Prawo budowlane samowola budowlana

Jedną z podstawowych zasad ustawy Prawo budowlane jest zasada, że wszelkie roboty budowlane można rozpocząć jedynie na podstawie ostatecznej decyzji o pozwoleniu na budowę, przy czym ustawodawca wyraźnie podkreślił, że podstawą do rozpoczęcia robót może być tylko ostateczna decyzja administracyjna o pozwoleniu na budowę. Ostateczna decyzja to taka, od której w terminie 14 dni nie wniesiono odwołania, lub została wydana przez organ odwoławczy.
Inwestor ubiegający się o pozwolenie na budowę, musi spełniać dwa podstawowe warunki, od spełnienia których uzależnione będzie wydanie takiego pozwolenia:
1) złożyć wniosek o wydanie pozwolenia na budowę w terminie ważności decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, jeżeli jest ona wymagana zgodnie z przepisami o zagospodarowaniu przestrzennym,
2) wykazać się prawem do dysponowania nieruchomością na cele budowlane.

Podkreślić należy, że ustawa z dnia 7 lipca 1994r. o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 89, poz. 415 z późn. zm.) w art. 39 nakłada wymóg uzyskania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, dla zmiany zagospodarowania terenu polegającej w szczególności na wykonaniu, odbudowie, rozbudowie i nadbudowie obiektu budowlanego. Nie wymagają ustalenia warunków zabudowy i zagospodarowania terenu:
1) roboty budowlane polegające na modernizacji, remoncie lub montażu, przebudowa oraz zmiana przeznaczenia budynku lub jego części, jeżeli nie powodują zmiany sposobu zagospodarowania terenu,
2) roboty budowlane nie wymagające pozwolenia na budowę.

Do wniosku o pozwolenie na budowę inwestor jest obowiązany dołączyć projekt budowlany wraz z wymaganymi uzgodnieniami, opiniami i pozwoleniami, dowód stwierdzający prawo do dysponowania nieruchomością na cele budowlane oraz ważną decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, jeżeli jest ona wymagana zgodnie z przepisami o zagospodarowaniu przestrzennym. Ponadto, w przypadku obiektów usytuowanych na terenach zamkniętych, do wniosku należy dołączyć także postanowienie o uzgodnieniu z organem, projektowanych rozwiązań w zakresie:
– linii zabudowy oraz elewacji obiektów budowlanych projektowanych od strony dróg, ulic, placów i innych miejsc publicznych,

– przebiegu i charakterystyki technicznej dróg, linii komunikacyjnych oraz sieci uzbrojenia terenu zamkniętego, portów morskich i przystani morskich, a także podłączeń tych obiektów do sieci użytku publicznego. Postanowienie to jest niezaskarżalne.

Ustawodawca przewidział także dodatkowe wymogi w sytuacji, gdy wykonanie lub użytkowanie obiektów budowlanych - takich jak: obiekty energetyki jądrowej, rafinerie, zakłady chemiczne, zapory wodne - może stwarzać poważne zagrożenie dla użytkowników i środowiska, jak również gdy obiekty budowlane zawierają nowe nie sprawdzone w krajowej praktyce rozwiązania techniczne, które nie znajdują unormowań w przepisach i polskich normach. W takich przypadkach do wniosku o pozwolenie na budowę należy dołączyć specjalistyczną opinię, wydaną przez osobę fizyczną (nie koniecznie posiadającą uprawnienia budowlane) lub jednostkę organizacyjną, wskazaną przez właściwego ministra. Opinie te powinny być natomiast wydawane wyłącznie przez podmioty legitymujące się wysoką specjalistyczną wiedzą.

Wzór wniosku o pozwolenie na budowę i decyzji o pozwoleniu na budowę został określony, przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji rozporządzeniem z dnia 20 lipca 1998r. (Dz. U. Nr 98, poz.625). Z uwagi na odmienny charakter robót budowlanych związanych z rozbiórką obiektów budowlanych, ustawodawca odrębnie określił zawartość wniosku o pozwolenie na rozbiórkę. Wymagane jest dołączenie do wniosku zgody właściciela obiektu, szkicu usytuowania obiektu budowlanego wraz z opisem zakresu i sposobu prowadzenia robót rozbiórkowych i opisem sposobu zapewnienia bezpieczeństwa ludzi i mienia oraz pozwoleń, uzgodnień i opinii innych organów, wymaganych przepisami szczególnymi.

