Strategia "P" , Metoda problemowa

1. Czym jest problem?

PROBLEM - to trudność praktyczna i teoretyczna, której rozwiązanie zawdzięczamy własnej aktywności badawczej. Jest sytuacją trudną, niepewną, zawiera niepełne dane. Jest to rodzaj zadania, sytuacji, której podmiot nie może rozwiązać przy wykorzystaniu dotychczasowego zasobu wiedzy. Problem ma najczęściej postać pytania lub zdania.

PROBLEM - to pytanie, ale nie każde pytanie jest problemem; to struktura o niepełnych danych (zadaniem podmiotu jest tę strukturę uzupełnić).

Aby rozwiązać problem podmiot musi wykazać wysoką aktywność poznawczą i emocjonalną. Warunkiem koniecznym potrzebnym, aby podmiot rozwiązał problem, jest to żeby chciał! Ponadto musi umieć, tzw. minimum informacyjne (struktura o niepełnych danych) w wyniku myślenia (tj. analiza, synteza kojarzenie) podmiot jest w stanie wytworzyć nową informację.
W warunkach szkolnych, w relacjach nauczyciel - uczeń w związku z rozwiązywaniem problemów obowiązują ważne zasady np. problem nie może być ani za łatwy ani za trudny, nauczyciel musi mieć pewność, że uczeń ma minimum informacyjne do rozwiązywania problemu, po stronie nauczyciela jest zainspirowanie (zachęcenie ucznia po to by chciał podjąć trud).

2. Rodzaje problemów:

ze względu na ilość rozwiązań
konwergencyjne /mają jedno rozwiązanie/
dywergencyjne /mają więcej niż jedno rozwiązanie/
ze względu na ilość informacji wstępnych:
· problemy otwarte - gdzie nie ma z góry przewidzianych rozwiązań
· problemy zamknięte, - dla których dany jest zbór rozwiązań
problemy „odkryć, wynaleźć”
problemu orientacyjne, - które powstają w trakcie zdobywania wiedzy o otaczającym świecie
problemy decyzyjne - powstają w trakcie podejmowania decyzji
problemy: praktyczne i teoretyczne









3. Charakterystyka nauczania problemowego.

NAUCZANIE PROBLEMOWE - polega na przyswajaniu sobie pewnych informacji, i także na czynnym wytwarzaniu wiedzy na pracy badawczo-poznawczej ucznia.
Nauczanie to pojawiło się w latach 50-tych naszego wieku.
Nauczanie problemowe opiera się nie na przekazywaniu gotowych wiadomości, lecz na uzyskiwaniu przez uczniów nowych wiadomości i sprawności za pośrednictwem rozwiązywania problemów teoretycznych i praktycznych. Cechą istotną tego nauczania jest aktywność badawcza ucznia, pojawiająca się w określonej sytuacji i zmuszająca go stawiania sobie pytań-problemów, do formułowania hipotez i weryfikowania ich w toku operacji umysłowych i praktycznych.
Proces dydaktyczny opiera się tu na samodzielnym dochodzeniu do wiedzy, zarówno tej, która jest samym rozwiązaniem problemu, jak i zdobywania w toku formułowania problemu, rozwiązywania go i weryfikacji.



Cechy nauczania problemowego:

nowe wiadomości uczniowie uzyskują za pośrednictwem rozwiązywania problemów teoretycznych i praktycznych,
w toku rozwiązywania problemu uczeń pokonuje wszystkie przeszkody; jego aktywność i samodzielność osiąga tu wysoki poziom,
tempo uczenia się jest zależne od ucznia lub grupy uczniów. Uczniowie zyskują dzięki pracy z grupą.
większa aktywność uczniów sprzyja rozwojowi pozytywnych motywów i zmniejsza potrzebę formalnego sprawdzania osiągnięć,
efekty nauczania są wysokie i trwałe. Uczniowie łatwiej stosują informacje w nowych sytuacjach, rozwijają swoje sprawności umysłowe i zdolności twórcze.

4. Etapy rozwiązywania problemów:

I. Odczucie problemu
II. Sformułowanie problemu
III. Szukanie rozwiązań (hipotez)
IV. Weryfikacja hipotez /może byćV. logiczna lub empiryczna/
VI. Wybór jednego rozwiązania i realizacja tego rozwiązania.

