Teoretyczne podstawy terapii - zagadnienia podstawowe

TEORETYCZNE PODSTAWY TERAPII


Zagadnienia:
1. Pojęcia terapii
Wgląd – sięgnięcie do przyszłości i wyciągnięcie elementów, które powodują zaburzenia osobowości. Można go wykonywać za pomocą różnych technik terapeutycznych, np. technika swobodnych skojarzeń.
Przepracowanie – praca z materiałem, wgląd – przepracowanie
Przeuczanie – polega na eliminowaniu złego nawyku a wprowadzaniu drugiego pozytywnego.
Przeniesienie – obarczenie odpowiedzialnością za przebieg terapii terapeutę. Jeżeli pacjent nic nie robi, liczy tylko na terapeutę. Jego praca odbywa się tylko na terapii natomiast poza nią nic nie robi. Zachodzi również wówczas, gdy pacjent utożsamia terapeutę z osobą z przeszłości. Przeniesienie może być negatywne lub pozytywne.
Przeciwprzeniesienie – występuje wówczas, gdy terapeucie pacjent kojarzy się z osobą bliską, znajomą. Jest to stan, w którym terapeuta leczy sam siebie, a nie pacjenta. Jest to zatracenie sensu terapii.
Kontrakt terapeutyczny – ustalenie wszelkich warunków wstępnych terapii dotyczących przyszłych sesji. Jest to zawarcie porozumienia pomiędzy terapeutą a pacjentem w sprawie celów i zasad współdziałania na terapii. Zawiera aspekty formalne ( miejsce spotkań, czas trwania terapii, częstotliwość spotkań, opłata).
Opór w terapii – pacjent nie chce współpracować z terapeutą bądź w terapii grupowej.
Drop out – (porzucenie) ktoś rozpoczął terapie i nagle przestał chodzić. Jest to największa porażka terapeuty.
Hipoteza – terapeuta musi coś założyć, np. po paru spotkaniach przewidywać wyniki terapii. Później to sprawdzamy.

2. Niespecyficzne czynniki terapeutyczne
Oprócz działalności oficjalnej jest bardzo ważna sama obecność terapeuty. Czynniki niespecyficzne:
1. Tworzenie i przywracanie nadziei.
2. Rytuał terapeuty ( to wszystko, co terapeuta robi, jak siada, jak się zachowuje, bardzo ważna jest pewność siebie)

3. Nadanie imienia ( szybkie nazwanie choroby – pacjent myśli, że to choroba a terapia jest lekarstwem )
4. Morale, tzw. Potencja życiowa do działania
5. Działania terapeuty
6. Efekt ( myślimy, że lepszy jest lekarz za300 zł niż za 100 zł )
Samo obcowanie z pacjentem daje efekty. Nie należy ubierać się zbyt ekstrawagancko.