W uzasadnionych przypadkach (w zależności od potrzeb) właściwy organ może zażądać (ustawodawca nie określił bliżej tych "potrzeb", a więc ocena będzie należała do organu) projekt rozbiórki, przy czym określenie zakresu i treści projektu pozostawiono także do oceny organu.

Zgodnie z zasadą, zawartą w art. 28, pozwolenie na budowę warunkujące rozpoczęcie robót budowlanych powinno obejmować całe zamierzenie budowlane. Ustawodawca dopuścił jednak możliwość - na wniosek inwestora - etapowania jego realizacji (dotyczyć to będzie przede wszystkim inwestycji wielo obiektowych). W takim przypadku inwestor może uzyskać pozwolenie na budowę wybranych obiektów lub zespołu, obiektów mogących samodzielnie funkcjonować zgodnie z przeznaczeniem przy czym inwestor jest obowiązany dołączyć do wniosku o pozwolenie na budowę projektu zagospodarowania terenu dla całego zamierzenia budowlanego.

Ustawa Prawo budowlane (w art. 29 i 30) określa jakie prace nie wymagają uzyskania pozwolenia na budowę lub zgłoszenia. Do takich należą budowy:
· obiektów przeznaczonych do czasowego użytkowania w trakcie realizacji robót budowlanych, położonych na terenie budowy oraz ustawienie barakowozów używanych przy wykonywaniu robót budowlanych, badaniach geologicznych i pomiarach geodezyjnych;
· tymczasowych obiektów budowlanych stanowiących wyłącznie eksponaty wystawowe, bez pełnienia jakichkolwiek funkcji użytkowych, usytuowanych na terenach przeznaczonych na ten cel;
· altan i obiektów gospodarczych na działkach w pracowniczych ogrodach działkowych o powierzchni zabudowy do 25 m2 w miastach i 35 m2 poza granicami miast oraz wysokości 5 m przy dachach stromych i 4 m przy dachach płaskich;
· ogrodzeń (z wyjątkiem ogrodzeń od strony dróg, ulic, placów i innych miejsc publicznych oraz o wysokości powyżej 2,20m);
· znaków geodezyjnych, a także obiektów triangulacyjnych, poza obszarem parków narodowych i rezerwatów przyrody;
· instalowanie krat na obiektach budowlanych (z wyjątkiem krat na budynkach mieszkalnych wielorodzinnych, użyteczności publicznej i zamieszkania zbiorowego oraz obiektach zabytkowych);
· instalowanie urządzeń na obiektach budowlanych (o wysokości poniżej 3m).


Nie wymaga pozwolenia na budowę ale zgłoszenia właściwemu organowi budowa i wykonanie następujących robót budowlanych:
· budowa obiektów gospodarczych związanych z produkcją rolną i uzupełniających zabudowę zagrodową w ramach istniejącej działki siedliskowej:
a) parterowych budynków gospodarczych o powierzchni zabudowy do 35 m2, przy rozpiętości konstrukcji nie większej niż 4,80 m;
b) płyt do składowania obornika;
c) szczelnych zbiorników na gnojówkę lub gnojowicę o pojemności do 25 m3;
d) obiektów do neutralizacji ścieków o wydajności do 5 m3 na dobę;
e) naziemnych silosów na materiały sypkie o pojemności do 30 m3 i wysokości nie większej niż 4,50 m.
· budowa obiektów budowlanych piętrzących wodę i upustowych o wysokości piętrzenia poniżej 1 m poza rzekami żeglownymi oraz poza obszarem parków narodowych, rezerwatów przyrody i parków krajobrazowych oraz ich otulin;
· budowa obiektów małej architektury;
· budowa tymczasowych obiektów budowlanych, nie połączonych trwale z gruntem i przewidzianych do rozbiórki lub przeniesienia w inne miejsce w terminie określonym w zgłoszeniu, ale nie później niż w okresie 120 dni od dnia rozpoczęcia budowy określonego w zgłoszeniu; zwolnienie to nie dotyczy obiektów szczególnie szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi oraz mogących pogorszyć stan środowiska;
· budowa obiektów gospodarczych przeznaczonych wyłącznie na cele gospodarki leśnej, położonych na gruntach Skarbu Państwa;
· remont istniejących obiektów budowlanych, z wyjątkiem obiektów zabytkowych, jeżeli nie obejmuje on zmiany lub wymiany elementów konstrukcyjnych obiektu i instalacji gazowych albo zabezpieczenia przed wpływami eksploatacji górniczej lub powodzią, a także nie wpływa na zmianę wyglądu w odniesieniu do otaczającej zabudowy na terenie miast;
· instalowanie i remont tablic i urządzeń reklamowych, z wyjątkiem reklam świetlnych i podświetlanych usytuowanych poza obszarem zabudowanym w rozumieniu przepisów o ruchu drogowym;
· remont obiektów regulacji rzek;
· wykonywanie i remont urządzeń melioracji szczegółowych, poza obszarami parków narodowych, rezerwatów przyrody i parków krajobrazowych oraz ich otulin;
· wykonywanie i remont ujęć wód śródlądowych powierzchniowych o wydajności poniżej 50 m3/h oraz obudowy ujęć wód podziemnych;
· remont sieci telekomunikacyjnych oraz napowietrznych sieci elektroenergetycznych, prowadzonych po dotychczasowych trasach;
· remont dróg, torów i urządzeń kolejowych;
· wykonywanie podczyszczeniowych robót czerpalnych polegających na usunięciu spłyceń dna, powstałych w czasie użytkowania basenów i kanałów portowych oraz torów wodnych, w stosunku do głębokości technicznych (eksploatacyjnych) i nachyleń skarp podwodnych akwenu, objętych uprzednio uzyskanym pozwoleniem wodnoprawnym i pozwoleniem na wykonywanie robót czerpalnych.

