Prawo karne w pytaniach i odpowiedziach

1 Źródła prawa karnego
2 Pojęcie przestępstwa
3 Podział przestępstw
4 Zasady odpowiedzialności karnej
5 Formy stadialne przestępstwa
6 Formy zjawiskowe przestępstwa
7 Pojęcie winy w prawie karnym
8 Okoliczności wyłączające winę
9 Okoliczności wyłączające bezprawność
10 Kary izolacyjne w polskim prawie karnym
11 Kary nieizolacyjne w polskim prawie karnym
12 Pozorny a rzeczywisty zbieg przestępstw
13 Pozorny a rzeczywisty zbieg przepisów ustawy
14 Problematyka kolizji ustaw w czasie
15 Zakres terytorialny obowiązywania polskiej ustawy karnej
16 Wymień środki karne
17 Wiek sprawcy a odpowiedzialność karna
18 Instytucje probacyjne (związane z poddaniem sprawcy próbie)
19 Miejsce i czas popełnienia czynu zabronionego
20 Problematyka recydywy
21 Nadzwyczajne złagodzenie kary
22 Zaostrzenie ustawowego wymiaru kary
23 Zasada represji wszechświatowej
24 Zasada odpowiedzialności zastępczej
25 Zasada terytorialna obowiązywania polskiej ustawy karnej
26 Zasada przedmiotowa (zwykła i obostrzona) obowiązywania polskiej ustawy karnej
27 Sprawca nieletni i młodociany
28 Zasada podmiotowa obowiązywania polskiej ustawy karnej
29 Scharakteryzuj istotę obrony koniecznej
30 Scharakteryzuj istotę stanu wyższej konieczności
31 Przestępstwo ciągłe a ciąg przestępstw
32 Na czym polega usiłowanie nieudolne
33 Ekscesy obrony koniecznej
34 Kara grzywny w kodeksie karnym
35 Kara ograniczenia wolności
36 Kary pozbawienia wolności
37 Wymień i scharakteryzuj postaci przestępstwa
38 Błąd w prawie karnym
39 Współsprawstwo a pomocnictwo
40 Przygotowanie a usiłowanie
41 System wymiaru kary łącznej
42 Przedawnienie, abolicja i amnestia
43 Wyjaśnij wyrażenia ustawowe zdefiniowane w art.115 kk
44 Kontratypy pozaustawowe
45 Eksperyment jako kontratyp
46 Niepoczytalność oraz poczytalność ograniczona
47 Wykładnia przepisów prawa karnego
48 Definicja kary kryminalnej i teorie kary
49 Funkcje prawa karnego
50 Istota tzw. kolizji obowiązków w kodeksie karnym




1 Źródło prawa karnego

Źródłem prawa karnego jest akt organu państwowego , zawierający normy prawne.

1. Konstytucja – nie określa ona ani zakazów zachowania się pod groźbą kary, nie wskazuje również jakie zachowania człowieka są przestępstwem oraz jakie grożą za nie kary. Wszystkie przepisy konstytucji należy stosować bezpośrednio w trakcie rozpatrywania konkretnych spraw, a w przypadku sprzeczności z kodeksem należy zastosować przepisy konstytucji jako podstawę decyzji w procesie karnym, chyba, że jego brzmienie wyklucza zastosowanie bezpośrednie.

2. Ustawa sensu stricto– tylko ona może zabronisz określonych czynów pod groźbą kary i tylko ona określa jakie czyny są przestępstwem i jakie sankcje są podjęte w przypadku dopuszczenia się czynu zabronionego .

3. Kodeks karny, który składa się z 3 części:
A. Ogólna
- określa odpowiedzialność za przestępstwa
- formy popełnienia przestępstwa
- system kar i środków karnych oraz zasady ich wymiaru
- okoliczności wyłączające odpowiedzialność
- kiedy właściwie jest prawi i sądy
Część tą zamyka tzw. Słowniczek
B. Szczególna
- określa zbir przepisów karnych podzielonych na rozdziały dot. Konkretnych przepisów
C. Wojskowa
- zawiera zbiór przepisów karnych wyodrębnionych z uwagi na przedmiot i podmiot regulacji ( inna jest w tym przypadku kara, środki karne, zasady odpowiedzialności). Jeżeli żołnierz dopuścił się przestępstwa nie dotyczącego spraw wojskowych to odpowiadała będzie na zasadach określonych w części I i II.

4. Ratyfikowane umowy międzynarodowe – podlega ratyfikacji i ogłoszenia w DZ.U.RP. wówczas staje się częścią polskiego prawa karnego i stosuje się ją bezpośrednio , chyba, ze jej stosowanie uzależnione jest od wydania ustawy. Umowa międzynarodowa ma pierwszeństwo przed ustawami, pod warunkiem, że została ratyfikowana za uprzednią zgoda wyrażoną w ustawie. Najważniejszą w prawie polskim umową międzynarodową jest Europejska Konwencja Praw Człowieka z 1950 roku.

Najbardziej ustawowymi i podstawowymi źródłami prawa karnego są :
1. kodeks karny
2. kodeks postępowania karnego
3. kodeks karny wykonawczy
4. ustawa karna skarbowa z 26 października 1971r
5. Ustawa z 26 października 1982 roku o postępowaniu w sprawach nieletnich
6. ustawa z 25 czerwca 1997 roku o świadku koronnym.
Źródłami prawa nie są
- rozporządzenia wykonawcze
- orzecznictwa sądowe
- zwyczaje ( obyczaje)


2Nauka o przestępstwie
PRZESTĘPSTWO - czyn zabroniony , zagrozony grozba kary przez ustawe obowiazująca w czasie jego popelnienia , zawiniony , ktorego spoleczna szkodliwosc jest wyzsza niz znikoma

Przestępstwem jest tylko taki czyn, który został zabroniony w pewien szczególnym, kwalifikowany sposób: pod groźbą kary. Inne czyny zabronione, nie zagrożone taką sankcją, są tylko delikatnymi, czynami nie dozwolonymi, bezprawnymi. Wywołują one skutki w innych dziedzinach prawa – prawo karne się nimi nie zajmuje. PRZESTĘPSTWO – jest to zawiniony czyn człowieka, społecznie niebezpieczny, zabroniony pod groźbą kary


. W każdym przestępstwie występują następujące cztery cechy:
– podmiot przestępstwa – lub podmioty nazywamy sprawcę lub sprawców
– przedmiot przestępstwa – jest dobro, przeciwko któremu przestępstwo było bezpośrednio skierowane: skradziona rzecz, życie człowieka, jego dobre imię, wolność, mienie
– strona przedmiotowa przestępstwa – sposób popełnienia czynu i okoliczności faktyczne w jakich do niego doszło, a więc zewnętrzną, dostrzegalną zmysłami, obiektywnie istniejącą stronę przestępstwa (czas, miejsce, użycie narzędzia, pozostawione ślady)
– strona podmiotu przestępstwa – subiektywne okoliczności sprawy, okoliczności związane z psychiką sprawcy. Należy do nich przede wszystkim wina sprawcy.


3 Podział przestępstw
1. Ze względu na wysokości sankcji
A. Zbrodnia - to czyny zagrożone kara pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 3 lata albo karą surowszą . Są to takie przestępstwa jak :
- zabójstwo
- zamach na niepodległość Państwa
- zamach na życie Prezydenta RP
- zbrodnie przeciwko pokojowi i ludzkości; - zbrojny rozbój
B. Występek - to czyny zagrożone karą przekraczającą miesiąc pozbawienia wolności , miesiąc ograniczenia wolności lub 30 stawek dziennych grzywny.
C. Wykroczenia – czyny zagrożone karą aresztu ( od 5 do 30 dni ) , jednego miesiąca ograniczenia wolności, grzywną do 5.000 zł. lub naganą.
2. Ze względu na rodzaj winy
Przestępstwo umyślne – to taki które może być popełnione w jednej z postaci winy umyślnej ( w zamiarze bezpośrednim lub ewentualnym)
Przestępstwo nieumyślne - to taki które może być popełnione w jednej z postaci winy ni umyślnej ( lekkomyślność lub niedbalstwo)
Wina - jest to zarzucony z punktu widzenia wymagań ustawy stosunek sprawcy do realizacji rzeczywistej objętej znamionami czynu zabronionego . Wyróżniamy :
winę umyślną - - jej przesłanką jest zamiar popełnienia przestępstwa i może ona przybierać dwie formy:
zamiar bezpośredni ( dolus direktus) – sprawca chce popełnić czyn zabroniony
- zamian przemyślany – (dolus premeditatus) – zostaje podjęty po głębszym namyśle obejmującym zarówno cel jak i sposób jego działania.
- zamiar nagły – ( dolus repentinus)zostaje podjęty pod wpływem silnego bodżca i cechuje się nagłościa postanowienia oraz jego realizacji]
zamiar ewentualny ( dolus eventualis) - sprawca nie chce popełnić czynu, ale przewiduje realną możliwość jego popełnienia i się na to godzi.
wina nie umyślna - przyjmuje ona dwie postacie:
lekkomyślność – polega na świadomym naruszeniu obowiązku ostrożności –sprawca przewiduje możliwość popełnienia czynu zabronionego, lecz bezpodstawnie sądzi, ze uniknie odpowiedzialności
niedbalstwo – jest to brak świadomości sprawcy, ze narusza zasady ostrożności, których miał obowiązek przestrzegać – sprawca nie przewiduje możliwości popełnienia czynu zabronionego, choć powinien i jest w stanie to przewidzieć.
3. Przestępstwa kwalifikowane i uprzywilejowane
A. Przestępstwa kwalifikowane – tworzone są ze względu na szczególne okoliczności czynu lub jego następstwa. Okolicznościami takimi mogą być:
- sposób popełnienia przestępstwa
- charakter przedmiotu wykonawczego
- okoliczności czynu
- szczególne nastawienie psychiczne sprawcy
Okoliczności, które tworzą typ kwalifikowany muszą być objęte umyślnością. Przestępstwa te, które tworzone są ze względu na następstwa czynu odnoszą się do szczególnej formy „ wina kombinowana”.
Przestępstwa te musza być objęte umyślności lub nie umyślnością
Następstwa zawsze są zawinione nieumyślnie.

B. Przestępstwa uprzywilejowane – tworzone SA jedynie ze względu na szczególne okoliczności, takie, które SA usprawiedliwione szczególną sytuacją psychiczną sprawcy. Typy te wiążą się z klauzulą wypadku mniejszej wagi. O kwalifikacji występku jako wypadku mniejszej wagi decyduje jego mała szkodliwość i wina sprawcy, w takiej sytuacji należy również brać pod uwagę usprawiedliwiające okoliczności – czyn podjęty w warunkach zagrożenia, ciężkiej sytuacji rodzinnej lub osobistej.

4. Inny podział

naruszające dobro prawne - sprawca podlega odpowiedzialności karnej za wyrządzenie uszczerbku dobra chronionego prawem.

Narażające dobra prawne –sprawca podlega odpowiedzialności karnej za stworzenie bezpośredniego zagrożenia dla dobra chronionego prawem, bez względu na to, czy dojdzie do naruszenia dobra czy też nie.

5. Ze względu na tryb ścigania
A. Ściganie z urzędu - prokurator wszczyna postępowanie niezależnie od czyjegokolwiek wniosku
B. Ścigane na wniosek - zostaje wszczęte na podstawie wniosku złożonego przez poszkodowanego lub inne upoważnione do tego osoby, natomiast dalsze czynności prowadzi prokurator z urzędu.

