Atom zbudowany jest z cząsteczek elementarnych:
- proton +
- elektron –
- neutron nie ma ładunku.
Atom jest elektrycznie obojętny ponieważ zawiera jednakową liczbę protonów i elektronów.
Masa protonów jest w przybliżeniu różna masie neutronów. Masa elektronów jest około 2000 razy mniejsza niż masa protonu i neutronu. Protony i elektrony tworzą jądro atomowe (naładowane dodatnio). Elektrony krążą wokół jądra na powłokach elektronowych. Na danej powłoce może być ściśle zależna od powłoki, ale jeżeli dana powłoka jest ostatnią to może być na niej maksymalnie 8 elektronów. Ostatnią powłokę nazywamy powłoką walencyjną a elektrony na niej znajdujące się nazywają się elektronami walencyjnymi.
Budowa atomu a układ okresowy
a) liczba protonów a więc i elektronów jest równa liczbie atomowej Z. S kolei liczba atomowa to numer koleiny pierwiastka w układzie okresowym.
b) Liczba powłok elektronowych jest równa numerowi okresu który pierwiastek się znajduje.
c) Liczba elektronów walencyjnych jest równa: 1 nr grupy (gr1, gr2), 2 liczbie jedności w nr. Grupy (od 13 do 18)
Elektrony walencyjne wraz z jądrem atomowym to tak zwany rdzeń atomowy.
Wiązanie jonowe powstaje w ten sposób że elektrony walencyjne jednego atomu przeskakuje na powłokę walencyjną drugiego. Atom który oddał elektrony staje się jonem dodatnim czyli kationem. Atom który przyjął elektrony staje się jonem ujemnym czyli anionem. Kation i anion przyciągają się. Wiązanie jonowe tworzy się między atomami metalu i niemetalu. Występuje w solach, tlenkach metali i wodorotlenkach.
Wiązanie kowalencyjne powstaje w ten sposób że atomy oddają elektrony do wspólnego użytku, tworząc wspólne pary elektronowe. Takie wiązanie występują w cząsteczkach zbudowanych z jednakowych atomów, np. Cl. Osiem nazywamy oktetem.
Wspólną parę elektronową mogą także utworzyć atomy różnych pierwiastków ale wtedy ona jest silniej przyciągana przez jeden z atomów. Tworzy się wtedy cząsteczka dwubiegunowa( polarna, spolaryzowana, dipol), która ma biegun ujemny od strony atomu, który silniej przyciąga wspólną parę elektronową i biegun dodatni od strony atomu, który słabiej przyciąga wspólną parę elektronową. Takie wiązanie nazywamy wiązaniem kowalencyjnym spolaryzowanym.
Prawo okresowości są to właściwości pierwiastków uporządkowany wg wzrastającej liczby atomowej zmienia się w sposób okresowy. Okresowe zmiany właściwości chemicznych obserwowane w szeregu pierwiastków uporządkowanych wg wzrastającej liczby atomowej spowodowane okresowymi zmianami konfiguracji elektronowych. Właściwości chemiczne pierwiastków zależą od konfiguracji elektronów walencyjnych to znaczy liczby elektronów walencyjnych i nr powłoki, którą zajmują. Reaktywność metali rośnie w obrębie grupy ze wzrostem liczby powłok elektronowych. Reaktywność niemetali maleje w obrębie grupy ze wzrostem liczby powłok elektronowych. Wartościowość pierwiastka jest równa liczbie elektronów które jego atom oddaje tworząc kation lub przyjmuje tworząc anion.