Ekologia - najważniejsze pojęcia

Siedlisko – to miejsce, w którym żyje populacja danego gatunku.

Areał – to przypadająca na każdego osobnika populacji przestrzeń, na której występują wszystkie potrzebne mu do życia elementy. Zasięg przestrzenny populacji to suma areałów, może on być mniejszy od sumy areałów, gdy areały osobnicze częściowo się na siebie nakładają.

Rewir – to część areału, która jest aktywnie chroniona przez osobnika i zaspokaja wszystkie jego potrzeby życiowe.

Struktura ekologiczna populacji – to uporządkowanie osobników w stosunku do jakiegoś czynnika działającego w określonym czasie, np. struktura wiekowa, przestrzenna.

Zagęszczenie to liczba osobników przypadająca na jednostkę powierzchni lub objętości.

Liczebność – to liczba osobników populacji, zależna od: rozrodczości, śmiertelności, migracji (emigracje – imigracje).

Rozrodczość to liczba urodzeń w jednostce czasu na określoną liczbę populacji. Podobnie definiujemy śmiertelność.

Na liczebność populacji wpływają: czynniki abiotyczne (susze powodzie) – działają niezależnie od zagęszczenia, czynniki biotyczne – czyli wpływ innych organizmów, działają zależnie od zagęszczenia.

Opór środowiska - zespół czynników zewnętrznych działających na populacje i powodujących śmiertelność osobników. Opór środowiska mierzymy liczba ubywających osobników w jednostce czasu, na skutek działania niekorzystnych czynników. Można go tez przedstawić jako różnice miedzy rozrodczością potencjalna, a rzeczywista.

Struktura wiekowa to stosunek liczby osobników dojrzałych do młodocianych i starzejących się.

Struktura płciowa to stosunek liczby samców do samic.

Zakres tolerancji to rozpiętość zmian danego czynnika, w obrębie, której organizm jest zdolny utrzymać procesy życiowe. Zakres Tolerancji ma swoje minimum, maksimum, optimum.

Tolerancja ekologiczna to zdolność organizmu do przystosowania się do zmian danego czynnika.

Synergizm to wpływ połączonego ujemnego działania kilku czynników. Jest większy niż suma wpływu tych czynników w oddzielnym działaniu.

Biocenoza to zespól różnych populacji wzajemnie od siebie uzależnionych, żyjących w określonym czasie i przestrzeni, w stanie równowagi dynamicznej. Biocenoza to zespól wielogatunkowy zamieszkujący biotop. Skład gatunkowy zmienia się cyklu rocznym (pory roku) i wieloletnim (sukcesja ekologiczna).

Łańcuchy troficzne to proste zależności pokarmowe, które dzielimy na: łańcuchy spasania (pierwszym ogniwem są producenci), łańcuchy detrytusowe – zaczynają się od martwej materii organicznej, czyli detrytususu

Detrytofagi – to organizmy, które rozluźniają i rozpulchniają detrytus (ułatwiają działanie reducentom).

Monofagi- należą zawsze do jednego poziomu troficznego.

Polifagi – należą do różnych poziomów troficznych.

Produktywność biocenoz to intensywność, z jaką jest produkowana materia lub magazynowana energia. Wyrazimy ja w gramach lub Julach na jednostkę powierzchni lub objętości. Jest to ilość materii lub energii skumulowana w określonym czasie.

Produkcja pierwotna – to energia świetlna skumulowana w procesie fotosyntezy przez producentów, czyli rośliny zielone. Tylko 1-5% energii słonecznej rośliny potrafią wykorzystać. Kosztem tej energii powstaje materia organiczna zwana produkcja pierwotną brutto. Jest to masa rośliny + energia zużyta przez roślinę na własne potrzeby metaboliczne, np. oddychanie komórkowe. Roślina zużywa na własne potrzeby 60% energii skumulowanej. Produkcja pierwotna netto to produkcja brutto pomniejszona o straty energii np. związane z oddychaniem. W przybliżeniu odpowiada ona masie rośliny.

Hemostaza – to zdolność do utrzymywania stałych stosunków wewnątrz biocenotycznych. W biocenozach naturalnych, zróżnicowanych, dobrze zorganizowanych zakłócenie hemostazy praktycznie nie występuje.
Najczęściej zakłócenia hemostazy występują w agrocenozach.

Ekosystem – to jednostka ekologiczna złożona z biocenozy i biotopu. Jest układem otwartym, przepływa przez niego energia (światło z biotopu do biocenozy, a energia z oddychania organizmów do biotopu. Przepływ energii jest jednokierunkowy. Miedzy biocenoza, a biotopem zachodzi wymiana materii.
W ekosystemach autotroficznych najwięcej światła jest w górnych piętrach i tu najwięcej jest producentów. Tu zachodzi fotosynteza. Dolne piętra tych ekosystemów zajmują konsumenci, a na dnie gromadzi się detrytus.
W ekosystemach tych chemoautotrofy nie odgrywają większej roli w produkcji biomasy, ale biorą udział w obiegu pierwiastków i zamykają cykle obiegu materii.
Ekosystem heterotroficzny wymaga dopływu energii organicznej z innego ekosystemu. Kosztem detrytusu żyją reducenci.

Cykle biogeochemiczne – to obieg pierwiastków w przyrodzie. Rozróżniamy cykle gazowe (obieg azotu tlenu, CO²) i sedymentacyjne (obieg siarki, fosforu).

Sukcesja to jednokierunkowy proces prowadzący do stopniowego przekształcania się ekosystemów. Sukcesje to procesy długotrwałe. Rodzaje sukcesji: pierwotne zachodza na terenie uprzednio nie zajętym przez żadna biocenozę, wtórna, gdy zachodzi na obszarze wcześniej zajmowanym przez inną biocenozę. Rozróżniamy też sukcesje: naturalne – czyli bez ingerencji człowieka, sztuczne – kierowane przez człowieka. Sukcesja jest kontrolowana przez biocenozę, a środowisko fizyczne determinuje jej kierunek. Zachodząca sukcesja osiąga szczyt z chwilą ukształtowania się ekosystemu zrównoważonego, tak stabilnego jak to w danych warunkach jest możliwe. Taki ekosystem nazywamy klimaksowym. Klimaks to stan równowagi w ekosystemie.

Zasobami przyrody są substancje i energia wyrażona w jednostkach masy lub energii.
Zasoby to:
a) organizmy żywe (zasoby naturalne) – np. flora i fauna,
b) elementy środowiska nieożywionego, np. powietrze.

Zasoby dzielimy na nie wyczerpywalne i wyczerpywalne.
Zasoby można podzielić tez na
a) odnawiające się, czyli takie, które mimo użytkowania ulęgają odnawianiu ciągłemu, ale nie jednakowo szybkiemu
b) nie odnawiające się, czyli takie, które nie powstają obecnie, bo zmieniły się na ziemi warunki fizykochemiczne.
Nie ma tez surowców, z których powstawały. Zasoby też mają ograniczone w czasie użytkowanie.