3. Podejścia teoretyczne w terapii
Model psychodynamiczny – łączy psychoanalizę i neopsychoanalizę. Twórcami psychoanalizy byli: Freud, Jung, Adler. Jung przywiązywał ogromną wagę do symboli, zwłaszcza obejmujących zbiorowość ludzką. Nieświadomość dzielił na indywidualną i zbiorową. Uważał, że dotrzeć do nieświadomości indywidualnej i zbiorowej można tylko poprzez symbole występujące we snach, fantazjach, w religijnych wizjach, w mitach, bajkach. Psychoterapia polega na porównaniu danego objawu z symboliką ogólnoludzką.
Twórcami neopsychoanalizy byli: Sullivan, Thompson, Fromm. Krytykują oni Freuda za przypisywanie znacznej roli biologii, popędom, potrzebom. Sami przywiązują uwagę do wpływów kulturowo-środowiskowych. Stosują oni technikę swobodnych skojarzeń, terapia polega na dialogu psychoterapeuty z pacjentem.
Model behawioralny – Twórcy: Pawłow, Skinner, Bandura,Seligman. Przedmiotem zainteresowania jest zachowanie jednostki, które ujmuje się w kategoriach bodziec-reakcja. Traktowane jest ono jako wynik:(1)uczenia się, (2)aktualnego stanu motywacji, (3)różnic indywidualnych. Uważają, iż zaburzenie zachowania jest zespołem dezadaptacyjnych nawyków wykształconych w procesie uczenia się. Nawyk rozumiany jest jako reakcja motoryczna, zmiany fizjologiczne, sposób myślenia, przeżywanie danej sytuacji.
Model poznawczy – zajmuje się myślami danej osoby, dąży zmiany sposobu myślenia, często modyfikuje jej zniekształcenia, twierdzenia o sobie i przyczynach przeżywanego problemu.
Model egzystencjalno-humanistyczny – Zaburzenia traktowane są w kategoriach deficytów rozwoju osobowości, powstałych na wskutek niezaspokojenia ważnych psychologicznych potrzeb jednostki – miłości, akceptacji, autonomii, realizacji znaczących indywidualnych wartości. Terapia ukierunkowana na teraźniejszość i przyszłość- nie rozważa przykrych doświadczeń i historii z życia pacjenta. Przedstawiciele: Rogers, Perls, Frankl, Laing.
Model systemowy- Początki – okres po II wojnie światowej w Ameryce napływ imigrantów spowodował problemy natury społecznej. Zaistniała konieczność udzielenia przez rząd pomocy psychologicznej, aby zapobiec niepożądanym skutkom przystosowania w nowych warunkach. Psycholodzy zaczęli interesować się interakcją społeczną, tj. relacje małżeńskie, rodzicielskie, towarzyskie, zawodowe. Uwaga klinicystów koncentruje się na komunikacji, na sposobie porozumiewania się i zasadach przebiegających relacji w systemie. Terapia koncentruje się na zachowaniu, które ma miejsce tu i teraz. Ma charakter dyrektywny- obowiązują w niej zakazy, nakazy, przepisy. Jest krótkoterminowa, a jej celem nie jest zmiana człowieka, lecz zmiana systemu.
Terapie te nastawione są na samorealizację, rozwój psychiczny, kształtowanie bardziej znaczących związków interpersonalnych. Każdy rodzaj terapii ma swoją technikę, którą dostrajamy do pacjenta.
4. Techniki terapii
Podstawowymi technikami interwencji w psychoanalitycznej terapii rodzinnej i indywidualnej są: konfrontacja, klaryfikacja, interpretacja, przepracowanie, swobodne skojarzenia (w terapii rodzinnej swobodna dyskusja).
a) Konfrontacja-jest pierwszym krokiem w analizie problemów pacjenta. Polega na wskazaniu mu na przejawy jego zachowania. Psychoterapeuta zwraca pacjentowi uwagę, że np. spóźnia się, kiedy mówi o mężu podnosi głos, milczy. Konfrontacja, inaczej to pokazywanie pacjentowi dowodów na istnienie pewnych zjawisk. Gdy jest poprawna pacjent zgadza się z nią werbalnie i niewerbalnie, dodaje szczegóły, wspomnienia.
b) Klaryfikacja-polega na oddzieleniu istotnych elementów badanego zjawiska od ubocznych. Psychoterapeuta przedstawia to zjawisko w ostrym świetle – oddziela szczegóły znaczące od nieistotnych. Klaryfikacja oporu polega na wskazaniu specyficznych emocji wywołujących to zjawisko. Klaryfikacja przeniesienia psychoterapeuta pobudza pacjenta do wypowiadania swobodnych skojarzeń na temat odczuć doznawanych wobec niego.
c) Interpretacja-oznacza czynienie nieświadomych dla pacjenta zjawisk świadomymi. Doprowadza do uświadomienia, ujawnia znaczenie zjawisk psychicznych, ich źródła, historię, przyczyny. Interpretacja oporu dotyczy przeszłych wydarzeń będących przyczyną odczuć wywołujących zjawisko. Interpretacja powinna być sformułowana w języku potocznym, prostym.
d) Przepracowanie-jest zespołem procedur stosowanych przez psychoterapeutę po przyjęciu przez pacjenta interpretacji. Przepracowanie ma doprowadzić do asymilacji uświadomionych przez interpretację treści. Istotne dla przepracowania jest wzmacnianie określonych zachowań pacjenta związanych z uzyskaniem wglądu. Doprowadza to w efekcie do ukształtowania się nowych struktur tych zachowań a modyfikacji starych.
5.Organizacja i przebieg procesu terapeutycznego
Każda psychoterapia rozpoczyna się od przygotowania pacjenta do procesu zmian, potem następuje praca nad problemem, a następnie zamknięcie terapii.
a) przygotowanie do procesu zmian-postawa pacjenta na początku terapii złożona jest z dwóch elementów. Pierwszym jest dążenie do zmiany. Samo zgłoszenie się na terapię traktuje się jak dokonanie wyboru na korzyść tendencji do zmian. Drugim elementem postawy pacjenta jest tzw. Tendencja konserwatywna. Odczuwanie niepokoju przed nieznanym. Obie tendencje rozwojowa i konserwatywna, są ściśle ze sobą powiązane, bo im większa otwartość na zmianę, tym silniejszy niepokój przed nieznanym. Terapeuta dąży do zmniejszenia lęku, a wzmocnienia chęci rozwoju.
b) Praca nad problemami pacjenta-w zależności od podejścia wypracowane są specyficzne sposoby postępowania, które określane są jako interwencje lub techniki psychoterapeutyczne. W tej fazie psychoterapeuta napotyka różne trudności związane z niedotrzymywaniem przez pacjenta warunków kontraktu. W trakcie pracy nad problemami pacjenta zdarzają się wypadnięcia pacjentów z terapii (drop out). Często traktowane jest to jako niepowodzenie terapii, ponieważ rezygnując przedwcześnie pacjent nie odnosi korzyści z terapii.
c) Zakończenie psychoterapii-ma do spełnienia dwie zasadnicze funkcje: podsumowanie efektów i ułatwienie przeniesienia tych efektów na sytuacje pozaterapeutyczne.
6.Diagnoza dla potrzeb terapii
Diagnoza rozumiana jest jako zbieranie i klasyfikowanie przez psychoterapeutów informacji na temat pacjenta, dokonywana jest przez cały czas trwania terapii. Rozpoczęcie terapii poprzedzone jest zwykle przeprowadzeniem przez psychoterapeutów wstępnego rozpoznania (diagnoza wstępna), które ma na celu dostarczenie odpowiedzi na dwa podstawowe pytania: czy należy podejmować psychoterapię z danym pacjentem oraz jaką strategię postępowania należy przyjąć. Głównym źródłem informacji jest sam pacjent, ale niektórzy terapeuci korzystają z dokumentacji leczenia, relacji innych osób,itd.