Dziura Ozonowa

Dziura Ozonowa

Powłoka ozonowa
Ozon jest postacią tlenu. Proces tworzenia się ozonu z tlenu zachodzi w warstwach znajdujących się na wysokości od 60 do 15 kilometrów wskutek pochłaniania przez tlen ultrafioletowego promieniowania słonecznego. Przy powierzchni Ziemi ozon występuje w powietrzu w znikomych ilościach. Wraz ze wzrostem wysokości jego zawartość w atmosferze zwiększa się, by maksimum osiągnąć na wysokości 25-30 kilometrów.
Ozon ma duże znaczenie, bo pochłaniając bardzo silne promieniowanie słoneczne, podnosi temperaturę stratosfery- warstwy, w której się znajduje. Ponadto ozon pochłania całkowicie część ultrafioletowego promieniowania słonecznego. Promieniowanie to ma szkodliwy wpływ na organizmy żywe pod względem fizjologicznym i ozon, pochłaniając to promieniowanie, chroni je przed tym wpływem.
W latach 70. XX wieku stwierdzono zmniejszenie się ilości ozonu w atmosferze- szczególnie wyraźnie zaobserwowano to nad biegunami Ziemi. Zjawisko to rozprzestrzenia się i obecnie notuje się spadek ilości ozonu nad obszarami położonymi między 30 a 64 stopniem szerokości geograficznej północnej.
Powodem zmniejszania się ilości ozonu w atmosferze jest przede wszystkim działalność przemysłowa człowieka. Na zmniejszenie grubości warstwy ozonowej wpłynęły też wybuchy niektórych wulkanów- więc groźne dla naszej planety niszczenie ozonu pogłębiają dodatkowo czynniki naturalne.
Niszczyciele ozonu
Naukowcy sądzą, że Słońce będzie świecić od 200 milionów do nawet 5 miliardów lat. przed niebezpiecznym promieniowaniem wysyłanym przez Słońce chroni Ziemię „parasol” zbudowany z gazów- atmosfera ziemska. Niestety jednak, do atmosfery dostają się produkty ludzkiej działalności i skład atmosfery ulega zmianom.
Do części atmosfery -warstwy ozonowej- zagrożeniem jest przemysłowa działalność człowieka. Głównymi czynnikami powodującymi zmniejszenie warstwy ozonowej są freony, a mniejszym stopniu inne gazy takie jak metan czy tlenki azotu. Przenikając do atmosfery, freony rozkładają się pod wpływem promieniowania ultrafioletowego, przekształcając się w związki, które reagują z ozonem i niszczą go. Freony są tym bardziej niebezpieczne dla ozonu, że w atmosferze mogą przetrwać ponad 100 lat. Inne produkowane przez człowieka substancje zawierające chlor i brom również przyczyniają się do zaniku ozonu i ich używanie powinno być zabronione.
Skąd pochodzą freony?
Jak już wspomniałam, głównym przestępcą niszczącym ozon w stratosferze są freony, które mają liczne zastosowanie w przemyśle i gospodarstwie domowym. Jak wiadomo cząsteczki freonów są nieaktywne i nie reagują z substancjami, z którymi się stykają. Niestety freony mają też wielką wadę- niszczą ozon, a do tego są tak trwałe, że mogą przetrwać w atmosferze przeszło 100 lat. Freony były od niedawna powszechnie stosowane w gospodarstwie domowym. Stosowano je, i niestety dalej częściowo są stosowane do produkcji rozpylaczy aerozolowych – lakierów do włosów, preparatów przeciw poceniu się, trucizny na muchy, rozpylaczy do farb i tym podobnych. Freony są także używane do produkcji sztywnych piankowych izolacji i opakowań. W czasie ich produkcji freon przedostaje się do atmosfery, a ta cześć freonu, która pozostała wewnątrz bąbelków pianki, ulatnia się, gdy opakowanie zostaje zniszczone lub spalone.
Freony są także stosowane w urządzeniach chłodniczych w postaci ciekłej jako płyn chłodzący.
Inni niszczyciele ozonu
Innymi zagrażającymi warstwie ozonowej związkami chemicznymi są: czterochlorek węgla, halony, metylochloroform czy też trójchloroetan. Czterochlorek węgla jest związkiem chemicznym używanym do produkcji freonu. Halony stosuje się w gaśnicach. Metylochloroform stosowany jest jako rozpuszczalnik w produktach codziennego użytku. Trójchloroetan używany jest w korektorach.
Dziura Ozonowa
