Wybitni wynalazcy i ich wynalazki

Albert Einstein

Największy uczony XX w. i jeden z najwybitniejszych umysłów w historii. Żył w latach 1879-1955. Znany jest przede wszystkim jako twórca teorii względności. Nazwa ta obejmuje właściwie dwie teorie; pierwsza to szczególna teoria względności, sformułowana w 1905 r., druga zaś to ogólna teoria względności, sformułowana w 1915 r. Tę ostatnią byłoby chyba lepiej nazwać Einsteina prawem grawitacji. Obie teorie są bardzo skomplikowane; nie zamierzam tu ich wyjaśniać, ale chciałbym poświęcić kilka uwag szczególnej teorii względności.

Powszechnie znana maksyma mówi, że "wszystko jest względne". Teoria Einsteina nie jest jednak powtórzeniem tego filozoficznego banału, ale precyzyjnym matematycznym twierdzeniem, określającym względność pomiarów naukowych. Oczywiste jest, że subiektywne postrzeganie czasu i przestrzeni zależy od obserwatora. Jednakże przed Einsteinem większość ludzi uważała, że za tymi subiektywnymi wrażeniami kryje się czas absolutny i rzeczywiste odległości, które można mierzyć w sposób obiektywny za pomocą dokładnych przyrządów pomiarowych. Einstein odrzucił pojęcie czasu absolutnego, co spowodowało rewolucję w nauce. Poniższy przykład ilustruje, w jak radykalny sposób jego teoria zmieniła nasze pojęcia czasu i przestrzeni.

Wyobraźmy sobie statek kosmiczny X, oddalający się od Ziemi z szybkością 100000 kilometrów na sekundę. Szybkość tę mierzą dwaj obserwatorzy, z których jeden znajduje się na statku kosmicznym, a drugi na Ziemi. Wyniki ich pomiarów są identyczne. Drugi statek kosmiczny Y leci dokładnie w tym samym kierunku co statek X, ale ze znacznie większą szybkością. Mierząc prędkość statku Y, obserwator znajdujący się na Ziemi stwierdza, że statek ten oddala się od niego z szybkością 180000 kilometrów na sekundę. Obserwator lecący na statku Y otrzymał ten sam wynik.

Skoro oba statki poruszają się w tym samym kierunku, to wydaje się, że różnica ich szybkości wynosi 80 000 kilometrów na sekundę i szybszy statek oddala się od wolniejszego z tą właśnie szybkością. Jednak z teorii Einsteina wynika, że jeśli odpowiednie pomiary wykonają obserwatorzy podróżujący na statkach- kosmicznych X i Y, to stwierdzą oni zgodnie, że odległość między nimi wzrasta z szybkością 100000, a nie 80000 kilometrów na sekundę.

Na pozór wydaje się, że wynik ten jest w oczywisty sposób błędny. Czytelnik może podejrzewać, że chodzi tu o jakąś sztuczkę w opisie sytuacji lub że nie wspomniałem o jakimś istotnym szczególe. Wcale nie. Wynik ten nie ma nic wspólnego ze szczegółami budowy obu statków ani ich silników. Nie jest również wynikiem błędnej obserwacji czy wady przyrządów pomiarowych. Rzecz nie polega też na jakimś triku. Zgodnie ze szczególną teorią względności rezultat ten (który możemy z łatwością obliczyć ze wzoru Einsteina na składanie prędkości) wynika jedynie z zasadniczej natury czasu i przestrzeni.

Wszystko to wydawać się może czystą teorią - i rzeczywiście, przez lata wielu ludzi nie traktowało poważnie teorii względności, uważając ją za oderwaną od życia akademicką hipotezę bez żadnego praktycznego znaczenia. Oczywiście, po roku 1945, kiedy to zrzucono bomby atomowe na Hiroszimę i Nagasaki, nikt już nie popełnił tego błędu. Z teorii względności Einsteina wynika między innymi, że materia i energia są w pewnym sensie równoważne, przy czym ich zależność opisuje wzór E=mc2, w którym E oznacza energię, m - masę, a c - prędkość światła. Skoro c wynoszące 300 000 kilometrów na sekundę jest już bardzo dużą wielkością, to c2 (tzn. c mnożone przez c) jest po prostu wielkością olbrzymią. Wynika z tego, że nawet częściowa przemiana małej ilości materii wyzwala ogromną ilość energii. Oczywiście, nie można zrobić bomby atomowej ani zbudować elektrowni jądrowej opierając się wyłącznie na wzorze E=mc2. Należy sobie uświadomić, że w pracach nad wykorzystaniem energii atomowej odegrało ważną rolę wielu innych ludzi, ale znaczenie wkładu Einsteina jest bezdyskusyjne. Co więcej, to właśnie list Einsteina przekazany prezydentowi Rooseveltowi w 1939 r., wskazujący na możliwość skonstruowania broni atomowej i podkreślający wagę, jaką ma wyprzedzenie Niemców przez Stany Zjednoczone w budowie takiej broni, przyczynił się do rozpoczęcia prac nad Projektem Manhattan, które doprowadziły do zbudowania pierwszej bomby atomowej. Szczególna teoria względności budziła ostre kontrowersje, ale wszyscy zgadzali się, że jest to najbardziej zdumiewająca teoria naukowa, jaka była i będzie kiedykolwiek stworzona. Pod tym względem wszyscy się mylili, albowiem punktem wyjścia ogólnej teorii względności Einsteina jest założenie, że przyciąganie grawitacyjne nie wynika z działania sił fizycznych w normalnym rozumieniu tego pojęcia, ale jest rezultatem zakrzywienia samej przestrzeni. Trudno o bardziej zdumiewający pomysł! Jak można zmierzyć zakrzywienie przestrzeni? Co to w ogóle znaczy, że przestrzeń jest zakrzywiona? Einstein nie tylko wysunął taką teorię, ale nadał jej jasną formę matematyczną, dzięki czemu jego teoria pozwala wysuwać dokładne i nadające się do doświadczalnego sprawdzenia przewidywania. Przeprowadzone obserwacje - z których najdonioślejsze zostały zrobione w czasie całkowitego zaćmienia Słońca - wielokrotnie potwierdziły prawidłowość równań Einsteina.

