Traktat wersalski

PARYSKA KONFERENCJA POKOJOWAI TRAKTATY KOŃCZĄCE I WOJNĘ ŚWIATOWĄ




· 18 stycznia 1919 roku - początek obrad konferencji paryskiej, w której brało udział ogółem 27 państw - przedstawiciele Niemiec nie brali udziału w konferencji, wezwano ich dopiero na koniec, aby podpisali gotowy traktat· pracami konferencji kierowała Rada Najwyższa, złożona z premiera Wielkiej Brytanii (David Lloyd George), premiera Francji (Georges Clemenceau), premiera Włoch (Vittorio Orlando), prezydenta USA (Woodrow Wilson) i przedstawiciela Japonii· delegat Japonii w ogóle nie interesował się sprawami Europy, a pozycja Włoch była bardzo słaba, więc o porządku powojennym zadecydowały trzy państwa, tzw. Wielka Trójka - USA, Wielka Brytania i Francja·


(1856-1924) Woodrow Wilson głosił hasło "pokoju bez zwycięstwa", podkreślał, że przyszły porządek pokojowy powinien uwzględniać prawo narodów do samostanowienia i mocno zaangażował się w realizację idei Ligi Narodów, która miała zapobiec w przyszłości konfliktom zbrojnym· (1841-1929) Georges Clemenceau chciał zawarcia takiego pokoju, który raz na zawsze złamie Niemcy - proponował rozbiór terytorium Niemiec, żądał rozbrojenia Niemiec i ogromnego odszkodowania· (1863-1945) David Lloyd George - zwolennik równowagi europejskiej - nie chciał by niemiecką przewagę na kontynencie zastąpiła przewaga francuska, a ponadto nie chciał zbytnio osłabiać Niemiec, by te w przyszłości nie chciały odwetu·


28 czerwca 1919 roku - podpisano traktat wersalski, czyli układ pokojowy z Niemcami - w preambule wyłączną odpowiedzialnością za wybuch wojny obarczono Niemcy - pierwsze 26 artykułów traktatu to pakt Ligi Narodów - Francji przyznano Alzację i Lotaryngię - Belgii przyznano okręgi Eupen i Malmedy- Polsce przyznano Wielkopolskę i Pomorze Gdańskie - Gdańsk został przekształcony w wolne miasto pod zarządem Ligi Narodów- Kłajpedę przekazano pod zarząd międzynarodowy (w 1923 roku zagarnęła ją Litwa) - przemysłowy okręg Saary oddano pod administrację Ligi Narodów a po 15 latach o losie okręgu Saary miał zdecydować plebiscyt - kopalnie Saary na 15 lat przyznano Francji, jako odszkodowanie za zniszczenia dokonane przez Niemców w czasie wojny w kopalniach francuskich - na terenach wielonarodowościowych jak Górny Śląsk, Warmia, Mazury i Szlezwik - o przynależności państwowej miały zadecydować plebiscyty - Niemcy zrzekały się swych posiadłości kolonialnych, które zostały rozdzielone jako mandaty Ligi Narodów (utworzono tam terytoria mandatowe Ligi Narodów) - obszar na zachodnim brzegu Renu i 50-cio kilometrowy pas na wschodnim brzegu miały być na zawsze zdemilitaryzowane- obszar na zachód od Renu miał być okupowany przez 15 lat przez wojska alianckie i stopniowo opuszczany co 5 lat - w zależności od wywiązania się Niemiec z warunków traktatu okres okupacji mógł być skrócony lub wydłużony- ograniczono siły zbrojne Niemiec - wojska lądowe ograniczono do 100 tys. zawodowych oficerów i żołnierzy, wyposażonych jedynie w broń lekką (tzw. Reichswehra); zakazano Niemcom utrzymywania lotnictwa i floty podwodnej, ograniczono marynarkę nawodną - nad wykonaniem tych postanowień miała czuwać Sojusznicza Komisja Kontroli- Niemcy miały zapłacić odszkodowanie, czyli reparacje, których wysokość miała dopiero zostać ustalona (nastąpiło to dopiero w 1921 roku, gdy ustalono wysokość reparacji na 132 mld marek w złocie, czyli 6,5 mld funtów szterlingów)



