Przywileje szlacheckie

1388 - przywilej piotrkowski
Władysław Jagiełło - król musiał wykupić szlachcica do niewoli, jeśli ten dostał się do niej poza granicami kraju; wypłata żołdu w wysokości 3 grzywny od kopii podczas wyprawy zagranicznej; niepowierzanie zamków osobom obcej narodowości

1422 - przywilej czerwiński
Władysław Jagiełło - zakaz łączenia stanowiska sędziego ziemskiego i starosty w jednym ręku; nietykalność majątkowa bez wyroku sądowego; sądy miały sądzić według prawa pisanego; król musiał uzyskać zgodę rady królewskiej na bicie monety Okoliczności; podczas wyprawy przeciwko krzyżakom pod czerwińskiem

1423 - statut warcki
Władysław Jagiełło - szlachta mogła wykupić majątki sołtysów "krnąbrnych i nieużytecznych" i sama wyceniała wartość sołectw; ograniczenie wychodźstwa chłopów ze wsi; taksy wojewodzińskie - wojewodowie ustalali ceny maksymalne na produkty rzemieślnicze w miastach. Był prawną podstawą rozwoju gospodarki folwarczno-pańszczyźnianej w Polsce

1430, 1433 - przywilej jedlneńsko-krakowski
Władysław Jagiełło - nietykalność osobista i majątkowa szlachty (Neminem captivabimus nisi iure victum - "nikogo nie będziemy więzić bez wyroku sądowego"); tylko szlachcic mógł zostać dostojnikiem kościelnym

1454 - przywileje cerekwicko-nieszawskie
Kazimierz Jagiellończyk - potwierdzenie dotychczasowych praw dla szlachty; król nie mógł wydać nowych praw, nakładać nowego podatku i zwoływać pospolitego ruszenia bez zgody sejmików ziemskich; przywilej stał się podstawą polskiego parlamentaryzmu Okoliczności; na wojnie z krzyżakami (wojna 13-letnia)

1456 - przywilej korczyński
Kazimierz Jagiellończyk - gwarantował, że w sprawach dotyczących losów danej ziemi zawsze o zdanie będą pytani jej dygnitarze

1496 - statuty piotrkowskie
Jan Olbracht - ograniczenie wychodźstwa chłopów ze wsi (tylko jeden chłop w roku mógł opuścić wieś, tylko jeden przedstawiciel rodziny chłopskiej mógł zmienić zawód i iść do miasta; jeśli był to jedynak, nie mógł opuścić wsi); zwolnienie szlachty z opłat celnych na towary własne i sól; zakaz kupowania ziemi przez mieszczan; wprowadzenie taks wojewodzińskich na towary miejskie

1505 - konstytucja "Nihil novi"
anulowanie przywilejów Senatu z 1501; nowe prawa i podatki mogą być stanowione tylko za zgodą Sejmu i Senatu. Zapewniał, że nic nowego bez zgody szlachty nie może się wydarzyć. Był prawną podstawą parlamentaryzmu i podstawą sejmu. Okoliczności; na sejmie w Radomiu, wzrost znaczenia magnaterii.

1520 - sejm w Toruniu i Bydgoszczy
ustalono wymiar obowiązkowej pańszczyzny w wysokości minimum jednego dnia z łanu w tygodniu; swoboda żeglugi po Wiśle dla szlachty; ograniczenie praw sądów miejskich w razie, gdy sprawcą przestępstwa popełnionego w mieście był szlachcic

1573 - artykuły henrykowskie
Henryk Walezy - w 21 artykułach zagwarantowano "złotą wolność" szlachecką i tolerancję religijną; wolna elekcja; władza ustawodawcza sprowadzona do dwuizbowego sejmu zwoływanego co 2 lata na 6 tygodni (sprawy podatków, cła, pospolitego ruszenia); kontrola senatu nad polityką zagraniczną; 16 senatorów rezydentów miało kontrolować działalność króla; prawo szlachty do rokoszu jeżeli król złamie prawo. Okoliczności; wolna elekcja

1374 – Przywilej w Koszycach Ludwik Węgierski – nadaje szlachcie znaczne uprawnienia: uwolnienie od wszelkich danin i ciężarów z wyjątkiem 2 groszy z łanu (wnoszonych przez chłopów z dóbr szlacheckich); król będzie nadawał urzędy ziemskie szlachcie tej ziemi, w której urząd wakuje; szlachta zobowiązana zostaje do służby wojennej w granicach państwa, za szkody poza granicami król wypłaca wynagrodzenie. Okoliczności; w zamian za uznanie Jadwigi na króla Polski.

1578 - oddanie szlachcie sądownictwa apelacyjnego w ręce Trybunałów Koronnego i Litewskiego (1581) przez Stefana Batorego zakończyło proces kształtowania się przywilejów szlacheckich

1425 - Przywilej brzeski (wydany w Brześciu Kujawskim) Władysław Jagiełło. Król potwierdza dotychczasowe przywileje szlacheckie i rozciąga je na szlachtę ziem, które dotychczas z pełni przywilejów nie korzystały (kujawska, dobrzyńska i ruska). Okoliczności; W zamian za uznanie syna Jagiełły, Władysława, następcą tronu,

1518 - Zygmunt Stary - Uznanie przez króla pełnej jurysdykcji szlachty nad poddanymi. Odtąd chłop podlegał wyłącznie sądownictwu swego pana - sądownictwo patrymonialne. W dobrach ziemskich obowiązuje sądownictwo patrymonialne.