Ogólna teoria względności pod wieloma względami różni się od innych teorii naukowych. Po pierwsze, Einstein nie oparł swojej teorii na dokładnych eksperymentach, lecz przy jej formułowaniu kierował się raczej względami symetrii i matematycznej elegancji a więc pozostawał na gruncie rozumowym, racjonalistycznym (racjonalizm rozumiany tu jest jako przeciwieństwo empiryzmu), podobnie jak usiłowali to czynić filozofowie greccy i średniowieczni scholastycy. Tak postępując Einstein przeciwstawił się empirycznemu nastawieniu nowożytnej nauki. O ile jednak szukającym piękna i symetrii Grekom nie udało się znaleźć teorii dynamicznej, która wytrzymałaby decydujący sprawdzian eksperymentu, o tyle teoria Einsteina, jak do tej pory, przechodzi z powodzeniem każdy test. Wskutek takiego podejścia Einsteinowska ogólna teoria względności jest powszechnie uznawana za najpiękniejszą, największą, najbardziej elegancką i intelektualnie zadowalającą ze wszystkich teorii naukowych.

Ogólna teoria względności wyróżnia się także pod innym względem. Większość praw naukowych ma charakter przybliżony, tzn. sprawdzają się one w wielu okolicznościach, ale nie we wszystkich. O ile nam wiadomo, od teorii względności nie ma wyjątków. Nieznane są warunki, teoretyczne lub doświadczalne, w których przewidywania ogólnej teorii względności sprawdziłyby się tylko w przybliżeniu. Przyszłe doświadczenia mogą jeszcze zepsuć ten wspaniały bilans, ale na razie ze wszystkich teorii naukowych ogólna teoria względności jest najbliższa ostatecznej prawdy. Najlepiej znanymi osiągnięciami Einsteina są dwie teorie względności, ale inne dokonania oczywiście też zapewniłyby mu sławę naukową. W istocie, Einstein uzyskał Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki przede wszystkim za pracę wyjaśniającą ważne zjawisko fotoelektryczne, które stanowiło do owego czasu zagadkę dla fizyków. W swoim opracowaniu założył, że istnieją fotony, czyli cząstki światła. Ponieważ na długo przedtem stwierdzono w doświadczeniach poświęconych interferencji, że światło składa się z fal elektromagnetycznych, fale zaś i cząstki uznawano za pojęcia w sposób oczywisty przeciwstawne, wobec tego hipoteza Einsteina stanowiła radykalne i paradoksalne zaprzeczenie klasycznej teorii. Okazało się jednak, że jego wyjaśnienie efektu fotoelektrycznego ma duże znaczenie praktyczne, a hipoteza istnienia fotonów wywarła istotny wpływ na rozwój teorii kwantów i stanowi obecnie jej integralną część.

Przy ocenie znaczenia Einsteina nasuwa się porównanie z Isaakiem Newtonem. Teorie Newtona są w zasadzie łatwe do zrozumienia, a jego geniusz wyraził się w tym, że to on pierwszy je sformułował. Natomiast teorie względności Einsteina są bardzo trudne do zrozumienia, nawet gdy ktoś korzysta ze szczegółowych objaśnień. O ile zatem trudniej było je stworzyć! Niektóre koncepcje Newtona stały w radykalnej sprzeczności z panującymi ówcześnie poglądami naukowymi, jednak jego teoria nigdy nie wydawała się wewnętrznie sprzeczna. Inaczej jest w wypadku teorii względności, która obfituje w paradoksy. Geniusz Einsteina polegał między innymi na tym, że na samym początku, kiedy jego koncepcje wciąż jeszcze były nie sprawdzonymi hipotezami początkującego badacza, w obliczu jawnych sprzeczności nie poddał się i nie zrezygnował. Zamiast tego pracował usilnie, dopóki nie zdołał wykazać, że sprzeczności są jedynie pozorne i w każdym przypadku istnieje subtelny, ale poprawny sposób rozwiązania paradoksu ? Dziś uważamy, że teoria Einsteina jest w istocie bardziej "poprawna" niż teoria Newtona. Dlaczego zatem Einstein znajduje się niżej na naszej liście? Przede wszystkim dlatego, że teorie Newtona położyły podwaliny pod nowożytną naukę i technologię. W większości dziedzin techniki osiągnięty obecnie poziom wcale by się nie zmienił, gdybyśmy wciąż znali jedynie odkrycia Newtona, nie zaś Einsteina.