W zgłoszeniu dotyczącym wyżej wymienionych robót należy określić rodzaj, zakres i sposób wykonywania robót oraz termin ich rozpoczęcia. Do zgłoszenia trzeba dołączyć dowód stwierdzający prawo do dysponowania nieruchomością na cele budowlane oraz, w zależności od potrzeb, odpowiednie szkice lub rysunki, a także pozwolenia wymagane odrębnymi przepisami. Zgłoszenia należy dokonać przed zamierzonym terminem rozpoczęcia robót budowlanych. Do ich wykonania można przystąpić, jeżeli w terminie 30 dni od dnia doręczenia zgłoszenia właściwy organ nie wniesie sprzeciwu.

Aktualnie obowiązujące przepisy w zakresie samowoli budowlanej zostały wprowadzone Ustawą z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane. Ustawa wprowadziła przepis jednoznacznie rozstrzygający o losie obiektu budowlanego realizowanego samowolnie: jest to bezwzględna i przymusowa rozbiórka (art. 48 w/w Ustawy). Treść tego artykułu brzmi następująco: Właściwy organ nakazuje, w drodze decyzji, rozbiórkę obiektu budowlanego lub jego części, będącego w budowie albo wybudowanego bez wymaganego pozwolenia na budowę albo zgłoszenia, bądź też pomimo wniesienia sprzeciwu przez właściwy organ.
Analizując powyższy zapis należy zauważyć :
1. Stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego wyrażone w wyroku z dnia 18 marca 1999 r. (akta sygn. IV SA 482/97) stanowi: Przepis art. 48 Prawa budowlanego jest normą prawną o charakterze represyjnym. Z tych też względów zastosowanie tego przepisu jest możliwe tylko i wyłącznie w sytuacji, gdy wszystkie wymogi w tym przepisie wskazane, zaistnieją kumulatywnie. Wobec daleko idących skutków dla podmiotów postępowania, każdy element normy prawnej z art. 48 musi być zdefiniowany w sposób wynikający wprost z ustawy i nie jest dopuszczalna rozszerzająca interpretacja terminów w tym przepisie użytych. Mając powyższe na względzie w postępowaniu administracyjnym prowadzonym przez organ nadzoru budowlanego badane powinny być następujące fakty:
· ustalenie, iż ma (miało) miejsce budowanie obiektu budowlanego;
· ustalenie, iż prowadzone roboty budowlane stanowią budowę;
· czy miało miejsce uzyskanie pozwolenia na budowę (jeżeli jest wymagane);
· czy miało miejsce dokonanie zgłoszenia budowy (jeżeli jest wymagane);
· czy miało miejsce wniesienia przez organ administracji sprzeciwu w stosunku do dokonanego zgłoszenia.
Dla lepszego zobrazowania problemu niezbędnym będzie przytoczenie definicji poszczególnych elementów:
budowa - należy przez to rozumieć wykonywanie obiektu budowlanego w określonym miejscu, a także odbudowę, rozbudowę, nadbudowę oraz przebudowę obiektu budowlanego
obiekt budowlany - należy przez to rozumieć:
a) budynek wraz z instalacjami i urządzeniami technicznymi;
b) budowlę stanowiącą całość techniczno - użytkową wraz z instalacjami i urządzeniami;
c) obiekt małej architektury.
budynek - należy przez to rozumieć taki obiekt budowlany, który jest trwale związany z gruntem, wydzielony z przestrzeni za pomocą przegród budowlanych oraz posiada fundamenty i dach;
budowla - należy przez to rozumieć każdy obiekt budowlany nie będący budynkiem lub obiektem małej architektury, taki jak: lotniska, drogi, linie kolejowe, mosty, estakady, tunele, sieci techniczne, wolno stojące maszty antenowe, wolno stojące trwale związane z gruntem urządzenia reklamowe, budowle ziemne, obronne (fortyfikacje), ochronne, hydrotechniczne, zbiorniki, wolno stojące instalacje przemysłowe lub urządzenia techniczne, oczyszczalnie ścieków, składowiska odpadów, stacje uzdatniania wody, konstrukcje oporowe, nadziemne i podziemne przejścia dla pieszych, sieci uzbrojenia terenu, budowle sportowe, cmentarze, pomniki, a także części budowlane urządzeń technicznych (kotłów, pieców przemysłowych i innych urządzeń) oraz fundamenty pod maszyny i urządzenia, jako odrębne pod względem technicznym części przedmiotów składających się na całość użytkową;
obiekt małej architektury - należy przez to rozumieć niewielkie obiekty, a w szczególności: a)obiekty kultu religijnego, takie jak: kapliczki, krzyże przydrożne, figury;
b)posągi, wodotryski i inne obiekty architektury ogrodowej;
c)użytkowe służące rekreacji codziennej i utrzymaniu porządku, takie jak: piaskownice, huśtawki, drabinki, śmietniki.

