Konsekwencje samozatrudnienia - odpowiedzialność za zobowiązania

KONSEKWENCJE SAMOZATRUDNIENIA
Odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe

Każdy, kto zamierza otworzyć własny biznes, powinien dobrze przemyśleć tę decyzję. Zarówno pod kątem tego, jaki rodzaj działalności miałby to być, oraz jaką formę rozliczeń wybrać, aby była najbardziej korzystna.

Samozatrudnienie ma swoje plusy i minusy. Z jednej strony podatnik sam jest dla siebie szefem, ma pracę i w podejmowaniu decyzji nie jest od nikogo zależny. Z drugiej jednak strony osoby prowadzące działalność na zasadzie samozatrudnienia nie korzystają z takich osłon socjalnych, jak w przypadku zatrudnienia na umowę o pracę. Ponadto podatnik prowadząc działalność odpowiada za wszystkie zobowiązania powstałe w wyniku jej prowadzenia.
Pojęcie działalności gospodarczej
Ustawy podatkowe w różny sposób definiują pojęcie działalności gospodarczej. Dlatego w tym miejscu należy posłużyć się definicją zawartą w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej.
Zgodnie z treścią powołanej ustawy działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.
Natomiast według przepisów Ordynacji podatkowej, działalnością gospodarczą będzie również wykonywanie wolnego zawodu, a także każda inna działalność zarobkowa wykonywana we własnym imieniu i na własny lub cudzy rachunek, nawet gdy inne ustawy nie zaliczają tej działalności do działalności gospodarczej lub osoby wykonującej taką działalność – do przedsiębiorców.
Z kolei przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną – wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą. Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.
WARTO WIEDZIEĆ
Identyfikacja przedsiębiorcy w poszczególnych urzędowych rejestrach następuje na podstawie NIP.
Formalności identyfikacyjne
Przedsiębiorca wpisany do rejestru przedsiębiorców albo ewidencji jest zobowiązany umieszczać w oświadczeniach pisemnych, skierowanych w zakresie swojej działalności do oznaczonych osób i organów, numer identyfikacji podatkowej (NIP) oraz posługiwać się tym numerem w obrocie prawnym i gospodarczym.
Podatnicy są zobowiązani do dokonania zgłoszenia identyfikacyjnego dla celów podatkowych. Dokonuje się go jednokrotnie, bez względu na rodzaj oraz liczbę opłacanych przez podatnika podatków, formę opodatkowania, liczbę oraz rodzaje prowadzonej działalności gospodarczej oraz liczbę prowadzonych przedsiębiorstw. Warto w tym miejscu przytoczyć wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 3 września 2002 r. (sygn. akt. III SA 3288/00, niepublikowany), gdzie sąd podkreślił, iż przedsiębiorca może posługiwać się tylko jednym numerem identyfikacji podatkowej. W sytuacji gdy otrzyma dwa NIP, druga decyzja w tej sprawie musi być unieważniona.
Zgłoszenie identyfikacyjne osób fizycznych zawiera: nazwisko, imiona, imiona rodziców, datę i miejsce urodzenia, płeć, nazwisko rodowe, obywatelstwo lub obywatelstwa, adres miejsca zamieszkania, adres miejsca zameldowania na pobyt stały lub czasowy, rodzaj i numer dowodu tożsamości oraz numer ewidencyjny PESEL.
Podatnicy prowadzący działalność gospodarczą mogą złożyć zgłoszenie identyfikacyjne jednocześnie ze złożeniem wniosku o wpis do rejestru przedsiębiorców lub zgłoszenia do ewidencji działalności gospodarczej, a w przypadku osób fizycznych mających nadany Numer Identyfikacji Podatkowej, rozpoczynających działalność gospodarczą – zgłoszenie aktualizacyjne jednocześnie ze złożeniem zgłoszenia do ewidencji działalności gospodarczej.
