Zasady zatrudniania młodocianych

Temat: Zasady zatrudniania młodocianych

Zasady zatrudniania młodocianych reguluje dział IX Kodeksu Pracy. W polskim prawie osoba młodociana to taka, która ukończyła 16 lat, a nie przekroczyła 18 lat. (art.190 &1 k.p.) Zasadniczym powodem zatrudnienia młodocianego jest umożliwienie mu zdobycia kwalifikacji zawodowych. Przepisy kodeksu pracy określają to mianem zatrudnienia w celu przygotowania zawodowego. Ponadto można zatrudnić młodocianego w wykonywaniu innych prac (tzw. lekkich prac), jeżeli ukończył co najmniej gimnazjum oraz przedstawi świadectwo lekarskie stwierdzające, że praca danego rodzaju nie zagraża jego zdrowiu.
Zasady odbywania przygotowania zawodowego oraz wynagradzania młodocianego ustala rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania (Dz.U. nr 60, poz.278 z późn. zm.).
Przygotowanie zawodowe młodocianych może odbywać się przez:
• naukę zawodu,
• przyuczenie do wykonywania określonej pracy.
Pracodawca zatrudniając młodocianego musi zawrzeć z nim umowę o pracę, określającą:
• rodzaj przygotowania zawodowego (nauka zawodu lub przyuczenie do wykonywania określonej pracy),
• czas trwania i miejsce odbywania przygotowania zawodowego,
• sposób dokształcania teoretycznego,
• wysokość wynagrodzenia.
Są to warunki minimum. Strony mogą w umowie określić również inne elementy. Jako zasadę należy traktować zawieranie umów o pracę z młodocianym na czas nieokreślony. Wyjątek od tej zasady przewiduje par. 9 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania. W myśl tego przepisu pracodawca zatrudniający w celu nauki zawodu większą liczbę młodocianych, niż wynika to z jego potrzeb, może zawierać z młodocianymi umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego na czas określony, jednak nie krótszy niż okres kształcenia określony w przepisach dotyczących klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego lub okres kształcenia wymagany do przystąpienia do egzaminu kwalifikacyjnego na czeladnika.
W przypadku nauki zawodu umowa z młodocianym powinna zawierać konkretne ustalenia dotyczące dokształcania teoretycznego (par. 10 ww. rozporządzenia z dnia 28 maja 1996 r.). Pracodawca zatrudniający młodocianych w celu przygotowania zawodowego może zatem:
• kierować ich na dokształcanie teoretyczne do zasadniczej szkoły zawodowej albo
• kierować ich na dokształcanie teoretyczne do ośrodka dokształcania i doskonalenia zawodowego, albo
• organizować dokształcanie teoretyczne we własnym zakresie.
Jeżeli pracodawca organizuje dokształcanie teoretyczne we własnym zakresie, powinien realizować obowiązkowe zajęcia edukacyjne z zakresu teoretycznego kształcenia zawodowego wynikające z odpowiedniego programu.
Pracodawca może w umowie zobowiązać się do sfinansowania kosztów dojazdu
i pobytu w ośrodku młodocianego zatrudnionego w celu nauki zawodu i dokształcającego się w ośrodkach dokształcania i doskonalenia zawodowego, znajdujących się w innej miejscowości niż miejsce zamieszkania i miejsce pracy młodocianego.
Najważniejszym obowiązkiem młodocianego (poza oczywiście wykonywaniem powierzonej pracy) jest dokształcanie się do ukończenia 18 lat. W szczególności pracownik młodociany jest obowiązany:
• do dokształcania się w zakresie szkoły podstawowej i gimnazjum, jeżeli szkoły takiej nie ukończył,
• do dokształcania się w zakresie szkoły ponadgimnazjalnej lub w formach pozaszkolnych.
Niezbędnym elementem umowy o pracę zawartej z młodocianym jest wysokość wynagrodzenia. Młodocianemu w okresie nauki zawodu przysługuje wynagrodzenie obliczane w stosunku procentowym do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim kwartale, obowiązującego od pierwszego dnia następnego miesiąca po ogłoszeniu przez Prezesa GUS w Monitorze Polskim. Stosunek procentowy wynagrodzenia wynosi co najmniej:
• w pierwszym roku nauki - 4 proc.,
• w drugim roku nauki - 5 proc.,
• w trzecim roku nauki - 6 proc.
Natomiast młodocianym odbywającym przyuczenie do wykonywania określonej pracy przysługuje nie mniej niż 4 proc. przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej.
Młodociany w innym celu niż przygotowanie zawodowe może zostać zatrudniony przy wykonywaniu tzw. prac lekkich. Wykaz tych prac sporządza pracodawca po uzyskaniu zgody lekarza wykonującego zadania służby medycyny pracy. Jeżeli lekarz orzeknie, że dana praca zagraża zdrowiu młodocianego, pracodawca jest obowiązany zmienić rodzaj pracy, a gdy nie ma takiej możliwości, niezwłocznie rozwiązać umowę o pracę i wypłacić odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. Wykaz jest przedstawiany do zatwierdzenia właściwemu inspektorowi pracy.
Jeżeli pracodawca ma obowiązek tworzenia regulaminu pracy, właśnie w nim zamieszcza taki wykaz (art. 1041 &1 pkt 7a k.p.). Natomiast gdy pracodawca nie ma obowiązku tworzenia regulaminu pracy, wykaz prac lekkich dozwolonych młodocianym stanowi osobny akt wewnątrzzakładowy. Pracodawca jest obowiązany przekazać również informacje o ryzyku zawodowym, które wiąże się z pracą wykonywaną przez młodocianego.
Wykaz prac lekkich powinien być zsynchronizowany z przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac (Dz.U. nr 200, poz. 2047 z późn. zm.).
Z wykazem młodociany powinien zapoznać się przed podpisaniem umowy o pracę, a w każdym razie przed rozpoczęciem pracy. Fakt zapoznania się z wykazem powinien zostać udokumentowany.
Ustalając wymiar i rozkład czasu pracy młodocianego zatrudnionego przy pracy lekkiej pracodawca powinien uwzględnić tygodniową liczbę godzin nauki wynikającą z programu nauczania, a także z rozkładu zajęć szkolnych młodocianego.
Tygodniowy wymiar czasu pracy młodocianego w okresie odbywania zajęć szkolnych nie może przekraczać 12 godzin. W dniu uczestniczenia w zajęciach szkolnych wymiar czasu pracy młodocianego nie może przekraczać 2 godzin. Wymiar czasu pracy młodocianego w okresie ferii szkolnych nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin w tygodniu. Dobowy wymiar czasu pracy młodocianego w wieku do 16 lat nie może jednak przekraczać 6 godzin. Czas pracy młodocianego w wieku powyżej 16 lat nie może przekraczać 8 godzin na dobę. Jeżeli dobowy wymiar czasu pracy młodocianego jest dłuższy niż 4,5 godziny, pracodawca jest obowiązany wprowadzić przerwę w pracy trwającą nieprzerwanie 30 minut, wliczaną do czasu pracy. Zgodnie z art. 203 &1 k. p. młodocianego nie można zatrudniać w godzinach ponadliczbowych ani w porze nocnej. Przedstawiony wymiar czasu pracy obowiązuje także w przypadku, gdy młodociany jest zatrudniony u więcej niż jednego pracodawcy. Przed nawiązaniem stosunku pracy pracodawca ma obowiązek uzyskania od młodocianego oświadczenia o zatrudnieniu albo o niepozostawaniu w zatrudnieniu u innego pracodawcy (art. 2002 k.p.).