Skrócone przyczyny wybuchu powstania Chmielnickiego

Przyczyny wybuchu powstania Chmielnickiego

Po 1569 roku, po unii lubelskiej na Ukrainie (Siczy Zaporoskiej) kształtowała się złożona sytuacja społeczna, religijna i narodowościowa. Szczególnie nasilił się ucisk pańszczyźniany, przy czym chłopi ukraińscy z taką formą ucisku spotkali się pierwszy raz. W następstwie tego nasiliły się nastroje antyfeudalne. Z kolei konflikt narodowościowy związany był ze stosunkiem polskiej magnaterii i spolszczonej szlachty ukraińskiej do uciskanych chłopów ukraińskich. Konflikt religijny wyrastał między katolicką szlachtą oraz magnaterią polską i ukraińską, a ciągle wiernymi prawosławiu chłopami ukraińskimi.

Do tych wewnętrznych trudności na Ukrainie doszedł jeszcze problem kozacki. Kozacy to ludność wolna, zamieszkująca tereny naddnieprzańskie, zajmująca się prostymi zajęciami: łowiectwem, rybołówstwem, rolnictwem. Kozacy nie uznawali zależności feudalnej, liczyli się tylko z własnymi dowódcami. Dla celów obronnych powołali organizację wojskową. Na ich czele stał hetman zaporoski. Początkowo nie stanowili oni żadnego problemu, ale przy wzroście ucisku na Ukrainie i w Rzeczpospolitej do Kozaków przybywali zbiegowie chłopscy. Rzeczpospolita, chcąc opanować ten problem wprowadziła tzw. rejestr kozacki. Powstało więc pojęcie Kozaków rejestrowanych i nierejestrowanych. Kozacy rejestrowani otrzymywali od Polski żołd za cenę obowiązku służby wojskowej na rzecz Rzeczpospolitej i utrzymania dotychczasowej wolności.

Do bezpośredniego konfliktu między Rzeczpospolitą a Kozakami doszło w okresie rządów Władysława IV. Kozacy utrzymywani byli przez dłuższy czas w pogotowiu bojowym ze względu na planowaną przez króla wojnę z Turcją. Sejm nie aprobował tych planów, Kozacy nie uzyskali wynagrodzenia i możliwości łupów. W tych okolicznościach przy zestawieniu z wyjątkowo trudną sytuacją wewnętrzną Ukrainy w 1648 r. , doszło do wybuchu powstania kozackiego, pod wodzą Bohdana Chmielnickiego. Bardzo szybko przekształciło się ono w walkę ludu Ukrainy o niepodległość.