Społeczne aspekty bezrobocia

Społeczne aspekty bezrobocia.
BEZROBOCIE stanowi jeden z najtrudniejszych problemów społeczno-gospodarczych. Jest od dawna przedmiotem zainteresowania socjologów i psychologów, ponieważ ze względu na swoje następstwa jest poważnym problemem społecznym. Socjologowie i psychologowie skupiają swoją uwagę na konsekwencje tego zjawiska. Bezrobocie w Polsce zbliżyło się do poziomu 3 mln. osób, tj. 16% ludności aktywnej zawodowo.
Bezrobocie występuje wówczas, gdy liczba osób poszukujących pracy jest większa niż liczba ludzi zdolnych do pracy, chcących pracować i akceptujących istniejący poziom wynagrodzeń, pozostaje bez pracy.

Informacja o bezrobociu w Polsce w styczniu 2005 roku.
W styczniu 2005 r., w porównaniu do grudnia zanotowano wzrost liczby zarejestrowanych bezrobotnych i stopy bezrobocia. W stosunku do analogicznego okresu ubiegłego roku nastąpił spadek liczby bezrobotnych i jednocześnie obniżyła się stopa bezrobocia. Mniejsza niż przed rokiem była liczba bezrobotnych nowo zarejestrowanych i jednocześnie wzrosła liczba bezrobotnych wyrejestrowanych z ewidencji urzędów pracy. W porównaniu do grudnia 2004 r. do urzędów pracy zgłoszono więcej ofert pracy. W tym samym okresie nieznacznie zwiększyła się liczba bezrobotnych pozostających bez prawa do zasiłku. Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy w końcu stycznia 2005 r. wyniosła 3094,9 tys. osób (w tym 1598,0 tys. kobiet) i była wyższa o 95,3 tys. osób (o 3,2%) niż przed miesiącem oraz niższa o 198,3 tys. (o 6,0%) od liczby bezrobotnych zarejestrowanych przed rokiem (w styczniu 2004 r. w porównaniu z poprzednim miesiącem liczba bezrobotnych zwiększyła się o 117,5 tys. osób, tj. o 3,7%). Z ogólnej liczby bezrobotnych 42,0% mieszkało na wsi.
Z bezrobociem mamy do czynienia, gdy na rynku pracy są osoby, które chcą pracować, ale pozostają bez zajęcia. Bezrobocie wiąże się z pewnymi komplikacjami socjalnymi, ale z punktu widzenia teorii ekonomii jest to zjawisko normalne, podlegające prawom popytu i podaży. Stroną popytową są pracodawcy szukający pracowników, a podażową ludzie szukający pracy.

RODZAJE BEZROBOCIA:
1. Bezrobocie frykcyjne – jest rezultatem ruchu zatrudnionych na rynku pracy; ludzie zmieniają zawód, pracę, przenoszą się do innej miejscowości i pozostają krótko na rynku pracy. To bezrobocie występuje w każdej gospodarce, także w warunkach pełnego zatrudnienia. Jest ono korzystne dla gospodarki, gdyż umożliwia znalezienie w krótkim czasie pracowników.
2. Bezrobocie koniunkturalne lub recesyjne - pojawia się wówczas, gdy następuje spadek popytu, produkcji i aktywności gospodarczej.
3. Bezrobocie strukturalne – wynika z nieaktywności struktury podaży siły roboczej i popytu na nią na rynku pracy. Wynikać może ono z szybkich zmian strukturalnych zachodzących w gospodarce, za którymi nie nadąża szkolnictwo zawodowe i ogólne. Bezrobocie strukturalne występuje także wówczas, gdy zasoby kapitałowe są nie wystarczalne dla zatrudnienia zasobów pracy.
4. Bezrobocie technologiczne – wynika z postępu technicznego automatyzacji i mechanizacji procesów wytwórczych, które mają charakter praco-oszczędny. Pojawia się ono, gdy tempo wzrostu gospodarczego jest niskie, a inwestycje mają charakter modernizacyjny, prowadzą do wzrostu i unowocześnienia produkcji przy spadku zatrudnienia.
5. Bezrobocie sezonowe – jest efektem wahań aktywności gospodarczej w różnych porach roku, spowodowanych zmianą warunków klimatycznych.

