Początki Chrześcijaństwa

Chrześcijaństwo powstało w I wieku n.e. w łonie ówczesnego Judaizmu, jako wynik działalności Jezusa, jego nauczania, czynów, śmierci oraz zmartwychwstania, które od początku stanowiło główną tezę wiary chrześcijańskiej i motyw działania pierwszych chrześcijan.

Jezus przyszedł na świat na początku naszej ery w rodzinie pochodzącej od samego króla Dawida. Już jako kilkuletni chłopiec rozpoczął nauczanie Żydów, głosząc, iż jest synem jedynego Boga. W czasie swej publicznej działalności organizuje Kościół święty. Skupia przy sobie 72 uczniów. Wybiera 12 apostołów i nadaje im potrójną władzę: nauczycielską, pasterską i kapłańską. W 33 roku swojego ziemskiego życia Jezus został oskarżony przez Żydów o obrazę ich religi i skazany na śmierć przez ukrzyżowanie. Była to kara najczęściej stosowana wobec najgorszych zbrodniarzy. Według wierzeń chrześcijan, po ukrzyżowaniu Jezus zmartwychwstał i wstąpił do nieba. Ta straszna męczeńska śmierć Jezusa stała się początkiem szybkiego rozwoju religii chrześcijańskiej na obszarze zamieszkałym przez Żydów, a później niemal całego cesarstwa rzymskiego. Już w chwili Wniebowstąpienia Pana Jezusa liczba jego wyznawców wynosiła 120 osób.
Pierwsza wspólnota chrześcijańska powstała w Jerozolimie po Zesłaniu Ducha Świętego, była skupiona wokół 12 apostołów z Piotrem na czele i praktykowała chrzest, Eucharystię i życie wspólnotowe. Pod wpływem kazania św. Piotra nawraca się 3 tysiące Żydów. Liczba ta wzrasta do 5 tysięcy po uzdrowieniu żebraka.
Członkami Kościoła Jerozolimskiego są zrazu ochrzczeni Żydzi z Palestyny i z diaspory, czyli spoza Palestyny. Wierni tworzą jedną społeczność Świętych i odznaczają się miłością braterską, czystością, prawdomównością i miłosierdziem.
Na modlitwy i składanie ofiar udają się wierni jeszcze do świątyni żydowskiej. Osobno jednak schodzą się w wieczerniku lub w domach prywatnych na „Łamanie chleba”, które nazywają też „Dziękczynieniem” (Eucharystią).

Pierwsza gmina chrześcijańska z nawróconych pogan powstaje w Antiochii, gdzie po raz pierwszy pojawia się nazwa „chrześcijanin” na oznaczenie wyznawców Chrystusowych.
Gdy w Antiochii powstał spór, w jaki sposób przyjmować pogan do Kościoła (wprost czy przez religię żydowską) Apostołowie na Soborze Jerozolimskim (w 50 roku) rozstrzygnęli: „Zdało się Duchowi Świętemu i nam, aby nie nakładać na was żadnego ciężaru nad to, co jest konieczne…”

Tolerancyjni wobec religii ludów podbitych Rzymianie początkowo zlekceważyli chrześcijaństwo, sądząc, że jest to jedna z sekt czy odłam wiary żydowskiej. Stopniowo jednak, przy szybkim wzroście liczebności jej wyznawców, zaczęli dostrzegać zagrożenie i postanowili zwalczyć ją siłą. Twierdzili, że chrześcijanie odmawiają uznawania boskości władców rzymskich i odrzucają ich bogów.
Rozpoczęły się czasy prześladowań i mordowania wyznawców Jezusa.