Istnieje jeszcze inny czynnik, który wpłynął na takie właśnie usytuowanie Einsteina na liście. W większości wypadków do rozwoju jakiejś ważnej idei przyczyniło się wielu ludzi. Tak było z pewnością z historią socjalizmu czy rozwojem elektromagnetyzmu. Powstanie teorii względności nie było stuprocentową zasługą samego tylko Einsteina, ale to on przyczynił się do tego w największym stopniu. Należy uczciwie powiedzieć, że teorie względności są dziełem jednego, wybitnego geniusza w stopniu daleko większym niż jakiekolwiek inne idee o porównywalnym znaczeniu.

Einstein urodził się w 1879 r. w Ulm w Niemczech. Uczęszczał do szkoły średniej w Szwajcarii, został obywatelem szwajcarskim w 1901 r. Otrzymał stopień doktorski w 1905 r. na uniwersytecie w Zurychu, ale wówczas nie udało mu się uzyskać posady na jakiejś wyższej uczelni. W tym samym roku opublikował swoje prace na temat szczególnej teorii względności, zjawiska fotoelektrycznego i teorii ruchów Bro-wna. W ciągu paru lat prace te, a zwłaszcza praca na temat względności, sprawiły, że zaczął być uważany za jednego z najwybitniejszych i najbardziej oryginalnych uczonych na świecie. Jego teorie były wysoce kontrowersyjne; żaden z nowożytnych uczonych, z wyjątkiem Darwina, nie wzbudził tylu sporów co Einstein. Mimo to w 1913 r. został mianowany profesorem na uniwersytecie w Berlinie i w tym samym czasie został dyrektorem Instytutu Fizyki Cesarza Wilhelma i członkiem Pruskiej Akademii Nauk. Stanowiska te dały mu możliwość poświęcenia tyle czasu na badania naukowe, ile sam pragnął. Rząd niemiecki nie miał żadnych powodów, by żałować, iż tak niezwykle hojnie obdarzył Einsteina stanowiskami: już dwa lata później Einsteinowi udało się sformułować ogólną teorię względności, a w 1921 r. przyznano mu Nagrodę Nobla. W drugiej połowie życia Einstein cieszył się światową sławą; był prawdopodobnie najsłynniejszym uczonym w historii. Ze względu na żydowskie pochodzenie Einsteina jego sytuacja w Niemczech po dojściu Hitlera do władzy stała się niebezpieczna. W 1933 r. przeniósł się więc do Prin-ceton w stanie New Jersey, gdzie pracował w Institute for Advanced Study, a w 1940 r. został obywatelem Stanów Zjednoczonych. Pierwsze małżeństwo Einsteina zakończyło się rozwodem, drugie było chyba szczęśliwe. Z pierwszą żoną miał dwoje dzieci, chłopców. Zmarł w 1955 roku w Princeton.

Einstein interesował się zawsze sprawami otaczającego go świata i często zabierał głos w kwestiach politycznych. Był konsekwentnym przeciwnikiem politycznej tyranii, zagorzałym pacyfistą i zdecydowanym stronnikiem syjonizmu. W sprawach ubrania i zwyczajów towarzyskich był wyraźnym indywidualistą. Miał wielkie poczucie humoru, cechowała go skromność. Był także dość utalentowanym skrzypkiem. Treść napisu, jaki widnieje na nagrobku Newtona, zapewne w jeszcze większym stopniu pasowałaby do Einsteina: "Niech cieszą się śmiertelnicy, że istniała tak wielka ozdoba rasy ludzkiej!"

Iwan Pawłow

Iwan Pietrowicz Pawłow (urodzony 14 września 1849 - zmarł 27 lutego 1936) - rosyjski fizjolog, laureat Nagrody Nobla z medycyny w 1904 roku. Pawłow, badając fizjologię wydzielania śliny stwierdził, że psy wydzielają ślinę nie tylko w trakcie posiłku, ale także w reakcji na bodziec, który posiłek poprzedzał. Manipulując tymi bodźcami Pawłow określił związek między takim bodźcem i reakcją jako odruch warunkowy w odróżnieniu od wrodzonego odruchu bezwarunkowego. Dalsze badania doprowadziły Pawłowa do odkrycia praw nabywania odruchów warunkowych, które później zostało określone jako warunkowanie klasyczne. Prace Pawłowa były fundamentem nowej teorii psychologicznej - behawioryzmu, stworzonej przez Johna Watsona na początku XX wieku. Prace Pawłowa zdawały się wspierać materialistyczną ideologię bolszewików, którzy po uzyskaniu władzy popierali badania Pawłowa, chociaż nie był on ich zwolennikiem. Później były one traktowane jako niewzruszony dogmat, co hamowało rozwój radzieckiej psychologii, fizjologii i psychiatrii.