Zmniejszenie się ilości ozonu w stratosferze ziemskiej jest szczególnie wyraźne nad biegunami naszej planety, gdzie przyjmuje postać „dziury”. Dziurę ozonową zaobserwowano najwcześniej nad biegunem południowym. W latach 1979-1988 spadek ilości ozonu nad tym obszarem wyniósł prawie 50%! Dziura ozonowa tworzy się cyklicznie, mniej więcej we wrześniu- październiku i ta jej szczególna właściwość powodowała, że przez wiele lat naukowcy przypisywali zjawisku charakter naturalny. Zjawisko rozszerzania się dziury ozonowej niepokojąco pogłębia się. Naukowcy badają przyczyny zaniku warstwy ozonowej przy wykorzystaniu najnowocześniejszych technik pomiarowych. Analiza zgromadzonych danych potwierdza przypuszczenia, że głównymi czynnikami powodującymi zmniejszenie warstwy ozonowej są freony. Ten wywołany przez człowieka efekt jest tym bardziej niepokojący, że mogą go pogłębiać czynniki naturalne- na zmniejszenie się ilości ozonu w warstwie ozonowej wpływają wybuchy wulkanów.
Skutki niszczenia ozonu
Niszczenie ozonu jest groźne dla życia na Ziemi. Warstwa ozonowa jak tarcza chroni życie na Ziemi i zatrzymuje ogromnie niebezpieczne promieniowanie ultrafioletowe zwane UV-C USC częściowo pochłania promieniowanie UV-B, którego nadmiar jest również szkodliwy dla żywych organizmów na naszej planecie. Likwidacja tej tarczy zagraża ludzkiemu zdrowiu. Spadek zawartości ozonu w atmosferze o 10% pociąga ze sobą wzrost liczby przypadków raka o 26%.(wg raportu ONZ z 1991 r.). Ustalono także, że zmniejszenie warstwy ozonu chroniącej przed promieniowaniem UV-B, które powoduje obniżenie odporności organizmu, wywołuje wiele uszkodzeń wzroku- zaćmę, nadwzroczność, nadwzroczność nawet ślepotę. Spadek ilości ozonu zaburza także łańcuch pokarmowy i w niektórych przypadkach zmniejsza produkcję rolną. Gdy ryż, pszenica czy kukurydza otrzymują nadmierną dawkę promieniowania ultrafioletowego, to obniża się zarówno jakość jak i obfitość zbiorów. Nadmiar promieniowania ultrafioletowego oddziałuje też szkodliwie, choć w różnym stopniu, na organizmy żywe we wszystkich ekosystemach, zmieniając zależności pokarmowe, czego konsekwencją może być nawet katastrofa ekologiczna. Przerwanie łańcucha pokarmowego może stanowić zagrożenie dla zaopatrzenia świata w żywność- na przykład wyginięcie planktonu roślinnego i zwierzęcego w morskich wodach powierzchniowych przyczyniłoby się do zagłady ryb, które stanowią ważne źródło żywności dla większości mieszkańców Ziemi.
Alternatywy dla freonu
Zniszczenia warstwy ozonowej można uniknąć. Istnieją alternatywy dla zastosowań freonu. Na przykład rozpylacze aerozolowe, w których używa się freonu, można zastąpić rozpylaczami działającymi na zasadzie nieszkodliwej dla środowiska pompki. Pianki, które służą do opakowań, można produkować bez freonu. Freon z zużytych lodówek i klimatyzatorów może być użyty ponownie- gdy pobierzemy go ze starego urządzenia, możemy zastosować w nowym.
Jak można powstrzymać niszczenie ozonu?
Aby, powstrzymać niszczenie warstwy ozonowej, 24 kraje- producenci freonów- podpisały we wrześniu 1987 roku układ zwany Protokołem Montrealskim, ograniczający emisję freonów. W myśli tego protokołu, który został rozszerzony w Londynie w roku 1990, 80 państw- producentów i użytkowników freonów- zobowiązało się do wstrzymania produkcji tych gazów do roku 2000.
Odkrywane są nowe czynniki niszczące ozon stratosferyczny. Jeżeli chcemy, by warstwa ozonowa była w dalszym ciągu naturalną tarczą, chroniącą życie na Ziemi, należałoby całkowicie zaprzestać produkcji freonów zakazać niektórych substytutów zawierających chlor lub brom. Świat powinien współpracować tak, by mieszkańcy Ziemi mogli otrzymywać potrzebne im dobra bez niszczenia środowiska.
Podsumowanie
W porównaniu z XX wiekiem dziura ozonowa stale powiększa się. Mimo alarmów ekologów nadal produkowana jest nadmierna ilość freonów. Mimo, że jest wiele alternatyw dla freonu, wciąż jest on używany w za dużych ilościach. Należałoby się zastanowić czy chcemy być niszczycielami własnego środowiska i czy chcemy w takim stanie przekazać Ziemię przyszłym pokoleniom?

P-a-t-r-y-c-j-a