Rzymski historyk Tacyt tak opisał tę walkę z chrześcijanami:
„Chrystus, od którego ta nazwa pochodzi (…), śmiercią został
ukarany (…). Stłumiony na razie zabobon znów się zaczął
przejawiać nie tylko w Judei, skąd to zło wyszło, ale nawet w
stolicy (Rzym), dokąd wszystkie zewsząd szkarady i sromoty
spływają i zwolenników znajdują. Naprzód więc zostali ujęci,
którzy się przyznawali, potem za ich wskazówką ogromna
reszta ludzi (…). Do śmierci igraszkę przydano, a skórami
dzikich zwierząt okryci, ginęli przez psy rozszarpani lub na
krzyżu przybici albo na stosie paleni, gdy dzień się skończył,
na kształt nocnych pochodni płonęli”

Męczeńska śmierć zadawana przez Rzymian, według wiary chrześcijańskiej otwiera drogę do Boga, a męczennicy ogłaszani byli świętymi. Śmierć jednego powodowała nawracanie się wielu nowych i liczba wiernych stale rosła.
Piotr i Jan zostali aresztowani po cudzie uzdrowienia żebraka, na pogróżki radców żydowskich odpowiadają: „Boga trzeba więcej słuchać, aniżeli ludzi”. Pod wpływem cudów i kazań apostołów nawraca się coraz więcej Żydów, a apostołowie zostają powtórnie uwięzieni. Jednak i tym razem nie udało się ich zgładzić, ponieważ uratował ich członek rady.
Za gorliwość i odwagę w głoszeniu Słowa Bożego Żydzi ukamienowali Św. Szczepana. Jego śmierć przyczynia się do rozproszenia chrześcijan jerozolimskich po różnych krajach i rozpowszechnienia chrześcijaństwa.

Około 41 roku Herod Agrypa I rozpoczyna prześladowanie chrześcijan dla przypodobania się Żydom.

Przyczyną prześladowania był szybki rozwój chrześcijaństwa, który niepokoił pogańskie władze. Prawo rzymskie nakazywało uważać za nieprzyjaciół państwa i cesarza tych, którzy nie chcieli oddawać czci rzymskim bożkom, a wśród nich również cesarzowi. Uważano to jako obrazę majestatu, która w państwie rzymskim była karana śmiercią. Aby chrześcijanom zepsuć opinię, rozpowszechniano o nich oszczerstwa i uważano, że są oni winni wszystkich nieszczęść, które spadają na państwo rzymskie. Bezpośrednią przyczyną prześladowania chrześcijan było oszczerstwo Nerona, który obwinił ich o podpalenie Rzymu w 64 roku.

Prześladowanie chrześcijan trwało około 250 lat z przerwami- od Nerona (64r.) do Edyktu Mediolańskiego (313r.). Św. Augustyn wylicza dziesięć wielkich prześladowań. Najgorsze były prześladowania za Nerona, Trajana, Marka Aureliusza, Decjusza i Dioklecjana. Prześladowanie prowadzono w całym Cesarstwie Rzymskim, a liczba męczenników była bardzo wielka.

W 312 roku cesarz Konstantyn Wielki, widząc beznadziejność dalszej walki ogłosił się obrońcą chrześcijaństwa. Rok później religię tę uczynił panującą w całym państwie na mocy wydanego w Mediolanie edyktu.

Kult Boży trwał od początków chrześcijaństwa.
Najpierw chrześcijanie zbierali się na Mszę św. i wspólne modlitwy w domach prywatnych. Domy prywatne ofiarowane przez bogatych chrześcijan zamieniono później na kaplice i kościoły (w III wieku za Dominicjana było w Rzymie 40 kościołów). W czasie prześladowań chrześcijanie zbierali się na nabożeństwa w lasach, jaskiniach i w katakumbach. W Rzymie mamy 70 katakumb o łącznej długości 900 km. Po ustaniu prześladowań budowano kościoły na wzór budynków państwowych- były to tzw. Bazyliki.