6. Ze względu na podmiot
Przestępstwa powszechne – może popełnić każdy odpowiedzialny prawnie człowiek ( osoba poczytalna i która osiągnęła wiek odpowiedzialności) w ustawie wskazana jest jako „ KTO…”
Przestępstwa indywidualne - podmiotem jest tylko jedna osoba , która w ustawie oznaczona jest rzeczownikiem np. żołnierz. Dzielimy je na :
P. indywidualnie właściwe - warunkiem odpowiedzialności karnej SA indywidualne cechy podmiotu.
P. indywidualnie niewłaściwe - właściwości podmiotu nie są warunkiem odpowiedzialności karnej, ale wpływają na jej zaostrzenie lub złagodzenie.

7. Przestępstwa materialne, formalne i z narażaniem na niebezpieczeństwo:

A. materialne – polega na spowodowanie określonego skutku zawartego w ustawie.

B. formalne – wywołanie skutku nie jest wymagane, gdyż penalizowane jest już samo zabronione zachowanie się sprawcy. Jeżeli skutek zostanie wywołany to wpływa on zaostrzająco na wymiar kary.

C. Konkretne i bezpośrednie niebezpieczeństwo - polega na spowodowaniu sytuacji grożącej wystąpieniu skutków ujemnych. Skutkiem jest stan bezpośredniego zagrożenia


4 ZASADY ODPOWIEDZIALNOŚCI KARNEJ

5 Podstawowe Zasady:
1. ZASADA ODPOWIEDZIALNOŚCI KARNEJ ZA CZYN
Wspolczesne prawo karne kieruje sie zasada ze odpowiedzialnosc karna jest konsekwencja popelnienia przez czlowieka czynu zabronionego. Podstawa odpowiedzialnosci nie moga byc - mysli , poglady czlowieka, jego wlasciwosci fizyczne i psychiczne oraz stan niebezpieczenstwa. Karannie za mysli lub poglady oznaczalo by nadmierna ingerencje w sfere wew. czlowieka i bylo by sprzeczne z jednym z podstawowych praw- prawem do posiadania wlasnych pogladow. Odpowiedzialnosc moze nastapic gdy poglad uzewnętrzni sie w czynie lub zamiar przestępsta jest realizowany. Odpowiedzialnosc karna moze nastapic tylko wtedy gdy sprawca dopusci sie czynu zabronionego , a wiec czyn jest niezbedną przesłanką odpowiedzialnosci karnej.

2. ZASADA WINY
Prawo karne opiera się na zasadzie winy. Odpowiedzialnosc karna moza poniesc wtedy gdy sprawcy z popelnionego czynu mozna zrobic zarzut. Warunkiem osobistej zarzucalnosci czynu (czyli winy) jest istnienie okreslonej więzi psychicznej między sprawcą a jego czynem, Np. w odniesieniu do przestepstw umyslnych aby istniala więz musi istniec zamiar popelnienia przestępstwa. Jest to okreslane jako strona podmiotowa (subiektywna) przestępsta. Zasade winy w KK opisuje art.1 par1.

3. ZASADA ODPOWIEDZIALNOŚĆI INDYWIDUALNEJ I OSOBISTEJ
Zasada ta ma swoje odbicie w KK w częsci szczególnej , która opisuje przestępstwo jako czyn własny sprawcy, a takze w przepisach o wspolsprawstwie , podzeganiu i pomocnictwie.
Zasada odpowiedzialnosci karnej powinna miec charakter nie tylko indywidualny ale i osobisty, Tzn, że odpowiedzialnosci za popelniony czyn nie moze przejac na siebie nikt inny jak tylko sprawca przestępstwa.
Osobisty charakter odpowiedzialnosci nie oznacza , ze w praktyce skutki skazania nie dotkna innych osob niz tylko sprawcy przestępstwa, szczegolnie jezeli chodzi o rodzine sprawcy. Jest to jednak uboczny , nie zamierzony przez ustawodawce skutek odpowiedzialnosci.




4. ZASADA HUMANITARYZMU
Prawo karne musi uwzgędniać prawa jednostki i chronic dobra jednostkowe , nie moze im dawac jednak absolutnego priorytetu kosztem ochrony interesow panstwa i jego organow , interesow ogolnospolecznych czy instytucji społ.
Zgodnie z tą zasadą prawo karne powinno byc humanitarne, ludzkie w tym znaczeniu że wymagania przezeń stawiane nie powinny być okrutne , nie powinny wyrządzać zbędnych dolegliwości skazanemu ani go poniżać.
Zasaga hum. wynika m.in z art 3. Konwencji o Ochronie Podstawowych Praw i Wolności z 1950r i z art . 7 Miedzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych z 1966r , w ktorych Polska jest stroną.

5. ZASADA NULLUM CRIMEN SINE LEGE - " NIE MA PRZESTEPSTWA BEZ USTAWY"
Jest to jedna z najwazniejszych zasad prawa karnego , jest istotnum skladnikiem idei panstwa prawa. Ma chronic jednostke przed arbitralnym poslugiwaniem sie represja karna przez organy panstwowe. Zasada ta zostala uroczyscie sformulowana w art 8 Deklaracji o Ochronie Praw Czlowieka i Obywatela z 1789r. Uznana zostala za zawierająca jedno z postawowych praw czlowieka
W polskim prawie zasada ta zostala sformulowana w art42 Konstytucji RP (" Odpowiedzialnosci karnej podlega tylko ten kto dopuscil sie czynu zabronionego przez ustawe obowiazująca w czasie jego popelnienia")
Zasada ta sformułowana jest rowniez w bardziej rozbudowanej formie jako Nullum crimen nulla poena sine lege poenali anteriori. Wynikają z niej szczególowe przesłanki :
- prawo karne musi byc prawem pisanym i zwartym w ustawie " nullum crimen sine lege scripta"
- przepisy karne musza opisywac przestepstwo w sposob maksymalnie dokladny "nullum crimen sine lege certa"
- nie dopuszczalne jest stosowanie analogii na niekozysc oskarzonego
- ustawa karna wprowadzająca odpowiedzialnosc lub ja zaostrzajaca nie moze dzialac wstecz "nullum crimen sine lege praevia - lex retro non agit"
- kara za przestępstwo musi być okreslona we wczeniej przewidzianej i wydanej ustawie "nulla poena sine lege"

Adresatem tych regul jest przede wszyskim sedzia rozpatrujący konkretna sprawe , jak rowniez ustawodawca w szczegolnosci jezeli chodzi o pkt. 1 i 2

5 FORMY STADIALNE PRZESTEPSTWA
• I. Formy stadialne - sa to kolejne etapy ktore skladaja sie na popelnienie przestpepstwa
- zamiar popelnienia przestępstwa - Musi najpierw pojawić się zamiar, który nie jest karalny. Pierwszym etapem jest stadium przygotowania – art. 16 KK przygotowanie w sensie ścisłym. rodzi sie w psychice sprawcy
- przygotowanie
a) przygotowanie w sensie ścisłym - podjecie czynnosci mających stworzyc warunki do dokonania czynu zabronionego przez zbieranie informacji , sporzadzanie planu dzialania , uzyskiwanie srodków. Opisane czynnosci aby mogly byc uznane za przygotowanie musza byc podjete w celu popelnienia czynu zabronionego.
Przygotowanie jest do celu popełnienia czynu zabronionego. To przygotowanie oznacza, ze przestępca robi wszystko aby dokonać przestępstwa. Służy do tego aby móc rozpocząć realizowanie przestępstwa. Przygotowanie jest karalne wtedy gdy ustawa to pokazuje – art. 148, 118 3, 128 2, przestępstwo z włamaniem art. 279 nie jest karalne, art. Fałszowanie dokumentów i pieniędzy jest karalne, art. 17 wprowadza czynny żal gdzie jest dobrowolne odstąpienie od przygotowania się do przestępstwa.
b) wejscie w porozumienie - moze byc to porozumienie dwóch lub wiecej osob, polegajace na uzgodnieniu zamiaru popelnienia konkretnego czynu
- odstąpienie od przygotowania - sprawca musi dobrowolnie odstąpic od przygotowania przestepstwa wtedy nie ponosi odpowiedzialnosci karnej. Rowniez nie poniesie odpowiedzialnosci w przypadku skutecznego czynnego żalu.
- czynny żal - nie podlega karze za usiłowanie , kto dobrowolnie odstapił lub zapobiegl skutkowi stanowiącemu znamie czynu zabronionego. Czynny żal musi byc dobrowolny, jezeli jest wymuszony przez okolicznosci lub dzialanie innych osob wowczas sprawca nie korzysta z bezkarnosci
c) Usiłowanie
- usiłowanie udolne - sprawca ma świadomosc i wole popełnienia przestępstwa, działa z winy umyslnej w obu postaciach zamiaru bezpośredniego, zmierza do dokonania , ktore jednak nie następuje. Ponosi odpowiedzialnosc karna jak za dokonanie
- usiłowanie nieudolne - sprawca nie ma swiadomosci co do tego ze nie istnieje odpowiedni przedmiot na ktorym ma byc dokonane przestepstwo lub jest w błedzie co do srodka ktorym ma byc dokonane przestępstwo. Sprawca ponosi odpowiedzialnosc jak za dokonanie , sąd moze zastosowac nadzwyczajne zlagodzenie kary, lub odstapic od jej wymierzenia.

Usiłowanie – art. 13 1; sprawca swoim zachowaniem próbuje dokonać przestępstwa. Usiłowanie jest zawsze umyślne. Usiłowanie jest początkiem dokonywania przestępstwa. Jednak ta teoria w prawie polskim nie funkcjonuje. Między przygotowaniem a usiłowaniem nie ma przerwy. Dalsze czynności są już usiłowaniem:
a. z zamiarem
b. zmierzanie do dokonania
c. brak dokonania
Usiłowanie jest karalne zawsze. Art. 13 2 – usiłowanie nieudolne – brak przedmiotu lub brak odpowiedniego środka. Nie da się zabić martwego człowieka. Nie powinno się ujawniać zamiaru przestępstwa. Art. 15 przewiduje czynny żal przestępstwa skutkowego; zachowanie będzie anulowane jeśli sprawca pomoże ofierze. Art. 151 – za uszczerbek na zdrowiu przestępca będzie odpowiadał. Takie zachowanie jest karalne ale nie zawsze kara jest wykonywana.
Dokonanie – sprawca swoim zachowaniem realizował zamiar przestępstwa. Art. 18 - różne formy popełnienia przestępstwa: sprawstwo art. 18 1 – współsprawstwo, sprawstwo kierownicze, sprawstwo polecające; w sprawstwie widać kiedy przestępcy dzielą się solami, np. jeden może skrępować osobę a inny może ją okraść; art. 206 KK, art. 21 2 KK przewiduje taką sytuację, iż jeśli osoba współdziałająca w przestępstwie wie o tym, iż druga osoba popełnia np. bigamię jest współodpowiedzialna za to przestępstwo. Jednak sąd wobec osoby nie posiadającej danych cech ale jest stanu wolnego to kara w stosunku do niej jest złagodzona. Każdy jest sądzony pojedynczo. Od współsprawstwa należy odróżniać sprawstwo równoległe, tzn. kiedy kilka osób popełnia przestępstwo w danym miejscu o tym samym czasie ale nie zależnie od siebie. Sprawstwo kierownicze – kierowanie przestępstwem przez jedna osobę od początku do końca przestępstwa. Przy sprawstwie poleconym przestępstwa wykonuje uzależnienie innej osoby.