Ustawa zawiera dwa przepisy umożliwiające legalizację samowoli budowlanej, stąd fundamentalne znaczenie dla samowoli budowlanej ma ustalenie daty zakończenia budowy. Według ustawy legalizowanie samowoli budowlanej jest możliwe jeżeli: upłynęło pięć lat od dnia zakończenia budowy obiektu budowlanego lub jego części, lub budowa została zakończona przed dniem wejścia w życie ustawy - tj. 1 stycznia 1995 r.
Ustawa nie definiuje jednoznacznie, co kryje się pod pojęciem „zakończenie budowy”. Można przyjąć, że jest to świadome działanie ustawodawcy w celu niewprowadzania ograniczeń w dopuszczaniu materiałów dowodowych. Na sprawcy „samowoli budowlanej” będzie spoczywał ciężar udowodnienia tego faktu, stąd definiowanie tego jest zbyteczne. W trakcie postępowania należy dopuścić każdy dowód w tej materii - po czym organ nadzoru uznaje administracyjnie, kiedy budowa została zakończona.
Sam fakt upływu pięciu lat od dnia zakończenia „samowoli budowlanej” nie oznacza automatycznie jej legalizacji. Na właścicielu spoczywa wówczas obowiązek uzyskania pozwolenia na użytkowanie. Wobec nie uzyskania takiego pozwolenia obiekt będzie podlegał przymusowej rozbiórce.

W kwestii zaliczania robót budowlanych jako budowy i podmiotu jako obiektu budowlanego stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego wygląda następująco:
· budowa wjazdu do garażu czy wejścia do budynku mieszkalnego, bez względu na materiał z jakiego została wykonana, wielkość tej zabudowy czy pełnioną funkcję (wiatrołap czy powiększenie istniejącego garażu) jest elementem (częścią) istniejącego obiektu i jego wzniesienie stanowiłoby podstawę do orzeczenia (na podstawie art. 48) rozbiórkę w sytuacji, gdyby ustalone zostało przez organ administracji, że element ten wykonano w czasie obowiązywania prawa budowlanego z 1994 r. tj. po 1 stycznia 1995 r. i gdyby organ uznał, że wykonanie takiej zabudowy nie było zwolnione od obowiązku uzyskania pozwolenia lub zgłoszenia – (wyrok z dnia 30 kwietnia 1999 r. akta sygn. IV SA 1808/98;)

· roboty budowlane polegające na położeniu nowego tynku oraz pomalowaniu i poprawieniu niektórych zewnętrznych elementów budynku nie podlegają przepisowi zawartemu a art. 48 Ustawy – (wyrok z dna 16 lutego 2000 r. akta sygn. II SA/Gd 957/97);

· wykonywanie lub wykonanie w istniejącym obiekcie budowlanym urządzenia budowlanego (przyłącza wodociągowego), o którym mowa w ustawie, nie jest budowaniem obiektu budowlanego lub jego części – (uchwała 7 sędziów NSA z dnia 15 maja 2000 r. akta sygn. OPS 20/99.).


