Pojęcia i Postacie- Od Sasów do Rozbiorów

POJĘCIA:

Unia- związek państw połączonych nie tylko głową państwa ale również sprawami wojskowymi, finansowymi, zagranicznymi.
Traktat trzech czarnych orłów- Rosja, Austria i Prusy ( każde z tych państw miało w herbie czarnego orła) połączone traktatem.
Sejm Niemy- nikogo nie dopuszczano do głosu w obawie przed zerwaniem.
Familia- potocznie nazywana część ludu Czartoryskich
Prawa Kardynalne- „wieczne i niezmienne” (zasady ustrojowe Rzeczpospolitej ustalone pod presją Rosji i zabezpieczone gwarancją Carycy Katarzyny II Należały do nich:
· WOLNA ELEKCJA
· LIBERUM VETO
· PRAWO WYPOWIADANIA POSLUSZEŃSTWA WŁADCY
· PELNE PRAWA POLITYCZNE DLA SZLACHTY INNOWIERCZEJ
· POZOSTAŁE PRAWA MOGĄ BYĆ ZMIENIANE PRZEZ SEJM Z UWZGLĘDNIENIEM ZASADY LIBERUM VETO

Rada Nieustająca- pełniła przy boku króla rolę rządu, zasiadały w niej główne osoby oddane Rosji.
Rokoko- styl w sztuce przeładowany ozdobami, odwołujący się do uczuć, uważany za ostatnią fazę Baroku.
Klasycyzm- styl w sztuce, nawiązywał do sztuki starożytnej i renesansowej, naczelna zasada było dążenie do ładu i harmonii w oparciu o wzory greckie i rzymskie ( synkretyczne kształty, białe ściany).
Mecenat- opieka nad nauką i sztuką.
Obiady czwartkowe- organizowane przez Stanisława Augusta Poniatowskiego. W ten sposób król pragnął zdobyć popularność. Zapraszał na nie najwybitniejszych twórców.
Komisja Edukacji Narodowej- powołana w 1773 roku i była jednym z pierwszych ministerstw oświatowych w Europie. Powstała po rozwiązaniu zakonu jezuitów, miała przejąć prowadzone przez ten zakon szkoły i opracować zasady programowe nowego systemu szkolnego. Pod protektorem króla.
Komisja Dobrego porządku- wydawały one obowiązujące w miastach przepisy i zarządzenia usprawniające handel. Dbały o powiększenie dochodów miast oraz stan sanitarny, naprawę mostów i ważniejszych budowli.
Pańszczyzna- odrobkowa praca na ziemi pana
Czynsz- oddawanie z góry ustalonej należności
Manufaktura- fabryki produkcyjne
Sejm skonfederowany- gdzie uchwały zapadały większością głosów
Konstytucja-podstawowy akt prawny (ustawa zasadnicza), obejmująca prawa i obowiązki obywatela, jest najważniejsza ustawą w państwie.
Straż Praw- rząd w Rzeczpospolitej Obojga Narodów ustanowiony przez Konstytucję 3 Maja. Kierowała administracją.
Czarna procesja- demonstracja mieszczan, na czele prezydent Warszawy ( Jan Dekert) i poseł Hugo Kołłątaj.
Insurekcja- (działania zbrojne w celu uzyskania suwerenności lub niepodległości) polskie powstanie narodowe przeciw Rosji w 1794 r. spowodowane II rozbiorem Polski i rządami Targowicy.
Uniwersał- wydany w obozie pod Połańcem, miał zachęcić chłopów do udziału w powstaniu. Na jego mocy zniesiono poddaństwo.

Postacie:

August II Mocny- król Polski w latach 1697-1706 i 1709-1733, elektor Saksonii 1694-1733 jako Fryderyk August I. Pochodził z dynastii saskiej Wettinów. Z powodu ogromnej siły miał przydomek Mocny.
August III- syn Augusta II z saskiej dynastii Wettinów król Polski od 1733 r.
Stanisław Leszczyński- król Polski w latach 1704-1709 i 1733-1736, książę Lotaryngii i Baru 1738-1766.
Stanisław August Poniatowski- ostatni władca Rzeczypospolitej Obojga Narodów, król Polski i wielki książę litewski w latach 1764-1795.
Tadeusz Rejtan- uczestnik konfederacji barskiej. 1773 poseł ziemi nowogródzkiej na polski Sejm. Jako jedyny poseł sprzeciwił się I rozbiorowi Polski
Stanisław Konarski- pisarz, pedagog, publicysta. Należał do zakonu pijarów. Był reformatorem szkolnictwa i założycielem Collegium Nobilium.
Wolter - francuski pisarz epoki oświecenia, filozof, dramaturg i historyk.
Diderot- wybitny francuski pisarz, krytyk literatury i sztuki, filozof i encyklopedysta okresu Oświecenia.
Jan d’Alembert- francuski filozof, fizyk i matematyk.
Stanisław Staszic- wybitny polski działacz oświeceniowy, pisarz i publicysta, filozof i tłumacz, geograf i geolog, ksiądz.
Hugo Kołłątaj – wybitny polski mąż stanu, publicysta polityczny okresu Oświecenia, uczony, podkanclerzy wielki koronny, ksiądz.
Ignacy Krasicki- poeta, dramaturg i publicysta, jeden z głównych promotorów polskiego Oświecenia; książę poetów polskich, współorganizator i najprawdopodobniej uczestnik tzw. obiadów czwartkowych.
Wojciech Bogusławski- polski aktor, dyrektor teatru, dramatopisarz, "ojciec sceny polskiej". Był dyrektorem Teatru Narodowego
Julian Ursyn Niemcewicz- polski dramaturg, powieściopisarz, poeta i pamiętnikarz.
Andrzej i Stanisław Kałuscy-
Stanisław Małachowski- polski hrabia, polityk, poseł, marszałek Sejmu Czteroletniego.
Tadeusz Kościuszko- bohater polski, Najwyższy naczelnik sił zbrojnych narodowych.
Książę Józef Poniatowski- bohater Polski, książę, polski generał, minister wojny i wódz naczelny.
Seweryn Rzewuski- hetman wielki koronny.
Szczęsny Potocki- polityk polski o orientacji prorosyjskiej, wojewoda ruski, generał wosk koronnych 1784 - 1792, marszałek Konfederacji Targowickiej 1792. Uważany za zdrajcę, w czasie insurekcji kościuszkowskiej skazany zaocznie na karę śmierci.
Ksawery Branicki-
Jan Henryk Dąbrowski- był oficerem w wojsku Saskim oraz był w armii polskiej. Po klęsce insurekcji udał się na emigracje do Francji.
Wojciech Bartos- chłop, wykazał się szczególną odwaga, w nagrodę został mianowany oficerem i otrzymał nazwisko Głowacki.
Jan Kiliński- szewc, wraz z wojskiem zdołał doprowadzić do oswobodzenia stolicy i wycofania wojsk rosyjskich.
Jakub Jasiński- ruch o podobnym charakterze jak Kiliński przeprowadził w Wilnie.