Znaczenie epoki napoleońskiej dla Polski i Europy.

Napoleon Bonaparte – ur. 15.08.1769r w mieście Ajaccio (Korsyka), syn niezamożnego adwokata. W 1786 ukończył wyższą szkołę wojskową w Paryżu (ze stopniem podporucznika). Walczył o wyzwolenie rodzimej wyspy spod panowania Francuzów. W 1794 (po upadku jakobinów) został wydalony z wojska i aresztowany. Dyrektoriat przywrócił go do służby. W czasie licznych wojen z sąsiednimi państwami (a także odległymi) zaszedł aż do Moskwy. W polityce wewnętrznej wprowadził liczne reformy, mające wzmocnić władzę cesarską, zreorganizować i zcentralizować administrację państwową, uporządkować finanse i uzdrowić walutę. Jego tzw. ‘”Kodeks Cywliny” stosowany jest nawet dziś (z małymi lub większymi zmianami) w kilku państwach europejskich (np. we Francji).

W czasie jego rządów zawiązało się siedem koalicji anty-francuskich. Po ostatecznej porażce Napoleona (pod Waterloo, 18 czerwca 1815 roku) i uwięzieniu go na wyspie Elbie, zwołano Kongres Wiedeński (1814 – 1815) [który można także nazwać skutkiem ery napoleońskiej]. Kongres wiedeński zebrał się w 1815r. dla uporządkowania spraw w Europie. Na kongresie była duża grupa państw , ale najważniejsze z nich to: Anglia, Francja, Prusy, Austria, Rosja. Te 5 państw do końca XlX w. było najważniejszymi państwami w Europie i poniekąd państwa te dominowały nad światem. Mówi się wręcz o koncercie mocarstw. Najważniejsze stolice XlX w. : Petersburg, Wiedeń, Berlin, Londyn, Paryż. Te 5 państw odgrywało główną rolę na kongresie. Przyjęto tam trzy zasady: legitymizm, równowagi sił i restauracji. Pierwsza polegała na tym, że władcy z łaski bożej mają odzyskać swoje państwa. Legalnym źródłem władzy są uprawnienia dynastyczne. Zasada równowagi polegała na tym, że tak podzielono mapę Europy, aby żadne z państw nie było silniejsze od innych. Szczególnie zasady równowagi piętnowała Wielka Brytania (zasada równowagi sił w XlX w. w Europie była jedną z wytycznych polityki angielskiej). Zasada restauracji miała polegać na tym, że cały porządek sprzed epoki napoleońskiej zostanie przywrócony.

Jeszcze w tym samym roku podpisano sojusz św. przymierza. Jego głównymi sygnatariuszami byli: Rosja, Prusy, Austria. Później przyłączyły się inne państwa europejskie z wyjątkiem Anglii, Turcji, Watykanu. Św. przymierze był to sojusz państw, które gwarantowały sobie nawzajem, że nigdy nie dopuszczą do powtórzenia się wypadków rewolucji francuskiej. Gdyby władza któregokolwiek z monarchów została zachwiana lub też naruszony zostałby istniejący porządek prawny, wtedy państwa mają obowiązek dokonać zbrojnej interwencji. Sojusz wymierzony był w ruchy liberalne, demokratyczne, rewolucyjne. Po kongresie wiedeńskim ukształtowały się dwie Europa: Europa monarchów i Europa ludów.

W sprawie Niemiec kongres postanowił utworzenie związku niemieckiego pod przewodnictwem Austrii. W skład związku wchodziło 34 państwa oraz kilka małych państw-miast. Stolicą był Frankfurt nad Niemnem. Wielka Brytania uzyskała nowe kolonie: Maltę i Cejlon. Austria zrezygnowała z Belgii, otrzymała w zamian Dalmację, Lombardię, Wenecję. Belgię połączono z Holandią i utworzono jedno państwo zwane Królestwem Niderlandów. Pod panowaniem Prus znalazło się Wielkie Księstwo Poznańskie, Nadrenia, Westfalia, Pomorze Szwedzkie oraz Rugia. Szwajcaria otrzymuje dodatkowo 3 kantony (została federacją 22 kantonów). Następnie 20 listopada 1815 roku ogłosiła Deklarację Neutralności wieczystej. Przywrócono także rozdrobnienie Włoch, Neapol i Sycylię połączono pod berłem Ferdynanda I, Hanower zaś podniesiono do rangi królestwa. Bardzo ważnym postanowieniem było utworzenie Królestwa Polskiego (bez ziem Królestwa Poznańskiego oraz Krakowa), gdyż w Petersburgu 26 stycznia 1797 r. ogłoszono, że „nazwa królestwa polskiego” NIGDY nie pojawi się na mapach politycznych Europy.

