Teoria i filozofia prawa, zagadnienie państwa

Przez wieki podejmowano próby wyjaśnienia genezy państwa, ustalenia jego definicji, cech, form i typów. Nie było to łatwym zadaniem ,sama ewolucja pojęcia „państwa” wskazuje na różnorodność postaw uczonych, bądź czynników ,które miały decydujący wpływ na określenie państwa.

Państwo to zgodnie z prawem międzynarodowym taka jednostka podziału politycznego świata, której przysługuje pełna suwerenność, tj. nie podlega żadnej innej jednostce politycznej. Definicja ta nie uwzględnia jednak relacji państw z organizacjami międzynarodowymi takimi jak ONZ lub Unia Europejska, czy z silniejszymi państwami (np. w bloku państw socjalistycznych podległych ZSRR).

Prawne kryteria państwowości, przyjęte na mocy konwencji w Montevideo z 1933, określane są następująco: (artykuł 1.) "Państwo jako podmiot prawa międzynarodowego powinno posiadać następujące elementy:
stałą ludność,
struktury karne,
suwerenną władzę,
określone terytorium (wielkość państwa nie wpływa na jego podmiotowość) oddzielone od innych granicą,
zdolność wchodzenia w relacje międzynarodowe.

Konwencja była spotkaniem regionalnym i ograniczała się jedynie do państw amerykańskich, ale jej zasady zostały uznane w zwyczajowym prawie międzynarodowym. Niektórzy wątpią jednak czy te kryteria są wystarczające.

Podstawowym problemem państwowości jest uznanie państwa na arenie międzynarodowej, czyli stwierdzenie przez podmiot prawa międzynarodowego faktu istnienia jakiegoś państwa i gotowości do respektowania związanych z tym skutków prawnych. Przedmiotem uznania może być: państwo, rząd, powstańcy, strona walcząca czy naród. Uznanie państwa może być udzielone bądź indywidualnie przez podmiot prawa międzynarodowego (nawiązanie stosunków dyplomatycznych lub podpisanie umowy bilateralnej), bądź kolektywnie przez grupę państw (podobnie jak w przypadku pojedynczego państwa) lub organizację międzynarodową (przyjęcie w poczet członków). Uznanie państwa powinno mieć charakter jednoznaczny i nieodwracalny, choć w praktyce spotyka się przypadki zawieszenia lub zerwania stosunków dyplomatycznych czy wykluczenie członka organizacji.

Konsekwencje uznania państwa: teoria konstytutywna mówi, że państwo istnieje tylko wtedy, gdy jest uznane przez inne państwa, zaś teoria deklaratoryjna twierdzi, że istnienie państwa jest niezależne od uznania go przez inne państwa.

Po drugiej wojnie światowej rozszerzył się proces dekolonizacji, prowadzący do powstania suwerennych państw w miejsce dotychczasowych kolonii krajów europejskich.

Funkcje współczesnego świata:
- Funkcją państwa nazywa się całokształt jego działalności w określonej sferze życia społeczeństwa.
Zakres, intensywność i treść działalności pastwa zmieniają się w procesie historycznym. Każde jednak panstwoo realizuje funkcje wewnętrzna i zewnętrzna.
- Funkcja wewnętrzna państwa polega na zapewnieniu porządku i bezpieczeństwa kraju. Służą temu działania podejmowane m.in. przez organy administracji, policje, prokuraturę, sadownictwo, służby więzienne.
- Funkcja zewnętrzna to całokształt działalności prowadzonej w zakresie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi, zmierzającej do ochrony interesów, których rzecznikiem jest dane państwo. Funkcje te realizują przede wszystkim służby dyplomatyczne danego kraju.
- Funkcja gospodarczo-organizatorska wyraża się w organizowaniu gospodarki, o oddziaływaniu na nią. To zagwarantowanie bezpieczeństwa systemu pieniężnego, organizowanie przedsięwzięć gospodarczych itp.
- Funkcja socjalna w zależności od stopnia jego zamożności i realizowanej doktryny politycznej, obejmuje działania zmierzające do zapewnienia min egzystencji jednostkom i grupom społecznym, bezpieczeństwa i higieny pracy, do tworzenia miejsca pracy, ochrony środowiska naturalnego.