6 FORMY ZJAWISKOWE PRZESTĘPSTWA
1) sprawstwo- osoba sama dokonuje przestępstwa na wszystkich jego etapach
2) współsprawstwo - dzialanie co najmniej dwóch osob , osoby te musza sobie zakomunikowac wole popelnienia przestepstwa i zawrzec porozumienie (pisemne lub ustne). dzialanie musi byc wspolne
3) sprawstwo kierownicze - od woli osoby kierującej zalezy to czy dane działanie zostanie wszczęte , prowadzone i zakonczone. Taka osoba ma wpływ na dzialanie innych osob ktorymi sie posługuje.Wykozystuje swoją pozycje, zleca popełnienie przestępstwa oraz kieruje nim. Sprawca kierowniczy nie musi być zangarzowany fizycznie, musi posiadać pozycje zwierzchności, psychicznie uczestniczy w popełnianiu przestępstwa.
4) sprawstwo polecające-podobna forma jak w sprawstwie kierowniczym, ale ogranicza się do wydania popełnienia przestępstwa, nie panuje nad osobami, nie kieruje nimi, tylko inicjuje popełnienie przestępstwa
5) Każdy odpowiada w gruncie swojej winy-wspołsprawca odpowiada za to co było zawarte w porozumieniu.

6) podżeganie - nakłanianie innej osoby do popelnienia czynu zabronionego. Podżegacz musi dzialac w zamiarze bezpośrednim , musi chciec nakłonić podżeganego.Podzeganie musi być skierowane do konkretnej osoby. Nie będzie podżegać osoby, która jest zdecydowana do popełnienia przestępstwa. Nie jest możliwe podzeganie do przestępstwa w sposób nieumyślny
7) pomocnistwo - ułatwia dokonanie przestępstwa innej osobie . moze miec charakter fizyczny (narzędzia , przewóz) lub psychiczny (udzielanie rady, informacji) Sprawa musi dzialac w sposob umyslny jak i ewentualny. Pomocnictwo musi nastąpic przed albo w trakcie dokonania czynu zabronionego. Osoba, która nie chce popełnic czynu karalnego, ale się na to godzi.
Poplecznictwo-pomoc osobie, która popełniła przestępstwo. Ktos zabil, a osoba 3 pomaga w ucieczce.
8) prowokacja - polega na nakłanianiu innej osoby do dokonania czynu zabronionego w celu skierowania przeciwko niej postepowania karnego



WIEK SPRAWCY
wg polskiego prawa karnego podmiotem przestępstwa moze byc tylko osoba fizyczna ktora w chwili popelnienia czynu ukonczyla lat 17 (art 10 par 1 KK) Czynów popelnionych przez osoby nieletnie , a wiec takie ktore nie ukonczylu 17 lat nie nazywa sie przestępstwami. Nieletni nie podlegaja odpowiedzialnosci karnej , sa stosowane wobec nich srodki przewidziane w ustawie z 1982r o postepowaniu w sprawie nieletnich. Od zasady , ze granica odpowiedzialnosci jest ukonczenie lat 17 , przewidziano dwa wyjątki
1. Odpowiedzialnosc karna moze poniesc nieletni , ktory ukonczyl lat 15. Katalog przestępstw ktorych popelnienie uzasadnia skorzystanie z tej mozliwosci przewiduje art 10 par2 KK
2. Potraktowanie doroslego sprawcy w wieku od 17 do 18 lat jak nieletniego , przewiduje art 10 par 4 KK. Dot to tylko sprawcy wystepku



7 WINA
Zachodzi wtedy gdy z popelnionego czynu mozna zrobic sprawcy zarzut. W prawie karnym materialnym wina jest adresowana do konkretnej osoby.
WINA UMYŚLNA -
a) w zamiarze bezpośrednim - ma miejsce gdy sprawca chce popelnic przestępstwo, ma wolę i swiadomosc popelnienia czynu zabronionego
b) w zamiarze ewentualnym - sprawca przedwiduje mozliwosc popelnienia przestepstwa, godzi sie na to. Wola sprawcy polega na tym , ze godzi sie on na mozliwosc popelnienia przestępstwa
WINA NIEUMYŚLNA-
a) lekkomyslnosc - sprawca naruszając reguly ostrożnosci przewiduje mozliwosc popelnienia czynu zabronionego, lecz przypuszcza, ze go uniknie. Pojawia się tu świadomość sprawcy, nie ma natomiast woli i zamiaru
b) niedbalstwo - sprawca możliwości popełnienia czynu zabronionego nie przewidujewiduje , chociaż mógł przewidzieć. Sprawca nie wykorzystał swoich mozliwosci intelektualnuych i dlatego nie zmienil swego nieostrożnego zachowania co doprowadziło do przestępstwa nieumyślnego
WINA KOMBINOWANA (MIESZANA)
część znamion przestępstwa obięta jest zamiarem sprawcy a druga częśc tylko wina nieumyslna. Przestęptwo popelnione z winy mieszanej - traktuje sie w sumie jako przestepstwo umyslne.
WINA HYBRYDALNA
Jest to wina nieumyślna

Okoliczności wyłączają winę – nieletniość – to sytuacja kiedy osoba nieletnia nie jest zdolna do kary na brak winy. Jest niezdolna do zawinienia. KK ogranicza wiek do17 lat, powyżej tego wieku osoba jest uznawana za dorosłą. W KK nie ma osób małoletnich i pełnoletnich. Ale niepełnoletnia i dorosła. Problematyką co do nie letnich zajmuje się ustawa co do nieletnich. Uelastycznienie dokonuje się w dwie strony, gdzie pociąga się do odpowiedzialności 15 latka. Warunki określa art. 10 2. Wina nieletniego jest niższa niż dorosłego. Kary nieletniego nie może przekraczać 2/3 stopnia winy. Podwyższenie granicy nieletności co do dorosłości sąd może zastosować środki co do nieletnich, jeśli rozwija się wolniej. Poza nieletniością jest niepoczytalność. Stan niepoczytalności sprawia, iż człowiek nie może odpowiadać za stan winy. KK wskazuje na źródła i na konsekwencje, ze względu na niepoczytalność. Źródła stanu:
1. choroba psychiczna – psychoza, schizofrenia
2. upośledzenie umysłowe –niedorozwoju, jest stopniowalna, np. upośledzenie głębokie, taka osoba nie jest w stanie popełnić przestępstwa;
3. inne zakłócenia czynności psychicznej – jakieś inne czynności zakłócające; podanie alkoholu kiedy inna osoba nie jest tego świadoma, sytuacja zachodząca z procesami zachodzącymi w organizmie człowieka.
Należy wykazać źródło i ze wywołuje konsekwencje, np. że sprawca nie rozpoznaje znaczenia czynu, brak zrozumienia tego co się z nim dzieje. Art. 31 2 – poczytalność ograniczona w stopniu znacznym; art. 31 3 – odpowiedzialność za wprawienie się w stan nietrzeźwy lub odurzenia – to działanie dobrowolne i świadome, nie jest zmuszany do wypicia czy do zażycia czegoś odurzającego.
Upojenie patologiczne – wypicie alkoholu w dużych ilościach, niewielka ilość sprawia, że człowiek jest niepoczytalny; osoba niepoczytalna nie może powołać się na przepisy o niepoczytalności.

Art. 31 3 – prowadzenie samochodu w stanie nietrzeźwym

Między stanem poczytalności a stanem niepoczytalności jest poczytalność ograniczona. Nie ma niepoczytalności ograniczonej.

8 OKOLICZNOŚCI WYŁĄCZAJĄCE WINE
• Błąd co do bezprawności lub okoliczności uchylających odpowiedzialność
Błąd ten polega na urojeniu sobie innych okoliczności lub stanu rzeczy, który faktycznie istnieje np. na polowaniu myśliwy zobaczył zwierze / tak mu się wydawało/ i wydał strzał, podchodzi bliżej i widzi, że postrzelił kolegę, a nie zwierze jak się mu wydawało . W takiej sytuacji nie będzie to przestępstwo umyślne, a wina nieumyślna, będąca wynikiem lekkomyślności, niedbalstwa. Od błędu co do znamion czynu należy odróżnić błędne przekonanie sprawcy, ze działał w warunkach okoliczności uchylającej bezprawność np. policjant widzi gangstera, który sięga do wewnętrznej kieszeni kurtki myśląc, że wyciąga broń – policjant strzela do niego, a okazuje się, ze on sięgała po papierosy. W takiej sytuacji ustawa przyjmuje, ze jeśli błąd sprawcy jest usprawiedliwiony to jego odpowiedzialność jest uchylona, a jeśli błąd nie jest usprawiedliwiony i wynika z niedbalstwa lub lekkomyślności można zastosować wobec sprawcy tylko nadzwyczajne środki łagodzące.
• Niepoczytalność i poczytalność ograniczona
a) choroba psychiczna
K.K,. mówi, ze przestępstwa nie popełnia ten, kto z powodu choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego lub innego zakłócenia psychiatrycznego nie mógł w czasie czynu rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swym postępowaniem Taki stan nazywany jest niepoczytalnością, która zaliczamy do okoliczności wyłączających winę. Ustalenie niepoczytalności oparte jest na opiniach biegłych psychiatrów.

Upośledzeniu umysłowe ma 4 stopnie:
- Lekkie
-Umiarkowane
- Ciężkie
-głębokie

Choroba psychiczna może być o podkładzie :
- Ograniczonym – miażdżyca, otępienie starcze
- Nieograniczonym – psychozy czynnościowe

Do grupy chorób psychicznych zaliczyć można również :
Schizofrenię
Parafremie
Paranoję
Cyklofrenię

Wyróżniamy jeszcze inne przypadki, których nie można zaliczyć do chorób psychicznych, ale powodują przejściowy stan niepoczytalności.
Zaburzenia na tle zatruć
Oburzenie narkotykiem
-Narkotykiem
- Stany hipnotyczne

Zapalenia opon mózgowych
Niepoczytalny sprawca nie może ponoście odpowiedzialności karnej, jednakże osoba taka może zagrażać bezpieczeństwu publicznemu, dlatego w takiej sytuacji stosuje się wobec
niej środki zabezpieczające – umieszczenie w zakładzie psychiatrycznym.

Poczytalność nie jest wyłączona, tylko ograniczona . Dlatego ograniczenie poczytalności nie uchyla winy, ale ja umniejsza.