Art. 48 nie definiuje adresata decyzji o nakazie rozbiórki w przypadku zmiany właściciela obiektu, a stanowisko NSA jest następujące: następcy prawni inwestorów, uzyskując prawo własności nieruchomości, weszli w prawa i obowiązki wiążące się z tą nieruchomością, do nich zatem powinny być kierowane wszelkie rozstrzygnięcia, w tym decyzja zmierzająca do usunięcia skutków samowoli budowlanej na tej nieruchomości – (wyrok z dnia 5 października 1998 r. akta sygn. IV SA 1796/96.).

Orzecznictwo NSA w kwestii ostateczności decyzji o pozwoleniu na budowę prezentuje następujące stanowisko: z treści art. 48 Prawa budowlanego wynika, że winien mieć on zastosowanie w przypadku, gdy inwestor realizuje bądź zrealizował obiekt budowlany bez pozwolenia na budowę, to jest w ramach całkowitej samowoli budowlanej. Przepis ten, ze względu na wynikające z niego bardzo dolegliwe skutki dla inwestora, nie może być interpretowany rozszerzająco, to jest w taki sposób, że obejmuje on także przypadki, kiedy inwestor rozpoczyna roboty budowlane po uzyskaniu decyzji o pozwoleniu na budowę, a przed uzyskaniem przez tę decyzję statusu decyzji ostatecznej. W takim bowiem przypadku organ, winien wstrzymać roboty budowlane i ocenić, czy nie zachodzi potrzeba wydania decyzji z art. 51 ust. 1 Prawa budowlanego, na co istotny wpływ może mieć decyzja organu odwoławczego – (wyrok z dnia 30 września 1998 r. akta sygn. IV SA 1709/96);
Inwestor, który prowadził roboty budowlane lub wybudował obiekt budowlany na podstawie ostatecznej decyzji o pozwoleniu na budowę, która to decyzja została następnie wyeliminowana z obrotu prawnego, nie może być traktowany jako osoba dopuszczająca się samowoli budowlanej, a także jako osoba, która prowadzi roboty budowlane bez pozwolenia na budowę –( wyrok z dnia 18 czerwca 1998 r. akta sygn. IV SA 1399/96);
W przypadku gdyby wobec zaniedbania przez organ administracji spoczywających na nim obowiązków - na przykład nie powiadomienia inwestora o złożonym przez inną stronę odwołaniu oraz przyjęcia bez zastrzeżeń zawiadomienia o przystąpieniu do robót budowlanych, doręczonemu organowi po upływie terminu do wniesienia przez stronę odwołania - doszło do zrealizowania obiektu, nie powinno się stosować przepisu art. 48 ustawy, lecz art. 59 dotyczący pozwolenia na użytkowanie obiektu budowlanego. Nie można bowiem w takiej sytuacji uznać, że działanie inwestora rzeczywiście stanowi samowolę budowlaną, lecz w istocie jest wynikiem zaniedbania obowiązków przez organ administracji – (wyrok z dnia 26 lutego 1999 r. akta sygn. IV SA 397/97).
Należy przy tym dodać, że wykonywanie robót budowlanych w trybie art. 48 stanowi przestępstwo zagrożone karą pozbawienia wolności do lat 2 albo karą ograniczenia wolności albo karą grzywny (art. 90).

