Jamochłony są najbardziej pierwotnymi tkankowcami. Żyją w wodach, prawie wyłącznie w morzach. Plan budowy jamochłonów można sprowadzić do worka, zbudowanego z dwu warstw tkanki nabłonkowej: zewnętrznej - ektodermy i wewnętrznej entodermy, sklejonych warstwą mezoglei. Wnętrze tego worka zajmuje jama gastralna, która jest odpowiednikiem światła przewodu pokarmowego innych zwierząt. Prowadzi do niej otwór gębowy, naokoło którego znajdują się czułki lub ramiona. Brak otworu odbytowego.
Jamochłony występują w postaci: osiadłego polipa i wolnożyjącej pływającej planktonicznej meduzy. Obie postacie są pierścieniście symetryczne. Polip jest w przybliżeniu symetryczny, a meduza dzwonowata; warstwa mezoglei polipa jest cienka, a meduzy gruba; dla polipa naturalne jest położenie otworem gębowym do góry, a dla meduzy do dołu. Rozpowszechniona jest przemiana pokoleń, w której polipy rozmnażają się bezpłciowo - produkując meduzy, te zaś na drodze płciowej dają znów pokolenie polipów.
Budowa komórkowa
Niektóre komórki jamochłonów specjalizują się w wypełnianiu określonych funkcji, nie tracąc jednak ogólnego charakteru komórek nabłonkowych. Przy samej mezoglei, między podstawami innych komórek leżą stosunkowo małe komórki interstycjalne. Są one niewyspecjalizowane, totipotencjalne i mogą przeistaczać się w komórki któregokolwiek typu. Z nich również powstają gamety. Komórki mięśniowe są równie liczne w ektodermie i entodermie. Komórek zmysłowych, nerwowych, parzydełkowych oraz interstycjalnych jest znacznie więcej w ektodermie. Wyłącznie w entodermie znajdują się opatrzone wiciami komórki uczestniczące w procesie trawienia. Część pełni funkcje wydzielnicze, wytwarzając i uwalniając enzymy trawienne.
Odżywianie
Jamochłony są bez wyjątku drapieżne, przy czym większość chwyta i pożera zwierzęta wielkości podobnej do nich samych. Zdobycz schwytana czułkami i zabita parzydełkami zostaje przez rozciągliwy otwór wprowadzona do jamy gastralnej. Tam pod wpływem enzymów wytworzonych w komórkach wydzielniczych rozpoczyna się wstępny, pozakomórkowy etap trawienia (pochłonięty organizm rozpada się na zawiesinę cząstek. Te cząstki są następnie fagocytowane - rozpoczyna się drugi etap - trawienie wewnątrzkomórkowe i wchłanianie ostatecznie strawionego pokarmu z wodniczek pokarmowych. Ruch wici komórek entodermalnych powoduje krążenie płynu w jamie gastralnej. Resztki, które nie uległy strawieniu zostają usunięte na zewnątrz przez otwór gębowy.
Oddychanie
Jamochłony są niezbyt aktywne. Poziom ich metabolizmu nie jest wysoki. Najczęściej są małe, powierzchnię ciała mają rozwiniętą, więc wymiana gazów wprost przez nią całkowicie im wystarcza.
Wydalanie produktów ubocznych przemiany materii odbywa się przez powierzchnię ciała (zewnętrzną i wewnętrzną)
Układu krążenia jamochłony nie posiadają. Pewne jego funkcje spełnia jama gastralna, w której krąży woda, pędzona ruchem wici lub skurczami ciała, transportując pokarm, gazy i produkty uboczne metabolizmu.
Rozmnażanie się
Najbardziej rozpowszechnioną formą rozmnażania bezpłciowego jest pączkowanie. W procesie tym ściana ciała (wszystkie warstwy) uwypukla się na zewnątrz, uwypuklenie rośnie, na jego szczycie wyrasta wieniec czułków i otwiera się otwór gębowy. Pączek jest potomnym polipem, który może się oddzielić, lub pozostać połączony z polipem macierzystym (prowadzi to do powstawania kolonii). Przez pączkowanie powstają też meduzy stułbiopławów.