Zygmunt Freud

Sigmund Freud (urodzony 6 maja 1856 w Freibergu na Morawach, obecnie Příbor w Czechach - zmarł 23 września 1939 w Londynie) był austriackim neurologiem i psychiatrą. Uważa się go powszechnie za "ojca" jednego z najważniejszych kierunków we współczesnej psychologii - psychoanalizy. Jakkolwiek Freud nie był filozofem w pełnym tego słowa znaczeniu, jego koncepcje funkcjonowania ludzkiego umysłu, odrzucające racjonalność ludzkich wyborów i zachowań na rzecz czynników irracjonalnych i emocjonalnych, wstrząsnęły środowiskiem filozofów i artystów końca XIX i początku XX wieku. O wiele mniej znane są prace Freuda z neurologii i fizjologii seksu. We wczesnym okresie swojej pracy naukowej opublikował artykuł na temat porażenia mózgowego dziecięcego oraz rozwijał i propagował tzw. naturalne techniki antykoncepcji.

Ernest Rutherford

Ernest Rutherford (ur. 30 sierpnia 1871 - zm. 19 października 1937 w Cambridge) był chemikiem oraz fizykiem z Nowej Zelandii. Rutherford jako pierwszy potwierdził istnienie jądra atomowego. Rutherford urodził się w Spring Grove niedaleko miasta Nelson w Nowej Zelandii. Studiował w Nelson College, a doktorat otrzymał w Canterbury College (dziś Uniwersytet Canterbury). Głównym polem jego badań była w tym czasie elektryczność. W roku 1895 młody Rutherford przybył do Europy. Podjął pracę naukową w Wielkiej Brytanii w Cavendish Laboratory będącym częścią Uniwersytetu Cambridge. W latach 1895-1898 prowadził badania nad promieniowaniem wytarzanym przez niektóre pierwiastki. Odkrył, że ta dziwna radiacja zawierała w sobie dwie składowe posiadające ładunek elektryczny. Promienie dodatnie nazwał promieniowaniem alfa, a ujemne promieniowaniem beta. W roku 1898 Rutherford otrzymał posadę w katedrze fizyki na Uniwersytecie McGill w Montrealu. Badając zachowanie pierwiastków radioaktywnych udowodnił, że jego źródłem jest spontaniczny rozpad atomów. W roku 1908 otrzymał za to odkrycie Nagrodę Nobla z chemii. W roku 1907 Rutherford podjął pracę na Uniwersytecie Manchesterskim. Podczas pracy w tym ośrodku wykonał eksperyment Rutherforda. Cząstki alfa przepuścił, przez bardzo cienką złotą folię. Rozkład kątowy rozproszonych cząstek skłonił Rutherforda do wysnucia wniosku, że cała masa oraz dodatni ładunek atomu skupiony jest w bardzo niewielkiej objętości. W ten sposób potwierdził on eksperymentalnie istnienie jądra atomowego. Kolejnym osiągnięciem Rutherforda było dokonanie przemiany atomów azotu w tlen. W ten sposób udało mu się spełnić marzenie średniowiecznych alchemików o zmianie jednych pierwiastków w inne. W roku 1917 Rutherford został szefem Cavendish Laboratory. Pod jego nadzorem prowadzono prace, które dały trzy Nagrody Nobla. James Chadwick zaobserwował eksperymentalnie neutrony, John Cockcroft oraz Thomas Walton rozbili jądro atomowe korzystając akceleratora cząstek, a Edward Victor Appleton udowodnił istnienie jonosfery. W roku 1997 sztuczny pierwiastek rutherford został nazwany jego imieniem.

Irena Joliot-Curie

W 1934 roku Córka państwa Curie Irena Joliot-Curie i jej mąż Fryderyk Joliot dokonali odkrycia sztucznej promieniotwórczości. Przeprowadzili doświadczenie polegające na bombardowaniu atomów glinu jądrami helu, w wyniku, czego powstawały atomy fosforu. Rok później otrzymali Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii za to odkrycie.

