wybrzeżu Bałtyku, przede wszystkim w Pałądze (Palanga), gdzie poza plażami znajdują się źródła mineralne oraz piękny park botaniczny, a także w litewskich uzdrowiskach, z Druskiennikami (Druskininkai) na czele.




MIASTA



Wilno (Vilnus)

Stolica Litwy, położona nad rzeką Wilią, na południowo-wschodnim krańcu republiki (595 tys. mieszk.). Od czasów późnego średniowiecza Wilno jest miastem wielonarodowościowym - poza Litwinami mieszkali tu i mieszkają Polacy, Żydzi, Rosjanie, Białorusini. Początki miasta sięgają wczesnego średniowiecza. Na początku XIV w. Giedymin zbudował tu zamek, wokół którego rozwinęła się osada. Wkrótce Wilno wyrosło na główny ośrodek handlowy Litwy i najważniejsze miasto kraju. W epoce Unii z Polską stolica Litwy przeżywała okres nieprzerwanego rozwoju. Wraz z upadkiem Rzeczypospolitej Wilno wcielone zostało do Imperium Rosyjskiego. W latach 1923-1939 znajdowało się w granicach Polski. Po zajęciu Polski przez Armię Czerwoną, Wilno zostało przekazane Litwie, lecz wkrótce - wraz z całą Litwą - inkorporowane do ZSRR. Od 1991 r. Wilno jest stolicą niezależnej Republiki Litewskiej. Starówka wileńska należy do największych i najpiękniejszych w tej części Europy. Na Wzgórzu Zamkowym znajduje się pozostałość zamku - Wieża Giedymina z XIII-XIV w. Nieopodal, na Placu Katedralnym (Arkikatedros aikte), wznosi się katedra, pierwotnie gotycka, po przebudowie w XVIII w. przypominająca grecką świątynię. Gotycki kościół św. Anny wraz z klasztorem Bernardynów tak zachwycił Napoleona, że chciał budowlę rozebrać i przenieść do Francji. Do cenniejszych gotyckich świątyń miasta należy też kościół św. Mikołaja. Pięknymi przykładami baroku są kościoły: św. Teresy, św. Kazimierza - patrona Litwy, przekształcony w czasach radzieckich w Muzeum Ateizmu oraz kościół św. Piotra i Pawła. Przykładem architektury rokokowej w budownictwie sakralnym miasta jest świątynia św. Jana z XVIII w. Rynek wileński zdominowany jest przez pochodzący również z XVIII w. ratusz. XVII-wieczna kaplica Matki Boskiej Ostrobramskiej (Auros Vartu Kopylia) z obrazem MB Ostrobramskiej przyciąga tysiące katolickich pielgrzymów. Dla turystów z Polski interesująca jest wizyta na cmentarzu na Rossie, gdzie pochowanych jest wiele wybitnych postaci znanych z historii Polski. Państwowe Muzeum Sztuki (Lietuvos Dailes Muziejus) prezentuje bogatą kolekcję malarstwa litewskiego ostatnich dwu stuleci. Muzeum Adama Mickiewicza prezentuje pamiątki po poecie, szczególnie z okresu jego pobytu w Wilnie.



Kowno (Kaunas)


