Formy uczenia się

FORMY UCZENIA SIĘ.


Przez uczenie się rozumiemy proces powodujący zmiany zachowania, które zachodzą na podłożu doświadczenia jednostkowego, a jeśli nawet nie są one trwałe, to zawsze wnoszą nowe elementy do dotychczasowego zachowania.
Jednak nie wszystkie zmiany spowodowane są uczeniem się, niektóre pojawiają się w związku z rozwojem bądź np. działaniem środków farmakologicznych. Zmiany tego typu, chociaż są trwałe, nie są uczeniem się.
Psychologowie określają zwykle uczenie się jako proces, w wyniku którego jednostka zdobywa i utrwala doświadczenie mające wpływ na jej zachowanie. Jeśli więc na skutek indywidualnych doświadczeń zmieni się zachowanie osoby uczącej się, można mówić o procesie uczenia się. Zatem wskaźnikiem uczenia się będą pomiary zmian. Uczenie się jest procesem poznawczym, a zdobyta wiedza jest wynikiem poznania, które dokonuje się najczęściej w szkole. Zdobywanie wiedzy poprzez uczenie się wymaga zaangażowania takich procesów psychologicznych jak: spostrzeżenie, pamięć, myślenie. Wiedza przekazywana przez nauczyciela czy podręcznik wymaga od ucznia aktywnego przyswajania jej, a więc własnego opracowania i transponowania na takie treści, którymi będzie mógł potem operować.
W zależności od rodzaju materiału, który trzeba opanować, lub przed którym staje uczeń dobiera się odpowiednie sposoby działania, zwane formami uczenia się. Do najpowszechniejszych form uczenia się należą: uczenie się pamięciowe przez próby i błędy, sensoryczne, przez rozwiązywanie problemów oraz przez zrozumienie.
Uczenie się pamięciowe oparte jest na procesie pamięci. W każdym uczeniu się pamięć ludzka bierze udział, ale nie o każdym uczeniu się można powiedzieć, że jest pamięciowe. Tego rodzaju uczenie się zachodzi wtedy, gdy pewne treści chcemy zapamiętać dosłownie, aby je w razie potrzeby dokładnie reprodukować. Uczenie się pamięciowe polega na powtarzaniu tekstu do całkowitego zapamiętania go. Wszystkie wzory, zasady, prawa, daty historyczne, teksty wierszy wymagają zapamiętywania dosłownego i wiernego odtworzenia.
Uczenie się przez próby i błędy. Uczenie się pamięciowe nie zawsze występuje w czystej formie. W warunkach, gdy trzeba zapoznać się z nieznaną sytuacją, nie można się jej nauczyć, najpierw trzeba się jej dokładnie przyjrzeć i się z nią zapoznać. Poznanie następuje przez wykonanie wielu prób na danym materiale. Wykonując kolejne próby nie od razu trafiamy na właściwy sposób rozwiązania i zanim go osiągniemy, popełniamy różne błędy. W końcu znajdujemy właściwy sposób i go zapamiętujemy. Ten rodzaj uczenia się wykazuje dużo podobieństw do ćwiczenia, w czasie którego coraz bardziej doskonali się mechanizm skutecznego działania. Pamięć też odgrywa tu ważną rolę, gdyż pomaga zapamiętać te elementy działania, które prowadzą do osiągnięcia pozytywnego wyniku.
Uczenie się sensoryczne, polega na wytwarzaniu odruchów warunkowych i na kojarzeniu bodźca zmysłowego z naturalną reakcją organizmu. Stosowanie wzmocnienia bodźca lub prawidłowej reakcji staje się niezbędnym warunkiem, aby jednostka nauczyła się czegoś.
Uczenie się przez rozwiązywanie problemów. Założeniem tej formy uczenia się jest aktywność jednostki w czasie nauki. Dzięki czemu sama dochodzi do rozwiązania zadania, trwale opanowuje treści nauczania i wyuczony materiał umie zastosować w nowych sytuacjach. Nowy materiał jest opanowany operatywnie, a nie statycznie, uczeń nie czeka, aby mu wszystko podać do wiadomości, lecz sam szuka. Nie wszystkie zadania stawiane przed uczniem są dla niego problemami. Problemem jest zadanie zawierające określoną trudność, nieznacznie przekraczającą możliwości intelektualne ucznia. Uczenie się przez rozwiązywanie problemów przechodzi przez następujące etapy:
a) uświadamianie sobie problemu i wyodrębnianie trudności do pokonania,
b) szukanie w posiadanej wiedzy podstaw do rozwiązania problemu,
c) ustalenie hipotez prowadzących do poprawnego rozwiązania,
d) weryfikacja hipotez i znalezienie właściwej, dającej rozwiązanie problemu,
e) rozwiązanie problemu.
W rozwiązaniu problemu dużą rolę odgrywa myślenie, a analiza i synteza, obok rozumowania, stają się podstawowymi operacjami. Dzięki nim uczący wyodrębnia związki i zależności między wielkościami, ustala pewne działania logiczne zgodne z założeniami. Pokonywanie trudności uczy samodzielności, rozwija myślenie i zmusza do aktywnego udziału w opanowaniu treści uczenia się.
Uczenie się przez zrozumienie występuje, w każdej nowej sytuacji, w której zwiodło uczenie się przez próby i błędy. Jeśli nie można osiągnąć zamierzonego wyniku przez wykonanie wielu prób, szuka się skuteczniejszych sposobów działania. Do nich należy zrozumienie sytuacji, zależności między danymi lub zrozumienie układu poszczególnych elementów. Zrozumienie pozwala nie tylko ocenić występujące trudności, lecz również uporządkować dane, uchwycić właściwą ich organizację i ustalić strukturę całości oraz miejsce poszczególnych elementów w niej. W czasie reprodukowania danych treści jeden element przypomina następne, wchodzące w skład danej struktury. W ten sposób następuje odtworzenie całego materiału. Poszczególne elementy łączą się w związki zachodzące między nimi. Jeśli brakuje jakiegoś związku, strukturze i tak nadaje się pewien sens, a poszczególne elementy łączy się w całość.
W każdym rodzaju uczenia się rozumienie odgrywa ogromną rolę. Dzięki niemu osiąga się jednoznaczne rozpoznanie sytuacji i właściwy dobór środków działania. Aby jednak osiągnąć zrozumienie, trzeba znać terminy, określenia z danego zakresu. Stąd też stopień zrozumienia może być różny, gdyż zależy od przygotowania uczącego się. Poza tym uczeń nadążając za myślą nauczyciela, może mieć poczucie zrozumienia podawanych mu treści i jest to zrozumienie subiektywne. Inaczej wygląda sprawa, gdy uczeń umie zastosować przyswojone treści w różnych sytuacjach, wykorzystać je do własnych potrzeb w sposób twórczy; wówczas jest to zrozumienie obiektywne.




Bibliografia:
1. Putkiewicz Z., Dobrowolska B., Kukołowicz T., „Podstawy psychologii, pedagogiki i socjologii” Warszawa 1987