Otto Hahn

Otto Hahn (ur. 8 marca 1879 we Frankfurcie nad Menem - zm. 28 lipca 1968 w Getyndze), niemiecki fizykochemik. Dorastał w Monachium, studiował w Londynie i Montrealu. W 1912 roku powrócił do Niemiec gdzie od 1912 roku pracował jako profesor Uniwersytetu w Berlinie Kaiser-Wilhelm-Institut. W 1913 roku jego współpracownicą została 35-letnia Austriaczka Lise Meitner, również fizyk. Jednak po zajęciu Austrii przez nazistowskie Niemcy musiała w 1938 roku wyemigrować do Danii, z powodu swego żydowskiego pochodzenia. Na jej miejsce nowym współpracownikiem Otto Hahna został mianowany 36-letni chemik Fritz Straßmann. Hahn odkrywa w 1905 roku mezo-Tor 1 (MsThI 228Ra; naturalny izotop promienitwórczy radu, produkt przemiany promienitwórczej toru w szeregu torowym T1/2=6,7 lat) oraz mezo-Tor 2 ( MsThII naturalny izotop promieniotwórczy aktynu. Produkt przemiany promieniotwórczej mezo-Toru I w szeregu torowym T1/2=6,13 godz.) i radio-Tor 228Th ( RaTh, 228Th; naturalny izotop promieniotwórczy toru. Produkt przemiany promieniotwórczej mezo-Toru II w szeregu torowym, T1/2 1,910 lat.) a w roku 1917 protaktyn Pa (niezależnie od Fredericka Soddy'ego). W 1921 roku wykrył zjawisko izomerii jądrowej. Od roku 1928 Otto Hahn zostaje dyrektorem Kaiser-Wilhelm-Institut w Berlinie. W latach 1946-60 jest przewodniczącym Max-Planck-Gesellschaft i dyrektorem instytutu im. Maxa Plancka w Getyndze (Max-Planck-Institut für Chemie in Göttingen). W 1938 roku wspólnie z Fritzem Strassmannem przeprowadził pierwszą reakcję rozszczepienia jądra atomu, za co w 1944 otrzymał nagrodę Nobla.

Max Planck

W grudniu 1900 r. niemiecki fizyk Max Planck zaskoczył świat nauki śmiałą hipotezą, że energia promieniowania (to znaczy energia fal świetlnych) nie jest emitowana w sposób ciągły, lecz w postaci małych porcji czy "paczek", które nazwał kwantami. Hipoteza Plancka, sprzeczna z klasycznymi teoriami światła i elektromagnetyzmu, stanowiła punkt wyjścia dla teorii kwantowych, które później zrewolucjonizowały fizykę, i pozwoliła lepiej zrozumieć naturę materii oraz promieniowania.

Planck urodził się w 1858 r. w Kolonii w Niemczech. Studiował na uniwersytetach w Berlinie i w Monachium; w wieku dwudziestu jeden lat otrzymał stopień doktorski z fizyki (summa cum laude) na monachijskim uniwersytecie. Przez pewien czas wykładał na uniwersytecie w Monachium, a następnie w K-ilonii. W 1889 r. został profesorem uniwersytetu w Berlinie i pracował tam aż do 1928 r., to jest do przejścia na emeryturę w wieku siedemdziesięciu lat. Planck, podobnie jak paru innych uczonych, interesował się promieniowaniem elektromagnetycznym emitowanym przez podgrzane ciało doskonale czarne. (Ciało doskonale czarne to ciało, które nie odbija, lecz całkowicie pochłania padające na nie światło). Już wcześniej, nim Planck rozpoczął badania nad tym zagadnieniem, fizycy eksperymentalni przeprowadzili dokładne pomiary promieniowania wysyłanego przez takie ciała. Pierwszym osiągnięciem Plancka było odkrycie stosunkowo skomplikowanego wzoru algebraicznego, który dokładnie opisywał promieniowanie ciała doskonale czarnego. Wzór ten, obecnie często stosowany w fizyce teoretycznej, elegancko opisywał wszystkie uzyskane dane eksperymentalne, ale sprawiał jeden kłopot - różnił się całkowicie od wzoru wynikającego z obowiązujących praw fizyki.

Planck długo rozmyślał nad tym problemem i w końcu wystąpił z całkowicie nową teorią: energia promieniowania emitowana jest porcjami, stanowiącymi dokładną wielokrotność podstawowej jednostki, którą Planck nazwał kwantem promieniowania. Według teorii Plancka wielkość kwantu światła zależy od częstotliwości światła (tj. od jego barwy) oraz od stałej fizycznej, którą Planck oznaczył jako h. Stała h zwana jest obecnie stałą Plancka. Hipoteza Plancka była całkowicie sprzeczna z ówczesnymi poglądami na naturę promieniowania, jednakże pozwoliła Planckowi na wyprowadzenie dokładnego, poprawnego wzoru opisującego promieniowanie ciała doskonale czarnego. Hipoteza ta była tak rewolucyjna, że byłaby niewątpliwie odrzucona jako wariacki pomysł, gdyby Planck nie był dobrze znany jako solidny, konserwatywny fizyk. Choć jego hipoteza była bardzo dziwna, w tym konkretnym przypadku prowadziła do poprawnego wzoru.

Początkowo większość fizyków (z samym Planckiem włącznie) uważała tę hipotezę jedynie za wygodną fikcję matematyczną. Po paru latach okazało się jednak, że pojęcie kwantu można stosować w różnych zjawiskach fizycznych, nie tylko w odniesieniu do promieniowania ciała doskonale czarnego. W 1905 r. Einstein wykorzystał tę koncepcję do wyjaśnienia efektu fotoelektrycznego, a w 1913 r. Niels Bohr zastosował ją w teorii budowy atomu. W 1918 r., w którym Planck otrzymał Nagrodę Nobla, było już oczywiste, że hipoteza jest słuszna i ma fundamentalne znaczenie w fizyce.