Szkodliwości zjawiska samowoli budowlanej nie trzeba szerzej udowadniać i uzasadniać. Jej negatywne skutki są łatwo dostrzegane i powszechnie dezaporobowane. Zwalczanie samowoli powinno zatem stanowić podmiot szczególnej aktywności organów państwowego nadzoru budowlanego, a prawo budowlane powinno dostarczyć im w tym celu odpowiednich środków prawnych.
W walce z samowolą budowlaną szczególnego znaczenia nabierają prawne środki charakterystyczne dla funkcji policji budowlanej- nakaz i zakaz. Zakres stosowania tych środków nie powinien być jednak ani dowolny, ani nadmierny. Stosowanie nakazu czy zakazu niesie zwykle za sobą jakąś dolegliwość dla jego adresata. Dolegliwość ta powinna być umiarkowana, odpowiednia do stopnia naruszenia przepisów prawa budowlanego, a przede wszystkim odpowiednia do wielkości szkody, na jaką narażone zostało dobro społeczne w wyniku dokonanej samowoli budowlanej.
Organy państwowego nadzoru budowlanego stosując nawet najbardziej bolesne dla strony środki prawne i stając wobec rażącego przypadku samowoli budowlanej nie powinny zapominać, że są organami administracji publicznej. Powinni kierować się zatem ideą służby publicznej, która nakazuje chronić dobro ogólne w procesie budowlanym, nie zapominając jednak o konieczności uwzględniania także interesu indywidualnego. Każde rozstrzygnięcie, zwłaszcza w formie nakazu czy zakazu powinno zostać poprzedzone rozważeniem, czy nie zostały przekroczone granice ochrony dobra ogólnego kosztem zbytniego uszczerbku, jakiego doznać ma interes indywidualny, w szczególności interes strony.
W procesie budowlanym interes zarówno ogólny (społeczny), jak i interes indywidualny koncentrują się przede wszystkim w obiekcie budowlanym. Zgodnie z podstawowym celem prawa budowlanego, w przypadku samowolnie wybudowanego obiektu przedmiotem oceny w postępowaniu administracyjnym powinien być obiekt budowlany, a nie inwestor. Jakość, usytuowanie itp. Wymogi dotyczące obiektu budowlanego, a nie tylko zachowanie się inwestora – budowa bez wymaganego pozwolenia czy zgłoszenia. Organ powinien nakazać rozbiórkę obiektu wybudowanego (budowanego) z naruszeniem przepisów prawa budowlanego jeżeli : znajduje się na terenie, który zgodnie z przepisami o planowaniu przestrzennym nie jest przeznaczony pod zabudowę albo przeznaczony jest pod zabudowę innego rodzaju. Powoduje bądź będzie powodował niebezpieczeństwo dla ludzi i mienia albo niedopuszczalne pogorszenie warunków zdrowotnych lub użytkowych otoczenia lub innych ważnych przyczyn.

Nowelizacja wprowadza możliwość legalizacji samowoli budowlanej, jeżeli budowa:
• jest zgodna z przepisami o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym,
a w szczególności z ustaleniami obowiązującego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego,
• nie narusza przepisów, w tym przepisów techniczno-budowlanych, w zakresie uniemożliwiającym doprowadzenie obiektu budowlanego lub jego części do stanu zgodnego z prawem.
O nadaniu decyzji nakazującej rozbiórkę obiektu samowolnie wybudowanego, charakteru środka represji, świadczy też treść art. 49 ustawy prawo budowlane, stanowiącego o przedawnieniu ścigania samowoli w trybie administracyjnym, po upływie 5 lat od zakończenia budowy.
O tym, czy samowolnie wybudowany obiekt należy utrzymać czy rozebrać rozstrzygają więc nie jego warunki techniczno-budowlane i zagospodarowania przestrzennego, ale upływ czasu, powodujący niemożność ukarania winnego – inwestora. Obowiązujący stan prawny jest taki, że organ ma obowiązek nakazania rozbiórki obiektu budowlanego lub jego części, będącego w budowie albo wybudowanego bez wymaganego pozwolenia na budowę albo zgłoszenia, bądź też pomimo zgłoszenia sprzeciwu.
Obowiązek nakazania rozbiórki obiektu obejmuje zatem nie tylko samowolnie budowane obiekty budowlane wymagające pozwolenia na budowę ale także budowane bez zgłoszenia:
1) parterowe budynki gospodarcze o powierzchni zabudowy do 35m² przy rozpiętości konstrukcji nie większej niż 4,80 m związanych z produkcją rolną, uzupełniających istniejącą zabudowę zagrodową w granicach istniejącej działki siedliskowej,
2) obiekty budowlane piętrzące wodę i upustowe o piętrzeniu poniżej 1 m, poza rzekami żeglowymi oraz poza obszarem parków narodowych i rezerwatów przyrody,
3) obiekty małej architektury (piaskownice, huśtawki itp.)
4) obiekty gospodarcze przeznaczone wyłącznie na cele gospodarki leśnej, położone na gruntach leśnych Skarbu Państwa.
Od nakazu rozbiórki można się uchronić jedynie wtedy, gdy organ (przypadkowo lub celowo) nie dostrzeże samowolnie wybudowanego obiektu przez okres 5 lat i zdecyduje się na udzielenie pozwolenia na użytkowanie obiektu.