PRZYCZYNY BEZROBOCIA:
Przyczyną dużego wzrostu bezrobocia stała się recesja ekonomiczna, a także wprowadzenie nowych technologii oszczędzającej pracę ludzką, niedostosowanie kwalifikacji osób poszukujących pracy do tych technologii, restrukturyzacja przemysłu, zmiany w organizacji pracy. Obecnie w procesach produkcji większość stanowisk pracy zastępowana jest przez pracę komputerów i maszyn. W związku z tym liczba miejsc pracy została znacznie ograniczona. Za główną przyczynę bezrobocia w Polsce uważa się nałożenie nowych stosunków rynkowych na starą strukturę gospodarczą i rządzącą w niej mechanizacji. Związane z tymi czynnikami ograniczenia tych zjawisk pracy utrudnia zmniejszania bezrobocia i czyni je zjawiskiem trwałym. Przyczynami bezrobocia są również, ograniczenie produkcji, likwidacja niektórych gałęzi przemysłu, trudności mieszkaniowe, przenoszenie zakładów do innego regionu, itp.
Skutkami bezrobocia dla większości ludzi bezrobotnych są: pogorszenie standardu życia, problemy z zagospodarowaniem wolnego czasu, izolacja społeczna, ograniczenie lub zaniechanie uczestnictwa w życiu kulturalnym i politycznym. Towarzyszy temu dyskomfort psychiczny, polegający często na poczuciu bezsilności. Następstwem trudności finansowych jest pozbawienie możliwości nabywania dóbr, które są symbolem statusu, co prowadzi samooceny. Skutkiem bezrobocia jest wzrost przestępczości i pogłębiający się niedostatek. Bezrobocie ma negatywne skutki dla społeczeństwa. Są nimi: duże koszty świadczeń socjalnych, niewykorzystane zdolności do pracy bezrobotnych, poczucie zagrożenia utratą pracy ludzi zatrudnionych i zwiększenie się zjawisk niepożądanych (np. alkoholizm, narkomania, przestępczość, samobójstwa, kradzieże, rozwody itp.).
Bezrobocie w Polsce można nazwać zjawiskiem masowym, ponieważ ciągle ono wzrasta. Wielu ludzi codziennie traci prace i niema szansy zdobycia nowej pracy. Politycy obiecują, że znajdą sposoby przeciwdziałające bezrobociu (szczególnie przed wyborami), jednak to są tylko słowa, które w dużej mierze nie zamieniają się na czyny. W dzisiejszych czasach, przy tak dużym bezrobociu panuje „rynek pracodawcy”, a nie „rynek pracownika”.

SKUTKI EKONOMICZNE:
Zgodnie z prawem Okuna, okresy, w których poziom bezrobocia jest wysoki, to okresy, w których faktyczny poziom PNB spada poniżej jego poziomu potencjalnego. A zatem wysokiemu poziomowi bezrobocia towarzyszy wysoki poziom produktu, którego wytworzenia zaniechano - zupełnie tak samo jak gdyby tę właśnie ilość zmarnotrawionych, nie wytworzonych samochodów, środków żywności i budynków po prostu utopiono w odmętach oceanu.

Jak wielkie jest marnotrawstwo wynikające z wysokiego bezrobocia?

Straty ponoszone w okresach wysokiego bezrobocia to największe udokumentowane marnotrawstwo we współczesnej gospodarce. Są one wielokrotnie większe od szacowanych strat wynikających z nieefektywności (zbędnych strat) w następstwie monopolu czy też marnotrawstwa wywołanego stosowaniem ceł i kontyngentów w wymianie zagranicznej.

