Moda na przestrzeni wieków -hisoria ubiorów

Ubiory, okrycia ciała wykonane z różnych tworzyw naturalnych lub sztucznych, dostosowane do warów klimatycznych, używane dla ozdoby, ochrony lub pełniące określone funkcje informacyjne; ozdobny ubiór o specjalnym przeznaczeniu nazywa się strojem ( np. strój dworski, ceremonialny itp.) dla określenia ubiorów właściwych danej epoce lub środowisku etnicznemu stosuje się określenie kostium ( np. kostium odrodzenia, francuski itp.) . historyczny proces kształtowania się ubioru jest badany przez historyków kultury materialnej, etnografów i historyków sztuki; istnieje tez wyspecjalizowana dziedzina nauki zajmująca się historią ubioru zw.- kosmogonią.
Pierwsze ubiory wykonane były z tworzyw naturalnych ( rośliny, skóry ) ; do ozdoby służyły pióra, muszle, kły zwierzęce , barwne kamienie oraz farby. W starożytności przeważały ubiory o formie prostokąta, wykonane z tkaniny lnianej lub wełnianej, zwykle wiązane, drapowane i spinane. W Egipcie, w okresach Starego i Średniego Państwa, mężczyźni opasywali biodra płatem prostokątnej tkaniny lnianej, w stroju dworskim ozdobnie fałdowanej ; w okresie Nowego Państwa noszono ubiór z marszczonych cienkich chust wiązanych na szytej tunice oraz ozdobne peruki ; ubiory egipskie znamy gł. Z malowideł zachowanych w grobowcach. Z obszaru Mezopotamii znane są stroje dworskie w formie prostokątnych okryć udrapowanych na wąskich , szytych ubiorach; wykonywane je zazwyczaj z barwionej wełny i bogato zdobiono frędzlami i haftem; dokumentację do nich stanowią zachowane rzeźby sumeryjskie , babilońskie i asyryjskie.
Ubiory greckie w okresie archaicznym znane są gł. Z malarstwa wazowego; ubiory męskie składały się z lnianych, drobno fałdowanych –chitonów; kobiety nosiły barwne, wzorzyste- peplosy, spięte na ramionach, i lniane chitony; w okresie klasycznym przeważały tkaniny wełniane, zwłaszcza w ubiorach męskich; popularne były chitony spinane na ramionach, -chlamidy, i spinane na prawym ramieniu- himationy; noszono skórzane sandały, a także buty do konnej jazdy; w ubiorach kobiecych przeważały wełniane peplosy, zazwyczaj z odrzutką, oraz lniane chitony. Ubiory Etrusków były początkowo zbliżone do ubiorów greckich okresu archaicznego; później występowała przewaga formy półkolistej w okryciach; tuniki były ozdabiane barwnymi szlakami przyramiennymi.
W Rzymie początkowo przeważały wzory etruskie i greckie; w okresie cesaratwa ubiorem patrycjuszy była- toga praetexa, o stałym układzie fałdów, obrzeżona purpurą, oraz tunika z szerokim, pionowym szlakiem purpury; ubiór patrycjuszek zameżnych stanowiły- stola, obszyta bortą u dołu, wykonana z cienkiej tkaniny lnianej lub bawełnianej, patagium- tkanina z purpurowym szakiem z przodu, oraz okrycia wierzchnie- palla; obuwie kobiece było pełne, podobne do greckiego koturna, w domu noszono sandały. W Bizancjum strój dworski mężczyzn składał się z ozdobnej tuniki z rękawami, wąskich nogawic i płaszcza o formie zbliżonej do półkola; kobiety nosiły luźne suknie z rękawami oraz okrycia wierzchnie o formie prostokąta i bogato zdobione haftem i klejnotami purpurowe czepce; stroje te wykonywano gł. Z tkanin jedwabnych przetykanych złotem i zdobiono obszyciem bortą.
W okresach karolińskim i ottońskim w strojach dworskich przeważały jeszcze wpływy bizant.; od XII w w. Weszły w użycie ubiory krojone i szyte lub łączone sznurowaniem albo guzami i pętlicami ; ubiory wykonywano z sukna o intensywnych barwach i zdobiono obszyciami z wzorzystych tkanin. W okresie gotyku XIV-XV w. ubiory kobiece charakteryzowała wąska talia, wysoki stan, długie treny i wąskie nakrycia głowy, mężczyźni nosili watowane ubranie , które akcentowały szerokość ramion, a także podkreślały szczupłość talii. W 2 połowie XVI w. Rozpowszechnił się w Europie reprezentacyjny strój dworski. W XVII w. Gł. Ośrodkiem mody europejskiej była Francja, a zwłaszcza dwór Ludwika XIV ; ubiory zarówno męskie, jak i kobiece zdobiono wstęgami, koronkami, galonami itp. W ubiorach męskich długi wcięty kaftan z wielkimi mankietami, oraz krótkie spodnie i długie pończochy; w 1 poł. XVII w. Suknie kobiece miały krój ubioru męskiego. W 2 poł. XVII w. Wprowadzono wielkie męskie peruki oraz wysokie fryzury kobiece. W ciągu XVIII w. utrzymywało się w modzie dworskiej suknie kobiece, podtrzymywane przez obręcze (panier), o zmieniającej się sylwetce i różnych proporcjach, szyte przeważnie z jasnych w kolorze tkanin. W ubiorach męskich modny był- habit u dołu rozkloszowany. W końcu XVIII w. moda przejęła różne ubiory kobiece mieszczańskie. W ubiorach męskich panowała moda angielska. W okresie rewolucji obok mody mieszczańskiej i angielskiej głoszono hasła powrotu do mody antycznej. W 1 poł. XIX w. utrwalił się codzienny ubiór męski, ukształtowany pod wpływem ang., złożony z – fraka lub surdutu, długich spodni, kamizelki, koszuli, krawatu i cylindra. Od poł. XIX w. charakterystyczne były – kronoliny, po nich- turniny; ruch emancypacyjny kobiet (od ok. 18800 wywarł zdecydowany wpływ na upowszechnienie ubiorów przystosowanych do potrzeb praktycznych, a nawet stworzenia tzw. ubiorów reformowanych ; w końcu XIX w. obok niewygodnych i sztywnych strojów modnych dam pojawiły się praktyczne ubiory gotowe, złożone ze spódnicy i żakietu. I wojna światowa zmusiła kobiety do podjęcia pracy w różnych zawodach wymagających swobody ruchu; suknie stały się krótsze, a sylwetka kobieca upodobniła się do sylwetki męskiej.
