Karol Wielki

Karol Wielki (łac. Karolus Magnus) (ur. 2 kwietnia 742 r. - zm. 28 stycznia 814 r. w Akwizgranie) - największy władca średniowiecznej Europy, z dynastii Karolingów. Był królem Franków od 768 roku. W 800 roku został cesarzem. Jego ojcem był Pepin Mały zwany również Krótkim. Matka Berta c. Heriberta hr. Laonu.





Ocena panowania
Jest on powszechnie uznawany za najwybitniejszego władcę frankijskiego państwa. W średniowieczu stanowił wzór idealnego władcy, rycerza i gospodarza. Był również świetnym politykiem i wodzem oraz znakomitym mecenasem nauki i kultury. Na swój dwór sprowadził wielu wybitnych uczonych ówczesnych czasów, między innymi Alkuina z Yorku czy też Einharda. Już jemu współcześni w uznaniu jego zasług nadali mu przydomek Wielkiego, zaś w językach słowiańskich jego imię stało się synonimem godności królewskiej.

Jego rozumienie władzy królewskiej i powinności władcy w stosunku do Kościoła sprawiły znaczne zacieśnienie więzów łączących państwo i Kościół. Karol Wielki za swój obowiązek uważał walkę z poganami i niewiernymi, a także umacnianie wiary chrześcijańskiej. Antypapież Paschalis III doceniając pobożność i wkład Karola w rozwój Kościoła i Państwa Kościelnego, kanonizował go w 1165 roku. Kanonizacja nie została jednak uznana przez Kościół katolicki, ale nie stanowiło to przeszkody w szerzeniu się lokalnych kultów władcy.

Pamięć o Karolu Wielkim jest wciąż żywa. Jeszcze nie tak dawno toczono dysputy próbujące ustalić, jakiej był on narodowości: francuskiej czy niemieckiej? Dziś spór ten nie ma już znaczenia. Karol jako twórca uniwersalistycznego państwa, inicjator idei jedności europejskiej, może być śmiało nazywany ojcem Europy i stawiany, obok późniejszego cesarza Ottona III, w rzędzie patronów Wspólnoty Europejskiej.


Powstanie imperium
Po śmierci Pepina Krótkiego w 768 roku władzą we frankijskim królestwie podzielili się - zgodnie z obowiązującym zwyczajem uznającym państwo za dziedziczną własność panującego rodu (patrymonium) - dwaj synowie zmarłego władcy, Karloman i Karol. Po trzech latach panowania w roku 771 Karloman zmarł, co pozwoliło Karolowi objąć wkrótce samodzielne rządy, które trwały ponad czterdzieści lat.

Prawie przez cały ten okres Karol prowadził zbrojne kampanie. W czasie swego panowania Karol Wielki przeprowadził 60 wypraw wojennych, z czego przewodził połowie z nich. W toku walk z zamieszkującymi Półwysep Iberyjski Arabami (m.in. w 778 i 795 roku) oraz z Sasami (779-804) zdołał rozszerzyć swe panowanie na obszarze od rzeki Ebro w Hiszpanii aż za Ren. W granicach imperium znalazły się też samodzielna dotąd Bawaria oraz północna i środkowa Italia, gdzie wezwany przez papieża złamał potęgę Longobardów i ogłosił się ich władcą. Zwierzchnictwo Karola uznać musiały również plemiona słowiańskie znad Łaby i Soławy (lata 782 i 789). W latach 791-796 wojska Karola rozbiły Chanat Awarski, który zagrażał zarówno Frankom, jak i Słowianom.


Rozkwit mocarstwa
Monarchia Karola Wielkiego obejmowała pod koniec jego panowania obszar liczący ponad milion km2. W szczytowym okresie rozwoju imperium Karola Wielkiego obejmowało tereny dzisiejszych:

Francji (bez Bretanii)
Belgii
Holandii
Austrii
Szwajcarii
zachodnich Niemiec
północnych Włoch
Korsykę
oraz północno-wschodnią część Hiszpanii i Baleary.
Administracja w tak ogromnym państwie nie była niezwykle trudna. Utrzymany został funkcjonujący jeszcze za Merowingów podział na ziemie oraz powiaty, ale obok niego wprowadzono hrabstwa jako mniejsze jednostki terytorialnego zarządu, które podlegały urzędnikom mianowanym i odwoływanym przez władcę. Poza tym na kresach monarchii zorganizowano marchie, na czele których stanęli margrabiowie o szerokich kompetencjach wojskowych. Marchie te (Duńska, Friulska, Hiszpańska, Bretońska, Panońska) - były militarną zaporą blokującą ludom pogańskim i muzułmanom wstęp na ziemie państwa karolińskiego.

Sukcesy militarne uczyniły z Karola najpotężniejszego władcę Europy Zachodniej. Zbudowane przez niego imperium, zamieszkałe przez ludność romańską i germańską, zróżnicowane pod względem gospodarczym i społecznym, było w praktyce zlepkiem wielu podbitych plemion i ziem, w których nie wygasły ani poczucie odrębności, ani tęsknota za samodzielnością. Świadomy tego władca próbował zunifikować imperium wprowadzając m.in. jednolite prawo frankijskie, nowy podział administracyjny, czy zreformowany system monetarny oparty na srebrnym denarze. Najtrwalszym fundamentem jedności była jednak silna władza monarchy oraz wspólnota wiary i kultury chrześcijańskiej. Podboje swe argumentował chęcią rozprzestrzeniania wiary. Jednak były to działania wielce butalne, gdyż podczas wojen saskich w 799/800 roku kazał ściąć 4500 jeńców saskich, za bunt ich rodaków przeciwko swojej osobie.


Pod energicznymi rządami Karola państwo frankijskie nabrało wszelkich cech mocarstwa. Do pełni szczęścia brakowało Karolowi jedynie tytułu cesarskiego. Otrzymał go na Boże Narodzenie 800 roku w Rzymie z rąk papieża Leona III. Był to cios dla Bizancjum, którego władcy wciąż pozostawali, przynajmniej w teorii, cesarzami rzymskimi. Nic też dziwnego, że dopiero po dwunastu latach Konstantynopol uznał tytuł cesarski Karola. Nie doszło też do wskrzeszenia cesarstwa uniwersalnego, obejmującego zarówno Zachód, jak i Wschód, do czego doprowadzić miał planowany ślub Karola z bizantyjską cesarzową Ireną. Ostateczny podział chrześcijańskiego świata na dwa niezależne od siebie ośrodki władzy stał się faktem. Centrum odnowionego cesarstwa zachodniego mieściło się teraz nie w Rzymie, lecz w ulubionym mieście Karola Akwizgranie, przez co odcięło się ono politycznie od antycznej przeszłości, nabierając charakteru europejskiego.

W okresie rządów Karola Wielkiego podział świata na rzymski oraz barbarzyński został zastąpiony podziałem na świat chrześcijański (cywilizowany) i pogański (barbarzyński). Cały chrześcijański zachód czuł się oblegany i nieustannie nękany przez rozmaitych pogańskich wrogów. Zagrożenie to pomogło mieszkańcom państwa karolińskiego w wyrobieniu poczucia własnej tożsamości. To właśnie w tym czasie na kartach jednej z kronik relacjonujących walki Karola z Arabami, mieszkańców monarchii karolińskiej nazwano Europenses (Europejczycy).

Karol Wielki został pochowany w Akwizgranie. Jego imperium rozpadło się wkrótce po jego śmierci w IX wieku (traktat z Verdun).