• Nieletniość

• Działanie w warunkach rozkazu wojskowego
Obowiązek wykonania rozkazu wiąże się z panującą w wojsku zasadą dyscypliny i podporządkowania. Odmowa wykonania rozkazu niezgodnie z jego treścią ( art. 343 1 k.k.) pociąga za sobą kary dyscyplinarne oraz podjęcie w stosunku do żołnierza sankcji karnej, które odbywają się na podstawie złożonego przez dowódcę wniosku (art., 343 4 k.k.). Z uwagi na to , że mamy tutaj doczynienia ze stronami :
- podwładny jako narzędzie wykonania rozkazu
- rozkazodawca
w takiej sytuacji podwładny nie ponosi odpowiedzialności, iż mamy doczynienia z sprawstwem przez polecenie wydane osobie uzależnionej.
Zgodnie z art. 318 „ Nie popełnia przestępstwa żołnierz, który dopuszcza się czynu zabronionego będącego wykonaniem rozkazu, chyba, ze wykonując rozkaz umyślnie popełnia przestępstwo”. Art. 18 1 k.k. stanowi, iż w przypadku wykonania rozkazu przez podwładnego i w trakcie jego wykonania doszło do popełnienia przestępstwa, wówczas odpowiedzialność za jego skutki ponosi sprawca ( rozkazodawca) wydając polecenie popełnienia czynu zabronionego osobie od siebie uzależnione
• Nieświadomość bezprawności czynu ( art. 318 K.K.)
Polskie prawo odrzuciło zasadę, ze nieświadomość prawa zawsze szkodzi, a przyjmuje zasadę Iny. Jeśli nieświadomość sprawcy czynu zabronionego co do bezprawności czynu jest usprawiedliwiona np.: osoba wraca z dżungli do kraju i nie wiedziała, że zmieniły się przepisy prawa. Usprawiedliwiona nieświadomość bezprawności czynu uchyla winę natomiast w przypadku nieusprawiedliwionej nieświadomości należy przyjąć, że wina sprawcy może być umniejszona.

9 OKOLICZNOŚCI UCHYLAJĄCE BEZPRAWNOŚĆ
Okoliczności uchylające bezprawność, czyli sprzeczność z normą prawa karnego, noszą nazwę kontratypów w przestępstwa. Do ujętych w k.k. kontratypów należą: obrona konieczna, stan wyższej konieczności – polegający na poświęceniu dobra dla ratowania innego dobra o wyższej wartości; ryzyko nowatorstwa; dopuszczalna krytyka związana z przestępstwem zniesławienia i działanie w ramach ostatecznej potrzeby wojskowej. Jeżeli chodzi o kontratypy pozakodeksowe, to ich katalog obejmuje: zabiegi lecznicze, przerywanie ciąży w warunkach określonych przez ustawę z 07 stycznia 93 r.; szczególne uprawnienia i obowiązki, karcenie nieletnich, ryzyko sportowe oraz zgodę pokrzywdzonego (dysponenta dobrem).

Kontratyp –okoliczności uchylające bezprawność czynu
1 Rodzaje kontratypów
a) Kodeksowe – określone w kodeksie karnym
Obrona konieczna – art. 25 1 k.k.
Stan wyższej konieczności – art. 26 1 k.k.
Ryzyko związane z eksperymentem
b) Pozakodeksowe
Zabiegi lecznicze
Przerywanie ciąży w warunkach przewidzianych przez ustawę z 7-01-93r
Karcenie nieletnich
Ryzyko sportowe
Zgoda pokrzywdzonego ( dysponenta dobrem)
b) Ustawowe – określone w ustawie
c) Pozaustawowe – określone poza ustawą

10 KARY IZOLACYJNE W POLSKIM PRAWIE KARNYM
12 POZORNY, A RZECZYWISTY ZBIEG PRZESTĘPSTW
zbieg przestępstw-sprawca dopuścil się kilku przestępstw zanim zapadl choćby nieprawomocny wyrokch kar.
Wyróżniamy:
• zbieg przestepst rzeczywisty
• zbieg przestepst pozorny(pomijany) SA to sytuacje kiedy mamy kilka czynow naruszających ustawe, ale ustawodawca uznał, ze popełnił tylko jedno przestępstwo
-przestepstwo określane wieloczynowo
- -//- -//- wielomianowo Art. 270. 1. Kto, w celu użycia za autentyczny, podrabia lub przerabia dokument lub takiego dokumentu jako autentycznego używa,
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
-………………………………………- słuza unikniecu przez niego odpowiedzialności
-przestepstwo ciagle Art. 12. Dwa lub więcej zachowań, podjętych w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, uważa się za jeden czyn zabroniony; jeżeli przedmiotem zamachu jest dobro osobiste, warunkiem uznania wielości zachowań za jeden czyn zabroniony jest tożsamość pokrzywdzonego.
Art. 91. 1. Jeżeli sprawca popełnia w podobny sposób, w krótkich odstępach czasu, dwa lub więcej przestępstw, zanim zapadł pierwszy wyrok, chociażby nieprawomocny, co do któregokolwiek z tych przestępstw, sąd orzeka jedną karę na podstawie przepisu, którego znamiona każde z tych przestępstw wyczerpuje, w wysokości do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę.
Jeżeli jest kilka czynow podjętych w krótkim odstępie czasu ( ustawodawca udziela wskazowki i to jest ok. 6 m-ca)wykona z gory zamierzonych zadania, a ustawodawca przyjal ze jest to jeden czyn z kilku względów
a) czyn praktyczny-gdy było np. 20 przestepstw to lepiej przyjąć, ze było 1, można tez przyjąć kilka czynow, które rozciągają się w czasie, np. kasjer kradnie przez rok z kasy po 100 zl., tego cynu nie obejmuje przedawnienie
b) ciag przestepst
c) przestępstwa ciagłe


13POZORNY, A RZECZYWISTY ZBIEG PRZEPISÓW USTAWY
a) zbieg przepisow ustawy- gdy sprawca jednym czynem narusza wiecej niż jeden przepis ustawy (np. Gwałt przez ojca 10 letniej córki. Dokonał tu: gwałtu, kaziroctwa czynność sexualna z osoba poniżej 15 roku zycia.) Mamy do czynienia z idealnym zbiegiem przestępstw. 1 czyn może stanowic 1 przestepstwo. Niezależnie od ilości złamanych ustaw jest zawsze jedno przestępstwo. Sprawca popełnil jedno przestępstwo, które kwalifikuje się jako przestępstwo z kilku przepisow. Kare wymierza się na podstawie przepisu najsurowszego. Wyróżniamy
• pozorny zbieg przepisow-ustawodawca popełnił czyn który narusza kilka
przepisow ustaw, ale eliminuje się pozostałe najbardziej razace złamania
a) przepis szczególny wyłacza przepis ogolny- odnosza się do tego samego czynu, ale np.
Art. 148. 1. Kto zabija człowieka,
podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 8, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności..
Zabójstwo w afekcie:Art. 149. (49) Matka, która zabija dziecko w okresie porodu pod wpływem jego przebiegu,podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
b)przepis pochłaniający eliminuje przepis pochłoniety- konstrukcja tego przepisu jest taka, ze w nim już się znajduje popełnienie innego przestępstwa (np. gwałt, gdy jest pod grozba śmierci, przy pomocy przemocy, Kradzież z włamaniem
c)przepis głowny wyłacza przepis posiłkowy np
Art. 228. (68) 1. Kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej, przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę,
podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
Art. 231. 1. Funkcjonariusz publiczny, który, przekraczając swoje uprawnienia lub nie dopełniając obowiązków, działa na szkodę interesu publicznego lub prywatnego,
• rzeczywisty

Zbieg pozorny

Zbieg przepisów ustawy polega na tym, że jeden czyn wyczerpuje znamiona określone w dwóch lub więcej przepisach ustawy. Powstaje wówczas problem, który z tych przepisów (jeden czy wszystkie) ma zastosowanie do kwalifikacji prawnej czynu. Podobnie, jak przy zbiegu przestępstw, odróżniamy tutaj zbieg rzeczywisty i zbieg pozorny (pomijalny), tyle, że dotyczy on kwalifikacji prawnej jednego czynu przestępnego.

Przez zbieg pozorny (pomijalny) rozumiemy sytuację, gdy jeden czy wyczerpuje wprawdzie znamiona określone w dwóch lub więcej przepisach, ale przepisy te pozostają wobec siebie w stosunku nadrzędności, podrzędności lub „zawierania się”, toteż faktu zbiegu przepisów nie uwzględnia się w kwalifikacji prawnej na podstawie reguł wyłączania wielości ocen. Tak więc występującą wielość przepisów sprowadzamy w drodze redukcji do jednego przepisu. Jako reguły wyłączania wielości ocen przyjmuje się w doktrynie i orzecznictwie zasady specjalności, pochłaniania i subsydiarności.

Zasada specjalności wyraża się w regule, iż przepis szczególny wypiera zastosowanie przepisu ogólnego – lex specilis derogat legi generali. Stosunek specjalności najczęściej dotyczy relacji typu kwalifikowanego (uprzywilejowanego) do typu podstawowego.

Zasada pochłaniania ma zastosowanie, gdy przepisy pozostają wobec siebie w takim stosunku, że jeden z nich zawiera w sobie treści objęte znamionami drugiego przepisu, pochłania więc ten przepis - lex consumens derogat legi consumptae. Powstaje wszakże pytanie, jak daleko może sięgać zasada konsumpcji, w szczególności czy może pochłaniać odpowiedzialność za poważne skutki. W tej kwestii sformułowano w doktrynie dwa stanowiska: 1. Warunkiem zastosowania zasady konsumpcji jest, aby stopień społecznej szkodliwości czynu objętego przepisem pochłoniętym był znacznie niższy niż czynu ocenianego przez pryzmat przepisu pochłaniającego; 2. Przepis zawierający łagodniejszą sankcję nie może pochłaniać przepisu surowszego.

Zasada subsydiarności wyraża się w regule, iż przepis zasadniczy (pierwotny) wyłącza zastosowanie przepisu pomocniczego – lex primaria derogat legi subsidiare.

Zbieg rzeczywisty

Rzeczywisty zbieg przepisów (niepomijalny; właściwy) występuje wówczas, gdy jeden czyn wypełnia znamiona określone w dwóch lub więcej przepisach ustawy karnej, a nie zachodzi zjawisko wypierania lub pochłaniania jednego przepisu przez drugi. Jest to sytuacja, gdy przepisy pozostają wobec siebie w stosunku krzyżowania się, a nie podrzędności, nadrzędności lub „zawierania się”.

Istnieją różne sposoby rozwiązywania realnego zbiegu przepisów. Jednym z nich jest stosowanie tzw. kumulatywnej kwalifikacji prawnej, tj. skazanie sprawcy za jedno przestępstwo na podstawie wszystkich zbiegających się przepisów; drugim jest skazanie sprawcy na podstawie przepisu najsurowszego (tzw. zbieg eliminacyjny), wreszcie trzecim – przyjęcie idealnego zbiegu przestępstw. Według tej ostatniej koncepcji sprawca jednym czynem popełnia tyle przestępstw, ilu znamiona ustawowe czynem tym wyczerpał – prawo wykroczeń i prawo karne skarbowe.