STUŁBIOPŁAWY
Olbrzymia większość stułbiopławów zamieszkuje morza. Powierzchnie skał albo falochronów portowych okrywają nieraz gęste, strzępiaste piórka lub miniaturowe krzaczki. Są to kolonie polipów wielkości łebka od szpilki. Jamy gastralne poszczególnych polipów pozostają złączone kanałami, biegnącymi w łodydze i gałęziach kolonii. Każdy polip, któremu udało się schwytać zdobycz trawi ją wstępnie, a zawiesiną pokarmową dzieli się z innymi polipami. To umożliwia podział funkcji między polipami i ich specjalizację na odżywcze (opatrzone wieńcem czułków i otworem gębowym, zdobywające pokarm dla całej kolonii), obronne (bez gęby i czułków, za to z licznymi parzydełkami), i rozrodcze, z których stale pączkują i odrywają się meduzy. Pospolita u nas stułbia jest stułbiopławem nietypowym, bo żyje w wodach słodkich, nie ma postaci meduzy, nie tworzy kolonii, a jej polipy obok normalnego pączkowania mogą rozmnażać się płciowo. Jest bardzo prosto zbudowana. Stułbie żyją w czystych wodach stojących lub wolno płynących, na miejscach niegłębokich, obfitujących w roślinność zanurzoną i pływającą. Zazwyczaj przyczepiają się stopą do liści i łodyg roślin, a wydłużonymi czułkami łowią zdobycz (drobne skorupiaki planktonowe - dafnie, oczliki; wrotki i inne drobne zwierzęta). Zdolności regeneracyjne są wśród jamochłonów dość powszechne, ale stułbia pod tym względem góruje nad większością
Jamochłony - dwuwarstwowe tkankowce
Gastralia - jedno ze stadiów rozwoju dwuwarstwowego
Knidoblasty - komórki parzydełkowe
Ropalia - ciałka brzeżne (zawierają statocystę - narząd równowagi, oraz narządy wzroku - tzw. oczko górne i dolne.
Gąbki to osiadłe zwierzęta wodne. Większość zamieszkuje morza, zwłaszcza gorące, i rośnie tam na dnie w postaci rur, pucharów, dzbanów, bezkształtnych brył, lub kożuchów. Budowa gąbek jest niezwykle prosta. Gąbka jest bryłą galaretowatej substancji, mezoglei, podpartej szkieletem z igieł wapiennych lub krzemionkowych, albo włókien, zbliżonych do rogu, przebitej licznymi kanałami. Na powierzchni mezoglei i w jej wnętrzu leżą komórki kilku różnych typów. Niektóre z nich, opatrzone wiciami, powodują przepływ wody w kanałach. Prąd wody przynosi gąbce pokarm w postaci najdrobniejszych zawiesin organicznych, które są fagocytowane przez te same komórki wiciowe.
W Polsce żyje kilka gatunków gąbek słodkowodnych. Najpospolitszym gatunkiem jest nadecznik o kształcie rozgałęzionego krzaka, wysokości kilkudziesięciu centymetrów. Rośnie na dnie, na zanurzonych palach, korzeniach lub łodygach trzcin. W Morzu Śródziemnym od starożytności poławia się kulistawą gąbkę grecką, której rogowy szkielet jest używany do mycia.
Gąbki swymi zasadniczymi cechami odbiegają od wszystkich innych zwierząt. Maleńki fragment ciała złożony z kilku komórek jednego typu może zregenerować cały organizm.
Komórki kołnieżykowate - choanocyty (tworzą wici)
Porocyt - komórka zaopatrzona w por
Trawienie wewnątrzkomórkowe odbywa się w choanocytach
Amfiblastula - stadium larwy
Płazińce
Płazińce (robaki płaskie) są to zwierzęta spłaszczone grzbietobrzusznie, dwubocznie symetryczne. Z zewnątrz okrywa je jednowarstwowy nabłonek, który u form wolno żyjących jest orzęsiony. Pod nabłonkiem leży warstwa mięśni okrężnych i wzdłużnych. Brak jamy ciała. Całą przestrzeń między narządami wypełnia parenchyma - tkanka zbudowana z dużych przylegających do siebie komórek. Spełnia ona między innymi rolę szkieletu. Jej jędrność powoduje, że np. skurcz wzdłużnych mięśni grzbietowych wygina ciało robaka i rozciąga wzdłużne mięśnie brzuszne. Przez parenchymę przebiegają włókna mięśni grzbietobrzusznych spłaszczających ciało.