Planck był zdecydowanym antyfaszystą, co sprawiło, że po dojściu Hitlera do władzy znalazł się w trudnej sytuacji. W 1945 r. jego młodszy syn został stracony za udział w nieudanym zamachu na życie Hitlera, dokonanym przez grupę niemieckich oficerów. Planck zmarł w 1947 r., w wieku osiemdziesięciu dziewięciu lat. Rozwój mechaniki kwantowej jest prawdopodobnie największym osiągnięciem naukowym XX w., ważniejszym nawet od teorii względności Einsteina. Stała Plancka h pełni bardzo ważną rolę w fizyce i uznawana jest obecnie za jedną z dwóch lub trzech najbardziej podstawowych stałych fizycznych. Pojawia Się w teorii budowy atomu, w zasadzie nieoznaczoności Heisenberga, w teorii promieniowania i w wielu wzorach fizycznych. Dokonana przez Plancka ocena jej wielkości liczbowej różni się w przybliżeniu o 2% od wielkości przyjmowanej obecnie.

Plancka uważa się powszechnie za ojca mechaniki kwantowej. Mimo że nie odegrał większej roli w późniejszym jej rozwoju, umieszczenie go zbyt nisko na liście byłoby z pewnością poważnym błędem. Dokonane przez niego odkrycie okazało się niezwykle ważne, czyniąc wyłom w obowiązujących do owego czasu błędnych pojęciach, dzięki czemu jego następcy mogli zbudować znacznie doskonalszą teorię, która obowiązuje po dziś dzień.

Werner Heisenberg

Werner Karl Heisenberg (ur. 5 grudnia 1901 w Würzburgu - zm. 1 lutego 1976 w Monachium) niemiecki fizyk teoretyk, jednym ze współtwórców mechaniki kwantowej, laureat Nagrody Nobla z dziedziny fiizyki w roku 1933 za fundamentalny wkład w stworzenie mechaniki kwantowej [1]. Był także ważnym filozofem nauki, pozostającym pod wpływem platonizmu i neokantyzmu. Heisenberg poznał Nielsa Bohra w Göttingen w 1922 roku będąc jeszcze studentem. Był to początek owocnej współpracy. W latach 1924-1926 został jego asystentem w Kopenhadze, a od 1927 roku został profesorem na Uniwersytecie w Lipsku. Heisenberg opracował pierwszą formę matematycznej formalizacji mechaniki kwantowej nazywaną mechaniką macierzową. W 1927 roku odkrył zasadę, nazywaną potem zasadą nieoznaczoności Heisenberga, która stwierdzała, że w przypadku cząstek o rozmiarach porównywalnych lub mniejszych od średnicy atomu, niemożliwe jest jednoczesne, dokładne ustalenie ich położenia i pędu, przy czym iloczyn błędu (a dokładniej nieokreśloności) pomiarów położenia oraz pędu nie może być mniejszy niż pewna stała (zobacz stała Plancka). Po dokonaniu odkrycia miał wypowiedzieć następującą myśl:

"Miałem uczucie, że patrzę przez powierzchnię zjawisk atomowych na leżące pod nią podłoże o zadziwiającej wewnętrznej urodzie... " Później, aż do wybuchu II wojny światowej pracował razem z Bohrem tworząc tzw. kopenhaską interpretację fizyki kwantowej. W 1932 roku otrzymał Nagrodę Nobla z fizyki, za dokonania w fizyce kwantowej, ze szczególnym uwzględnieniem odkrycia dwóch form alotropowych wodoru (tzw. tripletowej i normalnej). W momencie napaści Niemiec na Danię w 1940 roku Heisenberg przebywał już w Niemczech. Został przez Otto Hahna ściągnięty do jego zespołu opracowującego na specjalne zlecenie Hitlera bombę atomową. Po roku zastąpił Hahna w kierowaniu tym zespołem. Po wojnie Heisenberg twierdził, że został kierownikiem tych badań, aby maksymalnie je spowolnić i nie dopuścić do wyprodukowania przez hitlerowskie Niemcy bomby atomowej. Na podstawie relacji Heisenberga Thomas Power napisał książkę Wojna Heisenberga, a Michael Frayn sztukę Kopenhaga. W 1941 roku Abwehra zorganizowała tajne spotkanie Heisenberga z Bohrem, licząc na to, że przekona on Bohra do pracy na rzecz Niemiec. Heisenberg utrzymywał, że próbował przekazać Bohrowi między wierszami, iż nie dopuści do wyprodukowania bomby atomowej przez Niemcy i namawiał go, żeby starał się torpedować takie prace prowadzone przez aliantów. Sam Bohr twierdził jednak zawsze, że Heiseberg nakłaniał go w tej rozmowie tylko do współpracy. Od tego czasu Bohr zerwał przyjaźń z Heisenbergiem, a później dołączył do amerykańskiego projektu budowy bomby atomowej. W kwietniu 2002 odkryto list, który Bohr zamierzał wysłać Heisenbergowi w 1952 (please check: english version says 1957) roku. Przypominał w nim jasno prawdziwą treść rozmowy z 1941 roku i prosił Heisenberga, aby ten przestał w tej sprawie kłamać.