SKUTKI SPOŁECZNE:
Bez względu na to, jak wysokie są ekonomiczne skutki bezrobocia, rachunek strat w dolarach nie odzwierciedla właściwie i w pełni szkód ludzkich, społecznych i psychicznych, jakie niosą za sobą okresy trwale utrzymującego się bezrobocia przymusowego.
Po pierwsze, bezrobotny z reguły nie uczestniczy w wytwarzaniu dóbr, nie tworzy produktu globalnego, posługując się przykładem Polski, to 3mln bezrobotnych na skutek nie brania udziału w wytwarzaniu dochodu narodowego obniża jego wartość o ok. 12-15% tzn. o kwotę ok. 80 i więcej mld. Złotych. Równocześnie nie uczestnictwo w procesach produkcyjnych zwiększa społeczną wydajność pracy i to jest zjawisko korzystnie osłabiające cechy negatywne.
Po drugie bezrobotni nie plącą podatków natomiast korzystają ze świadczeń i pomocy społecznej (zasiłki finansowe, ubezpieczenia zdrowotne itp.) jest to obciążenie dochodu narodowego(po przez budżet kraju), który tworzą osoby pracujące, 18-20% bezrobotnych obciąża kosztami 80% pracujących. Bezrobotni oczywiście pracują i zarabiają określone środki, jest to głównie szara strefa w której zatrudniony pozbawiony jest praw pracowniczych, ubezpieczenia społecznego i innych uprawnień. Wynagrodzenia tej grupy wykonawców jest umowną kwestią najczęściej z naruszeniem wszelkich zasad. Szara strefa z tego tytułu nie płaci podatków do budżetu państwa, wielkości, którego ocenia się na 20-25 mld zł, są tez informacje prasowe, ze stanowi to do 30% PKB.
Po trzecie, wydatki finansowe na zasiłki dla bezrobotnych, z budżetu państwa i podmiotów gospodarczych, wynoszą ponad 11 mld złotych rocznie. Ponadto znaczne kwoty wydzielane są na ten cel z budżetów samorządów lokalnych
Najbardziej poszkodowane są rodziny bezrobotnych a zwłaszcza dzieci które są pozbawione są tego wszystkiego co maja ich rówieśnicy z rodzin pracujących. Degradacja statusu ekonomicznego rodzin bezrobotnych wywołuje szereg negatywnych konsekwencji od biedy, położenia społecznego po wykluczenie społeczne. Wątpliwy jest pozytywny ekonomiczny i społeczny efekt transformacji ustrojowej, która przejawiła się utworzeniem wielomilionowej armii bezrobotnych, ewolucyjne procesy przeobrażeń nie doprowadziły zapewne do tak wysokiej stopy bezrobocia i związanych z tym konsekwencji.
Z nowoczesnych badań wynika zaś, że bezrobocie prowadzi do deterioracji zdrowia zarówno psychicznego, jak i fizycznego: do wyższego poziomu zachorowań na choroby serca, przypadków alkoholizmu, samobójstw. Jeden z najważniejszych badaczy tego przedmiotu, dr Hawey Breuner, szacuje, że utrzymujący się w ciągu sześciu lat wzrost stopy bezrobocia o jeden procent prowadziłby do liczby przedwczesnych zgonów wynoszącej 37000. Badania dowodzą, że niedobrowolne pozostawanie bez pracy to dla wielu ludzi sytuacja o wysokim oddziaływaniu traumatycznym.


BEZROBOCIE NA TLE WOJEWÓDZTW:
Statystyka - województwa

Stopa bezrobocia na dzień 31 lipca 2005r. - 17,9%
Dolnośląskie 20,9
Kujawsko-pomorskie 22,5
Lubelskie 16,9
Lubuskie 24,5
Łódzkie 18,2
Małopolskie 13,9
Mazowieckie 14,4
Opolskie 18,5
Podkarpackie 17,9
Podlaskie 14,7
Pomorskie 20,4
Śląskie 16,0
Świętokrzyskie 20,4
Warmińsko-mazurskie 27,5
Wielkopolskie 15,1
Zachodniopomorskie 25,3


Najwyższą stopę bezrobocia odnotowano w województwach: warmińsko- mazurskim (27,5 proc.), zachodniopomorskim (25,3 proc.) i lubuskim (24,5 proc.). Najniższe bezrobocie było natomiast w województwach: małopolskim (13,9 proc.), mazowieckim (14,4 proc.) oraz podlaskim (14,7 proc.).
Bez prawa do zasiłku było 83,3 proc. zarejestrowanych, czyli 2 mln 678,3 tys. osób. Spośród tej grupy 42 proc. to mieszkańcy wsi.

ZADZIWIAJĄCE STATYSTYKI:
• W ubiegłym roku najwięcej bezrobotnych przybyło w październiku (240 tys. osób), a najmniej w kwietniu, (144 tys.)
• 44 proc. bezrobotnych (1,2 mln) mieszka na wsi.
• Wśród bezrobotnych dominują osoby poszukujące pracy dłużej niż rok - 45 proc. (ponad 1,2 mln).
• Najwięcej ofert złożonych zostało na Mazowszu, Pomorzu i Dolnym Śląsku, najmniej w Świętokrzyskim, Opolskiem i Podlaskim.
• Najwięcej zarejestrowanych bezrobotnych to sprzedawcy, ślusarze, referenci biurowi, murarze, kucharze, krawcy, referenci ekonomiczni, sprzątaczki, szwaczki, robotnicy budowlani i mechanicy samochodowi.
• W Polsce nie ma bezrobotnych w następujących zawodach: artysta plastyk - projektant filmu animowanego, astrolog i pokrewne, bio-masażysta, fizyk laserów - optoelektronik, fizyk niskich temperatur, fizyk plazmy, iluzjonista, inżynier elektronik specjalista z zakresu techniki jądrowej, koder, chirurg dziecięcy, lekarz endokrynolog, lekarz hematolog, lekarz specjalista z zakresu medycyny lotniczej, lekarz specjalista z zakresu medycyny sportowej, otolaryngolog, psychiatra dzieci i młodzieży, neurologopeda, lokaj, mikser dźwięku, monter maszyn garbarskich, monter urządzeń laserowych, nauczyciel bibliotekarz, nauczyciel akademicki - sztuki teatralne, operator okręcarek i sznurarek, operator urządzeń do produkcji materiałów wybuchowych górniczych i reżyser opracowań dialogowych.
• Pod koniec roku 2000 w Polsce pracy nie miało 7991 osób z grupy zawodowej "parlamentarzyści, wyżsi urzędnicy i kierownicy" - to najmniej liczna grupa wśród bezrobotnych.