Układ pokarmowy, o ile jest, nie ma odbytu i funkcjonuje tak samo jak u jamochłonów, z podobnymi etapami wstępnego trawienia pozakomórkowego, fagocytozy i ostatecznego trawienia wewnątrzkomórkowego.
Układu oddechowego brak, mimo że tempo metabolizmu jest mniej więcej dziesięciokrotnie wyższe niż u jamochłonów. Gatunki wolno żyjące wymieniają gazy całą powierzchnią ciała, czemu sprzyja spłaszczenie ciała i małe rozmiary. Pasożyty mogą uzyskiwać energię z procesów beztlenowych.
Układu krążenia brak, ale w funkcji roznoszenia pokarmu mogą go zastępować, jak u jamochłonów, rozgałęzienia układu pokarmowego.
Układ nerwowy składa się z dwu zwojów głowowych i dwu pni nerwowych, biegnących wzdłuż ciała.
Regulację ciśnienia osmotycznego (usuwanie. Pasożyt to organizm żyjący w ścisłym związku przestrzennym z innym organizmem - żywicielem - na jego koszt i z jego szkodą. Pasożytniczy tryb życia wywiera głęboki wpływ na postać zwierzęcia:
- Pasożyty wewnętrzne nie posiadają ubarwienia, ani oczu.
- Nie posiadają narządów ruchu. nadmiaru wody) zapewniają nefrydia - cienkie kanaliki przenikające ciało. Wydalają one również produkty uboczne azotowej przemiany materii. Nefrydia łączą się w większe kanały zbiorcze, których liczba, przebieg i miejsce uchodzenia na zewnątrz są charakterystyczne dla poszczególnych gromad.
Układ rozrodczy ma bardzo skomplikowaną budowę. Płazińce są niemal wyłącznie obojnakami o zapłodnieniu krzyżowym, chociaż może się zdarzyć samozapłodnienie.
WIRKI
WIRKI są wolnożyjącymi płazińcami słodkowodnymi lub morskimi (wyjątkowo lądowymi). Poruszają się za pomocą rzęsek nabłonka, które pędzą wodę ku tyłowi, przez co zwierze porusza się do przodu (wzdłuż krawędzi ciała powstają przy tym drobne wiry, widoczne pod powiększeniem - stąd nazwa wirki). Duże gatunki pełzają lub pływają - pomagając sobie wyginaniem ciała. Jako organizmy wolnożyjące wirki mają oczy - najczęściej jedną parę. W polskich wodach słodkich żyje kilkanaście gatunków wirków trójelementowych czyli wypławków, osiągających długość ok. 2 cm.
