Od powstania styczniowego do pierwszej wojny światowej.

2 marca 1864r. ogłoszono ukazy uwłaszczeniowe w celu odciągniecia chłopów od sprawy niepodległosci Polski. Represje po powstaniu styczniowym objęły przede wszystkim szlachte i duchowieństwo. Przeprowadzono szereg reform administracyjnych, które miały na celu rusyfikacje Kongresówki i pełną unifikację z reszta imperium:
-decydującą role odgrywał powołany w 1864r. Komitet Urządzający.
-w latach 1866-1876 zlikwidowano odręmbne administrację Królestwa Polskiego.
- z wszystkich instytucji usunięto język polski.
-w 1874r. (po śmierci namiestnika Fiodora Berga) zlikwidowano urząd namiestnika Królestwa Polskiego, a na jego miejsce powołano generał-gubernatora warszawskiego. Od 1879r. ukaz carski przyznał mu prawo oddawania pod sąd wojenny cywilów i zsyłania bez wyroku sądowego tych, których pobyt w Królestwie uznał xa szkodliwy. Podlegała mu policja i jednocześnie był dowócą warszawskiego okręgu wojskowego.
-zakazano tworzenia stowarzyszen.
-panowała niezwykle surowa cenzura.
-pod rządami kuratora Aleksandra Apuchtina oświata stała się podstawowym narzędziem rusyfikacji("Noc apuchtinowska")
-stopniowo odchodzono od nzazwy "Królestwo Polskie"- w oficjalnej nomenklaturze istniał tylko "Kraj Nadwiślański".
-w 1875r. przeprowadzono kasatę Kościoła unickiego, wierni podlegali niezwykle surowym represją.

Rewolucja 1905-1907 przyniosła niewielką tylko poprawe stosunków. Dopuszczono w urzędach język polski w kontaktach z petentami, zezwolono na działalność związków i stowarzyszeń, zsaprzestano prześladowania unitów.