Wokulski, Judym, Ziembiewicz - bohaterowie z awansu.

I. Tworzenie modelu zachowań, poglądów, kształtowanie opinii - cechą charakterystyczną epoki.
1.Lata 1848-1939 pełne gwałtownych przemian na wielu płaszczyznach życia:
- nastroje schyłkowe związane z fin de siecle
- zacieranie się różnorakich wpływów w kształtowaniu się schematów społecznych
- dynamiczność rzeczywistości związania ze zbrojnymi wystąpieniami oraz wzrostem nastrojów rewolucyjnych.
Nie było pokolenia, które by przeżyło tak kosmopolityczny najazd, ukształtowało się pod tak rozmaitymi znakami (Kazimierz Wyke)
2. Pojawienie się nowego typu bohatera noszącego cechy romantyczno - pozytywistyczne będącego indywidualnością, nieszczęśliwie zakochanego, rozdartego wewnętrznie pomiędzy ideałami, a ludzkimi odruchami tj. pragnieniem szczęścia osobistego, bezpieczeństwa, odwzajemnionej miłości.
- uważającego siebie za część przyrody, podlegającego tym samym co one prawom (determinizm, naturalizm).
- będącego zwolennikiem rozwoju produkcji jako warunku dobrobytu
- opowiadającego się za koniecznością reform socjalnych
- uważającego naukę pomocną w udoskonalaniu, polepszaniu i ułatwianiu życia ludzkiego.
- poddanego wnikliwej analizie psychologicznej
3. Próba oceny i klasyfikacji poczynań jednostek - bohater z awansu.
postawa cechująca osoby:
A) Których męstwo, odwaga, heroizm i poświęcenie wypływają z wewnętrznej potrzeby danej osoby lub zostają wymuszone i ukształtowane przez okoliczności.
B) Których czyny bądź postawa zostają niewłaściwe odczytane przez otoczenie nadające im cechy, których nie posiadają.


II. Wszystkie uczucia, czyny i wyobrażenia mają swoje źródło w świecie zewnętrznym lub w naszym własnym świecie (Piotr Chmielowski)
-Wokulski, Judym i Ziembiewicz bohaterami z awansu
1. Są tacy ludzie, którzy sami sobie niejako aranżują świat i im właśnie wszystko udaje (Danuta Zaniślan)
- Wokulski i jego dzieje dramatyczne konfrontacje wielkiej indywidualności z nierozumiejącym jej tłumem
A) Pogarda i bunt wobec schematów myślowych i ograniczenia - chęć znalezienia lekarstwa na pustkę myślową i obyczajową panującą wśród arystokracji
- praca jako wartość nadrzędna stanowiąca broń, narzędzie w walce przeciwko zgniliźnie społecznej i absurdom otaczającego świata
- pragnienie zaangażowanie wyższej klasy w czynne kształtowanie i przekształcanie rzeczywistości
B) Współczucie i miłość kreujące poczynaniami bohatera:
- chęć niesienia pomocy najbardziej potrzebującym, filantropia i altruizm
- miłość do kobiety będąca motorem wszelkich działań, nadająca im sens i cel
C) Pragnienie wyzwolenie z pęt związanych a przynależnością środowiskową, zaznaczanie swojej obecności wobec poprzez próby i poszerzenia doświadczeń:
nierówność społeczna między ludźmi-warunkiem rozwoju i postępu (wobec Waltera Lippana)
D) Awans społeczny jako czynnik dominujący w poczynaniach Wokulskiego pomagający jednocześnie na pomoc najbiedniejszym oraz realizacją pragnienia bycia użytecznym zawartego w założeniach utylitaryzmu
2. Woleli się mylić w działaniu niż trwać..., woleli błądzić w drodze niż stać w miejscu (Zbigniew Załuski)
- Judym jako samotny pielgrzym i gniewny bojownik "lepsze jutro":
A) Romantyczna pasja będąca motorem działania pobudzająca wizję przyszłości:
- czyny Judyma jako protest przeciwko zakłamaniu i wygodzie ludzi zadufanych w sobie pewnych swojej pozycji w świecie uregulowanym przez zasady broniące interesów wybranej grupy ludzi
- Judym jako obrońca etyki i odpowiedzialności społecznej
- bohater przeciwstawiający się mieszczańskim kanonom zachowań, złu i krzywdą.
B) Bogate życie wewnętrzne i złożona psychika przyczyną osamotnienia i niezrozumienia bohatera:
- nie znajduje on sobie w źle urządzonym społeczeństwie
- uczciwość i poczucie odpowiedzialności jako przeszkoda w kontaktach ze światem pełnym zakłamania, hipokryzji i troski o prywatne interesy.
C) Judym sięgający po prawo bezwzględnego i samodzielnego osądu świata:
- stwarzający własną autonomiczną hierarchię wartości
- szukający oparcia w sobie, we własnej wrażliwości moralnej i uczuciowej.
D) Awans społeczny bohatera stwarzający możliwości oraz rozkwit jego filantropijnych pragnień.
3.Człowiek jest bezsilnym płomykiem stanowiącym przedmiot działania sił, których sensu nie jest i nie będzie w stanie pojąć, a tym samym nigdy tych sił nie ujażmi i nie podporządkuje swoim interesom (Tomasz Weeis)
- Ziembiewicz tragiczna indywidualność czy zwykły karierowicz?
A) Role społeczne bohatera kształtujące jego obraz ulegający stałym przemianom.
- uzależnienie jednostki od zbiorowości
- wulgarny schemat życia erotyczno - obyczajowego w rodzinnym majątku
- wakacyjna przygoda z wiejską dziewczyną nie wybiegająca poza ten schemat
- bierność i tchórzostwo, rezygnacja z ideału samodzielności wobec ludzi wpływowych i bogatych
- uległość wobec protektora
- reprezentant mieszczańsko - urzędniczego "towarzystwa" małego miasteczka
- pozbawiony wrażliwości moralnej, utrzymujący dziewczyną spychaną na margines życia
B) Bunt bohatera przeciwko utożsamianiu jego indywidualności z widzeniem jej przez innych ludzi:
- jednoczesne niekonsekwencje w działaniu
C) Rezygnacja z dążenia do przełamania schematów, postępowania według własnych zasad:
-postawa odarta z męstwa i heroizmu
D) Awans społeczny będący przyczyną katastrofy i klęski życiowej - niemożność wykorzystania sprzyjających okoliczności.


III. W naturze każdego z nas tkwi opór przeciw sprowadzaniu do jakiś norm (Stefania Szurlejdona)
Jednocześnie jest się takim jak myślą ludzie nie takim jak myślimy o sobie samym (Zofia Nałkowska)
- bohaterowie wtopieni w banalność schematów społeczno - obyczajowych
- wieloznaczność i wieloaspektowość rzeczywistości niepozwalająca na jednoznaczną oceną bohaterów
1. Wpływ środowiska na poczynania bohaterów
2. Działania bohaterów wynikiem buntu lub niezadowolenia z warunków bytu własnego lub innych.
3. Próba samorealizacji, pragnienie bycia użytecznym, czynienie dobra
4. Postępowanie kierowane uczuciami: litością, miłością lub współczuciem
5. Znalezienie w życiu priorytetu, któremu podporządkowuje się każdą inicjatywę:
- niemożność jednoznacznej oceny postępowania ze względu na niepewną i uzależnioną od wielu czynników, okoliczności wiedzy o człowieku.