Krótkie podsumowanie renesansu

WPROWADZENIE DO ODRODZENIA

Odrodzenie –reneissance

Myśl humanistyczna, Włochy, XIV w.
• odrodzenie starożytności
• humanizm
• reformacja
Wystąpienie Lutra 1517 początkiem reformacji [sprzeciw wobec praktyk odpustowych; potrzeba odnowy kościoła; moralny upadek papiestwa; koncepcja Lutra: wystarczy wierzyć w zbawienie aby je osiągnąć; sprzeciw wobec kultu świętych; sprzeciw wobec celibatu; szukanie prawd boskich tylko w Biblii]
1534 – powstanie kościoła anglikańskiego (głową tego kościoła został król Henryk VIII)
Rozwój twórczości w języku rodzimym.

Uprawiane gatunki:
*elegia – Kochanowski, Janicki
*sielanka – Kochanowski, Szymonowic
*pieśni
*epicedia, treny
*fraszki
*dialog, esej, nowela – Rej, Boccaccio, De Montaigne
*sonet - Petrarka
*powieść – Cervantes




RECEPTA NA SZCZĘŚCIE

Niewielu pisarzy podejmowało się pisania o szczęściu, częściej o cierpieniu i rozpaczy. Lecz najkrótszą drogą do szczęścia jest afirmacja świata. Na przestrzeni wieków różnie pojmowano szczęście. Ludzie renesansu skupiali się na radości doczesnej, nie myśleli wcale o tym jak zasłużyć na życie wieczne.
Topos Fortuny – bogini szczęścia, symbol zmienności losu
Odrzucano gromadzenie bogactw; najważniejsze były cnota i dobra sława

Utwory:
Kochanowski – Pieśń XIX, IX, XXII, XII; fraszka- O żywocie ludzkim
Miłosz – Dar, TO




PRZYRODA

Arkadia była symbolem krainy wiecznego szczęścia. Ludźmi naprawdę szczęśliwymi było ci, którzy żyli w bliskości i zgodzie z naturą. Polscy pisarze szybko odnaleźli arkadię na polskiej wsi. Wieś była miejscem idealnym i szczęśliwym. Pisarze idealizowali wieś (Rej). Ludzie żyjący w zgodzie z przyrodą nie buntowali się, zawsze byli szczęśliwi. Ziemianin zarządzający swym majątkiem wiodący życie bez trosk, to ideał. Prostota, akceptacja natury, afirmacja świata i życia. Spośród pisarzy wybił się Szymonowic. Pisał, że życie na wsi dla chłopów nie było bajkowe, lecz składało się z trudów i męk pracy w polu.

Utwory:
Tuwim – Cel
Kochanowski – Na lipę, Pieśń świętojańska o sobótce
Szymonowic – Żeńcy
Zagajewski – Parkan. Kasztany. Powój. Bóg.
Twardowski – Na wsi
Rej – Żywot człowieka poczciwego



TRADYCJA TRENU W LIT.POLSKIEJ

Pierwszy twórca trenów – Simonides z Keos (VI – V p.n.e)
Tren – jeden z gatunków liryki żałobnej. Wyraża żal z powodu czyjejś śmierci. Głosi pochwalę zmarłej osoby. Dawniej był poświęcony pamięci wielkich mężów, a dopiero humaniści zaczęli pisać treny poświęcone osobom bliskim, niepublicznym. Kochanowski pisał epicedia poświęcone Myszkowskiemu i Tarnowskiemu, jednak „Treny” z 1580 mają największą wartość literacką. Kochanowski stworzył nową formę – cykl żałobny.
Kochanowski w swoich trenach podkreśla niezwykłość ich bohaterki, idealizuję ją („Safo słowieńska”), pisze też o niej jako o małym człowieku niosącym radość. Opis uczuć ojca w „Trenach” przytłacza rozważania o talentach córki. W „Trenie XI” zakwestionował Bożą sprawiedliwość.
Treny są również opisem przełomu filozoficznego w życiu Kochanowskiego. Do tej pory wyznający ideę mężnego znoszenia wszystkiego, co przyniesie los, teraz nie potrafi zapanować nad tym. Treny są klęską osobistą poety.
Treny są najwybitniejszym dziełem polskiego renesansu. Kochanowski doskonale połączył w nich tematykę związaną ze śmiercią oraz rozważania filozoficzne.

Utwory:
Kochanowski – Tren IX, X, XI, XIII
Szymborska – Kot w pustym mieszkaniu
Broniewski – Anka!