Miasto położone nad Niemnem w środkowej części Litwy (435 tys. mieszk.). Jest to liczący się ośrodek przemysłowy, jednak miasto zachowało dużo uroku i prowincjonalnego spokoju. Gród kowieński znany był już w XIII w., w XIV w. miasto zajmowane było wielokrotnie przez Krzyżaków. W XVI w. Kowno było ruchliwym portem na Niemnie. W 1731 r. miasto niemal doszczętnie zniszczył pożar. W wyniku Trzeciego Rozbioru Rzeczypospolitej Kowno znalazło się w granicach Rosji. W czasach Pierwszej Republiki Litewskiej, gdy Wilno przyłączone było do Polski, Kowno pełniło funkcje stołeczne. Centrum miasta stanowi długa, handlowa ulica Laisves aleja, przeznaczona wyłącznie dla ruchu pieszego. Na jej wschodnim krańcu znajduje się masywna sylweta kościoła św. Michała Archanioła o bogatym wyposażeniu wnętrza. Na terenie Starego Miasta podziwiać można ogromną archikatedrę, monumentalny przykład architektury gotyckiej z barokowym wnętrzem. Na Placu Rynkowym wznosi się pochodzący z XVIII w. budynek ratusza, zwany Białym Łabędziem. Warto obejrzeć też piękną, choć niestety pozbawioną oryginalnego wyposażenia, białą cerkiew z końca XIX w. Na drugim brzegu rzeki warto zwiedzić zbudowany w 1674 r. barokowy kościół i klasztor Pazaislis, obydwa pełne cennych zabytków z epoki. Pomnik Wolności w centrum miasta jest świadkiem i symbolem burzliwej historii Litwy w XX w. - został on w 1940 r. zdemontowany przez Rosjan, by na nowo pojawić się w 1989 r. wraz ze wskrzeszonym państwem litewskim. Interesujące Muzeum M. K. Ciurlionisa prezentuje prace artysty, którego pragnieniem było łączenie w jeden środek wyrazu muzyki i plastyki. Warto wpaść również do Kowieńskiego Muzeum Diabła, by obejrzeć ponad 200, niekoniecznie przerażających, figurek (choć są wśród nich także wyobrażenia Hitlera i Stalina).







Rosja



Jest największym państwem na świecie, jej powierzchnia jest prawie dwa razy większa od Stanów Zjednoczonych czy Chin. Pod względem liczby ludności zajmuje siódme miejsce.
Na Zachodzie Rosja graniczy z Finlandią, Norwegią, Estonią, Łotwą, Białorusią, a poprzez obwód kaliningradzki z Polską i Litwą. Dużo dłuższa granica południowa ciągnie się od środkowej Azji i dzielona jest od zachodu z Ukrainą, Gruzją, Azerbejdżanem, Kazachstanem, Mongolią, Chinami i Koreą Północną. Północne obszary kraju leżą nad morzami: Barentsa, Wschodniosyberyjskim, wschodnie - nad Morzem Ochockim, a południowo-wschodnie - nad Morzem Japońskim. Rosja posiada ponadto dostęp do Morza Bałtyckiego na zachodzie (obwód kaliningradzki), jak również do Morza Kaspijskiego i Morza Czarnego na południowym wschodzie.


Geografia

Rosja dzieli się na 5 głównych krain geograficznych: Nizinę Wschodnioeuropejską, góry Ural, Nizinę Zachodniosyberyjską, Wyżynę Środkowosyberyjską oraz góry południowej i wschodniej Syberii. Najwyższy szczyt - Elbrus (5633 m n.p.m.), najdłuższa rzeka - Jenisej (5870 km).



Klimat

Klimat Rosji jest mniej zróżnicowany, niż mógłby sugerować jej ogromny obszar. Przeważa klimat kontynentalny stref umiarkowanej i podbiegunowej z wyjątkiem terenów leżących na południowym zachodzie, nad Morzem Czarnym, gdzie panuje klimat podzwrotnikowy śródziemnomorski, oraz na obszarze wschodniego wybrzeża, nad którym wieją wiatry monsunowe.

Większość wierzących Rosjan należy do Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego. Katolicy to głównie unici z Ukrainy, Niemcy i Polacy. Wyznawcy islamu (sunnici) to Tatarzy nadwołżańscy, Czuwasze, Baszkirzy i narody Kaukazu Północnego (Czeczeni, Ingusze, Kabaryjdyczycy, ludy Dagestanu). Buddyzm jest głównie religią Buriatów, Tuwińczyków i Kałmuków.