14 PROBLEMATYKA KOLIZJI USTAW W CZASIE
15 ZAKRES TERYTORIALNY OBOWIAZYWANIA POLSKIEJ USTAWY KARNEJ
16 WYMIEN ŚRODKI KARNE
Art. 39 k.k. stanowi, że środkami karnymi są:
1. pozbawienie praw publicznych
2. zakaz zajmowania określonego stanowiska , wykonywania określonego zawodu, prowadzenia określonej działalności gospodarczej
3. zakaz prowadzenia pojazdów
4. przepadek przedmiotów
5. nawiązka
6. świadczenie pieniężne
7. podanie wyroku do publicznej wiadomości

17 WIEK SPRAWCY, A ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA
WIEK SPRAWCY
wg polskiego prawa karnego podmiotem przestępstwa moze byc tylko osoba fizyczna ktora w chwili popelnienia czynu ukonczyla lat 17 (art 10 par 1 KK) Czynów popelnionych przez osoby nieletnie , a wiec takie ktore nie ukonczylu 17 lat nie nazywa sie przestępstwami. Nieletni nie podlegaja odpowiedzialnosci karnej , sa stosowane wobec nich srodki przewidziane w ustawie z 1982r o postepowaniu w sprawie nieletnich. Od zasady , ze granica odpowiedzialnosci jest ukonczenie lat 17 , przewidziano dwa wyjątki
1. Odpowiedzialnosc karna moze poniesc nieletni , ktory ukonczyl lat 15. Katalog przestępstw ktorych popelnienie uzasadnia skorzystanie z tej mozliwosci przewiduje art 10 par2 KK
2. Potraktowanie doroslego sprawcy w wieku od 17 do 18 lat jak nieletniego , przewiduje art 10 par 4 KK. Dot to tylko sprawcy wystepku

Nieletni – to osoba, która w czasie popełnienia czynu zabronionego ( przestępstwa) nie ukończyła 17 – go roku życia. Osoba taka nie ponosi odpowiedzialności na podstawie k.k. – odpowiedzialności karnej, bo zgodnie z art. 10 1 – „ na zasadach określonych w tym kodeksie odpowiada tek, kto popełnia czyn zabroniony po ukończeniu 17 lat „ Popełnienie czynu karalnego przez osobę nieletnią powoduje zastosowanie wobec niej środków wychowawczych i poprawczych, o których orzeka sąd rodzinny na podstawie przepisów ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich z dnia 26-10-82r ( DZ. U .Nr 35, poz 228)
Podstawą wszczęcia postępowania przed sądem rodzinnym jest przede wszystkim popełnienie czynu karalnego jak i wystąpienie przejawów demoralizacji w postępowaniu nieletniego.
W stosunku do nieletniego mogą być zastosowane następujące środki:
- środki wychowawcze
- środki poprawcze – zakład poprawczy- orzeka się dla nieletnich którzy dopuścili się czynu zabronionego już po ukończeniu 13 lat ponadto wykazują znaczny stopień demoralizacji, co było wynikiem niecelowego zastosowania środka wychowawczego.

„Nieletni, który po ukończeniu 15 lat dopuszcza się czynu zabronionego ,(zabójstwo, ciężkie uszkodzenia ciała , zamach terrorystyczne, gwałt) może odpowiadać na zasadach określonych w k.k. jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają, a zwłaszcza wtedy, gdy poprzednio stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne” -art. 10 2 k.k. – sprawę rozpatruje sąd karny – wówczas kara wymierzona przez sąd nie może być większa niż 2/3 kary przewidzianej dla dorosłego przestępcy. Odpowiedzialności karnej podlega również osoba, która w chwili popełnienia czynu karalnego była nieletnia, natomiast w chwili orzekania ukończyła już 18 lat, jednak w tej sytuacji niecelowe będzie już zastosowanie środków poprawczych.
Młodociany – to dorosły sprawca przestępstwa, który ukończył 17 lat, ale nie ukończył lat 21, a w trakcie orzekania nie ukończył 24 lat.

18 MIEJSCE I CZAS POPEŁNIENIA CZYNU ZABRONIONEGO
A. Miejsce popełnienia przestępstwa
Prawo karne przewiduje wiele zasad , które wiążą się z miejscem popełnienia przestępstwa, obywatelstwem przestępstwa oraz charakterem popełnionego czynu. Zady te mają na celu ustalenie miejsca popełnienia przestępstwa tzn. czy zostało ono popełnione na terytorium polski, czy za granicą.
Miejsce popełnienia przestępstwa określa art. 6 2 k,.k., wg którego uważa się przestępstwo za popełnione w miejscu:
- gdzie sprawca działał lub zaniechał działania do którego był obowiązany
- gdzie skutek przestępny nastąpił ( chodzi o dokonane przestępstwo skutkowe)
- gdzie wg zamiaru sprawcy skutek miał nastąpić ( usiłowane przestępstwo skutkowe).

Zasada co do miejsca popełnienia przestępstwa jest bardzo ważna w celu rozstrzygnięcia kwestii przed jakim sądem sprawa powinna być rozstrzygana. Jeżeli przestępstwo popełnione zostało na terytorium państwa polskiego, wówczas obowiązuje zasada terytorialnosci, którą określa art. 5 k.k. „ Ustawę polską stosuje się do sprawcy, który popełnił przestępstwo na terytorium RP jak również na polskim statku wodnym lub powietrznym „ przepis ten dopuszcza odstępstwo od tej reguły na podstawie umowy międzynarodowej , której stroną jest RP. W przypadku, gdy przestępstwo zostało popełnione zarówno w Polsce jaki i za granicą może dojść do kolizji w sprawie ustalenia sądu właściwego do rozpatrzenia sprawy, w takiej sytuacji stosuje się reguły międzynarodowego prawa karnego, a przede wszystkim umowy między zainteresowanymi państwami.

Odpowiedzialności za popełnione przestępstwo odpowiada każdy kto je popełnił na terytorium RP, bez względu na to czy jest on obywatelem polski czy cudzoziemcem. Wyjątek od tej zasady wprowadzają:
- immunitet dyplomatyczny
- immunitet konsularny
- istnieją również immunitety krajowe

które wyłączają możliwość do pociągnięcia do odpowiedzialności karnej osoby z nich korzystającej, chyba, że państwo wysyłające je uchyli. Najczęściej wydala się takie osoby z terytorium RP z żądaniem pociągnięcia jej do odpowiedzialności przez państwo wysyłające / istnieje zakaz wydawania obywatela polskiego innym krajom – zakaz ekstradycji/.

W celu stosowania zasady terytorialności należałoby w pierwszej kolejności określić zakres pojęcia terytorium - jest to obszar ziemi oddzielony granicami , głąb ziemi – bez ograniczeń, słub powietrzny nad tym obszarem jak również morskie wody terytorialne, które obejmują 12 mil morskich od lini brzegu. Stosowanie zasady terytorialnoci rozciąga się również na polskie statki wodne jaki i powietrzne bez względu na jakim obszarze się znajdują.

B. Czas popełnienia przestępstwa.
Ustalenie czasu popełnienia przestępstwa ma szczególne znaczenie, chodzi o ustalenie :
- czy w czasie popełnienia czynu był on zabroniony przez ustawę, a w przypadku zmiany ustawodawstwa jaką karę należy zastosować wobec sprawcy
- czy sprawca czynu zabronionego osiągnął odpowiedni wiek do pociągnięcia go do odpowiedzialności karnej.
- kwestii poczytalności, iż zgodnie z art. 31 1 k.k. stanowi, ze „ Nie popełnia przestępstwa ten, kto z powodu choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego lun innego zakłócenia czynności psychicznej, nie mógł w czasie czynu rozpoznać jego znaczenie lub pokierować swoim postępowaniem”. Wyjątek od tej reguły stanowi art. 31 3, który stanowi, że „ w/w przepisu nie stosuje się , gdy sprawca wprawił się w stan nietrzeźwości lub odurzenia powodując wyłączenie lub ograniczenie poczytalności, które przewidywał lub przewidzieć mógł”.

Zgodnie z przepisem art. 6 1 określa, ze przestępstwo uważa się za popełnione w czasie w którym sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był obowiązany.

W przypadku przestępstwa wieloczynnych, ciągłych za czas popełnienia przestępstwa przyjmuje się ostatnie zachowanie wchodzące w skład tych przestępstw. Jeżeli chodzi o przestępstwa polegające na zaniechaniu działania w wówczas za czas jego popełnienia przyjmuje się moment w którym sprawca mógł jeszcze zrealizować zadanie do którego był obowiązany.


20 PROBLEMATYKA RECYDYWY
Wymiar kary wobec recydywistów.

Recydywą jest ponowne lub wielokrotne popełnienie przestępstwa przez tego samego sprawcę (łac. recedere- ponownie wpadać).
Recydywa jako zjawisko kryminalne określane jest jako,,drożdże przestępczości”.
Stały wzrost recydywy, zwłaszcza recydywy penitencjarnej (tj. osób ponownie lub wielokrotnie odbywających karę pozbawienia wolności), jest zjawiskiem powszechnym. Powrotność do przestępstwa osób jest wysoka, zwłaszcza w wypadku młodocianych.
W najogólniejszym znaczeniu recydywą jest powrót do jakiegokolwiek przestępstwa, co jednak jest zwykłą okolicznością obciążającą przy sądowym wymiarze kary.

K.k. wyodrębnia dwa pojęcia recydywy:
1) Recydywa ogólna (pojęcie zwężone), obejmuje 2 kategorie:
a) powrót do przestępstwa po uprzednim skazaniu za jakiekolwiek przestępstwo umyślne, co stanowi negatywną przesłankę stosowania instytucji warunkowego umorzenia postępowania (art. 66 1);

b) powrót do przestępstwa po uprzednim skazaniu za występek umyślny na karę pozbawienia wolności, na czas nie krótszy niż 6 miesięcy bez warunkowego zawieszenia jej wykonania (art. 58 4).

2) Recydywa szczególna (poj. węższe), (sensu stricto):

a) dot. osób, które już odbywały karę pozbawienia wolności i w ciągu określonego w ustawie okresu powracają do przestępstwa podobnego lub do określonej kategorii przestępstw. Rozróżnia się ją jako:

b) recydywa podstawowa- zachodzi, gdy skazany na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne w ciągu 5 lat od odbycia poprzedniej kary, nie mniej jednak niż 6 m-cy, zostaje ponownie skazany za podobne przestępstwo umyślne.
3 Recydywa wielokrotna – zachodzi (art. 64 2 k.k.)gdy:
- sprawca był już skazany w warunkach recydywy podstawowej;
- odbył łącznie co najmniej rok kary pozbawienia wolności,
- w ciągu 5 lat od odbycia ostatniej kary powrócił do przestępstwa;
- powrót ten dot. umyślnego przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu, zgwałceniu, rozboju, kradzieży z włamaniem, innego przestępstwa przeciwko mieniu z użyciem przemocy lub groźby jej użycia.

Recydywie wielokrotnemu sąd obligatoryjnie wymierza karę pozbawienia wolności za przypisane przestępstwo w wysokości powyżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia, a może ją wymierzyć do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę, (ten wymiar kary nie może przekroczyć granicy 15 lat).

21 NADZWYCZAJNE ZŁAGODZENIE KARY
Nadzwyczajne złagodzenie kary- polega na wymierzeniu kary poniżej dolnej granicy ustaw. zagrożenia albo kary łagodniejszego rodzaju według następujących zasad (art.60 6 i 7):

a) Jeżeli czyn stanowi Zbrodnię- sąd wymierza karę pozbawienia wolności nie niższą od 1/3 dolnej granicy ustawowego zagrożenia.

b) Występek – przy czym dolną granicą ustawowego zagrożenia jest kara pozbaw. wolności nie niższa od roku, sąd wymierza grzywnę, karę ograniczenia wolności albo pozbaw. wolności od miesiąca. Jeżeli czyn stanowi występek- przy czym dolną granicą ustawowego zagrożenia jest kara pozbaw. wolności niższa od roku, sąd wymierza grzywnę albo karę ograniczenie wolności.

Jeżeli czyn zagrożony jest alternatywnie karami grzywny, ograniczenia wolności lub pozbaw. wolności, to nadzwyczajne złagodzenie kary polega na od odstąpienia od wymierzenia kary i orzeczeniu śr. karnego wymienionego w art. 39 pkt 2-8 (tj. z wyjątkiem- pozbawienia pr.publ. i zakazu zajmowania stanowiska, wykonywania zawodu, prowadzenia określ. działalności gospod.).