Tradycja o Jezusie oraz wiara i życie pierwotnego chrześcijaństwa znalazły wyraz w spisanych w drugiej połowie I wieku księgach Nowego Testamentu, które wszedłszy do kanonu Biblii stanowiły odtąd podstawę chrześcijaństwa.
Wśród uczniów i apostołów Jezusa byli czterej ewangeliści: Marek, Mateusz, Łukasz i Jan, którzy w swoich ewangeliach przekazują informacje o Jezusie, jego działalności i pierwszych chrześcijanach. Również Listy Apostolskie św. Pawła, odegrały i nadal odgrywają znaczącą rolę w kształtowaniu się doktryny Kościoła, chociaż wykazują kontrast z ewangeliami synoptycznymi: nie znajdujemy w nich potwierdzenia świadectwa o Jezusie. Św. Paweł podkreśla jedynie, że Jezus narodził się "z nasienia Dawidowego", ustanowił Wieczerzę Pańską, został zabity przez Żydów, po swym zmartwychwstaniu ukazał się pewnej liczbie osób, a wśród nich i Pawłowi. Sam św. Paweł żył w latach około 8 do 67, był apostołem i teologiem, który odegrał najpoważniejszą rolę w dziejach rozwoju i umacniania chrześcijaństwa. Źródłem poznania życia i działalności misyjno-teologicznej Pawła z Tarsu są Dzieje Apostolskie oraz Listy Apostolskie św. Pawła. Wynika z nich, że Szaweł (takie było jego pierwotne imię) pochodził z rodziny żydowskiej należącej do pokolenia Beniamina. Wykształcenie otrzymał w Jerozolimie u jednego z najgłośniejszych ówczesnych rabinów, Gamaliela. Miał po ojcu obywatelstwo rzymskie. Na chrześcijaństwo nawrócił się około 36 roku w drodze do Damaszku, dokąd został wysłany dla zwalczania chrześcijan. Ma widzenie i słyszy słowa Chrystusa: „Szawle, Szawle, czemu mnie prześladujesz?”. Wprowadzony do Damaszku (stracił wzrok) nawraca się, otrzymuje Chrzest św., przebywa na Pustyni Arabskiej, skąd udaje się do Jerozolimy, gdzie św. Piotr przyjmuje go do grona apostołów i wysyła na pracę do Antiochii. Z Antiochii odbywa trzy wielkie podróże misyjne, w czasie których odwiedza Palestynę, Syrię, Azję Mniejszą, Macedonię, Grecję, Rzym, a nawet dociera do Hiszpanii. Do gmin chrześcijańskich i swych współpracowników Tymoteusza i Tytusa pisze listy. W czasie pielgrzymki zostaje uwięziony w Jerozolimie (pierwsze więzienie), dwa lata przebywa w więzieniu rzymskim w Cezarei, apeluje do cesarza, odbywa podróż do Rzymu, gdzie po dwóch latach pobytu w areszcie domowym zostaje zwolniony. Odbywa nowe podróże na wschód i zachód aż do Hiszpanii. Uwięziony po raz drugi umiera w Rzymie 29 czerwca 67 roku, ścięty mieczem. Paweł stał się apostołem, propagatorem i pierwszym teoretykiem chrześcijaństwa- zwano go apostołem narodów.
Paweł propaguje Jezusa jako Chrystusa, Syna Bożego niosącego ludziom zbawienie i nieśmiertelność. Nie propaguje poglądów Jezusa, lecz kult Boga ukrzyżowanego i zmartwychwstałego. Spośród wszystkich listów Pawła badacze potwierdzają jego autorstwo tylko siedmiu: I Listu do Tesaloniczan, I i II Listu do Koryntian, Listu do Galatów, Listu do Filipian, Listu do Filemona, Listu do Rzymian, inne listy to: II List do Tesaloniczan, List do Kolosan, List do Efezjan, I i II List do Tymoteusza, List do Tytusa, List do Hebrajczyków. Zadaniem listu była chęć przekonania jego czytelników, że chrześcijaństwo nie jest zaprzeczeniem ani odrzuceniem Judaizmu, lecz jego dopełnieniem. Zespół listów z Nowego Testamentu, stanowi — oprócz Dziejów Apostolskich — źródło wiedzy na temat nauki głoszonej przez św. Pawła. Listy były pisane w czasie podróży misyjnych św. Pawła i wysyłane z różnych miejsc do różnych gmin chrześcijańskich.