Kraków [Rzeczpospolita Krakowska] miał zostać wolnym miastem pod opieką trzech ambasadorów. Na ziemiach Księstwa Warszawskiego postanowiono utworzyć autonomiczne Królestwo Polskie związane unią personalną z Rosja. Ziemie polskie znajdowały się w następującym położeniu: Pomorze i Gdańsk były częścią państwa Pruskiego. Wielkie Księstwo Poznańskie miało pewną autonomię. Kraków (rzeczpospolita Krakowska) był wolnym miastem. Między Bugiem a granicą I rozbioru rozciągały się tzw. ziemie zabrane. Były to ziemie włączone do cesarstwa rosyjskiego. W trakcie kongresu wiedeńskiego car Aleksander I zastrzegł sobie możliwość rozszerzenia polskich instytucji ustrojowych na ten obszar. Obietnica cara była przyczyną wielkiego konfliktu miedzy klasą polityczna Rosji a klasa polityczną Polski.

Poza zmianami terytorialnymi i ustrojowymi niektórych państw, na Kongresie Wiedeńskim, opracowano nowy Kodeks Dyplomatyczny, który obowiązuje do dziś, z niewielkimi poprawkami.
Okres napoleoński przyniósł Europie szereg nowych idei i rozwiązań ustrojowych. Jedną z najważniejszych zmian było wprowadzenie przez Napoleona (jak już o tym wspomniałem) nowego Kodeksu
Cywilnego, który gwarantował:
- równość wobec prawa wszystkich obywateli
- zapewniał obywatelom wolność osobistą
- nienaruszalność prawa własności

Zrywał on z ograniczeniami prawa feudalnego. Na jego rozwiązaniach wzorowały się ustawodawstwa innych państw (np. Włochy, Hiszpania, Portugalia). Kodeks Cywilny obowiązywał na terenie Księstwa Warszawskiego oraz (z pewnymi zmianami) na terenie Królestwa Polskiego.

Europa napoleońska przyniosła wolność i własność. Kodeks napoleoński znosił własność podzieloną (różne osoby mają różne uprawnienia do tej własności) na rzecz własności pełnej, prywatnej.
Kodeks wprowadził również świecki charakter małżeństwa, a więc śluby cywilne i rozwody. W warunkach polskich akta stanu cywilnego były prowadzone przez kościół .

Kodeks napoleoński bardzo silnie podkreślił rolę mężczyzny i ojca rodziny, szczególnie w sprawach majątkowych (kobieta nie mogła swobodnie dysponować swoim mieniem). Wszystkie kraje będące w orbicie wpływów Napoleona otrzymały konstytucje wzorowane na konstytucji francuskiej z trójpodziałem władzy, swobodami obywatelskimi (dostęp do urzędów tak jak w Księstwie Warszawskim). W kodeksie wskazano również, że źródłem władzy jest lud: cesarz Francuzów, a nie cesarz Francji.

Napoleon zawarł z Watykanem umowę zwaną konkordatem (łac.concordia = zgoda). Była to umowa wzorcowa między świeckim państwem a stolicą apostolską, gdzie obie strony określiły swoje uprawnienia i swoje powinności.

Okres wojen napoleońskich rozprzestrzenił też idee rewolucji francuskiej po całej Europie. Przeciw Napoleonowi zwrócił się ruch narodowy. We Francji na początku XIX wieku rozpoczął się kryzys ekonomiczny, spowodowany wieloletnimi działaniami wojennymi. Blokada kontynentalna nałożona na Wielką Brytanię przez Napoleona nie doprowadziła do klęski Anglików, lecz zatrzymała rozwój gospodarczy wielu państw Europy kontynentalnej.

Legiony Dąbrowskiego utworzone za zgodą Napoleona, miały niepodważalne znaczenie dla Polski i Polaków. Na terenach Polski wiadomości o legionach odbierano jako maksyma: „jeszcze Polska nie zginęła...”. Dawały rodakom świadomość, że niewola nie będzie wieczna. Legionistom organizowano lekcje pisania i czytania, omawiano wydarzenia polityczne, kształcono nową kadrę wojskową, która potem będzie przydatna na terenie „nowej Polski”.