W Polsce w okresie średniowiecza ubiory, zwłaszcza dworskie, były wzorowane na modzie zach. eur. w końcu XVI w. obok strojów dworskich nawiązujących do mody zach. eur. zaczął kształtować się pod wpływem Bliskiego Wschodu polski ubiór narodowy- ( sarmatyzm) ; charakterystyczny był wówczas – żupan, delia zapinana na guzy, z rozciętymi wiszącymi rękawami oraz wąskie sukienne spodnie. W XVII w. szlachta nosiła długie paradne delie, ozdabiane guzami i pętlicami, oraz duże futrzane – kołpaki. W końcu XVII i w XVIII w. powszechne stały się- kontusze noszone na żupanach; do całości ubioru polskiego należały – kontuszowe pasy polskie, konfederatka i karabela; w ciągu XVIII w. kontusze nosili także mieszczanie. W czasach panowania Stanisława Augusta w ubiorach kobiecych i męskich przeważała moda francuska. W XIX w. w Polsce powszechnie przyjęły się pod wpływem mody ang. ubiory zach. eur.; tradycyjny ubiór polski nosili w Królestwie Kongresowym posłowie na sejm i sędziowie, a w 2 poł. XIX w. w Galicji i Wielkopolsce mieszczaństwo i arystokracja (jako strój uroczysty).
Ubiory ludowe wykształciły się w ciągu XVII i XVIII w., przyswajając wiele elementów ze strojów oficjalnych; w Polsce męskie okrycia wierzchnie były wzorowane często na szlacheckich kontuszach i żupanach, podobnie jak inne części ubioru np. (krakusa- rogatywka) ; ubiory kobiece naśladowały ubiory dworski lub mieszczańskie; do najbardziej reprezentatywnych ubiorów ludowych w Polsce należą ; łowickie, krakowskie, kurpiowskie i podhalańskie. Obecnie ubiory ludowe są w powszechny zaniku.
W krajach azjatyckich ubiory nie podlegały w ciągu wieków większym zmianom; wykształcone rodzaje ubiorów były używane powszechnie do końca XIX w. , a niektóre ich elementy przetrwały do czasów dzisiejszych. W krajach islamu ubiorem męskim była długa, w górze przylegająca szata spodnia, przepasana jedwabnym pasem oraz wierzchni długi i obszerny płaszcz; uzupełnieniem ubioru były – turbany i fezy oraz długie luźne spodnie (szarawary) ; kobiety nosiły szerokie spodnie i długie, luźne suknie o podniesionym stanie, zwykle przepasane szarfą a twarze zakrywały zasłonami. W Indiach w ubiorach męskich przeważały luźne, jedwabne kaftany i szerokie spodnie ; narodowym ubiorem kobiet, używanym także współcześnie, jest- sari. W Chinach ubiorem męskim były luźne, krótkie kaftany o kroju kimonowym oraz szerokie, bufiaste spodnie; szczególnym bogactwem odznaczały się stroje mandarynów; kobiety nosiły spodnie oraz luźne kaftany o niewszywanych rękawach i podniesionym stanie; charakterystyczne były wąskie pantofle o ściętych nosach, deformujące stopę, i misterne fryzury. W Japonii ubiorem narodowym jest kimono przepasane jedwabnym pasem – obi ; ubiory chińskie i japońskie wykonywano z barwnych , wzorzystych, często haftowanych, tkanin jedwabnych.
U ludów prymitywnych charakter ubioru zależy od warunków naturalnych i typu gospodarki; ludy żyjące w równikowej i podzwrotnikowej strefie klimatycznej maja odzież znacznie zredukowaną, wykonaną z liści, łyka lub futer ; ozdobne są ubiory uroczyste, związane z obrzędami religijnymi i plemiennymi; w klimacie chłodniejszym ubiór zakrywa niemal całe ciało i zwykle wykonywane są z grubych tkanin i futer.
We współczesnej modzie daleko nam do klarowności poprzednich dziesięcioleci: niekrępujących myślenia spodni – dzwonów czy dwurzędowości garniturów młodych profesjonalistów, określonej przez wymiarowość ich świata. Obecnie nosi się wszystko... Długo, krótko, szeroko, wąsko, razem, osobno, na i pod, z i bez, na wierzch i pod spód... Pluralizm szerokości, różnorodność długości, rozmaitość głębokości. Brak szacunku dla ustalonej hierarchii wartości i stawianie na jednej płaszczyźnie elitarnych kreacji i masowej produkcji, ignorowanie koncepcji, że czas i miejsce określają powagę ubioru. Dekoracyjność i odwoływanie się do przeszłości, a raczej do obiegowych i stereotypowych wyobrażeń jej dotyczących, parodia i pastisz, „jak” ważniejsze od „co”. Jednym słowem antyselektywność i antyhierachiczność, brak dominujących cech, po prostu nieobecność wielkiego projektu i upadek koncepcji stylu.