Niels Henryk Bohr

Niels Henrik David Bohr urodził się w 1885 roku w Kopenhadze. W 1908 roku ukończył studia. Wyjechał do Wielkiej Brytanii gdzie przez kilka lat współpracował z J.J Thomsonem i E. Rutherfordem. W 1916 roku objął katedrę fizyki na uniwersytecie w Kopenhadze. Założył Kopenhaski Instytut Fizyki Teoretycznej i został jego dyrektorem. Instytut ten stał się jednym z najważniejszych centrów rozwoju fizyki atomu w Europie.

Najważniejszym osiągnięciem Bohra było opracowanie w 1913 roku teorii budowy atomu wodoru, która tłumaczyła wiele obserwowanych zjawisk. Współtworzył teorię kwantów. W 1928 roku ogłosił zasadę komplementarności, która mówiła, że materia ma dwoistą naturę - wykazuje w pewnych zjawiskach charakter fali, a w innych cząstek. Pracował nad teorią jądra atomowego, które przedstawiał jako kroplę ciężkiej i nieściśliwej cieczy. Kropla ta podlegałaby deformacją podobnym do deformacji kropli rzeczywistej cieczy np. rtęci. Model taki rozwinięty następnie przez K. Forda stał się jednym z najważniejszych modeli jądra atomowego. W 1939 roku podał wraz z Johnem Wheelerem teorię rozpadu jądra atomowego. W 1943 roku uciekł z okupowanej Danii. Rozpoczął pracę w Los Alamos przy budowie bomby atomowej.
W 1922 roku Bohr otrzymał nagrodę Nobla.

Naukowiec został przyjęty do wielu towarzystw naukowych na całym świecie. Otrzymał też liczne tytuły doktora honoris causa (między innymi Uniwersytetu Warszawskiego w Polsce).
Jeden z największych uczonych XX wieku zmarł w 1962 roku.

Fryderyk Bantingow

W 1921 roku Fryderykowi udało się wyodrębnić insulinę, co pozwoliło na skuteczne leczenie cukrzycy.

John Abel

W 1926 roku Abel po raz pierwszy stworzył w warunkach laboratoryjnych krystaliczną insulinę.

Gerhard Domagk

Prof. dr med. Gerhard Domagk. Ur. 30 października 1895r. w Łagowie zmarł 24 kwietnia 1964r. w Burberg - Konigsfeld w Szwarcwaldzie. Jeden z pionierów nowoczesnej medycyny - odkrył antybakteryjne działanie sulfonamidów. W 1939r. otrzymał nagrodę Nobla "za odkrycie antybakteryjnego działania Prontostilu". Do odbioru nagrody, z powodu zakazu faszystowskiego rządu, doszło dopiero w 1947. Spędził w Łagowie pierwsze lata życia od 1895 do 1900r. Jego ojciec, Paul Domagk był nauczycielem i organistą w Łagowie, matka Marta, z domu Reimer, pochodziła z posiadłości ziemiańskiej w okolicach Łagowa.

Alexander Fleming

Alexander Fleming (urodzony 6 sierpnia 1881 - zmarł 11 marca 1955) szkocki bakteriolog i lekarz. Odkrywca wpływu pleśni pędzlaka na gronkowce (1929), co było krokiem milowym w odkryciu penicyliny. W czasie wojny przeniósł się do Stanów Zjednoczonych, aby tam kontynuować swoją pracę badawczą. W 1945 roku otrzymał Nagrodę Nobla (razem z Howardem Floreyem i [[Ernst Chain|Ernstem Chainem. Sir Alexander Fleming urodził się w Lochfield w hrabstwie Ayshire 6 sierpnia 1881. Uczęszczał do Louden Moor School, Darvel School i Kilmarock Academy, po czym przeniósł się do Londynu na politechnikę, którą ukończył w 1897 roku. W 1901 roku Fleming zaczął studiować medycynę w szkole w Londynie. Pracował wtedy w grupie badawczej Almrotha Wrighta i wykazywał szczególne zainteresowanie bakteriologią. Podczas wojny między Wielką Brytanią a Niemcami w 1914 roku, Alexander dołączył jako kapitan do Korpusu Medycznego Brytyjskiej Armii Królewskiej, gdzie brał udział w kuracjach mających na celu zmniejszenie liczby żołnierzy umierających z powodu zakażeń. Kiedy skończyła się I wojna światowa, Fleming powrócił do pracy w Szpitalu Świętej Marii. Pewnego dnia w 1928 roku, Fleming miał wyrzucić stare naczynia z kulturami bakterii, kiedy zauważył rosnącą na tej kolonii niebieską pleśń, która zdawała się zabijać te szkodliwe bakterie. Po wielu kolejnych eksperymentach Alexander Fleming odkrył penicylinę G, która działa wyjątkowo silnie bakteriostatycznie, a łagodnie dla człowieka. Niestety badania zostały wstrzymane z powodu braku środków finansowych. W 1945 roku Alexander Fleming otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny. Słynnym jego powiedzeniem było: "To natura wyprodukowała penicylinę, ja ją tylko odkryłem." Resztę życia Fleming przepracował w Szpitalu Świętej Marii. W 1943 roku został wybrany członkiem Towarzystwa Królewskiego, rok później otrzymał tytuł szlachecki. W 1948 roku nadano mu tytuł Profesora Bakteriologii Uniwersytetu Londyńskiego. Fleming zmarł na zawał serca 11 marca 1955 roku, pochowany został w Katedrze Św. Pawła