Od samego początku Kościołem rządzi św. Piotr. Pochodzi on z Kafarnaum w Galilei, a z zawodu jest rybakiem. Do grona apostołów powołuje go Pan Jezus razem z bratem Andrzejem. Pan Jezus wyróżnia go i trzy razy obiecuje mu, że uczyni go głową Kościoła. Po zmartwychwstaniu Pan Jezus nadaje mu prymat słowami: „Paś baranki moje, paś owce moje”. Prześladowany w Jerozolimie, trzykrotnie uwięziony, opuszcza Palestynę i udaje się do Rzymu (około 42 roku). Z powodu banicji Żydów opuszcza Rzym, odwiedza kościoły wschodnie i przewodniczy na Soborze Jerozolimskim (około 50 roku). Powraca do Rzymu, gdzie za Nerona ponosi śmierć, ukrzyżowany głową w dół w 67 roku.

Umiłowany uczeń Jezusa- Jan po wniebowstąpieniu Pana Jezusa opiekuje się Matką Bożą. Następnie opuszcza Jerozolimę i zostaje biskupem w Efezie w Małej Azji. Domicjan skazuje go na śmierć w kotle z wrzącym olejem. Ocalony idzie na wygnanie na wyspę Patmos, gdzie pisze Apokalipsę. Po powrocie do Efezu pisze czwartą Ewangelię i trzy listy apostolskie. Umiera około roku 100, mając lat 90. Jako starzec stale powtarzał słowa: „Syneczkowie miłujcie się”.
O innych apostołach istnieją podania, że rozeszli się po różnych krajach, głosząc Ewangelię i zakładając Kościoły:
Św. Bartłomiej- w Południowej Arabii.
Św. Tomasz- w Indiach.
Św. Mateusz- w Etiopii.
Św. Andrzej- w Scytii.
Św. Jakub Starszy- ścięty za Heroda Agrypę.
Św. Jakub Młodszy- był biskupem w Jerozolimie.
W II wieku nie ma w Imperium Rzymskim miasta, gdzieżby nie było gminy chrześcijańskiej- stwierdza Tertulian. W III wieku liczba chrześcijan wynosi kilka milionów.

W wyniku działalności św. Pawła z Tarsu, a także w wyniku misyjnych podróży św. Piotra, św. Jana Ewangelisty i innych chrześcijaństwo znajdywało wyznawców daleko poza Palestyną - w Egipcie, Azji Mniejszej, Syrii, Grecji, Italii, także w Rzymie. Członkowie rozproszonych gmin chrześcijańskich mieli świadomość przynależności do jednej wspólnoty religijnej.

Po śmierci apostołów ukształtowała się zasada jednoosobowego przełożeństwa w gminach chrześcijańskich, na przełomie I/II wieku zaś istniała już 3-stopniowa hierarchia: biskup, prezbiterzy, diakoni. Wyróżnione miejsce zajmowali biskupi Rzymu, następcy św. Piotra, który tam poniósł śmierć. Do początku IV wieku w niektórych prowincjach rzymskich chrześcijaństwo przyjęła prawie połowa mieszkańców, osiągnęło też ono znaczne wpływy w krajach na wschodzie od imperium. Stało się tak mimo wielokrotnych krwawych prześladowań chrześcijan ze strony ludności pogańskiej i władz państw, a męczeństwo stawało się świadectwem wierności Chrystusowi, które przyciągało do nowej religii. Na fundamencie Biblii formowała się w II– III wieku teologia i filozofia chrześcijańska korzystające z języka i dorobku kultury grecko –rzymskiej.

Ustanowienie tolerancji religijnej przez cesarza Konstantyna Wielkiego spowodowało, że chrześcijaństwo osiągnęło przewagę w krajach imperium rzymskiego i w 380 roku stało się jego religią państwową. Wolność religijna umożliwiła zorganizowanie się chrześcijaństwa w skali całego imperium. Sobory potwierdziły chrześcijańską wiarę w Trójcę Świętą, a w szczególności boskość Syna Bożego (Sobór Nicejski w 325 roku) i Ducha Świętego (Sobór Konstantynopolitański I w 381 roku) oraz wiarę w 2 natury w Chrystusie, boską i ludzką (Sobór Chalcedoński w roku 451), jak też godność Marii jako Matki Bożej (Sobór Efeski w 431 roku). Umieszczenie stolicy cesarstwa w Konstantynopolu przyczyniło się do wzrostu znaczenia biskupów, a potem patriarchów tego miasta.