Konkurs Chopinowski

Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina jest jednym z najstarszych konkursów muzycznych na świecie, o wielkim prestiżu i światowym rozgłosie. W ciągu siedemdziesięciu lat istnienia ewoluował i przeobrażał się, zmieniał i doskonalił swą formę, stworzył własną bogatą tradycję. Inicjatorem Konkursów Pianistycznych imienia Fryderyka Chopina był prof. Jerzy Żurawlew (1887-1980), wybitny polski pianista, pedagog i kompozytor.

Pierwszy Konkurs Chopinowski odbył się w 1927 roku w sali Filharmonii Warszawskiej. Tutaj też, co pięć lat odbywały się następne Konkursy: w 1932 i 1937 roku. II wojna światowa uniemożliwiła zorganizowanie Konkursu w 1942 r. Realne to się stało dopiero kilka lat po wojnie. Pierwszy powojenny a IV z kolei Międzynarodowy Konkurs Chopinowski przeprowadzono w 1949 roku w ocalałej sali budynku "Roma", tymczasowej siedzibie Filharmonii i Opery Warszawskiej. Konkurs ten stał się punktem kulminacyjnym obchodów Roku Chopinowskiego - 100 rocznicy śmierci wielkiego kompozytora. Następny Konkurs odbył się sześć lat później, w 1955 roku. To roczne opóźnienie, spowodowane było odbudową Filharmonii Warszawskiej. Od 1955 r. Międzynarodowe Konkursy Pianistyczne im. Fryderyka Chopina odbywają się w Filharmonii Narodowej, bez zakłóceń co pięć lat. Konkursy przedwojenne oraz z lat 1955, 1960, 1965 odbywały się zimą, blisko daty przyjmowanej za rocznicę urodzin Fryderyka Chopina, 22 lutego. Jednak ze względu na dużą liczbę zachorowań w tym czasie, zarówno jurorów jak i uczestników, termin zmieniono i przeniesiono na październik, miesiąc w którym przypada rocznica śmierci kompozytora.

Organizatorem trzech pierwszych Konkursów Chopinowskich była Wyższa Szkoła Muzyczna w Warszawie. Po wojnie Konkursy odbywały się przy współudziale centralnych władz państwowych. Bezpośrednim zleceniodawcą i koordynatorem prac było Ministerstwo Kultury i Sztuki, które również finansowało Konkurs. Głównym organizatorem był specjalnie powołany komitet organizacyjny , a od 1960 roku Towarzystwo im. Fryderyka Chopina w Warszawie. Od V Konkursu, tj. od roku 1955, całość konkursowych przesłuchań jest nagrywana na taśmy, a w archiwach gromadzi się materiał dokumentacji dźwiękowej.

Od 1957 roku Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina należy do Światowej Federacji Międzynarodowych Konkursów Muzycznych z siedzibą w Genewie, której jest współzałożycielem.

Po skromnych początkach w 1927 r., kiedy to do konkursu przystąpiło 26 pianistów z ośmiu krajów, impreza z biegiem lat rozrosła się, przyciągała coraz większą liczbę uczestników. Rekord zanotowano podczas X Konkursu. Wtedy, w 1980 r., brało udział aż 149 młodych pianistów z 36 krajów. Niewiele mniej uczestniczyło w kolejnych Konkursach, w: XI, XII, i XIII.

Młodzi pianiści grają na przesłuchaniach konkursowych w porządku alfabetycznym nazwisk, począwszy od wybranej losowo litery. Wiek uczestników na ogół waha się od 18 do 29 lat, choć w poszczególnych konkursach istniały pod tym względem różnice, bowiem zasady dotyczące wieku uczestników zmieniały się.
Wygranie lub otrzymanie jednej z nagród na Międzynarodowym Konkursie Chopinowskim ułatwia wielką karierę artystyczną uczestnika, toruje mu drogę do najsłynniejszych sal koncertowych. W polskich Konkursach Chopinowskich zdobywali sławę tacy uznani dziś pianiści jak: Lew Oborin, Maurizio Pollini, Martha Argerich, Krystian Zimerman i wielu innych.

Podczas I Konkursu Chopinowskiego jury składało się wyłącznie z przedstawicieli polskiego środowiska muzycznego. Przy organizowaniu następnych Konkursów do zespołu oceniającego zapraszano najwybitniejszych, muzyków, pianistów, z kraju i zagranicy. Przypomnieć należy niektóre, legendarne już dziś nazwiska, niekwestionowane autorytety pianistyczne jak Henryk Melcer, Jerzy Żurawlew, Magda Tagliaferro, Marguerite Long, Wilhelm Backhaus, Stefan Ashkenase, Witold Lutosławski, Nadia Boulanger, Arturo Benedetti-Michelangeli. W pracach jury uczestniczyli też laureaci wcześniejszych Konkursów, m. in: Jan Ekier, Lev Oborin, Witold Małcużyński, Halina Czerny-Stefańska, Martha Argerich.

Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina jest imprezą wieloetapową, trwającą, z uwagi na stale wzrastającą liczbę kandydatów przeciętnie kilkanaście dni. Pierwszy wprawdzie trwał tylko osiem dni, ale IV i V prawie miesiąc. Konkursy przedwojenne były dwuetapowe, IV, V, VI, VIII - trzyetapowe, VII, IX i następne - czteroetapowe, przy czym ostatni etap jest finałem Konkursu.

Międzynarodowy Konkurs Chopinowski jest jednym z nielicznych monograficznych konkursów pianistycznych na świecie, pozostaje niezmiennie poświęcony wykonawstwu muzyki jednego kompozytora. Pozwala to nie tylko śledzić grę i oceniać kwalifikacje uczestników, nie tylko otrzymywać informacje o aktualnym poziomie pianistyki w ogóle, ale daje też możliwość zaobserwowania zmieniającego się stosunku do samych dzieł Chopina.
Przez programy konkursowe przewinęła się większość gatunków muzycznych jakie stworzył Chopin. Nieliczne gatunki nie są w ogóle grane, inne włączane lub wyłączane z programów kolejnych Konkursów, albo przesuwane do różnych etapów Konkursu.

W historii Konkursów fundatorami nagród były różne osoby publiczne, instytucje państwowe i organizacje społeczne, m.in.: Prezydent RP, Minister Spraw Zagranicznych, Warszawskie Towarzystwo Muzyczne, Towarzystwo Polsko-Japońskie w Tokio i wiele innych. Od 1955 roku fundusze na ten cel przeznacza Ministerstwo Kultury i Sztuki. O sposobie przyznawania nagród decyduje komisja regulaminowa, która ustala ich wysokość i liczbę.

XIV Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina odbywał się w dniach 4-21 października 2000. Po zmianach w regulaminie konkursu, dotyczących między innymi głosowania jury, nagród oraz wykonywanych utworów, uczestnicy konkursu musieli wykonać:
W I etapie jeden dowolnie wybrany nokturn spośród siedmiu, dwie etiudy, po jednej z dwóch grup, w pierwszej grupie sześć, w drugiej osiem etiud do wyboru i jedną z ballad lub Barkarolę Fis-dur op. 60 lub Fantazję f-moll op. 49.
W II etapie jeden polonez spośród czterech do wyboru, jedno, dowolnie wybrane scherzo, jeden walc spośród pięciu do wyboru i jeden wybrany utwór spośród dziesięciu do wyboru.
W III etapie pełny cykl mazurków w opusie spośród ośmiu opusów do wyboru oraz Sonatę b-moll op. 35 lub Sonatę h-moll op. 58.
W finale jeden z koncertów: e-moll op. 11 lub f-moll op. 21.
Program Koncertu należało wykonać z pamięci.

Uczestnikom finału zostały przyznane następujące nagrody:
I nagroda 25 000 USD i złoty medal
II nagroda 20 000 USD i srebrny medal
III nagroda 15 000 USD i brązowy medal
IV nagroda 11 000 USD
V nagroda 8 000 USD
VI nagroda 6 000 USD

Niezależnie od nagród finałowych przewidywane były następujące nagrody specjalne:

Towarzystwa im. Fryderyka Chopina za najlepsze wykonanie poloneza 5 000 USD
Polskiego Radia za najlepsze wykonanie mazurków 5 000 USD
Filharmonii Narodowej za najlepsze wykonanie koncertu 5 000 USD

Uczestnicy III etapu nie dopuszczeni do finału otrzymali wyróżnienia w wysokości 2 000 USD.

Do II etapu konkursu przeszło czworo polskich pianistów (startowało 12 polaków): Piotr Machnik, Natalia Sawościanik, Radosław Sobczak i Daniel Wnukowski. Do III etapu zakwalifikował się tylko Radosław Sobczak.

Wyniki konkursu zostały ogłoszone po północy z czwartku na piątek. Zwycięzcą został 18-letni Chińczyk Yundi Li.
Kolejne nagrody otrzymali: Ingrid Fliter z Argentyny (II nagroda), Aleksander Kobrin z Rosji (III nagroda), Sa Chen z Chin (IV nagroda), Alberto Nose z Włoch (V nagroda) i Mika Sato z Japonii (VI nagroda).

Przyznano także nagrodę Towarzystwa im. F. Chopina za najlepsze wykonanie poloneza. Otrzymało ją ex aequo dwoje pianistów z Chin: Sa Chen i Yundi Li. Nie przyznano natomiast planowanych nagród za najlepsze interpretacje mazurków i koncertu.

Uczestnicy III etapu konkursu, którzy nie zostali zakwalifikowani do finału - czyli: Ning An (USA), Etsuko Hirose (Francja), Valentina Igoshina (Rosja), Radosław Sobczak (Polska), Nicolas Stavy (Francja) i Mihaela Ursuleasa (Rumunia) - otrzymają wyróżnienia w wysokości 2 tys. dolarów.

Mimo, iż Konkurs Chopinowski nie stał na bardzo wysokim poziomie i nie objawiły się na nim wybitne talenty, to był niewątpliwie ważnym wydarzeniem kulturalnym, również dzięki towarzyszącym mu imprezom, a także, pierwszy raz od 15 lat przyznano pierwszą nagrodę.