BEZROBOCIE MIĘDZYNARODOWE:
Dla nas, jako narodu chcącego przystąpić w jak najszybszym czasie do unijnej 15, najistotniejsze jest jak kształtuje się bezrobocie w europie, bo jak to się mawia „bliższa koszula ciału”.
Tak wiec:
W Unii Europejskiej szuka dziś pracy około 18 mln osób, bezrobocie objęło 10,2 proc. zawodowo czynnych. Oznacza to, że wskaźnik bezrobocia jest w Unii jest przeszło dwukrotnie wyższy niż w Stanach Zjednoczonych (4,5 proc.) i trzykrotnie wyższy niż w Japonii (3 proc.). Najmniej bezrobotnych było w Luksemburgu (2,4), Holandii (2,4) i Irlandii (3,8), najwięcej w Hiszpanii (12,8).

SPOSOBY WALKI Z BEZROBOCIEM W POLSCE:
O interesy pracowników musi zadbać państwo, czyli rząd RP. Rząd powinien w pierwszej kolejności starać się ograniczyć bezrobocie oraz następnie, w nie mniejszym stopniu, powinny to robić samorządy lokalne (ważna jest właściwa współpraca tych dwu organów).
Działania rządu:
- upusty w podatkach dla pracodawców uruchamiających nowe stanowiska pracy
- uznanie całości lub części obowiązkowej składki na ZUS jako podatku od wartości dodanej pracy (zrównanie pracy z innymi towarami)
- stworzenie systemu bardziej elastycznego kształcenia
- ograniczenie biurokracji związanej z otwieraniem nowych firm
- wspieranie drobnych i średnich przedsiębiorstw
- polityka proexportowa państwa prowadząca do zwiększenia produkcji i zatrudnienia
- zwolnienia z płatności VAT przy eksporcie
- skracanie czasu pracy

Działania samorządów (w zależności od możliwości):
- przyciąganie kapitału (głównie zagranicznego), ale bez popadania w skrajność i liczenia na cud wielkich inwestorów z Zachodu
- stawianie na drobne i średnie przedsiębiorstwa oraz współpraca z lokalnymi przedsiębiorcami
- stwarzanie dogodnych warunków do rozwoju firm (głównie drobnych) na swoim terenie
- mądre korzystanie z unijnych dotacji (np. z fundacji PHARE)
- walka z odpływem ludzi na Zachód powinna przybrać w konkretnym wymiarze: to nie robotnicy powinni wyjeżdżać do Niemiec, tylko zakłady pracy z udziałem niemieckiego kapitału powinny instalować się w Polsce
- uruchomienie robót publicznych

Działania bezrobotnych:
- muszą być bardziej elastyczni, chętniej korzystać z kursów kwalifikacyjnych, uczyć się nowego zawodu, dzisiaj nie ma już pracy dla osób niewykwalifikowanych

Sposoby proponowane przez prezydenta A. Kwaśniewskiego:
1. Współdziałanie prezydenta, rządu, parlamentu, samorządów lokalnych i organizacji pracodawców;
2. Współdziałanie niezbędne dla ochrony obecnych miejsc pracy i tworzenie nowych;
3. Zachęcanie absolwentów do ubiegania się o prace, a nie o zasiłek; pracodawcy muszą wiedzieć, że zatrudnienie absolwenta jest opłacalne;
4. Wsparcie dla restrukturyzacji wsi i tworzenie tam nowych miejsc pracy;
5. Polityka regionalna

Zapobieganie zwiększaniu się bezrobocia:
- udostępnienie terenów pod działalność gospodarczą
- kojarzenie inwestorów kapitałowych z kontrahentem gminnym
- prowadzenie promocji posiadanych nieruchomości
- budowa obiektów użyteczności publicznej
- pomoc firmom zwiększającym zatrudnienie w Gminie
- ułatwienia dla tworzących się zakładów produkcyjnych, usługowych i handlowych.







Literatura:
http://www.bezrobocie.net/
Polityka gospodarcza i społeczna Polska w Unii Europejskiej – Konrad Bajan – Łódź 2005
Strategie i programy przeciwdzialaniu bezrobociu – Mieczysław Kabaj – Warszawa - 2004