Junkers

Podczas I wojny światowej niemiecka wytwórnia lotnicza Junkers była marginalnym z niemieckich producentów samolotów, niemniej jednak jej konstrukcje były jednymi z najciekawszych tego okresu, jak metalowy myśliwiec w układzie dolnopłata Junkers D.I. Po zakończeniu wojny, Hugo Junkers postanowił wykorzystać zebrane doświadczenia i zaprojektować nowoczesny mały samolot pasażerski na rynek cywilny. Nowa konstrukcja otrzymała wewnętrzne oznaczenie fabryczne J 13 i oznaczenie handlowe F-13. Był to metalowy dolnopłat o konstrukcji wywodzącej się z wcześniejszych projektów. Prototyp oblatany został 25 czerwca 1919 na lotnisku Dessau.

Samolot był budowany w wielu wariantach w zależności od wymagań odbiorców. W kolejnych wersjach zwiększano moc silnika od 118 KW do 420 KW, wymieniano też silniki w istniejących samolotach na mocniejsze. Łącznie zbudowano około 330 Junkersów F-13, z czego ok. 110 było używanych w Niemczech.

Guglielmo Marconi

Guglielmo Marconi wynalazł radio, mając zaledwie dwadzieścia lat. Kiedy usłyszał o odkryciu fal radiowych, rozpoczął eksperymenty na strychu domu swoich rodziców w Bolonii. Geniusz Marconiego polegał na tym, że potrafił on wykorzystać istniejące już urządzenia w zupełnie nowy sposób. Skonstruował urządzenie nadawczo-odbiorcze, pozwalające przesyłać na odległość sygnały radiowe. Jako nadajnik posłużył mu iskrownik zbudowany przez Heinricha Hertza, człowieka, który w 1888 roku odkrył fale elektromagnetyczne. Jako detektora użył "koherera", przekształcającego sygnał radiowy w prąd elektryczny. Detektor stanowił trzon odbiornika. Kiedy Marconi złożył te urządzenia w 1894 roku, przekonał się, że emitowane przez nadajnik fale radiowe powodowały uruchomienie przymocowanego do detektora dzwonka. Niebawem eksperymentował już z wysyłaniem i odbieraniem fal radiowych na znacznie większe odległości. W 1901 roku przesłał sygnał radiowy przez Atlantyk. Wynalazek Marconiego całkowicie zmienił oblicze świata. Dwadzieścia lat po tym, jak pierwszy sygnał przemierzył Atlantyk, odbiorniki radiowe pojawiły się w milionach domów. Ludzie w odludnych rejonach mogli komunikować się za pomocą radiostacji, a statki, które znalazły się w niebezpieczeństwie, wysyłać sygnały alarmowe. Dzięki radiu uratowano wiele istnień ludzkich. Poza tym stało się ono popularnym źródłem rozrywki.

Bracia Lumiere

Bracia Lumière - francuscy chemicy, pionierzy kinematografii, bracia: Auguste Marie Louis (ur. 19 października 1862, zm. 10 kwietnia 1954) i Louis Jean (ur. 5 października 1864, zm. 6 czerwca 1948). W 1895 wynaleźli kinematograf i zorganizowali pierwszą publicznaą projekcję filmu. W 1899 opracowali zasadę tzw. fotoramy (fotografii panoramicznej). W 1907 rozpoczęli w swej wytwórni w Lyonie produkcję płyt do fotografii barwnej metodą autochromową. Louis opracował w 1935 metodę anaglifową filmu. Auguste poświęcił się z czasem badaniom w dziedzinie chemii fizjologicznej.

Siergiej Eisenstein

Siergiej Michajlowicz Eisenstein Сергей Михайлович Эйзенштейн (ur. 23 stycznia 1898 roku w Rydze, zmarł 11 lutego 1948 roku) to wybitny radziecki filmowiec. Reżyser, scenarzysta, montażysta, operator filmowy, scenograf filmowy i teatralny oraz teoretyk filmu. Czołowy przedstawiciel socrealizmu w filmie. Jego twórczość wywarła wielki wpływ na reżyserów wielu pokoleń - zwłaszcza film Pancernik Potiomkin uznany za jedno z arcydzieł kina światowego. Montaż traktował jako najważniejszy środek ekspresji.