· jednocześnie z traktatem wersalskim Polska, Rumunia, Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców, Czechosłowacja oraz Grecja musiały podpisać traktaty w sprawie ochrony mniejszości narodowych - tzw. mały traktat wersalski · 10 września 1919 roku - traktat pokojowy z Austrią w Saint - Germain - Austria traciła Czechy, Morawy i Śląsk Opawski, które weszły w skład Czechosłowacji- na rzecz Królestwa SHS Austria traciła wschodnią Krainę, południową Styrię, Dalmację, Bośnię i Hercegowinę - na rzecz Rumunii Austria traciła Bukowinę- na rzecz Włoch Austria traciła południowy Tyrol, zachodnią Krainę i pobrzeże Adriatyku z Triestem - na rzecz Polski Austria utraciła Galicję - Austria musiała zapłacić reparacje- demilitaryzacja Austrii- Austria zagwarantowała, że nie połączy się z Niemcami



· w efekcie traktatu pokojowego republika austriacka ograniczyła swe terytorium do 1/8 terytorium monarchii Habsburgów · 27 listopada 1919 roku - traktat pokojowy z Bułgarią w Neuilly - na rzecz Grecji Bułgaria utraciła Trację Zachodnią - na rzecz Rumunii Bułgaria utraciła Dobrudżę - na rzecz Królestwa SHS Bułgaria utraciła niewielkie obszary na zachodzie - Bułgaria miała zostać zdemilitaryzowana i miała zapłacić odszkodowanie



· w wyniku traktatu w Neuilly Bułgaria utraciła 10% swego terytorium · 4 czerwca 1920 roku - traktat pokojowy z Węgrami w Trianon - na rzecz Rumunii Węgry traciły Siedmiogród i część Banatu - na rzecz Czechosłowacji Węgry utraciły Słowację i Ruś Zakarpacką - na rzecz Królestwa SHS Węgry utraciły część Banatu, Chorwację i Wojwodinę - Węgry miały zostać zdemilitaryzowane i miały zapłacić odszkodowanie



· w wyniku traktatu w Trianon Węgry utraciły 2/3 terytorium z obszaru, który stanowił terytorium Królestwa Węgier pod panowaniem Habsburgów · 10 sierpnia 1920 roku - traktat pokojowy z Turcją w Sevres - zlikwidowano Imperium Osmańskie - Grecja zajęła Adrianopol i pozostałe posiadłości tureckie w Europie, a także Smyrnę- obszary na południowym wschodzie przypadły autonomicznemu Kurdystanowi - obszary na północnym wschodzie przyznano Armenii - posiadłości tureckie na Bliskim Wschodzie stały się terytoriami mandatowymi Ligi Narodów (Syria, Liban, Irak, Palestyna i Transjordania)


· traktat z Sevres nigdy nie wszedł w życie - w 1921 roku Mustafa Kemel Pasza (zw. Ataturkiem czyli "ojcem Turków") zorganizował powstanie Turków przeciwko władzy sułtana i niekorzystnym postanowieniom traktatu w Sevres · po zwycięstwie Turcji w 1922 roku w wojnie z Grecją, sprzymierzeni unieważnili traktat z Sevres · w 1923 roku w Lozannie zawarto nowy układ pokojowy z nowopowstałą w 1923 roku republiką turecką - zmodyfikował on warunki pokoju z Sevres nieco na korzyść Turcji - Turcja odzyskała terytoria przyznane wcześniej Grecji (Anatolia i wschodnia Tracja) · terytorium Turcji zostało właściwie ograniczone do Azji Mniejszej · w wyniku rozpadu imperiów Habsburgów, Hohenzollernów i Romanowów powstało 9 nowych państw: Czechosłowacja, Austria, Królestwo SHS (w 1929 roku przemianowane na Jugosławię), Węgry, Polska, Finlandia, Estonia, Łotwa i Litwa