Wybór korzystnej formy opodatkowania
Podatnicy, którzy zamierzają otworzyć własny biznes, powinni dobrze zastanowić się nad wyborem formy opodatkowania. Przy podjęciu decyzji warto zwrócić uwagę na to, co dla podatnika będzie najbardziej korzystne
.
W zależności od rodzaju prowadzonej działalności podatnicy mają do wyboru cztery formy opodatkowania:
• na zasadach ogólnych, według skali podatkowej (stawki to 19 proc., 30 proc., 40 proc.),
• według stawki 19-proc. liniowej,
• ryczałt od przychodów ewidencjonowanych,
• karta podatkowa.
Podatek na zasadach ogólnych
W przypadku opodatkowania na zasadach ogólnych niewątpliwie korzystnym rozwiązaniem jest możliwość uwzględniania kosztów uzyskania przychodów. Osoba samozatrudniona może zaliczyć do kosztów uzyskania wszystkie swoje wydatki związane z pracą, co może znacznie zmniejszyć podatek dochodowy.
Wysokość podatku dochodowego płaconego według skali zależy od faktycznie uzyskanych dochodów. Podstawę opodatkowania stanowi dochód, czyli nadwyżka sumy przychodów nad kosztami ich uzyskania. Ustalenie dochodu odbywa się na podstawie zapisów dokonywanych w prowadzonej podatkowej księdze przychodów i rozchodów albo w księdze rachunkowej.
Z tą formą opodatkowania wiąże się również największa ilość obowiązków. Trzeba co miesiąc obliczać wysokości zaliczek na podatek i wpłacanie ich na rachunek urzędu skarbowego oraz wypełnianie comiesięcznych deklaracji PIT-5.
Po zakończeniu roku podatkowego do 30 kwietnia roku następnego podatnik musi złożyć zeznania o wysokości osiągniętego dochodu w roku podatkowym (PIT-36) i wpłacenia różnicy pomiędzy podatkiem należnym od dochodu wynikającego z zeznania a sumą należnych za dany rok zaliczek. Jeżeli podatnik nie uzyska dochodu, w zeznaniu PIT-36 wykaże stratę.
Czy warto wybrać liniowy
Jeśli chodzi o opodatkowanie 19-proc. liniowym PIT, należy pamiętać, że samozatrudnieni, jeśli chcą skorzystać z tej formy opodatkowania, nie mogą świadczyć na rzecz byłego pracodawcy tych samych usług, które świadczyli na podstawie stosunku pracy. Ponadto wybór 19-proc. stawki liniowej powoduje utratę prawa do skorzystania z wszelkich ulg i odliczeń.
Podobnie, jak przy opodatkowaniu według skali podatkowej, podstawą opodatkowania jest dochód, czyli nadwyżka sumy przychodów nad kosztami ich uzyskania. Ustalenia dochodu dokonuje się na podstawie zapisów w podatkowej księdze przychodów i rozchodów lub w księdze rachunkowej.
Ponadto podatnicy opodatkowani podatkiem liniowym muszą wpłacać, na rachunek urzędu skarbowego, w terminie do 20 dnia każdego miesiąca za miesiąc poprzedni, comiesięczne zaliczki na podatek i wypełniać deklaracji PIT-5L.
Po zakończeniu roku konieczne będzie złożenie do urzędu skarbowego, właściwego według miejsca zamieszkania, zeznania o wysokości osiągniętego dochodu w roku podatkowym, w terminie do 30 kwietnia roku następnego.
W przypadku kontraktów menedżerskich wybór formy opodatkowania jest bardziej ograniczony. Podatnicy mogą wybrać jedynie między opodatkowaniem według zasad ogólnych a liniowym 19-proc. PIT.
Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych
Podstawę opodatkowania ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych stanowi przychód. Jeśli przedsiębiorca zdecyduje się na tę formę opodatkowania, musi pamiętać, że nie będzie miał możliwości pomniejszania go o koszty uzyskania przychodów. Można jednak dokonywać odliczeń od przychodu, można np. odliczyć zapłacone składki na ubezpieczenia społeczne w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Konieczne będzie prowadzenie ewidencji przychodów i ustalania – co miesiąc – na jej podstawie kwoty podatku podlegającego wpłacie na rachunek urzędu skarbowego. Wpłat podatku dokonuje się do dnia 20 następnego miesiąca, a za miesiąc grudzień w terminie złożenia zeznania rocznego (31 stycznia następnego roku).
Podatnicy opłacający podatek w formie karty podatkowej mają najmniej obowiązków. Osoby takie nie muszą prowadzić ksiąg, składać zeznań podatkowych, deklaracji o wysokości uzyskanego dochodu oraz wpłacać zaliczek na podatek dochodowy. Podatnicy ci są jednak zobowiązani wydawać na żądanie klienta rachunki i faktury, o których mowa w odrębnych przepisach, stwierdzające sprzedaż wyrobu, towaru lub wykonanie usługi oraz przechowywać w kolejności numerów kopie tych rachunków i faktur w okresie pięciu lat podatkowych, licząc od końca roku, w którym wystawiono rachunek lub fakturę. Lista rodzajów działalności podlegających opodatkowaniu w formie karty podatkowej jest bardzo obszerna, ale trzeba pamiętać, że jest to katalog zamknięty. Nie każdy zatem może z takiego rodzaju opodatkowania skorzystać.
Ponadto przedsiębiorcy opłacający podatek w formie karty muszą co miesiąc, do 7 dnia każdego miesiąca za miesiąc poprzedni (a za grudzień w terminie do dnia 28 grudnia), wpłacać na rachunek urzędu skarbowego, określoną kwotę podatku, którą określi w decyzji naczelnik urzędu skarbowego, pomniejszonej o zapłaconą składkę na powszechne ubezpieczenie zdrowotne. Po zakończeniu roku należy złożyć w urzędzie skarbowym w terminie do dnia 31 stycznia deklarację o wysokości zapłaconej i odliczonej od karty podatkowej, w poszczególnych miesiącach, składki na powszechne ubezpieczenie zdrowotne.
Opodatkowanie VAT
Osoby, które rozpoczynają wykonywanie czynności podlegających opodatkowaniu VAT w ciągu roku podatkowego, są zwolnione od tego podatku, jeżeli przewidywana przez te osoby wartość sprzedaży towarów nie przekroczy, w proporcji do okresu prowadzonej sprzedaży, kwoty wyrażonej w złotych, odpowiadającej kwocie 10 000 euro (w 2006 roku kwota ta wynosi 39 200 zł), zaś w przypadku osób prowadzących przedsiębiorstwo maklerskie, zarządzających funduszami powierniczymi, agentów, zleceniobiorców lub innych osób świadczących usługi o podobnym charakterze 30-krotność kwoty prowizji lub innych postaci wynagrodzeń za wykonanie usług nie przekroczy kwoty wyrażonej w złotych, odpowiadającej kwocie 10 000 euro.
Jeżeli podatnik korzysta ze zwolnienia od VAT, to utraci je w momencie, gdy faktyczna wartość sprzedaży towarów, w proporcji do okresu prowadzonej sprzedaży, przekroczy w ciągu roku podatkowego kwotę 10 000 euro. Wówczas konieczne będzie naliczenie podatku od wartości sprzedaży przekraczającej limit oraz dokonanie zgłoszenia rejestracyjnego dla VAT.
Ze zwolnienia od VAT można zrezygnować, pod warunkiem pisemnego zawiadomienia naczelnika urzędu skarbowego o tej rezygnacji, przed dniem wykonania pierwszej czynności podlegającej opodatkowaniu VAT.
Jednak powrót do niego będzie możliwy dopiero po upływie 3 lat od daty rezygnacji.

PODSTAWA PRAWNA
• Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).
• Ustawa z dnia 13 października 1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 269, poz. 2681 z późn. zm.),
• Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. nr 173, poz. 1807 z późn. zm.).