LANCETNIK (jako pierwotny strunowiec)
Lancetnik jest niewielkim zwierzęciem morskim, który żyje w strefach przybrzeżnych na dnie zakopany w piasku, tak, że na zewnątrz wystaje tylko przednia część ciała.
- Ciało jest wydłużone, spłaszczone bocznie, posiada stronę grzbietową, brzuszną, odcinek ogonowy, nie posiada głowy. Wyglądem przypomina „bezoką” rybę.
- Skóra lancetnika jest przezroczysta, cienka, galaretowata, pokryta jednowarstwowym i urzęsionym nabłonkiem.
Środkiem grzbietu przez całe ciało biegnie fałd skórny, który po stronie brzusznej na pewnym odcinku ulega rozdwojeniu.
Układ szkieletowy – tworzy struna grzbietowa, jest wewnętrznym szkieletem osiowym, zbudowana jest z płaskich, dużych, ściśle przylegających komórek. Komórki te otoczone są osłonką łączno – tkankową. Poza struną w ciele lancetnika występują mięśnie. Mają budowę metameryczną (segmenty) tzn. podzielone są na odcinki – MIOMERY, które są oddzielone od siebie przegrodami łączno – tkankowymi – MIOSEPY. Miomery i miosepy lewej strony ciała są przesunięte względem prawej strony, co ułatwia wyginanie ciała na boki.
Układ nerwowy – cewka nerwowa, leżąca nad struną, w grzbietowej części. Cewka jest centralnym układem nerwowym (CUN). Zawiera wewnątrz kanał środkowy. Na przednim końcu cewki występuje pęcherzyk przedni.
Od cewki nerwowej odchodzą nerwy rdzeniowe, które rozgałęziają się na całę ciało, tworząc obwodowy układ nerwowy.
W ścianach cewki rozmieszczone są komórki światłoczułe tzw. „oczka Hessego”. Jest to jedyny narząd zmysłu.
Układ pokarmowy
- otwór gębowy otoczony czółkami (wąsami)
- jama gębowa
- gardziel (duża) przebita szczelinami skrzelowymi, na dnie znajduje się endostyl, który przesuwa pokarm
- przełyk
- jelito przednie, środkowe z uchyłkiem wątrobowym, tylne
- otwór odbytowy (strona brzuszna)
Układ oddechowy – jest ściśle związany z układem pokarmowym. Oddychają szczelinami skrzelowymi w gardzeli (ok. 180 par), które tworzą kosz skrzelowy. Szczeliny otwierają się do jamy okołoskrzelowej, która uchodzi na zewnątrz – otwór atrialny.
Układ krwionośny – zamknięty, jednoobiegowy, pozbawiony serca. Narządy kurczące się, napędzające krew to:
- zatoka żylna
- tętnica podskrzelowa
- tętnice skrzelowe
- żyła wątrobowa
- krew jest bezbarwna
Układ wydalniczy – tworzą nefridia
Układ rozrodczy – są rozdzielnopłciowe, o zapłodnieniu zewnętrzym w wodzie. Pływające stadium larwalne, które po 3 miesiącach przekształca się w dorosłego osobnika.
MINOG (jako pierwotny kręgowiec)
Kręgowce zajmują różnorodne środowiska. Do kręgowców należą:
Bezrzuchwowce:
- kręgouste (minog)
Rzuchwowce:
- ryby
- płazy
- gady
- ptaki
- ssaki
Szkielet osiowy stanowi kręgosłup.
U wodnych narządem ruchu są płetwy, u lądowych powstają kończyny.
Wodne oddychają skrzelami, lądowe płucami, których powierzchnia zwiększa się.
- Ciało jest wydłużone. Porusza się za pomocą nieparzystych płetw – ogonowej i grzbietowej. Otwór gębowy w formie przyssawki, którą przyczepia się do ryby i prowadzi półpasożytniczy tryb życia.
Na głowie znajduje się nieparzysty otwór węchowy.
Cecha charakterystyczna – brak szczęk
Ciało pokryte skórą.
Układ szkieletowy stanowi struna grzbietowa, od której odchodzą wyrostk homologiczne do kręgów. Występuje szkielet:
głowy – puszka chrzęstna, jest to zawiązek czaszki.
trzewiowy, odpowiadający trzewio – czaszce, ochraniający krtań i łuki skrzelowe.
Układ oddechowy stanowią skrzela typu workowatego, wewnętrzne, 7 par.
Układ pokarmowy oddzielony od oddechowego.
Układ nerwowy – mózg składa się z 5 części ułożonych liniowo:
Przodo (kreso) mózgowie – jedna z największych części, nie jest podzielone na część lewą i prawą
Międzymózgowie – jest małe, znajduje się szyszynka i przysadka
Śródmózgowie – słabo wykształcone, odpowiada za wzrok
Tyłomózgowie (Możdżek) – słabo wykształcony, odpowiada za ruch
Zamózgowie (Rdzeń przedłużony) – największa część, ośrodki funkcji życiowych oraz czucia skórnego
Od mózgu odchodzi 10 par nerwów czaszkowych.
Narządy zmysłu są słabo wykształcone.
Wzrok – gałka oczna ukryta jest pod skórą, minog jest krótkowidzem
Węch – narząd węchowy jest parzysty, prowadzi do niego tylko jeden otwór węchowy
Słuch – ucho wewnętrzne z dwoma przewodami półkulistymi
Zmysłu – linia boczna, która odbiera ruchy wody
Układ krwionośny:
- jeden obieg krwi
- nową cechą jest serce typu żylnego, zbudowanego z zatoki żylnej, przedsionka i komory, nie jest unerwione
- utlenowanie krwi następuje w skrzelach. Odtlenowana krew wraca żyłami do zatoki żylnej, predsionka, komory
- na granicy poszczególnych części serca występują zastawki, które zapobiegają cofaniu się krwi
- w krwi występują erytrocyty (krwinki czerwone), zawierające hemoglobinę (która transportuje krew)
- u wszystkich kręgowców krew jest barwna, bo zawiera hemoglobinę występującą w erytrocytach
Układ wydalniczy – stanowią pranerki zbudowane z nefronów (jednostka podstawowa nerki).
Nefron zbudowany jest z torebki Baumana, w środku znajdują się naczynia krwionośne – kłębuszek Malpighiego.
U minoga mocz wyprowadzany jest z nerek przez moczowody pierwotne – kanały Wolffa.
Układ rozrodczy:
- rozdzielnopłciowe
- gamety powstają w gonadach
- gamety nie posiadają przewodów wyprowadzających – wydostają się przez rozerwanie gonady
- rozwój złożony
- występuje larwa (ślepica, robaczyca)
- ma budowę zbliżoną do lancetnika