Wielkie odkrycia geograficzne.

PRZYCZYNY WIELKICH ODKRYĆ GEOGRAFICZNYCH


PRZYCZYNY GOSPODARCZO-SPOŁECZNE:
Handel z krajami wschodu był dla Europejczyków niekorzystny, bardzo kosztowny. Towary były niezwykłe, musiały przejść przez ręce wielu pośredników, więc były bardzo drogie. Bilans handlu był ujemny;
W Europie Zachodniej (Portugalia, Hiszpania) brakowało ziem dla rosnącej liczby rycerzy, widoczne było szybkie ubożenie szlachty. Rycerze gotowi byli oddać życie, aby znaleźć nowe źródło dochodów (ziemie);
Zakończyły się walki z Arabami w Hiszpanii, które dostarczały zysków szlachcie.

PRZYCZYNY POLITYCZNE:
Handel był utrudniony przez Turków osmańskich, którzy opanowali Bliski Wschód, przecięli drogi lądowe (szlak do Indii, Chin), pobierali wysokie cło, dlatego szukano dróg morskich (opłynięcie Afryki);

PRZYCZYNY IDEOLOGICZNE:
Rozwój myśli humanistycznej;

POSTĘP W KARTOGRAFII I TECHNICE ŻEGLUGI MORSKIEJ:
nowe, dokładniejsze mapy;
atlas Gerharda Kremera- Merkatora;
Marco Polo, opis świata (dotarł do Chin);
nowe urządzenia (busola, log- przyrząd do mierzenia odległości na morzu);
Karawele- większe, masywniejsze, wysokie burty, odporniejsze;

CHORYZONTY WIEDZY GEOGRAFICZNEJ EUROPEJCZYKÓW KOŃCEM XV WIEKU:
skromne (istnieje tylko Europa i Azja);
uznano płn. Afrykę;
nie znano płn. i płd. Ameryki;
krążyły legendy, że przed Kolumbem ktoś wcześniej dotarł do Indii- miał to być nawet Polak- Jan z Kolna (Joan Scolvo);
przestarzałe wyobrażenia o wyglądzie nowych lądów.

WIELKIE CYWILIZACJE PREKOLUMBIJSKIE:
Należą do nich cywilizacje: Azteków, Majów, Inków.
Poziom i wiedza tych cywilizacji był wysoki, jednak szokowało to, że np. nie znano koła, zwierząt pociągowych. Wysoki poziom astronomii, matematyki, medycyny, dokładny kalendarz. Nie znano zera, systemu 20-wego, widoczny był postęp w rozwoju metalurgii (nie znali żelaza), rozwój budownictwa (nie znali sklepienia), ulice, poczta, medycyna- trepanacja czaszki, operacje serca, amputacje. Składali krwawe ofiary z niewolników. Rozwój tkactwa, garncarstwa, kipczan- pismo węzłowe.
Europejczycy dokonali zniszczenia tych cywilizacji. Na początku ziemie te zamieszkiwało 20 mln. ludzi, a po przybyciu Europejczyków- 1 mln.

CYWILIZACJA MAJÓW:
Rozkwit w II połowie I tys. n.e. Powstała w V wieku- stolica Mayapn- płw. Jukatan. W rolnictwie stosowano metodę wypaleniskową, uprawiano kukurydzę, bób, rozwijało się rzemiosło, handel, wznoszono świątynie, składano krwawe ofiary (także z ludzi), wierzono w życie pozagrobowe, mieli własne pismo.

CYWILIZACJA AZTEKÓW:
Powstała w XIII wieku w Meksyku, stolica Tenochtitln, władcą był Montezuma. Aztekowie tworzyli klany, rody. Uprawiali pomidory, bawełnę, kakao; hodowali indyki i gęsi; rzemiosło, handel. Budowali świątynie, składali krwawe ofiary, posiadali własne pismo, przejęli kalendarz od Majów.

CYWILIZACJA INKÓW:
Stolica Cuzco, na czele państwa stał absolutny władca- Inka Saca- syn słońca. Uprawiano ziemniaki, kukurydzę, stosowano sztuczne nawadnianie, wydobywano miedź, ołów, złoto. Budowano drogi, wynaleziono prymitywny telegraf (lustro- sygnały świetlne), Nascu- sylwetki ptaków, pasy startowe, wierzenia (biały bóg na koniu).