Reasumując do podstawowych żądań państwa należy zwłaszcza: ochrona pokoju wewnetrznego i praworządności, obrona przed ingerencja z zewnątrz, ochrona autorytetu państwa i dobrego imienia obywateli.
Najważniejsze zasady współczesnego prawa wyborczego:
Powszechność prawa wyborczego oznacza, ze wszyscy obywatele panstwa, którzy spełniają okreslone przez ordynacje warunki, mogą głosować lub być wybierani
Równość prawa wyborczego oznacza, za każdy uprawniony ma jeden glos
Bezpośredniość prawa wyborczego oznacza, ze wszyscy obywatele uprawnienie głosują na kandydatów osobiście
Tajność w glosowaniu
Większościowy system wyborczy polega na rozdziale mandatów odpowiednio do liczby głosów w danym okręgu.

Termin "państwo" w naukach politycznych i prawnych oznacza:
-okolony granicami obszar,w obrębie którego ludzie są poddani jednej władzy politycznej,
-ogół ludzi żyjących w granicach danego państwa
-oragnizację ludzi ,rozpatrywaną ze względu na łączącą ich więź zależności politycznej.
-państwo jak aparat państwowy
-państwo jako fiskus, skarb państwa i podmiot prawa międzynarodowego.

Rozróżnia się 5 typów definicji państwa :

1. Funkcjonalna.Państwo określane było według funkcji jakie spełniało.Podejście takie reprezentował w XVII w. Hugo Grotius .Uważał, że :"państwo jest to zrzeszenie doskonale wolnych ludzi w celu korzystania z prawa oraz dla dobra powszechnego.

Współcześnie podejście to kontynuują J.R.Pennock i D.G.Smith , którzy większą uwagę poświęcają władczym funkcjom pańśtwa. Ich zdaniem państwo to “społeczna organizacja mająca rozstrzygającą włądzę nad wszystkimi osobami zamieszkującymi określone terytorium i mającą za swój główny cel rozwiązywanie wspólnych problemów i zabezpieczenie wspólnych dóbr, a przede wszystkim utrzymanie porządku.



2. Strukturalno-elemetnowa .Chyba najpopularniejsza definicja państwa.Została oparta na definicji Geogra Jellink, uwględniającej 3 elementy : ludność, terytorium i władze zwierzchnią. Niektórzy autorzy dodaja jeszcze 4 element- suwerenność. Jednak u Jellinka władza zwierzchnia rozumiana jest zarazem jako władza suwerenna,



3. Psychologiczna.Jej przedstawicielem jest Leon Petrażycki. Państwo to : “zbiór wyobrażeń dotyczących władczych stosunkó międzyludzkich. Stosunki te zachodzą przeważnie między rządzącymi a rządzonymi. Prawem rządzących jest wydawanie decyzji jak róznież wymaganie ich realizacji. Natomiast obowiązkiem rządzonych jest wykonywanie poleceń pod groźbą przymusu państwowego.



4. Socjologiczna.Tutaj państwo to społeczność polityczna. Wg W.Wesołowskiego państwo to:”zespół ludzi występujących jako członkowie lub funcjonariusze określonych instytucji i posiadające z tej racji określone proregatywy.

Już wieki wcześnie Arystoteles widziala państwo jako zdolną do samowystarczalności wspólnotę równych, o charakterze uniwersalnym,obejmująca całokształt stosunków społęcznych pewnej zbiorowości ludzi,a mająca na celu doskonałe życie.


5. Klasowa. Jest odmiana definicji socjologicznej. Najpopularniejszym jej reprezentantem jest K. Marks .Twierdzi on, że państwo jest instrumentem panowania grup posiadających, który pozwala im na wykorzystanie swojej dominacji w stosunkach społecznych.


Państwo jest jedną z najstarszych form organizacji społeczeństwa, obejmuje ono zakresem swojego działania ogół ludności mieszkującej na określonym terytorium.
Funkcjonowanie państwa gwarantuje władza, a więc instytucje i organy, które kierują i zarządzają różnymi dziedzinami życia społeczeństwa. W każdym społeczeństwie występują różne interesy i postawy oraz idee, a w każdej ideologii aprobowany system wartości określa rolę jednostki i grup, a także kształt oraz zasady funkcjonowania instytucji społecznych, ekonomicznych i politycznych. Każda ideologia proponuje własną interpretację zjawisk społecznych, co jest charakterystyczne dla społeczeństw pluralistycznych.