TURYSTYKA


Ze względu na ogromny i zróżnicowany obszar kraju, interesujące obiekty historyczne i dobre muzea, Rosja mogłaby stać się ważnym punktem na turystycznej mapie Europy. Niestety ze względu na słabo rozwiniętą (i nastawioną głównie na zamożnych turystów) infrastrukturę turystyczną i wciąż niezbyt wysoki stopień stabilizacji polityczno-społecznej, kraj ten odwiedzany jest przez stosunkowo niewielu turystów, przede wszystkich z krajów byłego ZSRR, oraz Polski (okręg kaliningradzki), Francji, Niemiec, Finlandii. Większość turystów przybywa do dwóch głównych miast kraju: Moskwy i Sankt Petersburga. Bardzo interesującym zespołem historyczno-architektonicznym jest tzw. Zołotoje Kolco - pełne zabytków "miasta-muzea", położone w pobliżu Moskwy (m.in. Suzdal, Zagorsk, Władimir) oraz historyczne ośrodki dawnej Rusi (np. Jarosław, Nowogród Wielki, Smoleńsk, Psków). Turystyczne znaczenie północnego Kaukazu (Mineralnyje Wody, Kisłowodzk), niegdyś wysokie, znacznie spadło w związku z niestabilną sytuacją polityczną w tym regionie. Ważnym centrum turystycznym pozostaje wybrzeże czarnomorskie Rosji (Soczi).





MIASTA



Moskwa

Stolica Rosji i największe miasto kraju (8.790 tys. mieszk.), największy ośrodek przemysłowy, kulturalny i naukowy, port rzeczny na rzece Moskwie. Miasto znane jest od 1147 r., a za jego założyciela uchodzi książę Jurij Dołgorukij. Moskwa była wówczas osadą w granicach księstwa włodzimiersko-suzdalskiego. Od XV w. miasto było stolicą księstwa moskiewskiego. W 1712 r. Moskwa utraciła status miasta stołecznego na rzecz położonego na zachodzie kraju Petersburga. Dokładnie 100 lat później Moskwa została prawie całkowicie spalona przez wojska napoleońskie, jednak wkrótce miasto odbudowano. W 1918 r. Moskwa stała się z powrotem stolicą Rosji. Centralnym punktem Moskwy jest Plac Czerwony. Znajduje się na nim Kreml, ośrodek władzy - książęcej, carskiej, radzieckiej i współczesnej rosyjskiej. Początki Kremla sięgają połowy XII w. (był wówczas niewielką drewnianą twierdzą). Pod koniec XV w. Kreml został otoczony potężnymi murami (ponad 2200 m długości) Na jego murach wzniesiono 20 wież, z których najsłynniejszą jest Wieża Spasska i główna brama wjazdowa na Kreml, wzniesiona w 1491 r. Pałac Kremlowski zbudowany został w latach 1487-1491. Zbudowano wówczas także monumentalne świątynie - sobór Uspieński, w którym koronowano rosyjskich władców, sobór Błagowieszczański (pałacowy z cennymi ikonami Rublowa i Teofana Greka) oraz sobór Archangielski - miejsce wiecznego spoczynku moskiewskich książąt i carów Rosji. Wysoka wieża-dzwonnica (80 m wysokości), zwana Iwan Wielki, pochodzi z lat 1505-1600. Pałac carski - Tieriemnyj Dworiec oraz cerkiew Dwunastu Apostołów wzniesiono w XVII w. Z XVIII w. pochodzi Pałac Senatu, zaś Wielki Pałac Kremlowski zbudowano w XIX w. Tuż obok murów Kremla wznosi się najpiękniejsza z moskiewskich świątyń - Sobór Pokrowski (Wasyla Błogosłwionego), z charakterystycznymi, barwnymi cebulami wież, zbudowana w latach 1555-1560. Nieopodal świątyni przy murze Kremla znajduje się otwarte w 1930 r. Mauzoleum Lenina. Pozostałe zabytki stolicy giną wśród współczesnej zabudowy metropolii. W zakolu rzeki Moskwy założono w 1524 r. Klasztor Nowodziewiczy. Obok kompleksu klasztornego znajduje się cmentarz, na którym pochowanych jest wielu słynnych Rosjan. Bogato zdobiony XVIII-wieczny pałac w Ostankino zbudował hrabia Szeremietiew. Klasycystyczny gmach Akademickiego Teatru Wielkiego (Bolszoi) wzniesiono w 1824 r. Moskiewski Muzeum Sztuk Pięknych im. Puszkina posiada najbogatsze po Ermitażu zbiory sztuki obcej w kraju (w kolekcji znajdują się m.in. prace Boticellego, Van Dycka, Rembrandta, Rubensa, Renoira, Maneta i Moneta). Galeria Trietiakowska posiada cenne zbiory malarstwa rosyjskiego.