WYPRAWY PORTUGALSKIE:

Henryk Żeglarz- syn króla Portugalii, organizował w latach 1418-1420 wyprawy wzdłuż zachodnich wybrzeży Afryki. Odkrył Azory-1432, Wyspy Kanaryjskie, przekroczył równik;
Bartłomiej Diaz- dopłynął do Przylądka Burz (Dobrej Nadziei) w roku 1488;
Vasco da Gama- opłynął Afrykę i dotarł do Indii (jest to nieprawda, gdyż wcześniej dotarli tam Arabowie).

WYPRAWY HISZPAŃSKIE:

Krzysztof Kolumb- Genueńczyk, udał się do kartografa Tascanellego (Włoch, uczeń nauk Ptolomeusza), jednak jego obliczenia nie były dokładne- Kolumb chciał dotrzeć do Indii, wg Tascanellego odległość liczyła 3 tys. mil, w rzeczywistości było to trzy razy więcej. Wyprawę finansowała Izabela Kastylijska (żona Ferdynanda Aragońskiego). Trzy statki: Niña, Pinta i Santa Maria (87 ludzi) 3 sierpnia 1492 roku skierowały się na Zachód, 12 października dotarły do wysp Bahama (San Salvador)- myślał, że dotarł do Indii. Wyprawiał się 5 razy.
Amerigo Vespucci- florencki geograf, stwierdził, że Kolumb na pewno nie dotarł do Indii- od jego imienia- Ameryka;
Ferdynand Magellan- Portugalczyk, zorganizował podróż dookoła Ziemi (1519-1522) z Hiszpanii, przez Atlantyk, cieśninę Magellana (między Afryką płd. a Ziemią Ognistą), przez Ocean Spokojny dotarł na Filipiny, gdzie zginął w walce z tubylcami a część towarzyszy powróciła przez Ocean Indyjski, wzdłuż wybrzeży Afryki do Hiszpanii- wyprawa liczyła 265 ludzi, 5 statków (wśród nich Victoria). Po trzech latach wróciła 18 żeglarzy.

WYPRAWY KONKWISTADORÓW (zdobywcy, grabieżcy):

Vasco Balboa- jako pierwszy Europejczyk zobaczył Ocean Spokojny w 1513 roku (nazwał go Morzem Południowym);
Hernn Cortez- w 1519 roku zdobył Meksyk (kazał spalić statki, aby jego ludzie nie mogli wrócić- musieli podbijać Meksyk). Veracruz- obozowisko, aresztował Montezumę, podbił Azteków;
Franciszek Pizarro- 1531-1534- podbił Inków.



INNE WYPRAWY W XVI WIEKU:

Jacques Cartier- francuski żeglarz i odkrywca, brał udział w wyprawie, która spenetrowała region Zatoki św. Wawrzyńca- 1534. Uznany za odkrywcę Kanady.
Francis Drake- w latach 1577-1580 opłynął świat;
Willem Barenst- żeglarz holenderski, w 1594 odkrył wyspę Nowa Ziemia; w 1596 roku odkrył Spitsbergen- zapoczątkowanie badań Afryki;
Pedro Alvarez Cabral- 1500- odkrył i zajął tereny Brazylii. Portugalczycy dotarli do wschodnich Chin, Wysp Japońskich. Tworzyli Imperia i administracje. W 1505 roku zostało utworzone portugalskie państwo Indii z vice królem (Hiszpania w 1524 roku na ziemiach Nowego Świata Ameryki Środkowej i Południowej, utworzyli vice królestwa Nowej Hiszpanii, Meksyku, Limy- rozpoczęto proces ekspansji kolonialnej; napływ złota, srebra);
Tasman Janszoon- w 1606 roku dotarł do płn. wybrzeży Australii.

SKUTKI odkryć geograficznych dla Europy: powstanie Imperiów kolonialnych, napływ dóbr, rozwój gospodarczy, koncepty myślowe, ekspansja kultury europejskiej i chrześcijańskiej, migracje do Nowego Świata.