PRZYWRY
PRZYWRY są to płazińce długości 2 - 50 mm, najczęściej listkowatego kształtu, pasożytujące zazwyczaj w kręgowcach. Naskórek przywr składa się z głębszej warstwy dużych, luźno ułożonych komórek i z powierzchniowej warstwy bezjądrowej cytoplazmy, obfitującej w mitochondria (wspólnej dla wszystkich komórek). Przypuszcza się, że przywry mają zdolność wchłaniania pokarmu całą powierzchnią ciała (naskórek zbudowany jest w ten sam sposób jak u tasiemców). Między komórkami naskórka przebiegają włókna mięśniowe. Aparat czepny stanowią dwie przyssawki - gębowa, okalająca otwór gębowy i ślepo zamknięta brzuszna. Układ pokarmowy to krótki przełyk i dwie ślepo zakończone gałęzie jelita. U stosunkowo dużej motylicy wątrobowej te gałęzie dzielą się jeszcze dalej na gałązki wtórne. Prawie całe wnętrze ciała wypełnia ogromny układ rozrodczy, zwykle obojnaczy. Przywry mają bardzo skąplikowany cykl rozwojowy. Larwy rozmnażają się partenogenetycznie, dając larwy następnego pokolenia, które mogą atakować następnego żywiciela. Pierwszym żywicielem pośrednim są niemal zawsze ślimaki, drugim często bywają ryby. Dość powszechne są larwy swobodnie pływające, które poszukują żywiciela i aktywnie wnikają do jego ciała. W krajach tropikalnych Ameryki, Afryki i Azji ciężka choroba ludności pracującej na polach ryżowych jest problemem społecznym - ok. 300 mln chorych w roku 1987. Powodują je przywry rodzaju Schistosoma pasożytujące w żyłach jamy brzusznej. Żywicielem pośrednim jest wodny ślimak, a wydostające się z niego cerkarie aktywnie wwiercają się w skórę ludzi brodzących po ryżowisku. Ów typ przywr jest rozdzielnopłciowy - stanowiąc wyjątek.
TASIEMCE
TASIEMCE są to płazińce o budowie strobili, pasożytujących w jelitach kręgowców. Ciało tasiemca składa się z główki, szyjki i wielu członów. Główka jest opatrzona aparatem czepnym, złożonym z przyssawek, ewentualnie również z haków. Szyjka stanowi strefę twórczą (następuje tutaj intensywne namnażanie się komórek). Dalej ciało dzieli się poprzecznie na człony. Ku tyłowi napotykamy człony coraz starsze i dojrzalsze. W każdym członie rozwija się kompletny obojnaczy układ rozrodczy. Rozmnażanie może zachodzić między członami dwu sąsiadujących tasiemców, różnymi członami tego samego tasiemca, a także w obrębie jednego członu. Stare człony, całkowicie wypełnione jajami odrywają się od strobili i z kałem żywiciela wydostają się na zewnątrz.
Tasiemiec uzbrojony długości do 4 m, ma główkę opatrzoną czterema przyssawkami i wieńcem haków. Pasożytuje w jelitach człowieka, wywołując różne zaburzenia zdrowia. Żywicielem pośrednim jest zwykle świnia. Wągry z jedną główką, średnicy kilku milimetrów, rozwijają się w mięśniach. Znacznie groźniejsze jest zarażenie jajami, gdyż człowiek jest wtedy żywicielem pośrednim. Wędrująca larwa może niekiedy osiedlić się w nietypowym miejscu, np. w mózgu lub oku, gdzie rozwój wągra powoduje niebezpieczne uszkodzenia.
Tasiemiec nieuzbrojony długości do 12 m, podobny do poprzedniego, ale bez wieńca haków na główce (stąd różnica w nazwach), pasożytuje w jelicie człowieka. Żywicielem pośrednim jest bydło. Wągry z jedną główką, średnicy kilku milimetrów, rozwijają się w mięśniach.
Tasiemiec bąblowca jest maleńki, długości do 6 mm, złożony z 3 - 5 członów. Pasożytuje w jelicie psa. Żywicielem pośrednim może być bydło, owce, świnie, a także człowiek. Zarażenie jajami tego tasiemca jest bardzo niebezpieczne, gdyż wągier, zwany bąblowcem, umieszcza się zwykle w wątrobie i tam rozrasta w pęcherz średnicy kilkunastu centymetrów, wypełniony tysiącami mikroskopijnych główek.
Mózgowiec długości ok. 1 m, pasożytuje w jelicie psa. Żywicielem pośrednim jest owca. Wągier umieszcza się w mózgu i rozrasta do średnicy kilku centymetrów, powodując śmiertelną chorobę, zwaną kołowacizną.
Pasożytnictwo
- Mają zdolność oddychania beztlenowego.
- Rozrodczość pasożytów jest bardzo duża.
- Posiadają narządy czepne.
- Nabłonek odporny na działanie enzymów.
- Pobieranie pokarmu całą powierzchnią ciała.
Oczy inwertowane - odwrócone
Hermafrodyta - obojnak