Przesłanki nadzwyczajnego złagodzenia kary:
1) pierwsza grupa przesłanek odwołuje się do tych wszystkich regulacji, gdzie istnieje możliwość zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary zgodnie z przepisem ustawy (art. 60 1 k.k.). Dot. to wielu sytuacji: usiłowanie nieudolnego; bezskutecznego czynnego żalu osoby, która usiłowała popełnić przestępstwo albo współdziałała w przestępstwie; w stosunku do pomocnika; w wypadku przekroczenia granic obrony koniecznej i stanu wyższej konieczności; w wypadku w wypadku stwierdzenia ograniczenia poczytalności w stopniu znacznym; w wypadku odpowiedzialności karnej nieletniego.
2) druga grupa przesłanek dot. osoby sprawcy, jego postawy lub szczególnej sytuacji. Zgod. z art. 60 1-5 k.k. nadzwyczajne złagodzenie można zastosować:
a) wobec młodocianego, gdy za tym przemawiają względy wychowawcze,
b) gdy sprawca czynił starania o naprawienie szkody lub jej zapobieżenie;
c) gdy pokrzywdzony pojednał się ze sprawcą, szkoda została naprawiona lub uzgodniono sposób jej naprawienia;
d) gdy sprawca przestępstwa nieumyślnego lub osoba mu najbliższa poniosła poważny uszczerbek w związku z popełnionym przestępstwem;
e) gdy sprawca współdziałający z innymi osobami w popełnieniu przestępstwa, ujawnił organowi powołanemu do ścigania przestępstw informacje dot. osób uczestniczących w popełnieniu przestępstwa oraz istotne okoliczności jego popełnienia;
f) na wniosek prokuratora- wobec sprawcy, który ujawnił przed organem ścigania i przedstawił istotne okoliczności, nieznane temu organowi, dot. innego przestępstwa zagrożonego karą powyżej 5 lat pozbawienia wolności.

22 ZAOSTRZENIE USTAWOWEGO WYMIARU KARY
23 ZASADA REPR ESJI WSZECHŚWIATOWEJ
Wyrazem międzynarodowej solidarności jest ściganie prze¬stępstw objętych międzynarodowymi konwencjami. Jest ono nie¬zależne od miejsca popełnienia przestępstwa i obywatelstwa (lub jego braku) sprawcy, jednakże warunkiem realizacji ścigania ,jest ratyfikowanie przez państwo odpowiednich norm konwencyjnych (art. 113 k.k.). Ściganie na tej zasadzie nosi nazwę uniwersalnego lub represji wszechświatowej.
Najważniejsze konwencje, które zostały ratyfikowane przez Polskę, dotyczą:
1) zapobieganiu i karania zbrodni ludobójstwa (Konwencja Londyńska z 1948 r.);
2) zwalczanie niewolnictwa (Konwencja Genewska z 1926 r.);
3) zwalczania handlu kobietami lub dziećmi (Konwencja Pa¬ryska z 1910 r);
4) zwalczania fałszowania pieniędzy (Konwencja Genewska 1929 r);
5) zwalczania handlu narkotykami i szerzenia narkomanii (tzw. konwencja jednolita, zawarta w Tokio w 1961 r. oraz konwencja z 1988 r. o zwalczaniu nielegalnego obrotu nar¬kotykami i substancjami psychotropowymi;
6) ochrony transportu morskiego (Konwencja o pełnym mo¬rzu z 1958 r.).

24 ZASADA ODPOWIEDZIALNOŚCI ZASTĘPCZEJ
25 ZASADA TERYTORIALNA OBOWIAZYWANIA POLSKIEJ USTAWY KARNEJ
W razie popełnienia przestępstwa na terytorium Państwa Polskiego dominujące znaczenie ma zasada terytorialności, która wynika wprost z suwerennej władzy Państwa na jego terytorium. Zasadę tę ujmuje art. 5 w słowach: "Ustawę polską stosuje się do sprawcy, który popełnił przestępstwo na terytorium Rzeczypospo¬litej Polskiej, jak również na polskim statku wodnym lub powietrznym". Ze sformułowania tego wynika, że polskiej jurysdykcji pod¬lega sprawca popełniający przestępstwo na terytorium Państwa Polskiego bez względu na to, czy jest obywatelem polskim, czy cudzoziemcem (obywatelem innego państwa, bezpaństwowcem). Wyjątkiem od tej zasady są immunitety dyplomatyczne i konsu¬larne, które w granicach określonych przez przepisy prawa i zwy¬czaje międzynarodowe wyłączają możliwość pociągnięcia do od¬powiedzialności karnej osób korzystających z immunitetu, chyba że państwo wysyłające uchyli immunitet (art. 578-584 k.p.k.). Naj¬częściej jednak mamy do czynienia z wydaleniem takiej osoby z te¬rytorium Państwa Polskiego z żądaniem pociągnięcia jej do odpo¬wiedzialności przez państwo wysyłające. Istnieją również immu¬nitety krajowe (poselski, sędziowski, pracowników Najwyższej Izby Kontroli, adwokacki i prokuratorski), które wykraczają jed¬nak poza problematykę zasady terytorialności. Odróżnia się tutaj tzw. immunitety formalne (procesowe), uzależniające pociągnię¬cie do odpowiedzialności karnej od zgody właściwego organu, oraz immunitety materialne, które należą do okoliczności uchylających karalność czynu (zob. Część III, rozdz. IX).
Z punktu widzenia omawianej zasady istotne znaczenie ma pojęcie terytorium Państwa Polskiego. Określa je dekret z 23.II.1956 r. o ochronie granic państwowych (Dz.U. nr 9, poz. 51 ) oraz ustawa z 21.III.1991 r. o obszarach morskich i administracji morskiej (Dz.U. nr 32, poz. 131 ). Zgodnie z tymi przepisami poję¬cie terytorium obejmuje obszar oddzielony granicami państwa, głąb ziemi i słup powietrzny nad tym obszarem, jak również morskie wody terytorialne obejmujące pas 12 mil morskich. Zasada tery¬torialności rozciąga się także na polskie statki wodne lub powietrz¬ne - bez względu na to, na jakim obszarze się znajdują (o przynależ¬ności statku decyduje rejestracja w porcie macierzystym). Dodać tu jednak należy, że statek wodny lub powietrzny nie jest częścią teryto¬rium państwa, a jedynie jurysdykcja polska rozciąga się na te stat¬ki. Dlatego też obywatel polski, który legalnie wyjechał z kraju ta¬kim statkiem, a następnie samowolnie go opuścił nie może odpowia¬dać za nielegalne przekroczenie granicy państwowej (art. 288 k.k.).

26 Zasada przedmiotowa (zwykła i obostrzona) obowiązywania polskiej ustawy karnej zagadnienie rozciągania się jurysdykcji polskiej na przestępstwa popełnione za granicą przez cudzoziemców. Ustawę karną polską stosuje się bowiem także do cudzoziemców (obywateli obcych państw lub bezpaństwowców), którzy popełnili przestępstwo za granicą, o ile czyn jest uznany za przestępstwo również w miejscu jego popełnienia. Tu rządzi zasada narodowości przedmiotowej ograniczonej (in. zasada przedmiotowa zwykła, realna lub narodowości biernej). Chodzi tu o to, aby cudzoziemiec nie uniknął odpowiedzialności karnej, jeżeli znajduje się na terytorium Państwa Polskiego i nie postanowiono go wydać (lub nikt nie wystąpił z żądaniem takiego wydania). Kodeks karny (art. 110) ogranicza w tym wypadku zakres zainteresowania polskiej jurysdykcji dwoma dalszymi warunkami:

Czy cudzoziemca skierowany był przeciwko dobrom lub interesom RP, obywatela polskiego lub polskiej osoby prawnej;

Czyn ten jest zagrożony w prawie polskim karą przekraczającą 2 lata pozbawienia wolności, a więc ma charakter poważny.

Zasada przedmiotowa może także występować w postaci obostrzonej (ochronnej) – czyny przestępne skierowane przeciwko szczególnie istotnym polskim interesom (politycznym, gospodarczym), wówczas zastosowanie polskiej ustawy karnej nie jest uzależnione od uznania czynu za przestępstwo również w miejscu jego popełnienia. Działanie tej zasady w formie obostrzonej odnosi się do przestępstw skierowanych przeciwko: bezpieczeństwu wewnętrznemu lub zewnętrznemu RP, polskim urzędom lub funkcjonariuszom publicznym, istotnym polskim interesom gospodarczym, oraz dotyczy złożenia fałszywych zeznań wobec urzędnika polskiego.

27 Sprawca nieletni i młodociany

Podmiotem przestępstwa, czyli jego sprawcą, może być tylko osoba fizyczna, która osiągnęła określony etap rozwoju umysłowego i moralnego (wiek odpowiedzialności), a także znajduje się w takim stanie psychicznym, w którym jest zdolna do rozumienia znaczenia przedsiębranego czynu i kierowania swym postępowaniem (poczytalność).

Granicę wieku odpowiedzialności karnej określa prawo polskie jako ukończone lat 17 przed popełnieniem czynu zabronionego. Osoby będące poniżej tej granicy wiekowej, zwane nieletnimi, w zasadzie nie ponoszą odpowiedzialności karnej (stosuje się więc wobec nich środki wychowawcze lub poprawcze). Jednak za niektóre szczególnie niebezpieczne przestępstwa (zbrodnie przeciwko życiu, zgwałcenie kwalifikowane, rozbój, zbrodnie przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu, zamachy terrorystyczne, umyślne spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu) ustawa przewiduje odpowiedzialność nieletniego, który ukończył lat 15 przed popełnieniem czynu, jeżeli przemawiają za tym właściwości i warunki osobiste sprawcy, a zwłaszcza gdy poprzednio stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne. Wymaga to wszakże wszechstronnej oceny osobowości sprawcy dla stwierdzenie, czy może on ponosić odpowiedzialność karną. Ograniczona jednak zostaje surowość kar – do 2/3 górnej granicy zagrożenia przewidzianego za popełnione przestępstwo, podkreślając przy tym, że orzekając karę nieletniemu należy kierować się celem wychowawczym.

Inna jest sytuacja młodocianych, którzy w pełni ponoszą odpowiedzialność. Zgodnie z art. 115 10 młodocianym jest sprawca, który w chwili popełnienia czynu nie ukończył 21 lat, a w czasie orzekania w pierwszej instancji 24 lat. Ze względu na młody wiek k.k. przewiduje w stosunku do młodocianych modyfikacje w zakresie odpowiedzialności, kładąc akcent na wychowawcze oddziaływanie kary.