Proces rozwiązywania problemu przez uczniów realizuje się w trzech fazach:

- kojarzenie sytuacji problemowej
- wytworzenia pomysłów rozwiązania
- sprawdzenie rozwiązania połączone z usystematyzowaniem nabytych wiadomości

5. Istota nauczania problemowego:

Istota tego nauczania polega na powstawaniu sytuacji problemowych, na samodzielnym poszukiwaniu przez uczniów pomysłów ich rozwiązania oraz na sprawdzeniu trafności tych pomysłów. Tok tej pracy uczniów może być wspierany pytaniami nauczyciela, mogą jednak być i takie zadania problemowe, które uczniowie wykonują bez słyszenia jednego takiego pytania. Pytanie nauczyciela w procesie problemowego uczenia się o tyle jest uprawnione, o ile trzeba przez nie pomóc w przebrnięciu przez jakąś zbyt wielką trudność, celem pytania jest wtedy obniżenie tego progu trudność, nie jej wyeliminowanie.
Problem nie musi być wyrażony za pomocą pytania, może przyjąć postać zdania, wyrażonych za pomocą poleceń: „Zrób to i to, aby sprawdzić czy...”.

6. Tok lekcji problemowej:

przygotowanie uczniów do pracy
sprawdzenia pracy domowej jako nawiązanie do lekcji poprzedniej
stworzenie sytuacji problemowej i sformułowanie przez uczniów zagadnienia głównego oraz kwestii z nim związanych
ustalenie planu pracy i w toku jego realizacji sformułowanie pomysłów rozwiązania
sprawdzenie pomysłów rozwiązania na drodze empirycznej i teoretycznej
usystematyzowanie i utrwalenie nowych wiadomości
zastosowanie ich w nowych sytuacjach praktycznych, teoretycznych, na lekcji lub w pracy domowej.

7. Charakterystyka metod problemowych.

Mniej więcej od połowy lat 60-tych naszego wieku coraz większą popularnością w szkolnictwie, zwłaszcza w średnim lub wyższym, cieszą się metody gier dydaktycznych. Zalicza się do nich metody: symulacyjną, sytuacyjną i inscenizacyjną, przy czym niektórzy autorzy uzupełniają jeszcze ów podział o tzw. „giełdę pomysłów”/”burzę mózgów”/

METODA SYMULACYJNA - wdrąża uczniów do wszechstronnej analizy różnorakich problemów, które kiedyś były dla kogoś problemami rzeczywistymi, przy czym wyniki uczniowskich rozwiązań porównuje się następnie z rozwiązaniami faktycznymi, symulowanymi w toku zajęć szkolnych, np.. nauka gry w szachy. Metoda symulacyjna ma przede wszystkim charakter retrospektywny i autentyczny w sensie symulowanych poczynań.
Gra /zabawa/ symulacyjna charakteryzuje się tym, iż:
wykazuje wyraźny związek z rzeczywistością, zmierza do dokładnego odtworzenia faktów historycznych, czynności zawodowych
wymaga aktywności ze strony uczestników, wyznaczając im zakres inicjatywy szerszy - jak w przypadku odtworzenia tzw. ról otwartych, (np. rola dyrektora fabryki) lub węższy - jak w sztukach teatralnych, gdzie występują tzw. role zamknięte.

METODA SYTUACYJNA - służy wyrabianiu u uczniów umiejętności dokonywania wszechstronnej analizy problemów składających się na tzw. sytuację trudną, a także podejmowania na tej podstawie odpowiednich decyzji lub wskazania przewidywalnych następstw poczynań zgodnych z tymi decyzjami. Od metody symulacyjnej różni się tym, iż odnosi się zazwyczaj do sytuacji fikcyjnych, choć prawdopodobnych. Metoda sytuacyjna ma charakter prospektywny i fikcyjny.

METODA INSCENIZACJI - może przybierać dość różne formy, np. wcześniej przygotowanego improwizowanego dialogu lub dyskusji na określony temat, odtworzenia wydarzeń, które też rzeczywiście miały miejsce, albo też takich, którym nie przysługuje walor autentyzmu, itp. Od metod symulacyjnej i sytuacyjnej różni się tym, iż można nią obejmować równocześnie nawet stosunkowo liczne grupy uczniów, a ponadto wykorzystać ją nie tylko dla celów wychowania intelektualnego, lecz również emocjonalnego.

„BRAINSTORMING”, „GIEŁDA POMYSŁÓW”. „BURZA MÓZGÓW” - zachęcanie uczniów do wysuwania śmiałych pomysłów, do formułowania hipotez nasuwających się im zgodnie z zasadą „pierwsza myśl najlepsza, słowem - do opartego na intuicji i wyobraźni rozwiązania problemów.




Sposoby uczenia się Metody nauczania Składniki treściowe Postawy Strategie działania
Odkrywanie Problemowe, dyskusje, gry dydaktyczne Wyjaśniające Badawcza „P” problemowa