Ekspansja Japonii na Dalekim Wschodzie

Proces modernizacji Japonii rozpoczął się w 1868r. – rewolucją Meiji (od imienia cesarza). Dotyczyła głównie przemian politycznych, które z czasem przyniosły też zmiany na innych płaszczyznach. Zniesiono władzę szogunów, zlikwidowano autonomię feudalnych księstw i uprzywilejowaną pozycję samurajów, wszystkie klasy zrównano pod względem prawnym, na wsi wdrożono wielkie reformy społeczne i ekonomiczne. W 1889r. Japonia otrzymała konstytucję (wzorowaną na Prusach). W sferze gospodarczej postawiono na rozwój przemysłu. Zaczęto czerpać i adaptować wzorce z Zachodu. Czynniki te zmuszały Japonię do otwarcia się na świat – potrzebowała nie tylko surowców, ale również nowych rynków zbytu. Ponieważ handel zagraniczny nadal ograniczały stare traktaty, Japonia postanowiła je zweryfikować oraz budować swoją strefę wpływów. Najważniejszym dla niej terenem ekspansji stała się Korea, a także Chiny.

Pierwsza próba nawiązania stosunków z Koreą miała miejsce w 1872r., ale nie powiodła się. W 1874r. zorganizowano więc zbrojną ekspedycję na Tajwan. Nie doprowadziła ona coprawda do opanowania wyspy, ale Japonia zagarnęła sporny archipelag Riukiu. W 1875r. zajęła również zbrojnie część Korei i wymusiła zawarcie 26 lutego 1876r. w miejscowości Kanghwa traktatu o pokoju i przyjaźni. Ustanawiał on wolność handlu i otwierał 3 porty, w których Japończycy mieli prawa eksterytorialne. Ponadto Japonia otrzymała przywilej bezcłowego przywozu towarów i posługiwania się swoją walutą. Najważniejszym rezulatem tego traktatu było jednak złamanie izolacji Korei i otwarcie jej na rywalizację sił zewnętrznych.

Japonia nazwała w traktacie Koreę „samodzielnym państwem”, podkreślając tym samym, że nie uznaje nad nią zwierzchnictwa Chin. Wywołało to ostry spór japońsko-chiński, trwający kilka lat. Skorzystały na tym Stany Zjednoczone, łatwo uzyskując poparcie Chin w staraniach o zawarcie traktatu z Koreą. Za pośrednictwem chińskim wysłannik USA Robert W. Shufeldt podpisał 22 maja 1882r. traktat, który otwierał Koreę na handel ze Stanami Zjednoczonymi i pozwalał na przebywanie Amerykanów w kilku portach.
W latach 1883 – 1884 Japonia i Chiny, targane wewnętrznymi niepokojami, wprowadziły do Korei swoje wojska. Ponieważ jednak żadnemu z tych państw nie udało uzyskać się przewagi, 18 kwietnia 1885r. zawarły ze sobą ugodę w Tientsinie. Wg jej ustaleń miały wycofać swoje wojska oraz zobowiązały się, że jeżeli nastąpią jakieś zaburzenia w Korei, które wymuszą na jednym lub obu krajach konieczność wysłania tam swoich wojsk, to będą się o tym informowały. Sytuacja taka miała miejsce w 1893r., kiedy to w Korei wybuchło powstanie chłopskie. Na początku czerwca 1894r. niemal jednocześnie powiadomiły się o wysłaniu swoich wojsk. Po opanowaniu Seulu Japończycy postawili Korei ultimatum i nakazali wyrzucenie wojsk chińskich. 25 lipca flota japońska bez uprzedzenia zbombardowała okręty chińskie, a dopiero 1 sierpnia wypowiedziała im wojnę. Trwała pół roku i rozgrywała się na terenie Korei, Mandżurii wraz z półwyspem Liaotung. Druzgocącą klęskę poniosły Chiny, a Japonia podyktowała surowe warunki. 17 kwietnia 1895r. w japońskim mieście Shimonoseki podpisano traktat kończący wojnę. Chiny musiały uznać niepodległość Korei, co wykluczało płacenie im przez Koreę daniny. Przyznano Japonii (kosztem Chin) półwysep Liaotung, wyspę Formozę (Tajwan) i Wyspy Rybackie (Peskadory). Japonia otrzymała również dostęp do 4 nowych portów. Chiny musiały też zapłacić Japonii odszkodowanie w wysokości 200 mln chińskich liangów i zawrzeć z nią nowy traktat handlowy. Japonia dała wyraźnie do zrozumienia, że będzie wobec Chin prowadzić politykę zachodnich mocarstw i chce uzyskać podobne przywileje. Realizację postanowień traktatu zapewniać miała okupacja portu Weihaiwei – miejscowość tę wojska japońskie opuściły dopiero po 3 latach.,

Wojna z Chinami oraz traktat z Shimonoseki pokazały, że na Dalekim Wschodzie powstaje nowa sfera wpływów, która może zagrozić staremu porządkowi. Szczególnie zagrożona poczuła się Rosja – sąsiadka Korei. Rozpoczęła więc antyjapońską akcję, w której udziału nie brał tylko rząd brytyjski uważając, że skoro traktat z Shimonoseki godzi w interesy Rosji, to dla Anglii jest korzystny. Do Rosji natomiast dołączyły się Francja (która nie mogła odmówić Rosji poparcia po zawarciu sojuszu w latach 1892 – 1894) oraz Niemcy – był to dla nich dobry moment, by zwiększyć swoje wpływy na Dalekim Wschodzie; ponadto chciały wplątać Rosję w konflikt na tym obszarze, co mogło by ją odciągnąć od spraw w Europie. W rezultacie 23 kwietnia przedstawiciele tych trzech mocarstw zażądali w Tokio ustąpienia Japonii z półwyspu Liaotung, na co ta przystała i 10 maja 1895r. zwróciła Liaotung Chinom.