Nie ponosi odpowiedzialności karnej na zasadach określonych w kodeksie karnym osoba prawna lub inny twór zbiorowy (instytucja, organizacja itp.). Odpowiedzialność karna jest bowiem rodzajem odpowiedzialności osobistej, której podstawową przesłanką jest wina sprawcy czynu zabronionego. Powyższej zasady nie podważa nakładanie kar pieniężnych na przedsiębiorstwa za nieprawidłową gospodarkę paliwowo – energetyczną, zanieczyszczanie wód, ziemi lub powietrza atmosferycznego itp. Wprawdzie sankcje takie nie są pozbawione elementów karnych (dolegliwość ekonomiczna podobna do grzywny), nie należą jednak do środków odpowiedzialności karnej, przewidzianych w k.k. Są to sankcje typu administracyjnego

28 Zasada podmiotowa obowiązywania polskiej ustawy karnej
29 Scharakteryzuj istotę obrony koniecznej
Obrona konieczna jest klasyczną instytucją prawa karnego, opierającą się na zasadzie, iż „siłę siłą odeprzeć wolno” – vim vi repellere licet. Na instytucję obrony koniecznej składają się następujące warunki: zamach i jego odparcie (obrona); konieczność obrony; „współmierność” jej sposobu do niebezpieczeństwa zamachu. Zamachem jest zachowanie człowieka, które stwarza bezpośrednie zagrożenie dla dobra korzystającego z ochrony prawnej. Prawo do obrony przysługuje przy tym wobec rzeczywistego zamachu. Urojenie zamachu rozpatrywane musi być w kategoriach błędu co do zaistnienia okoliczności uchylającej bezprawność. Nadto obronę uzasadnia zamach bezpośredni, przez co rozumie się natychmiastowe niebezpieczeństwo grożące dobru prawnemu. Nie jest zatem działaniem w obronie koniecznej podjęcie środków obronnych przeciwko przyszłym zamachom, gdyż w tym przypadku brak jest warunku bezpośredniości zamachu.

Odpierający zamach musi działać w celu jego odparcia, co zakłada świadomość zamachu i wolę obrony zaatakowanego dobra. Obrona ta dotyczyć może zarówno ataku na dobro własne (obrona własna), jak i na dobro innej osoby (pomoc konieczna). Działanie obronne musi być skierowane przeciwko napastnikowi, a nie osobie trzeciej, gdyż wtedy traci charakter obrony koniecznej. Problem stwarza tu określenie „współmierności” środków obrony koniecznej do niebezpieczeństwa zamachu. Gdy bowiem sposób obrony jest niewspółmierny do niebezpieczeństwa mamy do czynienia z przekroczeniem jej granic. Jest to świadome użycie nadmiernych środków lub sposobów obrony w sytuacji, gdy można było odeprzeć zamach za pomocą równie skutecznych, ale mniej niebezpiecznych środków czy sposobów (eksces intensywny). Przekroczenie granic obrony koniecznej polegać może również na jej niewspółczesności (eksces ekstensywny), tzn. na podjęciu działań obronnych w momencie, gdy zamach jeszcze nie wszedł w stadium bezpośredniego zagrożenia, albo gdy kontynuowane działania obronne nastąpiły, gdy ustało bezpośrednie zagrożenie.

Czyn będący rezultatem przekroczenia granic obrony koniecznej jest przestępstwem uprzywilejowanym, toteż sąd może wobec jego sprawcy zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia. W wypadku, gdy przekroczenie granic obrony było wynikiem strachu lub wzburzenia usprawiedliwionych okolicznościami, uchylenie kary następuje z mocy ustawy.

30 Scharakteryzuj istotę stanu wyższej konieczności
Przy stanie wyższej konieczności mamy do czynienia z sytuacją, gdy jakiemuś dobru prawnemu grozi niebezpieczeństwo, które odwrócić można jedynie poprzez poświęcenie innego dobra korzystającego również z ochrony prawnej. Źródło niebezpieczeństwa może być różne; może ono być wynikiem działania człowieka, ale może być od niego niezależne, np. pożar, powódź, szerzenie się zarazy.

Podobnie jak w wypadku obrony koniecznej, do warunków stanu wyższej konieczności należy bezpośredniość zagrożenia. Chodzi zatem o takie niebezpieczeństwo, które zagraża natychmiastowym wystąpieniem ujemnych skutków, a przynajmniej nieuchronnością zagrożenia, gdy zwłoka w podjęciu decyzji o ratowaniu zagrożonego dobra prowadzi do jego unicestwienia albo pogłębia jedynie zasięg niebezpieczeństwa. Ponieważ działanie w stanie wyższej konieczności polega na poświęceniu innego dobra, aby ratować dobro zagrożone niebezpieczeństwem, prawo przewiduje warunki ograniczające pole zastosowania tej instytucji. Warunki te ujmowane są w postaci zasad subsydiarności, proporcjonalności i wyłączenia.

Zasada subsydiarności polega na tym, że powołać się na stan wyższej konieczności można wyłącznie wtedy, gdy niebezpieczeństwa nie da się inaczej uniknąć niż przez poświęcenie innego dobra.

Działanie w stanie wyższej konieczności uchyla przestępność czynu, aczkolwiek jego ocena prawna jest zróżnicowana w zależności od stosunku wartości dobra poświęconego do wartości dobra ratowanego. I tak, w myśl zasady proporcji dóbr, jeżeli działanie sprawcy polega na poświęceniu dobra o wartości niższej od dobra ratowanego, to z uwagi na przewagę korzyści społecznej przyjmuje się uchylenie bezprawności czynu. Inaczej jest w przypadku, kiedy dobro poświęcone ma wartość równą lub większą od dobra ratowanego. Przyjąć wówczas można jedynie uchylenie winy. W wypadku gdy dobro poświęcone przedstawia wartość oczywiście większą od dobra ratowanego, działanie sprawcy w ogóle nie mieści się w warunkach stanu wyższej konieczności i o uchyleniu odpowiedzialności karnej nie może być mowy.

Na stan wyższej konieczności uchylający jedynie winę nie mogą powoływać się osoby, które mają szczególny obowiązek ochrony dobra, nawet z narażeniem się na niebezpieczeństwo osobiste (np. funkcjonariusze policji). W stosunku do tych osób odpada też ograniczenie korzystania ze stanu wyższej konieczności, które wynika z zasady subsydiarności. Ograniczenie to nie dotyczy wszakże stanu wyższej konieczności uchylającego bezprawność, co oznacza, że ratowanie dóbr o większej wartości kosztem dóbr o wartości mniejszej nie doznaje żadnych wyłączeń.

W razie przekroczenia stanu wyższej konieczności sąd może wobec sprawcy zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia. Wiąże się to z oceną, że wina osoby, która w obliczu niebezpieczeństwa przekroczyła granice tej instytucji, jest w poważnym stopniu zmniejszona.

31 Przestępstwo ciągłe a ciąg przestępstw
Z punktu widzenia praktyki bardzo ważne znaczenie ma konstrukcja przestępstwa ciągłego. Najogólniej mówiąc chodzi tu o sytuację, gdy ten sam sprawca dokonuje powtarzających się zamachów na to samo dobro, które z uwagi na więź między poszczególnymi zamachami rozpatruje się jako jedno przestępstwo.

Kodeks karny z 1969 r. przestępstwa ciągłego nie definiował, niemniej przewidywał konsekwencje prawne ustalenia, że sprawca dopuścił się takiego przestępstwa, w postaci nadzwyczajnego obostrzenia kary (o połowę w stosunku do górnej granicy sankcji). Ostatecznie w doktrynie i orzecznictwie przyjęto następujące przesłanki przestępstwa ciągłego:

I Tożsamość dobra prawnego, w które godzi sprawca;
II Jednorodność sposobu atakowania dobra (np. kolejne akty kradzieży dobra, a nie kradzieże i paserstwo);
III Krótkie odstępy czasu i więź sytuacyjna między poszczególnymi zamachami;
IV Zamiar obejmujący z góry realizację przestępstwa „na raty” albo „odnawiający się” zamiar wynikający z gotowości do wykorzystania tej samej powtarzającej się sposobności;
V. Tożsamość osoby pokrzywdzonej, jeżeli przedmiotem zamachów jest dobro ściśle osobiste.

Wychodząc z założenia, że przedstawiona konstrukcja przestępstwa ciągłego wywołuje różnice zdań w doktrynie i trudności w orzecznictwie, twórcy nowego kodeksu karnego postanowili ją rozbić na dwie instytucje: przestępstwa ciągłego i tzw. ciągu przestępstw.
Przestępstwo ciągłe zachodzi, gdy sprawca realizując ten sam zamiar podejmuje dwa lub więcej „zachowań” zmierzających do jego wykonania. Są to więc przypadki traktowane dotąd jako odmiana przestępstwa ciągłego popełnionego „na raty”, które mogą też objąć dotychczasową konstrukcję współukaranych czynów uprzednich.
Jako ciąg przestępstw nowy kodeks karny traktuje natomiast popełnienie w krótkich odstępach czasu i w podobny sposób dwóch lub więcej przestępstw, zanim zapadł chociażby nieprawomocny wyrok co do któregokolwiek z nich, przy czym każde z tych przestępstw jest realizacją nowego zamiaru, a ponadto wszystkie z nich muszą podlegać kwalifikacji z tego samego przepisu

Przestępstwa ciągłe i ciąg przestępstw

przestępstwo ciągłe – jest to powtarzający się zamach na to samo dobro podjęte w wyniku realizacji tego samego zamiaru- jest to popełnienie przestępstwa na raty i z góry jest zamiar jego popełnienia np. cykliczna kradzież rzeczy, które dana osoba produkuje na sprzedaż. Sprawca z góry ma ustalony zamiar popełnienia czynu zabronionego.

Ciąg przestępstw – sprawca nie ma z góry ustalonego zamiaru popełnienia czynu zabronionego. Popełnia go na raty w krótkich odstępach czasu, 2 lub więcej czynów tego samego rodzaju. Wobec sprawcy można orzec karę za jeden czyn, której górna granica wynosi 3 lata, a można również karę ta powiększyć o 1 sankcję, czyli w takim przypadku o 1,5 roku więcej.

2) Przestępstwa trwałe – są one rozciągnięte w czasie, polegają na wywołaniu i utrzymaniu przez pewien czas stanu bezprawnego . czas popełnienia tego przestępstwa to chwila jego ujawnienia . Ten rodzaj przestępstwa określa art. 189k.k. – bezprawne pozbawienie wolności człowieka.

3) Przestępstwa popełnione przez zaniechanie – to działanie sprawcy, kiedy zobowiązany on był do podjęcia jakiegoś działania lecz tego nie zrobił np. topił się człowiek , ja to widziałem i mogłem mu pomóc, ale tego nie zrobiłem.

4) Przestępstwo wieloczynne – to przestępstwo powielane przez dłuższy okres czasu np. psychiczne lub fizyczne znęcanie się nad osobą ( art. 207 k.k.) . Za czas popełnienia tego czynu uznaje się datę ostatniego takiego czynu – bicie żony ostatni raz wczoraj.

32 Na czym polega usiłowanie nieudolne

usiłowanie nieudolne – występuje ono, gdy dokonanie przestępstwa jest od początku niemożliwe, o czym wszakże sprawca nie wie, a brak jest przedmiotu nadającego się do dokonania na nim przestępstwa lub sprawca używa środka niezdatnego do wywołania zamierzonego skutku. Karalność takiego usiłowania wynika z ujemnej oceny zamiaru sprawcy, a także z faktu, że zachowanie jego jest sprzeczne z prawem, choć nie może spowodować zamierzonego skutku.
usiłowanie nieudolne – brak przedmiotu lub brak odpowiedniego środka. Nie da się zabić martwego człowieka. Nie powinno się ujawniać zamiaru przestępstwa. Art. 15 przewiduje czynny żal przestępstwa skutkowego; zachowanie będzie anulowane jeśli sprawca pomoże ofierze. Art. 151 – za uszczerbek na zdrowiu przestępca będzie odpowiadał. Takie zachowanie jest karalne ale nie zawsze kara jest wykonywana.