Sankt Petersburg

Największe po stolicy miasto Rosji (4.380 tys. mieszk.), położone na północnym zachodzie kraju, nad rzeką Newą; wielki ośrodek gospodarczy, naukowy, kulturalny i turystyczny kraju. Miasto powstało z woli cara Piotra I Wielkiego w 1703 r. na terenach odebranych Szwecji w czasie wojny północnej. W 1712 r. miasto zostało stolicą reformowanej przez cara Rosji, stając się jednym z symboli europeizacji państwa. Rozwojowi miasta w początkowym okresie sprzyjał zakaz (z 1714 r.) wznoszenia w całej Rosji budowli murowanych, co umożliwiło skierowanie ogromnych środków na rozbudowę stolicy. W I połowie XVIII w. wznoszono w mieście przede wszystkim gmachy instytucji państwowych, a w II połowie stulecia pałace i świątynie, zapoczątkowano też rozwój przemysłu w mieście. W 1914 r. niemiecką nazwę miasta zamieniono na Piotrogród. W lutym 1917 r. w Piotrogrodzie wybuchła rewolucja, która usunęła carat, a pod koniec roku rewolucja październikowa, która umożliwiła dojście do władzy bolszewikom. W 1918 r. stolicę Rosji przeniesiono do Moskwy. W 1924 r. Piotrogród został na cześć wodza rewolucji nazwany Leningradem. W czasie II wojny światowej (1941-1944) miasto było oblegane przez Niemców przez około 900 dni. W 1991 r. miastu przywrócono oryginalną nazwę. Charakter miastu nadaje klasycystyczna i eklektyczna zabudowa z XVIII i XIX w oraz liczne kanały, którym Petersburg zawdzięcza określenie "Wenecji Północy". Najstarszą budowlą miasta jest Twierdza Pietropawłowska, zbudowana nad Newą na początku XVIII w. w celu obrony miasta przed Szwedami. Na jej terenie znajduje się Sobór Pietropawłowski, w którym pochowana jest większość carów Rosji, począwszy od Piotra Wielkiego. Potężny Sobór św. Izaaka został wzniesiony w I połowie XIX w. Z jego kopuły (102 m wysokości) można podziwiać panoramę miasta. Również w XIX w. wzniesiony został Sobór Kazański. Siedzibą carów w Petersburgu był barokowy Pałac Zimowy, wzniesiony w latach 1754-1762, oraz niewielki Pałac Letni zbudowany na początku XVIII w. przez Piotra Wielkiego. Wybitnym przykładem rosyjskiego baroku jest Klasztor Smolny. Pałac Taurydzki w otoczeniu rozległego parku krajobrazowego jest przykładem architektury klasycystycznej. Tzw. Miedziany Jeździec - konny pomnik cara Piotra I jest najbardziej znanym pomnikiem miasta. Główną arterią Petersburga jest pełen reprezentacyjnej zabudowy Newski Prospekt. Najwspanialszym muzeum miasta jest otwarty w 1764 r. Ermitaż, największa na świecie kolekcja mieszcząca się w pięciu pałacach (Zimowym, Małym Ermitażu, Wielkim Ermitażu, Nowym Ermitażu i Teatrze Ermitażowym). W zbiorach Ermitaża znajdują sie m.in. prace Leonarda da Vinci, Michała Anioła, Rafaela, Tycjana, Rembrandta, Rubensa i francuskich impresjonistów. Muzeum Rosyjskie posiada ogromny zbiór dzieł sztuki rosyjskiej. Muzeum "Domek Piotra I" mieści się w najstarszym zachowanym drewnianym budynku miasta, wzniesionym w 1703 r. Poza miastem znajdują się wspaniałe XVIII- i XIX-wieczne rezydencje cesarskie. Pietrodworiec to ogromny zespół pałacowo-parkowy (ze szczególnie pięknym ogrodem, ozdobionym rzeźbami, fontannami i kaskadami wodnymi). W Puszkinie znajduje się letnia rezydencja monarchów Rosji - Carskie Sioło. Bogato zdobiony pałac wzniesiony został przez Katarzynę Wielką w połowie XVIII w. W Pawłowsku Katarzyna zbudowała dla swojego syna Pawła pałac ze wspaniałym klasycystycznym parkiem.