33 Ekscesy obrony koniecznej
34 Kara grzywny w kodeksie karnym

Nowy kodeks karny radykalnie zmienił dotychczasowy charakter kary grzywny. W miejsce tradycyjnego systemu kwotowego wprowadzono system taksy dziennej. System ten polega na orzekaniu grzywny w dwóch etapach. W pierwszym orzeka się liczbę stawek dziennych według ciężaru przestępstwa, tj. społecznej szkodliwości czynu i winy sprawcy. W drugim etapie ustala się wysokość jednej stawki dziennej stosownie do indywidualnych możliwości uiszczenia grzywny przez skazanego. Dolna granica stawek dla tej kary wynosi 10, górna zaś 360, przy czym przepis szczególny może w konkretnym przypadku oznaczyć górną granicę niższą lub wyższą od wskazanej. W razie nadzwyczajnego zaostrzenia kary grzywny oraz orzekania kary łącznej za zbiegające się przestępstwa, wymiar kary grzywny nie może przekroczyć 540 stawek dziennych. Wysokość stawki dziennej nie może być niższa niż
10 PLN ani też przekraczać 2000 PLN. Nowy k.k. ustanawia zakaz orzekania grzywny niecelowej – tj. nie egzekwowanej, nie ściągalnej. W odróżnieniu od poprzedniej regulacji kodeksowej, nowy kodeks nie przewiduje obligatoryjnej grzywny obok kary pozbawienia wolności. Fakultatywnie można ją orzec, jeżeli sprawca działał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej dla siebie lub innych bądź gdy korzyść taka zostanie przez nich osiągnięta.

35 Kara ograniczenia wolności
Wprowadzenie do nowego kodeksu karnego kary ograniczenia wolności wiąże się z przeświadczeniem o konieczności utrzymania kary pośredniej między pozbawieniem wolności a grzywną, najczęściej w postaci użytecznej pracy na rzecz społeczności. W ujęciu nowego k.k. kara ograniczenia wolności wymierzana jest od miesiąca do 12 miesięcy. Polegać ona może na nieodpłatnej, kontrolowanej pracy wskazanej przez sąd na rzecz gminy, placówki służby zdrowia, zakładu opieki społecznej lub na rzecz organizacji niosącej pomoc charytatywną – w wymiarze od 20 do 40 godzin miesięcznie. Ponadto w stosunku do osoby zatrudnionej można orzec potrącenia od 10 do 25 % wynagrodzenia na rzecz Skarbu Państwa lub na cel społeczny wskazany przez sąd. W czasie odbywania kary skazany nie może zmieniać miejsca stałego pobytu bez zgody sądu i ma obowiązek udzielenia wyjaśnień co do przebiegu wykonywania kary. W celu zwiększenia zarówno wychowawczego oddziaływania, jak i kontroli nad skazanymi, przewidziano możliwość dozoru kuratorskiego i nakładania na skazanych obowiązków probacyjnych w postaci:
Przeproszenia pokrzywdzonego;
Wykonywania obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby;
Wykonywania pracy zarobkowej lub nauki;
Powstrzymywania się od naużywania alkoholu lub innych środków odurzających;
Poddania się leczeniu odwykowemu lub rehabilitacyjnemu w warunkach ambulatoryjnych;
Powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach;
Naprawienia w całości lub w części wyrządzonej szkody.
Skazanego, który odbył połowę kary ograniczenia wolności, sumiennie wykonywał nałożony obowiązek pracy, przestrzegał porządku prawnego i wykonywał pozostałe nałożone obowiązki, sąd może zwolnić z reszty kary, uznając ją za odbytą.

36. Kara pozbawienia wolności

Poczynając od k.k. z 1969 r. prawo polskie przewiduje jednolitą karę pozbawienia wolności, przy czym zróżnicowanie jej treści następuje w toku wykonania i regulowane jest przez k.k.w. oraz regulamin wykonania kary pozbawienia wolności. W katalogu kar (art. 32) pozbawienie wolności wymienione jest na końcu, po karach grzywny i ograniczenia wolności, co „ma wskazywać sędziemu ustawowe priorytety w wyborze rodzaju kary”. Nowa kodyfikacja traktuje zatem pozbawienie wolności jako środek ostateczny, przy czym, gdy chodzi o zbrodnie i ciężkie występki – kara pozbawienia wolności pozostaje nadal podstawowym i niezbędnym środkiem reakcji prawnokarnej. W porównaniu z k.k. z 69 roku, gdzie minimalny wymiar kary pozbawienia wolności wynosił 3 miesiące, nowy k.k. obniżył minimalny wymiar tej kary do 1 miesiąca.

Resocjalizacyjno-zapobiegawczy cel wykonania kary pozbawienia wolności wyraźnie akcentuje art. 67 1 k.k.w. Środkami prowadzącymi do realizacji tego celu ma być oddziaływanie na skazanych przez pracę, kształcenie, zajęcia kulturalno-oświatowe i sportowe, stosowanie w razie potrzeby środków terapeutycznych i podtrzymywanie kontaktów skazanych z rodziną i światem zewnętrznym. Kładąc akcent na indywidualizację oddziaływania na skazanych, kodeks karny wykonawczy przewiduje zróżnicowanie zakładów karnych oraz systemów oddziaływania penitencjarnego. Istnieją zatem cztery następujące rodzaje zakładów karnych:

o Zakłady karne dla młodocianych;
o Zakłady karne dla odbywających karę po raz pierwszy;
o Zakłady karne dla odbywających karę aresztu wojskowego.

Zakłady te mogą być organizowane jako typu zamkniętego, półotwartego i otwartego, różniąc się stopniem zabezpieczenia i izolacji skazanych oraz wynikającymi z tego ich obowiązkami i uprawnieniami. Wykonanie kary odbywa się w jednym z trzech systemów:
o Programowego oddziaływania;
o Terapeutycznym;
o Zwykłym.

Oprócz terminowej kary pozbawienia wolności w wymiarze od 1 miesiąca do 15 lat k.k. przewiduje karę 25 lat pozbawienia wolności. Nadto, w związku z rezygnacją z kary śmierci, przewidziana jest kara dożywotniego pozbawienia wolności. Nie jest to jednak bezwzględnie dożywotnia izolacja, albowiem w szczególnych przypadkach możliwe jest warunkowe zwolnienie skazanego, jednak dopiero po odbyciu 25 lat pozbawienia wolności. Karą dożywotniego pozbawienia wolności, zawsze w alternatywie z karą 25 lat oraz do 15 lat pozbawienia wolności, zagrożone są najcięższe zbrodnie.

37 Wymień i scharakteryzuj postaci przestępstwa
38 Błąd w prawie karnym
Błąd w prawie karnym

Błąd może polegać na urojeniu sobie istnienia okoliczności czy cech pewnego stanu rzeczy, które nie występują w obiektywnej rzeczywistości, albo na nieświadomości istniejących okoliczności lub cech. Błąd wynika zawsze z nieadekwatności rozpoznania zjawisk otaczającej człowieka rzeczywistości, co powoduje, że podejmowane przez niego procesy decyzyjne są wadliwe. Z punktu widzenia konsekwencji prawno – karnych istotne są te wypadki błędu, które dotykają okoliczności, od których zależy odpowiedzialność karna, a więc znamion czynu zabronionego i jego bezprawności.

Błąd co do okoliczności należącej do znamion czynu zabronionego (error facti) – błąd co do faktu, powoduje, iż sprawcy nie można przypisać przestępstwa umyślnego objętego tymi znamionami. Błąd ten wyłącza zawsze winę umyślną – brak zamiaru realizacji tych znamion lub znamienia. Analizując daną sytuację należy wszakże postawić pytanie o genezę błędu a także o to, czy sprawca przestrzegał wymaganych w danej sytuacji reguł ostrożności, czyli jednym słowem, czy błąd był zawiniony, czy też nie. Jeżeli uznamy, że błąd sprawcy był zawiniony, gdyż był wynikiem lekkomyślności lub niedbalstwa, to w grę wchodzi kwestia odpowiedzialności za przestępstwo nieumyślne.

Od błędu co do znamion czynu zabronionego należy odróżnić błędne przekonanie sprawcy, iż działa w warunkach okoliczności uchylającej bezprawność (kontratypu) lub winę – nieświadomość bezprawności czynu. Ustawa przyjmuje, że jeżeli błąd sprawcy jest usprawiedliwiony, to jego odpowiedzialność jest uchylona, natomiast gdy błąd ten nie jest usprawiedliwiony (wynika z lekkomyślności czy niedbalstwa), można jedynie zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.

Inaczej dotychczas przedstawiała się jednakże kwestia wykładni błędu co do kontratypu. W tej kwestii ukształtowały się w doktrynie trzy stanowiska:

1) Błąd co do kontratypu jest odmianą błędu co do prawa w zakresie bezprawności;

2) Błąd sprawcy dotyczy istnienia bezprawnego zamachu, a więc okoliczności faktycznej, która w rzeczywistości nie ma miejsca – przeświadczenie o odpieraniu bezprawnego zamachu;

3) Błąd może wynikać jedynie z błędnego przekonania o przysługującym w danej sytuacji prawie – sprawca nie myli się co do okoliczności przedsiębranego czynu, lecz jedynie co do jego oceny prawnej.

39 Współsprawstwo a pomocnictwo
Współsprawstwo polega na współdziałaniu dwóch lub więcej osób na podstawie porozumienia, którego treścią jest wspólne popełnienie czynu zabronionego. Porozumienie musi nastąpić przed lub w trakcie realizacji czynu zabronionego; jego forma jest dowolna, może ono być wyraźne lub dorozumiane. Istotne jest tylko to, aby miała miejsce akceptacja wspólnego popełnienia przestępstwa i związany z tym podział ról.
Ponieważ współsprawstwo polega na wspólnym popełnieniu czynu zabronionego, poszczególni współsprawcy ponoszą odpowiedzialność za całość uzgodnionej akcji przestępnej, a nie tylko za te części, które własnym działaniem zrealizowali. Klamrą spinającą odpowiedzialność współsprawców jest uzgodnione wspólne przestępstwo, toteż współsprawcy nie ponoszą odpowiedzialności za eksces jednego z uczestników (np. gdy uzgodniono wspólne popełnienie kradzieży z włamaniem, a jeden ze współsprawców dopuścił się rozboju
Pomocnictwo polega na ułatwieniu innej osobie dokonania czynu zabronionego. Odpowiada za pomocnictwo, kto w zamiarze, aby inna osoba dokonała czynu zabronionego, swym zachowaniem ułatwia jego popełnienie, w szczególności dostarczając środków (narzędzi), środka przewozu, udzielając rady lub informacji. Pomocnictwa dopuścić się można zarówno w formie działania, jak i zaniechania, przy czym pomocnictwa przez zaniechanie dopuszcza się jedynie ten, kto miał szczególny prawny obowiązek niedopuszczenia do czynu zabronionego.
Jako forma zjawiskowa przestępstwa pomocnictwo może wystąpić jedynie przed lub w czasie dokonania czynu zabronionego przez sprawcę wykonawczego. Pomoc udzielona po dokonaniu przestępstwa stanowi delikt poplecznictwa, tj. pomocy w uniknięciu przez sprawcę odpowiedzialności przez jego ukrywanie, zacieranie śladów przestępstwa itp. Czynności, a nawet odbywania za skazanego kary.